Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Vermeer en Eerdmans over de zonne-atollen op het IJsselmeer

Antwoord van Minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) (ontvangen 22 juli 2024).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1932.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Plan om 2,5 miljoen zonnepanelen op IJsselmeer te leggen
stuit op verzet: Defensie, boeren en drinkwater in problemen»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2, 3 en 4

Klopt het dat er geworsteld wordt met het plan Buitendijks? Zo ja, bij welke ministeries?

Waarom zijn de plannen al in de vergevorderde verkennende fase, terwijl er nooit door
of met de Tweede Kamer over gesproken is?

Zo ja, komt deze worsteling alleen voort uit het verzet vanuit verschillende organisaties
en (overheids-)instituties, of zijn er nog verdere obstakels die niet in het artikel
zijn vermeld?

Antwoord 2, 3 en 4

Het is aan de markt om initiatieven te ontplooien die bijdragen aan de doelstellingen
om groene energie op te wekken. Het Buitendijks Plan, het plan voor zonne-atollen
in het IJsselmeer, is zo’n initiatief. Ik ben bekend met dit initiatief, mede in het
licht van de melding die de initiatiefnemer in het kader van de rijkscoördinatieregeling
(RCR) heeft gedaan. Deze melding heb ik tot op heden aangehouden in afwachting van
de resultaten van de «integrale verkenning Wieringerhoek». Over het al dan niet opstarten
van een ruimtelijke procedure zal op een later moment besloten worden. Ik streef ernaar
om in Q4 2024 hier een besluit over te nemen. Pas bij een positief besluit zal er
sprake zijn van een projectprocedure waarvoor mijn departement verantwoordelijk is.
Mocht het tot een projectprocedure komen, dan informeer ik uw Kamer, net als bij andere
lopende energieprojecten, periodiek over de voortgang van de procedure via het overzicht
energieprojecten.

Op verzoek van de gemeente Medemblik, de gemeente Hollands Kroon en de provincie Noord-Holland,
voer ik de genoemde verkenning uit in het kader van het programma Opwek van Energie
op Rijksvastgoed (OER)2. Hierbij werkt mijn departement samen met de Ministeries van Infrastructuur en Waterstaat
(IenW), Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN), Defensie, Rijkswaterstaat,
het Rijksvastgoedbedrijf en de betrokken decentrale overheden. In deze verkenning
wordt niet alleen gekeken naar de optie van zonne-atollen, maar worden ook andere
mogelijke vormen en technieken van een zon-op-waterproject meegenomen. In de Regionale
Energiestrategie (RES) van de regio Noord-Holland Noord is de Wieringerhoek, het deel
van het IJsselmeer tussen Medemblik en Den Oever, opgenomen als zoekgebied voor een
integraal project, waarbij de opwek van hernieuwbare energie wordt gecombineerd met
natuurontwikkeling en het verbeteren van de recreatiemogelijkheden. Met deze integrale
verkenning geef ik kortom invulling aan vastgesteld beleid, zijnde de RES-doelstelling
en de afspraken uit het Klimaatakkoord.

In de Wieringerhoek komen een heleboel opgaven en functies samen. Zo heeft het o.a.
de status van Natura 2000-gebied, is het belangrijk voor de zoetwatervoorraad en waterbergingscapaciteit
en wordt het door Defensie gebruikt als onderdeel van het schietterrein Breezanddijk.
Daarom wordt in de «integrale verkenning Wieringerhoek» gezamenlijk, met verschillende
overheden, bekeken in hoeverre een zon-op-waterproject in de Wieringerhoek samen kan
gaan met de andere functies en waarden in het gebied. Dit beschouw ik niet zozeer
als een worsteling, maar meer als een gezamenlijke zoektocht, daar dit in goede samenspraak
met de andere partijen gaat.

Vraag 5

Was het verzet vanuit lokale gemeenten, de Land- en Tuinbouworganisatie Nederland
(LTO), de Nederlandse Vissersbond en verschillende natuur- en milieuorganisaties verwacht?

Antwoord 5

Ik heb kennisgenomen van in ieder geval een deel van deze bezwaren. Deze bezwaren
worden ook betrokken bij de afweging die in de integrale verkenning gemaakt wordt.
Daarbij realiseer ik mij dat we bij elke ruimtelijke ontwikkeling in Nederland, waar
ruimte schaars is en ook steeds schaarser wordt, vrijwel altijd meerdere belangen
raken en dat wrijving tussen deze belangen onvermijdelijk is. De «integrale verkenning
Wieringerhoek» is erop gericht om deze belangen een plek te geven door gezamenlijk
met verschillende overheden te werken aan deze verkenning. Mocht besloten worden om
een projectprocedure te starten, dan krijgen alle belanghebbenden gedurende deze procedure
de kans om hun inbreng te leveren.

Vraag 6, 7 en 8

Waarom wordt er ondanks het verzet van deze organisaties en lokale overheden alsnog
doorgewerkt aan het plan?

Kunt u uitleggen waarom het project Buitendijks eerst benoemd werd als bewonersinitiatief,
maar nu als prestigeproject wordt omschreven?

Waarom vindt u het te verdedigen dat er wordt doorgewerkt aan een verkenning van zonne-atollen
terwijl allang duidelijk is dat deze in beschermd Natura-2000 gebied worden geplaatst?

Antwoord 6, 7 en 8

Hoe op dit moment door externe initiatiefnemers aan het project Buitendijks Plan wordt
doorgewerkt is mij niet bekend, evenals de verschillende omschrijvingen die door belanghebbenden
aan dit project worden gegeven.

De «integrale verkenning Wieringerhoek» is bedoeld om integraal te kijken naar de
(on)mogelijkheden voor een zon-op-waterproject. Hierin wordt de Natura 2000-status
van het gebied nadrukkelijk meegenomen, naast andere belangrijke thema’s zoals waterkwaliteit
en -kwantiteit, veiligheid, recreatie en duurzame energie.

Vraag 9 en 10

Is er al een keuze gemaakt om het defensie oefenterrein op te geven, aangezien er
ondanks de bezwaren vanuit defensie wordt doorgewerkt aan het plan?

Hoe verhouden de plannen voor het megazonne-atollenproject zich ten opzichte van de
plannen van Defensie die hetzelfde gebied de komende jaren intensiever gaan gebruiken
voor oefeningen, terwijl deze oefeningen niet zomaar verplaatst kunnen worden?

Antwoord 9 en 10

Nee, de «integrale verkenning Wieringerhoek» is slechts een verkenning, waarbij gekeken
wordt in hoeverre een zon-op-waterproject in de Wieringerhoek samen kan gaan met de
andere functies en waarden in het gebied, waaronder het schootsveld van Defensie.
Ook de plannen voor intensiever gebruik van bestaande oefenterreinen worden betrokken
bij de «integrale verkenning Wieringerhoek» door afstemming te zoeken met het Nationaal
Programma Ruimte voor Defensie (NPRD).

Vraag 11

Wat behelst de kritische blik die u toepast in het meekijken naar het plan?

Antwoord 11

Ik voer, zoals hierboven aangegeven, op dit moment alleen een verkenning uit en toets
in deze fase geen concrete (project)plannen van initiatiefnemers.

Mocht ik in een later stadium het besluit nemen om een projectprocedure te starten,
pas dan zal er sprake zijn van een ruimtelijke procedure waarvoor mijn departement
verantwoordelijk is. Mijn departement kijkt dan kritisch mee vanuit haar formele rol,
waarbij er door mij groot belang gehecht wordt aan een zorgvuldig participatieproces
en een goede ruimtelijke inpassing.

Vraag 12

In welke mate denkt de Minister voor Landbouw- Natuur en Voedselkwaliteit dat de waterkwaliteit
effecten heeft op het waterbergend vermogen en de zoetwatervoorraad van het IJsselmeer?

Antwoord 12

In de «integrale verkenning Wieringerhoek» werkt mijn departement nauw samen met de
Ministeries van IenW en LVVN. Eerder heeft het kabinet al gezegd dat, om zowel de
waterbergingscapaciteit als de zoetwatervoorraad van het IJsselmeer te behouden, geen
nieuwe landaanwinning in het IJsselmeergebied is toegestaan, behalve voor overstroombare
natuur en om te voldoen aan de Natura 2000-doelen en de Kaderrichtlijn Water (KRW).
Dit geldt ook voor een eventueel zon-op-waterproject in de Wieringerhoek en dit is
dan ook één van de uitgangspunten van de integrale verkenning.

Vraag 13

Waarom zijn deze argumenten klaarblijkelijk niet voldoende om het plan stop te zetten
of in ieder geval te pauzeren?

Antwoord 13

Zie het antwoord op de vragen 6, 7 en 8. Het onderzoek loopt nog en is er juist op
gericht om te kijken of een zon-op-waterproject met inachtneming van bovengenoemde
uitgangspunten kan worden gerealiseerd.

Vraag 14, 15, 16, 17 en 18

Waarom wordt er later pas draagvlak gezocht, in plaats van vooraf?

Wanneer wordt de keuze gemaakt om het project door te laten gaan en kan concreet aangegeven
worden wanneer de definitieve besluitvorming van dit project verwacht wordt? Is dat
voor 20 juni 2024, wanneer de zomer begint?

Is de periode vanaf de dag van het indienen van deze vragen tot en met voor de zomer
niet veel te kort tijd om draagvlak te zoeken?

Wat gebeurt er als er voor de zomer geen draagvlak is?

Is er al iets te vertellen over hoe er gezocht gaat worden naar draagvlak?

Antwoord 14, 15, 16, 17 en 18

De «integrale verkenning Wieringerhoek» is slechts een verkenning waarbij ik samen
met verschillende overheden kijk naar de (on)mogelijkheden voor een zon-op-waterproject
in de Wieringerhoek. Op dit moment heeft er nog geen (definitieve) besluitvorming
plaatsgevonden in het kader van deze integrale verkenning. Zoals bij het antwoord
op vragen 2, 3 en 4 aangegeven, streef ik ernaar om in Q4 2024 een besluit te nemen
over het al dan niet starten van een projectprocedure.

Pas bij een positief besluit zal er sprake zijn van een projectprocedure waarvoor
mijn departement verantwoordelijk is. In deze procedure hecht ik aan een zorgvuldig
participatieproces. Onderdeel hiervan is het publiceren van een kennisgevingparticipatie
waarin wordt uitgewerkt op welke manier omwonenden en andere belanghebbenden bij de
procedure betrokken zullen worden.

Overigens heeft aan de Regionale Energiestrategie (RES) van de regio Noord-Holland
Noord, waarin de Wieringerhoek als zoekgebied opgenomen is, reeds een uitgebreid participatieproces
ten grondslag gelegen.

Vraag 19

Bent u op de hoogte van recente lokale besluitvorming aangaande het plan van de zonne-atollen?3

Antwoord 19

Ik ga ervan uit dat de vragenstellers hiermee doelen op de motie die door de raad
van de gemeente Hollands Kroon is ingediend tijdens de vergadering op 21 september
2023.

Vraag 20

Kunt u hier een nadere toelichting op geven?

Antwoord 20

De gemeenteraad heeft in deze motie het college van B&W van de gemeente Hollands Kroon
opgeroepen om de procedure te starten voor het niet meer opnemen van het zoekgebied
Wieringerhoek in de RES 2.0. Ik zie dit in eerste instantie als een opdracht aan de
decentrale overheden om in RES-verband te bepalen hoe zij hiermee om willen gaan.
Verder heeft de gemeente Hollands Kroon tot op heden aangegeven bij de «integrale
verkenning Wieringerhoek» betrokken te willen blijven.

Vraag 21, 22 en 23

Is het op dit moment uit te sluiten dat er negatieve gevolgen gaan optreden mits dit
project doorgang krijgt?

In hoeverre zijn zonne-atollen bestand tegen weer en weersverschijnselen zoals bijvoorbeeld
kruiend ijs?

Zo nee, wat zijn deze negatieve gevolgen dan?

Antwoord 21, 22 en 23

Dit is op dit moment nog niet aan de orde, gezien ik slechts een verkenning uitvoer.
Mocht ik in een later stadium het besluit nemen om een projectprocedure te starten,
dan zal in ieder geval een milieueffectrapportage (mer) opgesteld moeten worden, om
de milieueffecten van het plan of project in beeld te brengen voordat daar een besluit
over wordt genomen. Ook zal de initiatiefnemer de benodigde toestemmingen en vergunningen
moeten verkrijgen. Daarbij is het aan de initiatiefnemer zelf om door middel van technische
studies aan te tonen dat het plan uitvoerbaar is en daarmee bestand tegen extreme
weersverschijnselen, zoals kruiend ijs. Het is vervolgens aan het bevoegd gezag om
dit te beoordelen.

Vraag 24

Kunt u inzichtelijk maken wat de totale kosten van het hele project tot dusverre hebben
gekost? Zo niet, kunt u de kosten inzichtelijk maken, die wel bekend zijn, die bij
de ontwikkeling tot nu toe van dit project zijn gemaakt?

Antwoord 24

De totale kosten van de «integrale verkenning Wieringerhoek» bedragen € 35.000 excl.
btw, voor het laten uitvoeren van een onderzoek door een extern bureau.

Vraag 25

Kunt u garanderen dat er altijd een openbare aanbesteding komt als de plannen überhaupt
doorgaan? Kunt u tevens aangeven hoe deze aanbesteding zich verhoudt tot de Europese
aanbestedingsrichtlijn?

Antwoord 25

Ja, de betreffende gronden kunnen alleen aan een initiatiefnemer in gebruik worden
gegeven via een openbare en transparante procedure. Deze procedure wordt, conform
de Regeling beheer onroerende zaken Rijk 2024, uitgevoerd door het Rijksvastgoedbedrijf
(RVB). Indien de mogelijke ingebruikgeving een aanbestedingsplichtige opdracht blijkt
te zijn, zal dit conform de Aanbestedingswet worden aanbesteed.