Verslag van een bijeenkomst : Verslag van de Zitting 2024 (tweede deel) van de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa

CB/ Nr. 144
VERSLAG VAN DE ZITTING 2024 (TWEEDE DEEL)

Vastgesteld 22 mei 2024

1. Inleiding

Van 15 tot en met 19 april 2024 namen de Eerste Kamerleden Veldhoen en Kluit (beiden GroenLinks/PvdA) deel aan de tweede deelsessie van de Parlementaire Assemblee
van de Raad van Europa (PACE) in Straatburg.1 Dit was de eerste plenaire vergadering voor de nieuwe delegatie na de Tweede Kamerverkiezingen
van 22 november 2023.2 Tijdens deze plenaire zitting werd onder meer gesproken over de toetreding van Kosovo
tot de Raad van Europa, de dood van Navalny, het tegengaan van het totalitaire regime
van Poetin en de vervolging van demonstranten in Rusland en Belarus. Verder werd er
een spoeddebat gehouden over het ontwerpverdrag inzake kunstmatige intelligentie,
mensenrechten, democratie en de rechtsstaat en een actualiteitendebat over de humanitaire
ramp in Gaza en het voorkomen van verdere escalaties in het Midden-Oosten na de recente
Iraanse aanval op Israël. Ook de wederopbouw van Oekraïne stond op de agenda. En marge
van de vergadering sprak de delegatie met Tanja Gonggrijp, de permanent vertegenwoordiger
van Nederland bij de Raad van Europa.

Bij de opening van de plenaire vergadering op 15 april vroeg PACE president Theodoros
Rousopoulos steun voor Oekraïne. Hij riep alle Europese landen op hun inspanningen
te verdubbelen en te verdrievoudigen om Oekraïne in staat te stellen zich te verdedigen,
de controle over zijn illegaal bezette gebieden terug te krijgen en de vrede herstellen.
Hij roemde de politieke oppositieleiders en gevangenen, en alle gewone Russische burgers
die de moed hebben om het repressieve regime van Poetin te trotseren. Op dinsdag 16 april
nam de assemblee unaniem een resolutie aan waarin wordt opgeroepen de bevroren Russische
tegoeden in te zetten voor de wederopbouw van Oekraïne en voor het compenseren van
schade als gevolg de illegale Russische inval in Oekraïne (doc. nr. 15932 en 15941).
Verder stemde de Assemblee op woensdag 17 april unaniem voor de resolutie De dood
van Alexei Navalny en de noodzaak om het totalitaire regime van Vladimir Poetin en
zijn oorlog tegen de democratie tegen te gaan (res. nr. 2540), die het bewind van
Poetin in Rusland kwalificeert als een de facto dictatuur die een oorlog tegen de
democratie voert. Ook wordt opgeroepen om onder meer sancties op te leggen aan de
betrokkenen bij de vervolging, mishandeling en dood van Alexei Navalny, de sancties
tegen Rusland aan te scherpen en om gevangenen uit te wisselen in ruil voor de vrijlating
van politieke gevangenen in Rusland en Wit-Rusland. In het bijzonder Vladimir Kara-Murza,
die van de Russische autoriteiten een gevangenisstraf van 25 jaar heeft gekregen.
In het verlengde daarvan nam de assemblee op dezelfde dag de resolutie «Sancties tegen
personen op de Kara-Murza-lijst» (doc. nr. 15939) aan om personen die verantwoordelijk
en betrokken zijn bij de vervolging en mishandeling van Kara-Murza op te nemen in
gerichte sanctielijsten. Tijdens het debat sprak zijn vrouw Evgenia over de omstandigheden
van zijn detentie, de situatie in Rusland en de moed van de Russen die zich verzetten
tegen het regime van Poetin.

2. Nederlandse interventies in plenaire debatten

Op donderdag 18 april werd in de plenaire vergadering het rapport over en ter verbetering
van het concept Kaderverdrag Kunstmatige intelligentie, mensenrechten, democratie
en rechtsstaat (doc. nr. 15971 en 15951) besproken en unaniem aangenomen. Het Kaderverdrag
heeft tot doel te komen tot regelgeving inzake de ontwikkeling, het ontwerp en de
toepassing van kunstmatige intelligentiesystemen op basis van de mensenrechtennormen
van de Raad van Europa. Hiervoor werd in 2021 een ad-hoc comité voor kunstmatige intelligentie (CAI) door het Comité van Ministers opgericht. Dit
is uitgemond in een concept Kaderverdrag. Zodra het verdrag is aangenomen door het
Comité van Ministers, mogelijk medio mei aanstaande, zal dit het eerste internationale
verdrag over kunstmatige intelligentie zijn. Tijdens de bespreking van dit concept
in de commissie Justitie en Mensenrechten op 16 april waren er een aantal kritiekpunten
op het concept Kaderverdrag en werden verbeteringen besproken. Onder meer is het mondelinge
amendement van Gala Veldhoen, dat overheden burgers moet informeren of bij administratieve
procedures met bindende besluiten kunstmatige intelligentie is gebruikt, overgenomen.

Op donderdag 18 april besprak de assemblee de opvolging op de Reykjavik verklaring
waarin de regeringsleiders van de Raad van Europa onder meer hadden opgenomen dat
het milieu dringend moet worden beschermd en dat de gevolgen van vervuiling, klimaatverandering
en verlies van biodiversiteit moeten worden tegengegaan. De resolutie «Mainstreaming
van het mensenrecht op een veilig, schoon, gezond en duurzaam milieu» (doc. nr. 15955),
die benadrukt dat het recht op een gezond milieu uniek is omdat het individuele rechten
overstijgt, huidige en toekomstige generaties omvat, en oproept tot een verantwoordelijke,
toekomstgerichte strategie verwoordde deze opvolging. In haar inbreng verwelkomende
Saskia Kluit de resolutie. «Echte welvaart is alleen mogelijk als mensen in een schoon
en gezond milieu kunnen leven,» zei Kluit. Zij verwees voorts naar een in Nederland
net aangenomen ruimtelijke ordeningswet, de omgevingswet, die dit recht op een schoon
en gezond milieu in Nederland vastlegt. «Dat is cruciaal voor het vervullen van fundamentele
mensenrechten en het gelijkwaardiger maken van de wereld. Veel mensen hebben niet
de mogelijkheid te ontsnappen aan een slechte leefomgeving, met als gevolg dat ze
ziek worden, hoge kosten hebben en minder kansen in het leven. De volledige gevolgen
van de klimaatcrisis zijn voor onze kinderen en kleinkinderen,» aldus Kluit. De resolutie
werd met ruime meerderheid aangenomen.

Dezelfde dag was er een actualiteitendebat over de humanitaire ramp in Gaza en het
voorkomen van verdere escalaties in het Midden-Oosten. Tijdens dit debat wees Saskia
Kluit op de mensen die te lijden hebben onder de humanitaire situatie. Ze verzocht
de Assemblee specifiek te werken aan het verbeteren van de situatie van de meest kwetsbare
mensen in Gaza, op de Westelijke Jordaanoever en in Israël. «We zijn het misschien
over sommige dingen oneens, maar we zijn allemaal zeer eensgezind in de zorgen over
de meest kwetsbare mensen in dit conflict: de kinderen, of ze nu uit Israël, Gaza
of de Westelijke Jordaanoever komen, en hun moeders,» zei Kluit. Zij riep de assemblee
en de Raad van Europa op alles te doen om een einde te maken aan de huidige mensenrechtenschendingen
en te gaan werken aan een snelle verbetering van de humanitaire situatie in Gaza,
de Westelijke Jordaanoever en Israël. «Want wees stil als de kinderen slapen, wees
niet stil als de kinderen sterven,» sloot zij af.

3. Overige

Met ruime meerderheid stemde de Parlementaire Assemblee in met de toetreding van Kosovo
tot de Raad van Europa op 16 april (doc. nr 15958 en 15957). Het besluit tot lidmaatschap
ligt nu bij de het Comité van Ministers waar een tweederde meerderheid nodig is voor
goedkeuring. Verder waren er debatten over onder meer de vrijheid van meningsuiting
en vergadering van LGBTI’s in Europa en over de bescherming van kinderen tegen online
geweld. Een motie van Saskia Kluit om de humanitaire situatie in Gaza, de Westelijke
Jordaanoever en Israël te agenderen kreeg voldoende steun om behandeld te worden.

De voorzitter van de delegatie, Kluit

De griffier van de delegatie, Christiaanse