Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op van het lid Lahlah over het bericht ‘de veiligheid in vrouwengevangenis is onvoldoende’

Antwoord van Minister Weerwind (Rechtsbescherming) (ontvangen 8 april 2024). Zie ook
Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1343.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Veiligheid in vrouwengevangenis «onvoldoende»: drie
cipiers vervolgd voor aanranding en verkrachting»1 in de Volkskrant van 28 februari 2024?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is de stand van zaken met betrekking tot de aanbevelingen van Inspectierapport
PI Nieuwersluis2 van 31 mei 2023? Welke aanbevelingen uit het inspectierapport zijn tot dusver opgevolgd,
en welke niet?

Antwoord 2

Op 31 mei 2023 heb ik mijn beleidsreactie op het Inspectierapport PI Nieuwersluis
aan uw Kamer gestuurd.3 In mijn reactie heb ik aangegeven alle aanbevelingen van het Inspectierapport over
te nemen. Ook heb ik benoemd welke maatregelen ik, samen met de Dienst Justitiële
Inrichtingen (DJI), tref om seksueel grensoverschrijdend gedrag in Penitentiaire Inrichting
(PI) Nieuwersluis en DJI breed tegen te gaan. DJI is direct van start gegaan met de
aangekondigde maatregelen. Zo zijn bijvoorbeeld bij de PI Nieuwersluis intervisies
binnen de teams gestart, heeft de directie de module sociale veiligheid gevolgd en
is het inwerkprogramma voor de nieuwe medewerkers herzien. In de PI’s Ter Peel en
Zwolle zijn aandachtsfunctionarissen bij de Commissie van Toezicht (CvT) aangesteld.
In de PI Nieuwersluis is gekozen voor een externe vertrouwenspersoon voor gedetineerden.
In de beleidsreactie op het advies van regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend
gedrag en seksueel geweld (RCGOG) heb ik een stand van zaken gegeven op deze maatregelen
en aangegeven welke aanvullende acties in gang worden gezet.4

Vraag 3

Deelt u de mening dat de aanvullende aanbevelingen5 van de regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld
(hierna: RCGOG) erop wijzen dat niet alle aanbevelingen uit het Inspectierapport PI
Nieuwersluis voldoende zijn opgevolgd? Zo ja, hoe gaat u hier verandering in brengen?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

De RCGOG onderscheidt drie niveaus bij een cultuurverandering in een organisatie zodat
seksueel grensoverschrijdend gedrag niet meer voorkomt: de omgangscultuur (normen,
waarden en gedragspatronen), de organisatiestructuur (georganiseerde kenmerken van
de setting die beïnvloeden welk gedrag mogelijk of toegestaan is binnen die setting)
en het systeem van specifieke maatregelen voor de aanpak van (seksueel) grensoverschrijdend
gedrag (meldingsmogelijkheden en ondersteuning daarbij).

De RCGOG concludeert dat DJI op al deze drie niveaus acties heeft ondernomen, maar
dat aanvullende maatregelen nodig is. In de beleidsreactie6 op het advies heb ik aangegeven hoe ik invulling geef aan deze aanvullende maatregelen.

Vraag 4

Bent u het eens met de kritiek van de RCGOG dat de drempel om een klacht in te dienen
in vrouwengevangenissen omlaag moet en dat klachten sneller behandeld moeten worden?
Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe gaat u hiervoor zorgen?

Antwoord 4

Ik onderschrijf de noodzaak dat melden zo laagdrempelig mogelijk moet zijn. Daarom
heb ik naar aanleiding van het Inspectierapport meerdere maatregelen genomen om deze
drempel te verlagen. Zo heb ik de Commissie van Toezicht (CvT) van iedere PI gevraagd
een aandachtsfunctionaris niet-integer gedrag aan te stellen. In de PI’s Ter Peel
en Zwolle zijn deze aandachtsfunctionarissen bij de CvT inmiddels ingesteld. In de
PI Nieuwersluis is door de directie en de CvT gekozen voor een externe vertrouwenspersoon
voor gedetineerden die de rol van aandachtsfunctionaris vervuld, onafhankelijk van
de CvT. Na een jaar worden beide vormen geëvalueerd en wordt de opgedane kennis ook
gedeeld met de CvT’s van de andere PI’s, zodat zij dat kunnen gebruiken bij de verdere
positionering en doorontwikkeling van de functionaris.

Naar aanleiding van het advies van de RCGOG wordt het verbeteren van de gebruiksvriendelijkheid
van het meldproces – zowel aan de kant van de melder, aan de kant van de organisatie
en als bij andere betrokken – extra onder de aandacht gebracht. Daarnaast wordt gewerkt
aan het verbeteren van de herkenbaarheid van de aandachtsfunctionaris.

Vraag 5

Hoeveel aandachtsfunctionarissen zijn tot dusver aangesteld in vrouwengevangenissen?
Wat gebeurt er met de meldingen die bij hen binnenkomen? Zijn hier protocollen voor
en zo ja, hoe zien die eruit? Zo nee, moeten die er wat u betreft komen en hoe gaat
u hiervoor zorgen?

Antwoord 5

Zoals bij het antwoord op vraag 4 is toegelicht, zijn in Ter Peel en Zwolle een aandachtsfunctionaris
niet-integer gedrag bij de CvT aangesteld en in Nieuwersluis een externe vertrouwenspersoon
voor gedetineerden. Indien de aandachtsfunctionaris als onderdeel van de CvT handelt
dan kan de functionaris in die hoedanigheid zelf de melding afhandelen of doorverwijzen.
Ook is er naar aanleiding van het advies van de RCGOG besloten het mogelijk te maken
dat de CvT rechtstreeks melding kan maken bij Bureau Integriteit van DJI. Deze mogelijkheid
is inmiddels geïmplementeerd. De vertrouwenspersoon voor gedetineerden in PI Nieuwersluis
kan in samenspraak met een gedetineerde een melding doen of verwijzen naar de (maandcommissaris
van de) CvT.

Als de vertrouwenspersoon op de hoogte wordt gebracht van mogelijk strafbaar gedrag
dan tracht de vertrouwenspersoon de gedetineerde te bewegen zelf aangifte te doen
of dat zij samen aangifte doen. Mocht de gedetineerde geen aangifte willen doen, dan
stelt de vertrouwenspersoon de directeur in kennis, die vervolgens ambtshalve aangifte
doet.

Vraag 6

Klopt het dat de brievenbus waarin gedetineerden in de vrouwengevangenis in Nieuwersluis
hun klachten kwijt kunnen, in het zicht hangt? Zo ja, deelt u de mening dat dit de
meldingsbereid naar verwachting verkleint omdat gedetineerden hierdoor niet ongezien
een klacht kunnen indienen? Bent u bereid met de vrouwengevangenis in gesprek te gaan
om de brievenbus te verplaatsen?

Antwoord 6

Op één afdeling in PI Nieuwersluis hing de brievenbus voor de vertrouwenspersoon gedetineerden
in het zicht van het personeel. Deze brievenbus is inmiddels verplaatst uit het zicht
van het personeel. Ik heb daarnaast andere maatregelen genomen om het melden zo laagdrempelig
te maken. Zie ook mijn antwoord bij vraag 4.

Vraag 7

Op welke termijn gaat u de aanbevelingen van de RCGOG opvolgen om intervisie en trainingen
over de gezagsrelatie tot gedetineerden (aanbeveling 4) en omstanderstrainingen (aanbeveling
5) te organiseren? Zijn de – vergelijkbare – aanbevelingen uit het Inspectierapport
PI Nieuwersluis op dit vlak voldoende overgenomen?

Antwoord 7

Het opleidingsinstituut van DJI heeft een specifieke module ontwikkeld over het werken
met vrouwelijke gedetineerden. Binnenkort zal deze module beschikbaar zijn. Deze module
zal worden gevolgd door zowel medewerkers als directieleden van de vrouwengevangenissen.
Daarnaast nemen alle teams in PI Nieuwersluis sinds mei 2023 deel aan intervisiesessies.
Ook in de PI Zwolle en in de PI Ter Peel geldt dat er intervisiesessies en/of bijeenkomsten
worden georganiseerd waar het thema regelmatig wordt besproken. De positie van de
omstanders en de gezagsrelatie komen zowel bij de genoemde module als bij deze intervisiesessie
en bijeenkomsten nadrukkelijk aan bod.

Vraag 8

Kunt u de Kamer van een tijdpad voorzien over de implementatie van de aanbevelingen
van de RCGOG naar aanleiding van het Inspectierapport PI Nieuwersluis?

Antwoord 8

In de beleidsreactie heb ik aangegeven hoe er wordt omgegaan met de verschillende
maatregelen op basis van de aanbevelingen van de RCGOG. Er moet hierbij onderscheid
gemaakt worden tussen verschillende maatregelen. Sommige maatregelen zijn reeds geïmplementeerd,
zoals de mogelijkheid voor de CvT om direct te kunnen melden bij Bureau Integriteit
(per 1 maart 2024). Een aantal maatregelen vraagt nadere uitwerking, zoals bijvoorbeeld
het komen tot een breed gedragen gedragscode met daarin aandacht voor de specifieke
context van een PI. En tot slot zijn er maatregelen die vragen om nader intern overleg,
zoals bijvoorbeeld het vastleggen van hoe om te gaan met de discretionaire bevoegdheden.
DJI is hier druk mee aan de slag. In de voortgangsrapportage »Recht doen, kansen bieden»
zal ik u informeren over het tijdpad.

Vraag 9

Bent u bereid de Kamer halfjaarlijks van een update te voorzien over de implementatie
van de maatregelen van de RCGOG?

Antwoord 9

Over de implementatie van de maatregelen rapporteer ik in de jaarlijkse voortgangsrapportage
»Recht doen, kansen bieden». De eerstvolgende voortgangsrapportage staat voor de zomer
gepland.