Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Piri over het bericht ‘IND handelt in hoger tempo asielaanvragen af, maar de wachttijd blijft oplopen’

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 13 mei
2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1118.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «IND handelt in hoger tempo asielaanvragen af, maar
de wachttijd blijft oplopen»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe kan het dat de IND niet in staat is geweest om de instroom bij te houden, ondanks
dat er in 2023 minder asielaanvragen zijn ingediend dan was voorspeld in de Meerjaren
Productie Prognose (MPP)?

Antwoord 2

Het klopt dat de instroom van eerste asielaanvragen in 2023 lager was dan verwacht
in het MPP medio scenario. De instroom van eerste aanvragen was in 2023 echter hoger
dan wat de IND op basis van haar besliscapaciteit aan kan.2 De IND is een arbeidscapaciteitsorganisatie, wat betekent dat het aantal jaarlijks
af te handelen asielzaken afhankelijk is van de beschikbare hoor- en besliscapaciteit
ofwel het aantal voor de behandeling van asielzaken opgeleide beschikbare medewerkers.
Mede op basis van deze capaciteit worden jaarlijks afspraken met de IND gemaakt over
de aantallen af te handelen aanvragen en procedures. Deze aantallen worden opgenomen
in de opdrachtbrief en zijn gebaseerd op het IND-jaarplan. Ondanks de uitbreiding
van de besliscapaciteit lukt het niet om het aantal beslissingen zo te verhogen dat
de asielinstroom kan worden bijgehouden en de voorraden worden afgebouwd. Ik blijf
met de IND in gesprek over manieren om de ingezette productieverhoging meerjarig vast
te kunnen houden en waar mogelijk te kunnen uitbouwen.

Vraag 3

Waarom is er nog steeds geen noodplan ingesteld om de pieken on het asieldomein op
te vangen, zoals het onderzoekbureau EY reeds adviseerde in 2021 en de achterstanden
ook sinds 2021 oplopen?3

Antwoord 3

De aanbevelingen van EY zijn door de IND omarmd en uitgewerkt. Over de uitwerking
van de maatregelen en de stappen die de IND sindsdien heeft gezet is uw Kamer reeds
geïnformeerd in brief van 13 juli 20234.

Bij de uitwerking van de aanbevelingen uit het EY-rapport is bewust ingezet op structurele
maatregelen en verbeteringen door onder andere meer inzicht te vergaren en de processen
en sturing te verbeteren. Vanzelfsprekend doet de IND ondertussen alles wat ze kunnen
om de aanhoudende piek in de asielinstroom op te vangen (zoals bijvoorbeeld uitbreiding
van de capaciteit en versnelling in de behandeling van zaken door het project bespoediging
afdoening asiel).

De maatregelen waar de IND op heeft ingezet licht ik bij de beantwoording van vraag
4 nader toe. De maatregelen hebben als doel de doorlooptijden te verbeteren en het
verschil tussen wat de IND aan kan en wat er aan aanvragen binnenkomt te verkleinen.

Vraag 4

Wat is er sinds het advies van het onderzoeksbureau EY om een noodplan te hebben om
lange/grote pieken op te kunnen vangen, gedaan om het verder oplopen van achterstanden
binnen het asieldomein te voorkomen?

Antwoord 4

De IND heeft de afgelopen jaren ingezet op het uitwerken van de aanbevelingen uit
het rapport van EY. Dit heeft onder andere geleid tot het oprichten van de Verkeerstoren
en het Bedrijfsbureau. Hierdoor kan beter gestuurd worden op de werkvoorraad in relatie
tot de beschikbare capaciteit. Het bedrijfsbureau richt zich op de administratieve
ontlasting van de hoor- en beslismedewerkers. Daardoor wordt de schaarse besliscapaciteit
nu volledig ingezet op de beslistaak. Dit zorgt derhalve voor een structurele verhoging
van de productie.

Verder zijn er diverse maatregelen getroffen die eraan moeten bijdragen dat de achterstanden
niet verder oplopen, beslissingen tijdig worden genomen en om (intern) beter te kunnen
sturen. In de brieven aan uw Kamer van 28 april 2023, 13 juli 2023 en 10 november
2023 zijn deze maatregelen nader uiteengezet5. Zo wordt er in het kader van de opvolging van de aanbevelingen van de Commissie
Van Zwol gewerkt aan een voorstel voor een toekomstbestendige bekostigingssystematiek
voor de IND. De IND is gebaat bij een toekomstbestendige bekostigingssystematiek,
die ondersteunt dat er meerjarige afspraken gemaakt kunnen worden over de opdracht
van de IND.

Ook heeft de IND ter versterking van de uitvoering verschillende initiatieven ingezet
om de sturing op de doorlooptijden van asielprocedures te verbeteren, zoals een sneller
afhandelingsproces voor kansloze herhaalde aanvragen en het instellen van «knopendoorhakteams»
bij complexe zaken. Daarbij geldt wel dat de doorlooptijden in zijn algemeenheid verder
zullen blijven oplopen. Dit zal zeker ook nog in 2024 gebeuren. Dat komt doordat de
productiecapaciteit, ondanks uitbreiding, onvoldoende is om de instroom bij te houden.

De IND is in 2023 gestart met het project Bespoediging Afdoening Asiel (BAA). In dit
project zet de IND projectmatig in op het efficiënt afhandelen van asielaanvragen
van nationaliteiten die (ingevolge het gevoerde landgebonden beleid) kansrijk zijn
en daardoor versneld afgehandeld kunnen worden. Doel is om in totaal netto 13.000
zaken extra af te doen tussen mei 2023 voor 1 augustus 2024. Ook op andere terreinen,
bijvoorbeeld met behulp van externe inhuur is de productie verhoogd.

Daarnaast is ook met prioriteit gekeken naar aanvragen van asielzoekers in spoor 4
met nationaliteiten waarvoor juist een laag inwilligingspercentage geldt, in het bijzonder
Algerijnse en Moldavische aanvragers. Deze inzet is in 2023 ingevoerd in aanvulling
op de reeds bestaande prioriteit die gegeven wordt aan de zogeheten behandelsporen 1
en 2.

Ook blijft de IND inzetten op het continu werven en opleiden van nieuw personeel,
om onder andere ook het verzuim en verloop permanent op te kunnen opvangen. Met deze
maatregelen kon erger worden voorkomen maar blijft het geheel zorgwekkend. De behandelcapaciteit
van de IND kan ondanks al deze maatregelen niet de groei bijhouden van de huidige
en de verwachte voorraad asielaanvragen.

Voor 2024 en de jaren daarna is de prognose dat de asielinstroom hoog blijft. Zo heb
ik uw Kamer onlangs geïnformeerd dat voor 2024 een totale asielinstroom wordt verwacht
tussen de ca. 49.000 en 78.500. Daar moet bij worden vermeld dat de IND volgens de
MPP 2024-I in 2024 verwacht ca. 54.8006 asielzaken af te kunnen doen7. Dit is echter slechts een prognose. De voorraad nog te behandelen asielaanvragen
bedroeg eind 2023 bijna 50.000 asielaanvragen.

Vraag 5

Op welke manier zullen de achterstanden bij de IND in 2024 worden ingelopen? Welke
maatregelen neemt u om te voorkomen dat de achterstanden opnieuw zullen oplopen?

Antwoord 5

Vanzelfsprekend houdt de IND niet op met het waar mogelijk verder verhogen van de
productie. Dat zal ook de inzet zijn voor 2024, echter zal dit niet voldoende zijn
om in te lopen op de voorraad.

Zoals in antwoord op vraag 4 is aangegeven loopt het project bespoediging afdoening
asiel ook gedurende 2024 nog door. Binnen het project worden innovatieve ideeën om
kansrijke aanvragen zo efficiënt mogelijk af te handelen in de praktijk uitgeprobeerd.
Binnen het project wordt bijvoorbeeld waar mogelijk het aanmeldgehoor samengevoegd
met het nader gehoor, gewerkt aan een afsprakensysteem en wordt gehoord op locatie.
Daarnaast wordt ingezet op IV-verbeteringen, waardoor tijd bespaard wordt bij het
(digitaal) afhandelen van zaken in het IND-systeem. Na afloop van het project worden
opgedane ervaringen geëvalueerd en indien succesvol en breder toepasbaar structureel
ingebed in van de IND.

Doordat kansrijke zaken de afgelopen periode versneld zijn afgedaan, moeten ook de
gebruikelijke nareisaanvragen die hiermee samenhangen behandeld worden. De IND blijft
kijken naar mogelijkheden om procedures zo efficiënt mogelijk in te richten.

Daarnaast wordt op dit moment een inhaalslag gemaakt op het wegwerken van de voorraad
zaken van Algerijnen en Moldaviërs. De IND loopt op dit moment in op de voorraad Algerijnse
en Moldavische zaken.

De inzet van de IND blijft erop gericht de nieuwe instroom van zaken van Algerijnen
en Moldaviërs zo snel mogelijk in te plannen en af te handelen. Overlastgevende asielzoekers
in Ter Apel worden nu binnen de pilot «procesoptimalisatie» behandeld. De versnelling
houdt in dat in die gevallen de rust- en voorbereidingstijd in de asielprocedure wordt
onthouden. Daardoor worden deze zaken snel afgehandeld.

Ondanks dat de IND allerhande maatregelen neemt om het aantal afgehandelde aanvragen
te verhogen, is dit onvoldoende om de voorraden weg te werken en de doorlooptijden
significant te verkorten. Ik blijf dan ook met de IND in gesprek over manieren om
de productieverhoging meerjarig te laten zijn.

Vraag 6

Wat is er sinds de eerste generieke verlenging van de beslistermijnen voor asielzoekers
gedaan om de beslistermijn op korte termijn terug te kunnen dringen naar 6 maanden?

Antwoord 6

Alle hierboven genoemde maatregelen zijn gericht op het terugbrengen van de feitelijke
beslistermijn naar maximaal 6 maanden, met uitzondering van aanvragen waarbij om individuele
reden er een grond voor verlenging bestaat. Zolang de instroom hoger blijft dan de
beschikbare besliscapaciteit zal de voorraad niet ingelopen worden en zal de IND niet
op korte termijn in staat zijn toe te werken naar een beslistermijn van 6 maanden.

Vraag 7

Op welke wijze is er sinds 2021 gewerkt aan het voorkomen van verzuim en verloop bij
de directie asiel?

Antwoord 7

Vanzelfsprekend werkt de IND net zoals andere overheidsorganisaties structureel aan
het verbeteren van de arbeidsomstandigheden, aan het waar mogelijk voorkomen van verzuim
en waar sprake is van verzuim aan een adequate begeleiding om na herstel snel weer
met het werk te kunnen beginnen. Binnen de directie Asiel en Bescherming is geen sprake
van een opvallend hoger verzuimpercentage. Om verzuim te voorkomen is er in 2022 een
IND-brede meerjarige aanpak ziekteverzuim opgesteld. Binnen de directie Asiel en Bescherming
is naar aanleiding daarvan een plan van aanpak arbeidsverzuim opgesteld en is arbeidsverzuim
regelmatig onderwerp van gesprek in de prestatiedialoog binnen directie Asiel en Bescherming.
Er vindt eveneens monitoring op verzuim plaats. Tevens vinden gesprekken plaats aan
de hand van verzuimanalyse en vinden er geregeld gesprekken plaats tussen managers
en de bedrijfsarts en bedrijfsmaatschappelijk werk om op die manier het verzuim terug
te dringen.

Met een Strategische Personeelsplanning is in 2023 inzichtelijk gemaakt wat de knelpunten
zijn als het gaat om o.a. verzuim en verloop vanuit het perspectief van managers.
Daarnaast wordt binnen de IND gebruik gemaakt van een medewerkers tevredenheid onderzoek
en sinds vorig jaar van een exit onderzoek. Dat loopt naast exitgesprekken die managers
met een vertrekkende medewerker voeren. In het exit onderzoek worden vertrekkende
medewerkers verzocht een vragenlijst in te vullen omtrent zijn/haar vertrek. Aan de
hand van de reacties zal een analyse worden gemaakt wat de redenen van vertrek zijn.
Hierop zal de organisatie specifiek HR-beleid opstellen om medewerkers tevredenheid
te vergroten en daarmee hopelijk medewerkers te behouden.

Vraag 8

Wat zijn de huidige verloop- en verzuimpercentages binnen de directie asiel?

Antwoord 8

Het uitstroompercentage (verloop) komt in 2023 uit op circa 10%. Het gemiddelde verzuimpercentage
voor alle medewerkers binnen de directie Asiel en Bescherming was in 2023 8%.

Vraag 9

Wat is momenteel de gemiddelde opleidingsperiode voor het hoor- en beslisbevoegd maken
van een hoor- en beslismedewerker bij de IND?

Antwoord 9

De gemiddelde opleidingsduur voor een nieuwe medeweker voor het behandelen van 1e aanvragen
spoor 4 bedraagt één jaar. Gedurende dat jaar volgt de medewerker een basisopleiding
asiel waarin zowel theorie wordt aangereikt, als onder begeleiding van ervaren medewerkers
in praktijk wordt gehoord en beslist. In die periode dragen zij dus bij aan het behandelen
van aanvragen. Aansluitend stromen deelnemers in op hun locatie en worden daar tekenbevoegd.
Zolang medewerkers niet tekenbevoegd zijn, mogen zij niet zelfstandig zaken behandelen.

Het aantal opleidingsplaatsen is gelimiteerd want het opleiden van nieuwe medewerkers
vraagt ook een substantiële investering van ervaren capaciteit. Op dit moment kan
de IND maximaal 180 nieuwe medewerkers per jaar opleiden voor het behandelen van spoor 4
zaken. Deze 180 medewerkers zijn deels voor het vervangen van uitstroom en deels voor
uitbreiding van de capaciteit. De IND beziet momenteel of en welke mogelijkheden er
zijn om de opleiding van de nieuwe medewerkers efficiënter in te richten.

Vraag 10

Wat is het verlooppercentage van hoor- en beslismedewerkers bij de IND die binnen
2 jaar zijn uitgestroomd?

Antwoord 10

In 2023 zijn circa 100 hoor- en beslismedewerkers (FGR-medewerkers behandelen en ontwikkelen
schaal 10 en 11) van de directie Asiel en Bescherming uitgestroomd, waarvan er circa
40 korter dan 2 jaar in dienst geweest.

Vraag 11

Hoe wordt voorkomen dat hoor- en beslismedewerkers na de opleidingstermijn weer binnen
korte termijn uitstromen?

Antwoord 11

Er wordt onderzocht op welke fronten het huidige werving en selectieproces verbeterd
kan worden om zo ervoor te zorgen dat de nieuwe medewerkers aan de voorkant goed weten
wat de functie inhoudt en op deze wijze de juiste medewerker op de juiste functie
terecht komt. Daarnaast wordt ook gekeken naar het ontwikkelen van loopbaanpaden binnen
de directie, om medewerkers zoveel mogelijk te behouden voor de IND. In deze krappe
arbeidsmarkt is het behouden van zittende medewerkers en het vinden en opleiden van
nieuwe medewerkers echter ook voor de IND een uitdaging.

Vraag 12

Kunt u aangeven wat momenteel het percentage van gehoren is dat uitvalt en wat het
effect daarvan is op de doorlooptijden van asielaanvragen?

Antwoord 12

Er zijn geen betrouwbare cijfers uit de systemen van de IND te genereren over het
percentage gehoren dat uitvalt. Daardoor valt ook niet aan te geven wat het effect
daarvan is op doorlooptijden. Wat wel duidelijk is dat op het moment dat een gehoor
uitvalt, dit betekent dat er opnieuw een gehoor zal moeten worden ingepland. De gemiddelde
planhorizon is 6 weken. Het opnieuw plannen van een zaak heeft echter niet enkel effect
op de doorlooptijd van die specifieke zaak, het betekent ook dat andere zaken in de
voorraad langer moeten wachten op hun gehoor. Daardoor leidt het uitvallen van gehoren
tot oplopende doorlooptijden.

Vraag 13

Kunt u aangeven wat de oorzaken zijn van het uitvallen van gehoren?

Antwoord 13

Er kunnen tal van redenen zijn waarom gehoren uitvallen. Een deel van de oorzaken
ligt in logistieke problemen, bijvoorbeeld omdat de uitnodiging niet bij de vreemdeling
terecht is gekomen of vervoersproblemen. Daarnaast komt het ook voor dat tolken uitvallen,
de vreemdeling ziek is of om onbekende redenen niet op komt dagen.

Vraag 14

Welke maatregelen treft u om het percentage voor uitval van gehoren terug te dringen?

Antwoord 14

Om te voorkomen dat uitnodigingen voor gehoren niet bij de vreemdelingen terecht komen,
is er bijvoorbeeld ingezet op een betere informatievoorziening tussen het COA en de
IND. Hierdoor zou sneller bij de IND bekend moeten zijn wat het huidige verblijfadres
van de vreemdeling is. Daarnaast wordt er door de IND op ingezet om voorafgaand aan
het gehoor een ontvangstbevestiging te krijgen voor het gehoor. Ook wordt binnen het
project BAA geëxperimenteerd met horen op locatie en worden de mogelijkheden onderzocht
om vreemdelingen zonder tussenkomst van het COA uit te nodigen voor een gehoor.

Vraag 15

Met hoeveel beslissingen is de besliscapaciteit van de IND sinds 2021 toegenomen?

Antwoord 5

Op 31 december 2021 had de IND bezetting van in totaal van circa 5.400 FTE. Dit is
inclusief externen. Op 31 december 2023 had de IND een bezetting van circa 6.040 FTE,
inclusief externen.

Voor directie Asiel en Bescherming was de bezetting op 31 december 2021 circa 1.450 FTE.
Dit is inclusief externen. Op 31 december 2023 had directie Asiel en Bescherming een
bezetting van in totaal circa 2.150 FTE, inclusief externen. Dit betreft de volledige
bezetting van de directie Asiel en Bescherming en niet enkel hoor- en beslismedewerkers.
Immers, alle medewerkers dragen (in)direct bij aan de afdoening van asielzaken.

Het aantal zaken dat in spoor 1, 2 en 4 in 2021 is afgedaan is 26.200 zaken, in 2022
waren dat 27.800 zaken en in 2023 34.980 zaken. Daarmee is het aantal beslissingen
in spoor 1, 2 en 4 zaken ten opzichte van 2021 met 8.780 zaken (33,5%) toegenomen.