Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Dobbe over de levering van F-35 onderdelen aan Israël

Antwoord van Minister Schreinemacher (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking),
mede namens de Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 16 mei 2024). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1552.

Vraag 1

Herinnert u zich uw antwoorden op eerdere vragen van een lid van de SP-fractie over
wapenhandel met Israël?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het bericht van de NOS van 15 maart 2024 dat het Ministerie van Buitenlandse
Zaken naar alternatieve manieren zoekt om F-35 onderdelen aan Israël te leveren ondanks
het verbod van het gerechtshof?2

Antwoord 2

Nee.

Vraag 3, 4 en 5

Wat is uw reactie op dit NOS bericht van 15 maart?

Bent u het eens dat het indruist tegen het internationaal recht om, ondanks het verbod
van het gerechtshof en de basis voor de uitspraak van het gerechtshof, via alternatieve
manieren alsnog F-35 onderdelen aan Israël te leveren? Kunt u dit toelichten?

Gaat het Ministerie van Buitenlandse Zaken door met het zoeken naar alternatieve manieren
om F-35 onderdelen aan Israël te leveren? Kunt u dit toelichten?

Antwoord 3, 4 en 5

Zie hiervoor de toelichting in de Kamerbrief over «de opvolging die het kabinet geeft
aan het arrest van het Gerechtshof Den Haag over de doorlevering van F-35-onderdelen
naar Israël» van 24 april 2024 (Kamerstuk 2024D16833). Het kabinet is in regelmatig contact met de F-35-partners, ook over de gevolgen
van de rechterlijke uitspraak om door- en uitvoer van F-35-onderdelen vanuit Nederland
naar Israël te staken. Er is niet gevraagd naar alternatieve routes te zoeken om alsnog
F-35-onderdelen te kunnen leveren aan Israël. Er is dan ook geen sprake van omzeiling
van de rechterlijke uitspraak.

Wel wil het kabinet zich ten volste inspannen om te voorkomen dat het F-35-programma
in gevaar wordt gebracht, omdat dit programma cruciaal is voor de nationale veiligheid
van Nederland en betrokken bondgenoten. De Kamer roept het kabinet hier ook toe op
middels de motie Brekelmans (Kamerstuk 2024D0565). In de genoemde Kamerbrief wordt ook ingegaan op de motie Van Dijk (Kamerstuk 2024D15530) die het kabinet oproept te bezien of en op welke wijze het doorvoeren van F-35-onderdelen
zo spoedig mogelijk kan worden hervat.

Vraag 6

Is uitgesloten dat uit- of doorvoer met bijvoorbeeld de VS als eindbestemming later
terecht komt in Israël? Zo ja, hoe wordt dit uitgesloten? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Zoals toegelicht in de Kamerbrief over «de opvolging die het kabinet geeft aan het
arrest van het Gerechtshof Den Haag over de doorlevering van F-35-onderdelen naar
Israël» van 24 april 2024 (Kamerstuk 2024D16833) acht het kabinet het, op basis van regelmatige contacten met bondgenoten en eigen
analyse aan de hand van vertrouwelijke gegevens, niet aannemelijk dat sinds het arrest
in Nederland geproduceerde goederen thans in Israëlische F-35-toestellen terecht komen.

Vraag 7

Kunt u aangeven of er inmiddels meer dan de twee (in de antwoorden van 29 februari
op Kamervragen van een lid van de SP-fractie) reeds genoemde individuele vergunningen
zijn toegewezen voor militaire goederen met als eindbestemming Israël? Zo ja, hoeveel
en wat voor export betreft dit?

Antwoord 7

Sinds de beantwoording (29 februari 2024) van de schriftelijke vragen van het lid
Dobbe over de doorvoer van onderdelen van F-35’s of andere wapensystemen aan Israël
zijn er geen vergunningen goedgekeurd voor eindgebruik in Israël.

Vraag 8

Zijn er sinds 7 oktober vorig jaar ook aanvragen voor een vergunning voor export naar
Israël afgewezen? Zo ja, hoeveel en wat voor exportvergunningsaanvragen betreft dit?

Antwoord 8

Er is sinds 7 oktober 2023 één vergunningaanvraag voor de uitvoer van militaire goederen
afgewezen. Het betreft een aanvraag voor de uitvoer van munitie naar een particuliere
wapenhandelaar. Doorslaggevend voor de afwijzing was de negatieve toetsing van de
vergunningaanvraag aan criterium 7 (omleidingsrisico naar kolonisten op de Westelijke
Jordaanoever) van het EU Gemeenschappelijk Standpunt inzake wapenexportcontrole.

Vraag 9

Zijn sinds 7 oktober vorig jaar wapens per algemene of globale vergunning uitgevoerd
of doorgevoerd met eindbestemming Israël? Zo ja, kunt u hiervan een overzicht geven?

Antwoord 9

Er zijn alleen onder de algemene vergunning NL009 («Doorvoer, uitvoer of overdracht
in het kader van het F-35 Lightning II programma») militaire goederen uit- en doorgevoerd
naar Israël na 7 oktober. Deze uit- en doorvoer is als gevolg van het arrest van het
Gerechtshof Den Haag gestopt.

Onder de Algemene doorvoervergunning NL007 is doorvoer van militaire goederen vanuit
EU-, NAVO- of daaraan gelijkgestelde landen (Australië, Japan, Nieuw-Zeeland en Zwitserland)
naar onder andere Israël mogelijk, tenzij die goederen vallen binnen het kader van
het F-35 Lightning II programma. Op basis van de nu bekende rapportagedata heeft er
sinds 7 oktober geen doorvoer naar Israël plaatsgevonden onder de Algemene Vergunning
NL007.

Daarnaast zijn er twee globale vergunningen van kracht waarbinnen Israël een van de
potentiële landen van bestemming is. Deze vergunningen houden geen verband met het
F-35-programma.

De eerste vergunning is bedoeld om de vergunninghouder in staat te stellen op korte
termijn de minimaal benodigde militaire technologie te delen ten behoeve van het uitbrengen
van een offerte. In het geval dat een dergelijke offerte leidt tot een verkoop is
voor de definitieve uitvoer van het daadwerkelijke product een separate vergunning
benodigd. Op deze vergunning is tot op heden, zover bekend, niet uitgevoerd naar Israël.

De tweede vergunning betreft het kunnen delen van testmonsters en technologie voor
de ontwikkeling van antiballistisch (beschermend) materieel. Op deze vergunning heeft
na 7 oktober, zover bekend, één realisatie met bestemming Israël plaatsgevonden.

Vraag 10

Is van alle uitvoer of doorvoer per algemene of globale vergunning steeds duidelijk
wat de eindbestemming is? Wordt dit gerapporteerd? Zo ja, hoe?

Antwoord 10

Het systeem van de algemene en globale vergunningen vraagt van bedrijven om twee keer
per jaar over de realisatie in het voorafgaande half jaar te rapporteren. Daarbij
wordt door de vergunninghouder ook gerapporteerd wat de eindbestemming is. De bedrijven
zijn verplicht om de informatie over de periode januari t/m juni 2024 voor 1 september
2024 aan te leveren bij de overheid, waarna deze gegevens kunnen worden verwerkt.
Het kabinet rapporteert jaarlijks aan de Tweede Kamer over de data uit het voorgaande
jaar in het jaarrapport exportcontrole strategische goederen.

Vraag 11

Kunt u voor de recente wapenexportvergunningen voor Israël (rijnummers 26554, 27133,
27666, 27713, 27796, 27804, 28100 en 28232 in het Excelloverzicht) aangeven op welk
moment deze volledig waren afgeleverd?3

Antwoord 11

Hieronder vindt u per door u genoemd rijnummer de datum van de meest recente uitvoer.
Ook wordt weergegeven of de waarde van de betreffende vergunning volledig is verbruikt.

Rijnummer Excel-overzicht

Datum meest recente uitvoer

Volledig verbruikt?

Geldig/verlopen

26554

28 juli 2022

Ja

Verlopen

27133

5 december 2022

Nee

Verlopen

27666

23 februari 2024

Ja

Verlopen

27713

21 juni 2023

Ja

Verlopen

27796

Geen realisaties

Nee

Verlopen

27804

23 augustus 2023

Nee

Verlopen

28100

8 mei 2023

Ja

Geldig

28232

9 augustus 2023

Ja

Geldig

Met uitzondering van één vergunning heeft voor de weergegeven vergunningen geen uitvoer
plaatsgevonden sinds 7 oktober 2023. De vergunning waarvoor dit wel het geval was
(27 666) betreft de uitvoer van warmtebeeldcamera’s voor research & development doeleinden. Indien dit leidt tot een nieuwe uitvoer voor productiedoeleinden moet
hiervoor een nieuwe vergunning worden aangevraagd die conform het gebruikelijke beleid
zal worden getoetst aan het EU Gemeenschappelijk Standpunt inzake wapenexportcontrole.

Op het moment van schrijven kan op geen van de vergunningen een nieuwe uitvoer plaatsvinden
omdat de vergunningen verlopen of volledig verbruikt zijn.

Vraag 12

Kunt u, per vergunning, toelichten waarom geen strijdigheid met de acht criteria van
het Gemeenschappelijk Standpunt van de EU werd gezien?

Antwoord 12

Voor alle afgegeven vergunningen is een toets gedaan aan het EU gemeenschappelijk
standpunt inzake wapenexportcontrole. Daarbij is in het bijzonder aandacht besteed
aan criterium 2 dat ziet op het risico op gebruik van de uit te voeren goederen bij
ernstige mensenrechtenschendingen of ernstige schendingen van het humanitair oorlogsrecht.
In alle gevallen is een afweging gemaakt op basis van de aard van de goederen, de
eindgebruiker en het opgegeven eindgebruik. Daarbij is geen duidelijk risico op inzet
van de goederen bij voorgenoemde schendingen geconstateerd.

Vraag 13

Is voor deze vergunningen, zover die op 7 oktober 2023 nog niet waren uitgeleverd,
met de vergunninghouder contact geweest over de wenselijkheid leveranties aan te houden
(of te annuleren)? Zo ja, wanneer en wat was hiervan het resultaat? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 13

Op 7 oktober 2023 waren drie van de hierboven genoemde vergunningen nog te gebruiken
voor een eventuele uitvoer. Het ging hierbij om de eerder genoemde vergunning voor
R&D doeleinden (rijnummer 27666), een vergunning ten behoeve van outsourcing door een Nederlands bedrijf (rijnummer 27796) en een vergunning ten behoeve van de
uitvoer van onderdelen voor het Iron Dome luchtverdedigingssysteem (rijnummer 27804). In geen van de gevallen is contact gezocht
met de vergunninghouders over het gebruik van de vergunning omdat het betreffende
eindgebruik niet strijdig wordt bevonden met het Nederlandse wapenexportcontrolebeleid
in de context van het sinds 7 oktober 2023 opgelaaide conflict.

Vraag 14

Kunt u een overzicht verschaffen van andere uitvoervergunningen voor militaire goederen
die nu nog niet gepubliceerd zijn, d.w.z. sinds eind mei 2023? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 14

De rapportage uitvoer militaire goederen op rijksoverheid.nl bevat op het moment informatie
over uitvoer van militaire goederen tot en met januari 2024. Uitvoer van militaire
goederen in de periode mei 2023 – januari 2024 is via deze rapportage inzichtelijk.
In de periode februari 2024 tot heden zijn geen vergunningen voor de uitvoer van militaire
goederen met eindbestemming Israël afgegeven.

Vraag 15

Kunt u voor de recente exportvergunningen voor dual-use goederen voor Israël (rijnummers
11744, 11782, 11869, 12019, 12052, 12087, 12150, 12405, 12462, 12498 en 12749 in het
Excelloverzicht) aangeven op welk moment deze volledig waren afgeleverd?4

Antwoord 15

Hieronder vindt u per door u genoemd rijnummer de datum van de meest recente uitvoer.
Ook wordt weergegeven of de waarde van de betreffende vergunning volledig is verbruikt.

Rijnummer Excel-overzicht

Datum meest recente uitvoer

Volledig verbruikt?

Geldig/verlopen

11744

17 februari 2023

Ja

Verlopen

11782

24 april 2023

Nee

Verlopen

11869

6 maart 2023

Ja

Verlopen

12019

Geen realisaties

Nee

Verlopen

12052

11 oktober 2023

Nee

Verlopen

12087

14 november 2023

Ja

Verlopen

12150

6 juni 2023

Ja

Verlopen

12405

Geen realisaties

Nee

Geldig

12462

Geen realisaties

Nee

Geldig

12498

Geen realisaties

Nee

Geldig

12749

27 oktober 2023

Ja

Geldig

Met uitzondering van de vergunning in rij 12019 kennen/kenden alle hierboven weergegeven
vergunningen civiel eindgebruik. De vergunning in rij 12019 betreft uitvoer voor R&D-doeleinden.
Deze vergunning is inmiddels verlopen zonder dat er gebruik van is gemaakt.

Vraag 16

Is voor deze vergunningen, zover die op 7 oktober 2023 nog niet waren uitgeleverd,
met de vergunninghouder contact geweest over de wenselijkheid leveranties aan te houden
(of te annuleren)? Zo ja, wanneer en wat was hiervan het resultaat? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 16

Nee, hierover is geen contact geweest gelet op de civiele aard van het eindgebruik
van het merendeel van deze vergunningen. Daar waar het eindgebruik militair van aard
was betrof het een voorgenomen transactie richting een Israëlisch bedrijf voor R&D
doeleinden. Voor eventuele uitvoer ten behoeve van productie dient een nieuwe vergunning
te worden aangevraagd.

Vraag 17

Kunt u aangeven of er in Woensdrecht, buiten de ERW, ook onderdelen van andere wapensystemen
zijn opgeslagen, bijvoorbeeld maar niet uitsluitend de F-16, de Apache-, de NH-90-
en Chinookhelikopter, zoals NRC Handelsblad beschrijft?5

Antwoord 17

Bij het Logistiek Centrum Woensdrecht zijn onderdelen van alle wapensystemen van de
luchtmacht opgeslagen.

Vraag 18

Worden onderdelen van de bijvoorbeeld de F-16 of Apache vanuit Woensdrecht ook geëxporteerd
naar andere landen, waaronder bijvoorbeeld Israël?

Antwoord 18

Nee. Onderdelen van andere wapensystemen zijn in eigendom van het Ministerie van Defensie
en worden alleen voor de eigen Nederlandse toestellen aangewend.

Vraag 19

Wordt Woensdrecht ook gebruikt voor het onderhoud van F-16 of Apache toestellen van
andere landen, waaronder bijvoorbeeld Israël?

Antwoord 19

Nee, er vindt, buiten gezamenlijk onderhoud met België aan NH90-helikopters, op Woensdrecht
geen onderhoud plaats aan systemen van andere landen.

Vraag 20

Kunt u aangeven of Israël gebruik maakt van het motorenonderhoud van de F-35 dat in
Woensdrecht plaatsvindt? Wanneer maakte Israël hier voor het laatst gebruik van?6

Antwoord 20

Voor wat betreft het onderhoud dat in Nederland plaatsvindt in de motoronderhoudsfaciliteit
verwijs ik u graag naar de antwoorden op Kamervragen van 19 december 2023 (Kamerstuk
2023Z19578). Daar wil ik aan toevoegen dat er geen onderhoud aan Israëlische F-35-toestellen
plaatsvindt in Nederland.