Verslag van een bijeenkomst : Verslag van de COSAC Voorzittersconferentie, gehouden in Namen, België van 14 tot en met 15 januari 2024

BR/ Nr. 89
VERSLAG

Vastgesteld 16 april 2024

Van zondag 14 tot en met maandag 15 januari 2024 vond in Namen, België, de bijeenkomst
van voorzitters van de commissies voor Europese aangelegenheden van de parlementen
van de Europese Unie, hierna aangeduid als de COSAC-voorzittersbijeenkomst, plaats.
Naast de genoemde delegaties namen ook delegaties van de nationale parlementen van
de kandidaat-lidstaten van de Europese Unie deel als waarnemer, evenals een delegatie
van de Europese Commissie. De Nederlandse delegatie naar deze conferentie bestond
uit Bastiaan van Apeldoorn (SP), voorzitter van de commissie voor Europese Zaken van
de Eerste Kamer en Eddy van Hijum (NSC), lid van de commissie Europese Zaken van de
Tweede Kamer. De ambtelijke ondersteuning bestond uit Van den Driessche (Eerste Kamer)
en Hessing-Puts (Tweede Kamer). De delegatie brengt als volgt verslag uit.1

Opening van de vergadering

De conferentie werd geopend door mevrouw Eliane Tillieux, Voorzitter van de Belgische
Kamer van volksvertegenwoordigers. Er werd kort stilgestaan bij het overlijden op
27 december 2023 van Jacques Delors, voormalig voorzitter van de Europese Commissie.

De Voorzitter benadrukte het belang van de deelstaatparlementen in België, die ook
wetgevende bevoegdheden bezitten en zich net als het federaal parlement in het kader
van hun bevoegdheden kunnen uitspreken over het subsidiariteitsbeginsel. De deelstaatparlementen
zullen in het kader van het Belgisch Voorzitterschap ook een aantal conferenties organiseren.

Mevrouw Tillieux stond stil bij de oorlog in Oekraïne en de twee hoofdthema’s van
de LXXI plenaire COSAC in maart, te weten rechtsstaat en genderbeleid.

De heer Gaëtan Van Goidsenhoven, Belgische senator, stond stil bij de vele verkiezingen
die in 2024 gaan plaatsvinden. Verder gaf hij een toelichting op het programma van
de voorzitterbijeenkomst. Behalve het opmaken van de balans in de afgelopen amsbtermijn,
zal vooral vooruitgekeken worden naar de komende vijf jaar.

Procedurele zaken

Het Voorzitterschap gaf een toelichting op de vergadering van de troika. De ontwerpagenda
is goedgekeurd. De opzet van het Bi-annual report is goedgekeurd en wordt uiterlijk
17 januari verstuurd. De beantwoording dient uiterlijk 8 februari a.s. te worden verstuurd.

Mevrouw Klympush-Tsintsadze, voorzitter van de commissie voor integratie in de EU
van het Oekraïense parlement, gaf een toelichting op de huidige situatie in Oekraïne.
Zij deed het verzoek de Russische acties te veroordelen en de militaire en financiële
steun aan Oekraïne op te schroeven.

De heer Van Apeldoorn vroeg mede namens het Deense parlement en de Tweede Kamer aandacht
voor de situatie rondom Delegates Portal, de databank van de Raad waarin Raadsdocumenten
te raadplegen zijn. Hij lichtte toe dat het Raadssecretariaat had aangekondigd de
directe toegang voor nationale parlementen af te sluiten. Een dergelijk besluit zou
de controle door parlementen op de regering in de Raad moeilijker maken en transparantie
van besluitvorming in de weg staan. Op initiatief van het Deense parlement was een
brief opgesteld waarin het Raadssecretariaat en de Raad werden verzocht op dit besluit
terug te komen. De heer Van Apeldoorn spoorde alle commissievoorzitters aan de brief
mede te ondertekenen en vroeg ook de mogelijkheid ontwikkelingen hieromtrent aan de
orde te brengen tijdens de plenaire vergadering in maart.

Sessie I Presentatie van de prioriteiten van het Belgisch Voorzitterschap

De Belgische Minister van Buitenlandse Zaken, mevrouw Hadja Lahbib, gaf aan dat de
parlementaire dimensie essentieel is voor het Belgisch Voorzitterschap. Zij stond
stil bij de verkiezingen en gaf aan dat we op een keerpunt staan in zowel geopolitiek,
economie als milieu.

Het Belgisch Voorzitterschap wacht een dubbele opdracht. Ten eerste is dat een groot
aantal (60) wetgevende dossiers finaliseren. Ten tweede, voorbereiden op de toekomst.

De Minister gaf aan dat de prioriteiten van het Belgisch Voorzitterschap zich concentreren
rond beschermen, versterken en voorbereiden. De prioriteiten van de Minister concentreren
zich in het bijzonder rond de relaties met Afrika en Turkije, de rechtsstaat, de komende
verkiezingen en strategische autonomie.

De heer Guy Verhofstadt, lid van het Europees Parlement, sprak over de toekomst van
de EU en legde een link met de situatie in 2001. Op beide momenten, toen en nu, was
er sprake van dreiging van een aanval op de democratie. En in beide gevallen, toen
en nu, was er een EU-uitbreiding voor te bereiden. Hij gaf aan dat met de komst van
nieuwe lidstaten, hervorming van de EU noodzakelijk is. De daarbij genoemde voorwaarden
zijn: afstappen van unanimiteit, het verdedigen van de Europese waarden, het sneller
kunnen optreden in geval van ernstige gezondheidsdreigingen en een sterke defensie
unie.

Vervolgens namen de delegaties het woord. Er werd brede steun uitgesproken voor Oekraïne.
Ook was er veel aandacht voor EU-uitbreiding. Nu de Europese Raad op 14–15 december
2023 vervolgstappen in de uitbreiding heeft gezet, zijn de delegaties het erover eens
dat hervormingen noodzakelijk zijn. Voorwaarden die daarbij werden uitgesproken zijn
het naleven van de waarden van de EU, rechtsstatelijkheid, veiligheid, concurrentievermogen
en subsidiariteit.

Sessie II De Europese pijler van sociale rechten

De sessie werd bij afwezigheid van de heer Pierre-Yves Dermagne, vice-premier en Minister
voor Economische Zaken en Werkgelegenheid, afgetrapt door de heer Othmar Karas, eerste
Vice-President van het Europees Parlement. Hij gaf aan dat de markt ook een sociale
rol heeft te vervullen. Grondrechten en sociale rechten moeten worden versterkt en
er moet worden gewerkt aan een basisvertrouwen. Er moet sprake zijn van minimum sociale
normen en een sociaal paspoort. Hierbij past de uitwerking in wetgeving, integratie
van de sociale pijler in het Europees semester en het overgaan naar communautair recht
in plaats van aanbevelingen. Hij kondigde aan dat het Europees Parlement een resolutie
zal aannemen voor een versterkt mandaat voor Europese agentschappen.

Daarna volgde een bijdrage van mevrouw Bea Cantillon, professor emeritus in sociologie
van de Universiteit van Antwerpen. Zij gaf aan een kritisch blik te hebben op een
sociaal Europa. Er is vooruitgang geboekt, maar er is nog een weg te gaan. Hierbij
noemde zij in het bijzonder een betere balans in de beleidsstrategie en het betrekken
van sociale fondsen. Er dient verdieping en verbreding van sociale rechten in Europa
gerealiseerd te worden, ter ondersteuning, niet ter vervanging, van het nationale.
De EU heeft daarbij vier rollen: Europa als gids, Europa als garantsteller van sociale
rechten, Europa als ondersteuner door middel van sociale fondsen en Europa als toezichthouder
en handhaver. Dit alles moet, volgens mevrouw Cantillon, in evenwichtige wijze verder
worden ontwikkeld.

Vervolgens nam een aantal delegaties het woord. De Griekse delegatie deed het voorstel
een werkgroep op te richten met de sociaal-economische departementen, die maandelijks bijeen zou moeten komen. Verder was er vooral
aandacht voor gendergelijkheid, lonen, gezondheid, werkloosheid en jeugd.

Sessie III Uitbreiding en de toekomst van de EU

Deze sessie werd geopend door mevrouw Ivanna Klympush-Tsintsadze, voorzitter van de
commissie voor de integratie van Oekraïne in de EU van het Oekraïense parlement. Zij
gaf aan dat de uitbreiding grote gevolgen zal hebben voor de samenwerking in de EU.
Nu het besluit van 14–15 december 2023 is genomen is het tijd na te denken over de
verder vervolgstappen, waarbij de waarden van de EU voorop staan. Zij gaf aan dat
de EU een eersterangs speler op het wereldtoneel en economische grootheid kan worden.

Daarna volgde een speech van mevrouw Ramona Coman, professor in politieke wetenschappen
van de Vrije Universiteit Brussel. Zij gaf aan dat afhankelijk van de geografische
ligging, de zorgen over de toekomst anders zijn. Met name veiligheid en energie staan
centraal. Bij hervormingen is behoefte aan een duidelijke doelstelling en visie. Zij
pleit voor een duidelijke methode en tijdslijn. Drie types van hervorming waren daarbij
van belang: ten eerste institutionele hervormingen waarbij werd ingaan op de behoeftes
van de burgers en van een EU van meer dan 27 lidstaten; ten tweede de vereiste voor
nieuwe lidstaten te voldoen aan de Kopenhagencriteria en de waarden in art 2. VEU
en ten derde, hieraan gelieerd, een behoefte om art. 7 te herzien zodat blijvend respect
voor de Europese waarden kan worden afgedwongen. Tot slot pleitte zij voor een bezinning
over de wijze waarop de hervormingen moeten worden doorgevoerd, waarbij betrokkenheid
van burgers en dus van nationale parlementen volgens haar nodig zijn voor de noodzakelijke
democratische legitimiteit.

In het debat dat volgde bleek consensus over de noodzaak voor uitbreiding van de EU,
met name ook voor de stabiliteit van het continent. Veel aandacht was er ook voor
de oorlog en de positie van Oekraïne als kandidaat-lidstaat. Ook was er aandacht voor
de Westelijke Balkan-landen, waarvan werd opgemerkt dat het gebrek aan momentum voor
toetreding nefast was voor de voorgang in deze landen. Verschillende delegaties noemden
ook het belang van de Kopenhagencriteria en het merit-based beleid als basis voor
uitbreiding. Tot slot namen verschillende delegaties het woord over de noodzakelijke
institutionele hervormingen en de financiële en budgettaire implicaties van een uitbreiding.

De bijeenkomst werd vervolgens afgerond met een paar afsluitende woorden van beide
voorzitters.

Namens de delegatie,

De voorzitter van de vaste commissie voor Europese Zaken van de Eerste Kamer, Van Apeldoorn

De delegatieleider van de vaste commissie voor Europese Zaken van de Tweede Kamer, Van Hijum