Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag schriftelijk overleg over het Fiche: Aanbeveling Routekaart Post-Quantumcryptografie (Kamerstuk 22112-3945)

Binnen de vaste commissie voor Digitale Zaken hebben enkele fracties de behoefte om
enkele vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Minister van Binnenlandse Zaken
en Koninkrijksrelaties over de brief d.d. 17 mei 2024 inzake «Fiche: Aanbeveling Routekaart
Post-Quantumcryptografie» (Kamerstuk 22 112, nr. 3945).

De fungerend voorzitter van de commissie,

Kathmann

Adjunct-griffier van de commissie,

Muller

Inhoudsopgave

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de NSC-fractie

II Antwoord / Reactie van de bewindspersoon

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie hebben kennisgenomen van het Fiche Aanbeveling
Routekaart Post-Quantumcryptografie. Deze leden erkennen het belang van cryptografisch
veilige communicatie binnen het digitale domein voor de samenleving als geheel en
de uitdagingen die quantum computing met zich meebrengt voor traditionele manieren
van asymmetrische cryptografie. Deze leden juichen het dan ook toe dat zowel de Europese
Commissie als de Minister zich inzet voor technologieën die ook in een post-quantum
wereld nog bestand zijn tegen kraken. Wel hebben de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie
enkele vragen en opmerkingen over het fiche.

2. Essentie voorstel

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie juichen het toe dat de Europese Commissie
lidstaten aanraadt om reeds na te denken over een post-quantum wereld. Deze leden
zijn benieuwd naar de juridische en praktische gevolgen van een Routekaart Post-Quantum
Cryptografie waar de Europese Commissie op aanstuurt. Kan de Minister aangeven wat
een dergelijke routekaart in de praktijk zal betekenen? Kan Nederland eigenstandig
andere mogelijke technologieën onderzoeken die in een post-quantum wereld cryptografisch
van nut zouden kunnen zijn indien die niet in de routekaart zijn opgenomen? Kan de
Minister aangeven hoe zij een dergelijke routekaart waardeert?

Daarnaast zijn de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie van mening dat Europese samenwerking
op het gebied van post-quantum cryptografie zeer nuttig kan zijn. Deze leden zijn
dan ook verheugd dat de Europese Commissie oproept om de acties te coördineren via
een op te richting toegewijd lidstatenforum. Tegelijk is Nederland lid van de Appropriately
Qualified Authorities (AQUA) Reference Group. Kan de Minister aangeven hoe zij dit
op te richten toegewijd lidstatenforum waardeert ten opzichte van de AQUA Reference
Group? Is Nederland voorstander van een op te richten lidstatenforum? Is zij van plan
om toe te treden tot het lidstatenforum en blijft Nederland in dat geval óók lid van
de AQUA Reference Group? Welke rol ziet zij daarin voor Nederland weggelegd? Hoe beoordeelt
zij de overeenkomsten en verschillen tussen beiden gremia?

3. Nederlandse positie ten aanzien van het voorstel

a) Essentie Nederlands beleid op dit terrein

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie vinden het prettig dat reeds in 2021 is begonnen
met het Rijksbrede programma Quantumveilige Cryptografie Rijk en dat er sinds 2014
aandacht is voor de dreiging van de quantumcomputer. In dat kader zijn deze leden
benieuwd naar hoe de Minister kijkt naar de store now decrypt later problematiek, waarin datasets die eerder verzameld zijn op een later moment nog door
een krachtige computer worden ontsleuteld. Welke risico's brengt deze problematiek
met zich mee, hoe kunnen deze worden gemitigeerd?

b) Beoordeling + inzet ten aanzien van dit voorstel

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie delen de positieve houding van het kabinet
ten aanzien van de voorgestelde acties uit de aanbeveling van de Commissie om de transitie
EU-breed aan te pakken. Deze leden zijn echter wel verrast over de kritiekpunten van
het kabinet op het voorstel van de Commissie. Zij snappen de keuze van de Commissie
om zowel post-quantum cryptografie (PQC) als quantum key distribution (QKD) onder
hybride constructies te verstaan. Kan de Minister aangeven waarom zij dit anders ziet?
Wat is het risico als QKD ook wordt opgenomen in de Europese routekaart? Wat zijn
de voor- en nadelen van het investeren in QKD naast PQC?

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie snappen dat QKD zich nog in een ontwikkelfase
bevindt en dat PQC al verder ontwikkeld is, waarbij QKD tevens praktische bezwaren
kent als dure en weinig beschikbare benodigde hardware. Deze leden zijn echter vooral
benieuwd naar de redenen om QKD als technologie op voorhand af te wijzen, waarbij
op dit moment nog niet duidelijk is of de use-case van QKD naast PQC wél van nut kan
zijn in de toekomst. Deelt het kabinet de visie dat praktische bezwaren van QKD die
er op korte termijn zijn, op langere termijn wellicht wél weggenomen kunnen worden?
Waarom zou QKD niet genoemd kunnen worden in de aanbeveling als de EU hier samen met
lidstaten wel in investeert, onder andere in het kader van de European Quantum Communication
Infrastructure? Welke lidstaten delen de visie van de inlichtingendiensten van Nederland,
Frankrijk, Duitsland en Zweden t.a.v. het niet opnemen van QKD in de aanbeveling en
in de gezamenlijke Europese Routekaart en welke niet? Welke redenen geven de lidstaten
die wél voorstander zijn van het opnemen van QKD in de aanbeveling? Ondersteunt het
kabinet op dit moment onderzoeksprojecten op het gebied van de praktische toepassing
van QKD? Zo ja, welke projecten zijn dat? Zo nee, welke praktische, inhoudelijke en
principiële redenen liggen daaraan ten grondslag? Wat is een mogelijk nadeel als de
EU – in navolging van de wens van Nederland – in dit stadium nog niet inzet op QKD
en andere grootmachten wel? Kan de Minister in de breedste zin van het woord op reflecteren
op bovenstaande vragen?

Daarnaast snappen de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie de wens van het kabinet
tot het volgen van standaardisatieorganisaties zoals de ISO, NIST, en IETF. Deze leden
hebben hier echter nog wel enkele vragen over. Ten eerste vragen zij hoe het kabinet
de invloed van andere geopolitieke grootmachten binnen dergelijke standaardisatieorganisaties
beoordeeld. Hoe ziet het kabinet de relatieve invloed van grootmachten als de Verenigde
Staten, de Europese Unie, China en anderen binnen dergelijke standaardisatieorganisaties
op het gebied van Post Quantum Cryptografie en Quantum Key Distribution? Wat zijn
de mogelijke gevolgen wanneer andere grootmachten binnen dergelijke standaardisatieorganisaties
hun invloed laten gelden en – bijvoorbeeld – QKD als primaire technologie naar voren
schuiven? Wat zijn de mogelijke gevolgen voor het Nederlandse beleid? Kan de Minister
hier in de breedste zin op reflecteren?

Daarnaast vragen de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie of er ook Europese standaardisatie-organisaties
zijn die kaders ontwikkelen voor de transitie naar PQC en/of QKD? Kunnen deze op achterstand
raken als alleen de kaders van de ISO, NIST en IETF genoemd worden in de aanbeveling?
Hoe beoordeelt de Minister het idee om de genoemde organisaties als een niet-uitputtende
lijst op te nemen in de aanbeveling? Wat zou het nadeel zijn als uitsluitend de door
het kabinet voorgestelde standaardisatie-organisaties worden genoemd in de aanbeveling?

Ook lezen de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie dat het kabinet van mening is dat
de Routekaart naar post-quantum cryptografie aanpasbaar is, onder andere omdat de
technologie nog volop in beweging is en er dus ook nog geen definitieve EU-breed gedeelde
post-quantumcryptografie standaarden zijn. Deze leden prijzen de wil tot flexibiliteit
van het kabinet. Tegelijk zijn zij verbaasd dat deze wil van flexibiliteit niet lijkt
te gelden bij de keuze voor een specifieke technologie, gezien de voorkeur van het
kabinet voor PQC ten opzichte van QKD. De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie willen
nogmaals benadrukken dat zij geen specifieke voorkeur hebben voor een van beide technologieën,
maar dat zij ook graag met een open blik wensen te kijken naar beide opties. Hoe beoordeelt
het kabinet de eigen wil tot flexibiliteit ten aanzien van PQC met de keuze om bij
de Commissie expliciet niet in te zetten op QKD? Kan de Minister hier in de breedste zin van het woord op reflecteren?

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie lezen ook dat het kabinet vindt dat de Europese
routekaart uit moet gaan van een risico-gehanteerde aanpak. Wat bedoelt het kabinet
hiermee? Hoe ziet het kabinet het concreet voor zich om dit voor elkaar te krijgen?

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie zien de kwantumcomputer als een veelbelovende technologie
en tegelijkertijd als een groot risico voor onze (informatie)veiligheid vanwege «store
now, decrypt later». Deze leden hebben kennisgenomen van het Fiche aanbeveling Routekaart
Post-Quantumcryptografie en hebben hierover nog enkele vragen.

Uit antwoord op schriftelijke vragen «Het bericht «NIST kiest wapens tegen kwantumcomputer
als cryptokraker» (Kamerstuk 4064) van het lid Rajkowski (VVD) blijkt dat er wordt
gewerkt aan een veelzijdig programma ter bescherming van staatsgeheimen en andere
informatie. Hoe verhoudt dat programma zich tot de kabinetsinzet op dit fiche, zo
vragen de leden van de VVD-fractie? Ziet het kabinet Quantum Key Distribution (QKD)
als een technologie waarbij het van belang om in te investeren? Zo nee, waarom niet?
Zo ja op welke manier wenst zij dit vorm te gaan geven?

Gezien de snelle ontwikkelingen rondom QKD en de leidende rol van onder andere China,
vragen de leden van de VVD-fractie waarom QKD niet genoemd zou kunnen worden in de
aanbeveling als de EU hier samen met lidstaten wel in investeert, onder andere in
het kader van de European Quantum Communication Infrastructure?

De leden van de VVD-fractie vragen welke lidstaten de visie delen van de inlichtingendiensten
van Nederland, Frankrijk, Duitsland en Zweden t.a.v. het niet opnemen van QKD in de
aanbeveling en in de gezamenlijke Europese routekaart. Welke doen dit niet? Wordt
er samen met deze landen opgetrokken? Zo ja, hoe uit dit zich?

De leden van de VVD-fractie zijn van mening dat het belangrijk is om zich te kunnen
beschermen tegen de ontwikkelingen op het gebied van QKD in grootmachten als China
en de VS en hierin niet achter te lopen. Is het kabinet het hiermee eens? Wat is een
mogelijk nadeel als de EU in dit stadium nog niet inzet op QKD en grootmachten als
China en de VS al wel? Hoe gaat het kabinet hiermee om?

Hoe verhouden ontwikkelingen en innovaties die in Nederland plaatsvinden zich tot
de Europese ambities en doelstellingen met betrekking tot post-quantumcryptografie
(PQC)? De leden van de VVD-fractie vragen in hoeverre we Nederlandse ontwikkelingen
kunnen versterken en beschermen met Europese doelstellingen.

Vragen en opmerkingen van de leden van de NSC-fractie

De leden van de NSC-fractie hebben kennisgenomen van het fiche over de aanbeveling
Routekaart Post-Quantumcryptografie. Daarbij hebben deze leden nog enkele vragen en
opmerkingen.

De leden van de NSC-fractie constateren dat het kabinet van inzicht verschilt van
de Europese Commissie in enerzijds de betekenis van de term «hybride cryptografische
constructies» en anderzijds de beoogde rol van Quantum Key Distribution (QKD) binnen
die constructies. Deze leden steunen het kabinetsstandpunt in dat het onwenselijk
is om in dit stadium in te zetten op het gebruik van QKD voor beveiliging tegen de
quantumdreiging en het in plaats daarvan verstandiger is om ons te richten op de migratie
naar post-quantumcryptografie (PQC). Zij vragen daarbij wat het kabinet verwacht dat
de potentiële toekomstige use
cases zullen zijn voor vormen van quantumcommunicatie, waaronder QKD. Dit aangezien quantumcommunicatie
als onderdeel van quantumtechnologieën in de Nationale Technologiestrategie wel wordt
beschouwd als strategisch aandachtspunt. Zo heeft Nederland een trekkers- en coördinerende
rol in internationale initiatieven als de Quantum Internet Alliance. Is de verwachting
dat quantumcommunicatie in de toekomst wel toegevoegde waarde zal hebben voor informatiebeveiliging,
of zal PQC in alle voorziene gevallen volstaan? Welke use cases buiten het domein
van informatiebeveiliging voorziet het kabinet voor quantumcommunicatie en quantumnetwerken?

Het kabinet benoemt terecht het belang van inzetten op wendbaarheid van cryptografie,
ook wel crypto-agility genoemd. De leden van de NSC-fractie vragen of het kabinet
kan concretiseren wat de maatstaven voor crypto-agility zijn. Wanneer kan een organisatie
er met een hoge mate van zekerheid op van op aan dat zij voldoende cryptografisch
wendbaar is?

De leden van de NSC-fractie vragen het kabinet nader toe te lichten hoe zij de invulling
van (PQC-) expertisecentra binnen Nederland voor zich ziet. Zijn deze expertisecentra
specifiek bedoeld ter ondersteuning van het Rijk in de PQC-migratie of kan ook het
bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld hiervan gebruikmaken? Indien het eerste
het geval is, wat is de visie van het kabinet over hoe de in Nederland aanwezige expertise
de gehele samenleving ten goede kan komen?

II Antwoord/reactie van de bewindspersoon