Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Bontenbal over congestiemanagement op het elektriciteitsnet

Antwoord van Minister Jetten (Klimaat en Energie) (ontvangen 9 april 2024).

Vraag 1

Bent u het eens met de volgende opmerking van de Autoriteit Consument & Markt (ACM):
«marktpartijen die hun eigen regelbaar vermogen meenemen, moeten van netbeheerders
de mogelijkheid krijgen om een vast transportrecht (in combinatie met congestiemanagementdiensten)
te contracteren, totdat de financiële- of technische grens bereikt is»?1

Antwoord 1

Het is in de eerste plaats aan de ACM om wet- en regelgeving te interpreteren en toe
te passen. Na navraag bij de ACM kan ik concluderen dat dit juist is, met een kleine
aanvulling. Een netbeheerder mag een aanbod voor de levering van congestiemanagementdiensten
weigeren als de gevraagde vergoeding hoger is dan in het economisch verkeer gebruikelijk.
Daarmee wordt voorkomen dat de kosten voor deze vergoedingen buitensporig hoog worden.
Deze kosten worden uiteindelijk via de nettarieven opgebracht door alle aangeslotenen.

Vraag 2

In hoeverre wordt deze stelregel in de praktijk door de netbeheerders opgevolgd? Hoe
vaak is er bij het afwijzen van een aansluitingsverzoek (in combinatie met congestiediensten)
inderdaad sprake van het bereiken van de financiële- of technische grens en hoe vaak
liggen er andere redenen ten grondslag aan een weigering?

Antwoord 2

Aansluitverzoeken worden niet afgewezen. Er geldt altijd recht op een aansluiting,
ook in congestiesituaties. Voor verzoeken om (extra) transportcapaciteit zijn er wachtlijsten
voor grootverbruikers. Daarbij geldt dat marktpartijen die eigen regelbaar vermogen
meenemen, recht hebben op transportcapaciteit indien gecombineerd met congestiemanagementdiensten,
onder de voorwaarden zoals toegelicht in antwoord 1. Voor invoeding is de technische
of financiële grens in de meeste congestiegebieden nog niet bereikt en liggen er dus
andere redenen aan een weigering van transportcapaciteit ten grondslag. Voor afname
is het probleem niet de financiële grens maar de technische grens, hoeveel flexibel
vermogen beschikbaar is. Er is dan weinig vermogen dat kan worden gereduceerd of afgeschakeld.
Netbeheerders doen momenteel veel moeite om congestiediensten te contracteren, zowel
voor invoedingscongestie als afnamecongestie. Dit lukt echter slechts beperkt. Dat
komt doordat er weinig tot geen aanbod voor de levering van congestiediensten wordt
gedaan door aangeslotenen, doordat aangeslotenen geen regelbaar vermogen hebben (zij
kunnen hun productie of verbruik niet gemakkelijk aanpassen) of doordat zij een te
hoge vergoeding voor congestiediensten vragen. Daarnaast is een probleem dat bilaterale
onderhandelingen met alle bedrijven in de wachtrij over de vergoedingen en voorwaarden
voor congestiediensten veel tijd kosten. Om op grote schaal congestiemanagement in
te zetten, is standaardisatie van de contracten en vergoedingen voor congestiediensten
daarom van groot belang.

Vraag 3

Is het juist dat het toepassen van marktgebaseerd congestiemanagement aangeslotenen
zelf kunnen aangeven hoe hoog de vergoeding voor deelname aan congestiemanagement
moet zijn en dat netbeheerders biedingen alleen kunnen weigeren als zij duidelijk
kunnen maken dat de gevraagde vergoedingen onacceptabel hoog zijn?

Antwoord 3

Ja, dat is juist. Zie ook het antwoord op vraag 1. Het uitgangspunt van congestiemanagement
is dat de vergoedingen marktgebaseerd worden bepaald en dus begrensd worden door wat
in het economisch verkeer gebruikelijk is. De netbeheerder kan een zogenoemde «deelnameplicht»
afroepen in congestiegebieden om partijen te dwingen een marktgebaseerd aanbod te
doen. Dit zal er in de praktijk ook toe leiden dat eerder duidelijk wordt welke prijzen
voor congestiediensten kunnen worden gezien als «in het economisch verkeer gebruikelijk».

Vraag 4

Kunt u uitleggen hoe dit in de praktijk in zijn werk gaat? Welke redenen kan een netbeheerder
aanvoeren om een bod van een aangeslotene voor het leveren van congestiediensten te
weigeren en welke onderbouwing is daarbij nodig? In hoeverre en op welke wijze ziet
de ACM hierop toe?

Antwoord 4

Het is aan de netbeheerder om een weigering te onderbouwen. De ACM volgt de netbeheerders
nauwlettend en gaat bij signalen met netbeheerders in gesprek. Als de aanvrager het
niet met de onderbouwing eens is, dan is het mogelijk om een geschil in te dienen
of de stap naar de rechter te zetten. De ACM benadrukt ook dat het belangrijk is dat
de deelnameplicht voor congestiemanagement door netbeheerders wordt ingezet. De deelnameplicht
houdt in dat aangeslotenen met een aansluiting groter dan 1 MW moeten aangeven welk
deel van het vermogen regelbaar is en dat zij dit regelbare vermogen bij de netbeheerder
moeten aanbieden voor congestiemanagement. Zo’n deelnameplicht zorgt ervoor dat niet
alleen partijen in de wachtrij een aanbod voor de levering van congestiediensten doen,
maar ook de bestaande aangeslotenen. Daardoor ontstaat een biedladder voor congestiediensten
in een congestiegebied. Die informatie kan worden gebruikt om te bepalen of een gevraagde
vergoeding marktconform is. Doordat ook reeds aangeslotenen verplicht worden een aanbod
te doen, ontstaat er mogelijk ruimte voor aanvragen op de wachtlijst.

Vraag 5

Kunt u uitleggen waarom ook bij opslag en productie de situatie optreedt dat de aangeslotene
en de netbeheerder het niet eens worden over de hoogte van de vergoeding voor het
leveren van congestiediensten? Wordt er in de praktijk door ontwikkelaars een veel
hogere vergoeding gevraagd of zijn er andere redenen waarom er toch geen overeenstemming
kan worden bereikt over de hoogte van de vergoeding voor congestiemanagement?

Antwoord 5

Discussie over de prijs is de belangrijkste reden. Daarnaast blijkt in de praktijk
dat de financiering van projecten in het geding komt door een gebrek aan standaardisatie
van congestiediensten. Financiers moeten namelijk ook per individueel project de bilateraal
onderhandelde contracten en vergoedingen voor congestiediensten beoordelen. Daarom
juich ik het toe dat Energie Samen en Holland Solar met netbeheerders afspraken hebben
gemaakt voor een standaard prijsformule. Deze afspraken zijn onlangs – op 21 maart
2024 – door de ACM goedgekeurd.2 Energie Samen en Holland Solar zijn voornemens om gezamenlijk te communiceren dat
deze standaard prijsformule leidt tot een redelijke vergoeding van de ten gevolge
van netcongestie gemiste productievolumes. Ook de risico’s voor de initiatiefnemer
en zijn financiers worden zo beter hanteerbaar, zodat ook belemmeringen op dit vlak
weggenomen kunnen worden.

Vraag 6

Kunt u tevens verduidelijken waarom de hoogte van de vergoeding voor het leveren van
congestiediensten in de periode van meer dan tien jaar dat congestiemanagement wordt
toegepast eerder niet of nauwelijks tot discussie leidde, maar nu wel?

Antwoord 6

De aard en omvang van de congestieproblematiek is nu anders dan in de afgelopen 10
jaar. In de afgelopen 10 jaar kwam congestie met name voor bij te veel invoeding,
waardoor overbelasting van het hoogspanningsnet dreigde. De omvang van de congestie
was relatief beperkt. Bovendien was het redelijk eenvoudig om congestiemanagement
toe te passen omdat er veel regelbaar (gasgestookt) vermogen aanwezig was, bijvoorbeeld
van tuinders met WKK-installaties of gascentrales.

De situatie nu is dat er in het overgrote deel van Nederland congestie is. Dat zorgt
ervoor dat:

– naast TenneT ook regionale netbeheerders congestiediensten contracteren en activeren;

– er naast invoedingscongestie ook afnamecongestie is;

– andere categorieën aangeslotenen gevraagd wordt om congestiediensten te leveren, van
wie energie geen onderdeel is van hun core business, of die minder flexibel kunnen afnemen of produceren; en

– congestiemanagement op grote schaal moet worden toegepast, waardoor er minder ruimte
is voor maatwerk.

Vraag 7

Klopt het dat er ook door Energie-Nederland een voorstel is gedaan voor een standaardregeling
voor deelname aan congestiemanagement, maar dat dit voorstel is afgewezen door de
netbeheerders? Kunt u aangeven wat het verschil was tussen dit voorstel en de afspraak
over standaardregels die de netbeheerders hebben gemaakt met Energie Samen en Holland
Solar en waarom er uiteindelijk niet is gekozen voor deze alternatieve variant?

Antwoord 7

Ja dat klopt. Dit voorstel is afgewezen door de netbeheerders, omdat met het voorstel
van Energie-Nederland alsnog bilaterale onderhandelingen met elke partij in de wachtrij
nodig zijn. Daarmee gaat een groot voordeel van de standaard prijsformule verloren,
namelijk dat geen onderhandeling meer nodig is waardoor op korte termijn op veel grotere
schaal congestiemanagement kan worden toegepast en er veel sneller duidelijkheid ontstaat
voor veel meer partijen die nu nog in de wachtrij staan. Het wegnemen van de noodzaak
voor uitgebreide onderhandelingen door een vaste opslag, boven op de gederfde inkomsten
van de producenten, was de sleutel tot deze versnelling. Netbeheerders zullen waarschijnlijk
aan een groot aantal partijen die (bovenaan) op de wachtlijsten staan een aanbod doen
op basis van de standaardcondities die met Holland Solar, EnergieSamen, NVDE en anderen
overeengekomen zijn. Partijen die andere voorwaarden met de netbeheerder willen bespreken
kunnen dit nog steeds doen.

Vraag 8

Deelt u de mening dat er weliswaar een veelheid aan websites, webinars, seminars en
campagnes bestaan over congestiemanagement, maar dat eenvoudige en eenduidige informatie
nog steeds moeilijk te vinden is voor partijen die te maken krijgen met netcongestie?
Welke maatregelen worden er genomen om ervoor te zorgen dat bedrijven eenvoudige en
eenduidige informatie krijgen over de contracten en voorwaarden voor deelname aan
congestiemanagement?

Antwoord 8

De informatievoorziening voor ondernemers die te maken krijgen met netcongestie, waaronder
de kansen en mogelijkheden die congestiemanagement biedt, is inderdaad nog te zeer
versnipperd. Binnen het Landelijk Actieprogramma Netcongestie werken alle partners
aan een gezamenlijke communicatie-aanpak om informatie gericht te delen. Onderdeel
daarvan is de inrichting van een webpagina waar elke ondernemer of organisatie die
tegen de beperkingen van het elektriciteitsnet aanloopt en op zoek is naar oplossingen,
terecht kan. Het streven is om deze pagina voor deze zomer online te hebben.