Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van den Hil over het bericht ‘Kinderdagverblijven en bso's gebruiken vaker trucs om omzet te verhogen’

Antwoord van Minister Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), mede namens de
Staatssecretaris van Financiën (ontvangen 15 februari 2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2023–2024, nr. 626.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Kinderdagverblijven en bso's gebruiken vaker trucs
om omzet te verhogen»?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met het bericht.

Vraag 2 en 3

Is bij u bekend hoeveel de kinderopvangkosten voor ouders stijgen door dit soort situaties?
Zo ja, kunt u dit delen met de Kamer? Zo nee, waarom niet?

Is er een overzicht van de schaal waarop deze «trucs» worden toegepast, en wat de
financiële gevolgen voor ouders zijn? Is bekend of er verschillen zijn in regio’s?
Als dit overzicht er niet is, bent u dan bereid zo snel mogelijk de onthullingen uit
het artikel te verifiëren en kwantificeren, en de Kamer op de hoogte te stellen?

Antwoord 2 en 3

Er is geen overzicht op welke schaal de praktijken uit het artikel worden toegepast.
Ook is niet bekend wat de financiële gevolgen voor ouders zijn. Dit overzicht is er
niet, omdat het gaat om privaatrechtelijke afspraken tussen kinderopvangorganisaties
(KOO’s) en ouders. De ouder en de kinderopvangorganisatie sluiten een contract over
onder andere het aantal uren en de kosten. Deze afspraken worden niet centraal vastgelegd
en kunnen daarom niet worden gemonitord. Om een beter inzicht te krijgen in de mate
waarin deze praktijken voorkomen, zal ik in samenwerking met sectorpartijen een steekproef
uitvoeren naar de openingstijden. Deze steekproef sluit aan bij het bestaande uurprijsonderzoek
van BOinK en Waarborgfonds Kinderopvang. Bovendien ga ik in gesprek met de Geschillencommissie
Kinderopvang om meer duiding te krijgen bij de signalen over pakketaanpassingen, het
uitbreiden van openingstijden, en het in rekening brengen van incidentele sluitingen.

Wat is toegestaan?

In het NOS-artikel worden de volgende praktijken beschreven: (1) pakketaanpassingen,
(2) uitbreiding van openingstijden en (3) factureren van incidentele sluitingen. Voorbeelden
zijn aangeboden contracten of contractwijzigingen waarin studiedagen worden opgenomen
of openingstijden worden aangepast. De ouder heeft recht op kinderopvangtoeslag (KOT)
voor betaalde uren, die zijn overeengekomen in het contract en waarbij de kinderopvang
daadwerkelijk de dienst aanbiedt. Praktijken 1 en 2 betreffen aanpassingen die kinderopvangorganisaties
kunnen doen, ouders hebben hierbij verschillende mogelijkheden om hun standpunt te
uiten (zie antwoord op vraag 5). Er is recht op kinderopvangtoeslag voor door de ouder
betaalde kosten van kinderopvang. Andere door de ouder betaalde kosten, waar geen
kinderopvang tegenover staat, geven geen recht op kinderopvangtoeslag. Voor praktijk 3,
bestaat geen recht op kinderopvangtoeslag, omdat slechts de kosten voor kinderopvang
in aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag. Er is dus geen recht op kinderopvangtoeslag
op dagen waarop de opvang gesloten is, zoals bij studiedagen. Studiedagen horen verdisconteerd
te zijn in het uurtarief net zoals andere personeelskosten. Sluitingen op erkende
feestdagen vormen daarop een uitzondering. In de Kamerbrief van 25 februari 20132 is aangekondigd dat het recht op kinderopvangtoeslag blijft bestaan indien gecontracteerde
uren op een feestdag vallen waarbij de opvang gesloten is. Over de uitzondering blijkt
onduidelijkheid te bestaan. Daarom ben ik voornemens de regelgeving op dit punt te
verduidelijken.

Vraag 4

Worden tariefstijgingen ook gedurende het jaar bijgehouden?

Antwoord 4

Ja, ik vind de betaalbaarheid voor ouders en toegankelijkheid van kinderopvang belangrijk
en monitor tariefstijgingen gedurende het jaar via de kwartaalrapportages Kinderopvang.3Daarnaast bevat de monitor gegevens over het aantal kinderen dat gebruik maakt van
kinderopvang, het gemiddeld aantal uren waarvan gebruik wordt gemaakt en het aantal
locaties. Deze gegevens worden elk kwartaal gepubliceerd op de website van de Rijksoverheid.

Vraag 5

Zijn er voor ouders voldoende toegankelijke en bekende meldpunten waar zij zich (anoniem)
over een kinderopvangorganisatie kunnen melden als zij verplicht uren af moeten nemen
waarin hun kind niet opgevangen wordt?

Antwoord 5

Ouders kunnen ervoor kiezen om niet akkoord te gaan met een contractwijziging en hebben
het recht om bezwaar te maken tegen deze wijzigingen. Desondanks bevinden sommige
ouders zich in een lastige positie tegenover hun kinderopvangorganisatie. Zij zijn
dagelijks afhankelijk van de kinderopvangorganisatie voor goede en vertrouwde zorg
voor hun kinderen. En dat terwijl het voor veel ouders moeilijk is een plek te bemachtigen
en zij soms de keuze hebben uit slechts één aanbieder. Ik kan mij goed voorstellen
dat een ouder in zo’n situatie een drempel ervaart om bezwaar te maken tegen een contractwijziging.
Het is de realiteit dat de krapte in de markt niet gunstig is voor de positie van
ouders en dat zij een drempel kunnen ervaren om stappen te nemen. Ik heb daar ook
in overleggen met de branche aandacht voor, door te benoemen welke mogelijkheden ouders
hebben. Als ouders het oneens zijn met pakketaanpassingen, uitbreidingen van openingstijden
of de uren die worden gefactureerd, dan is er de ruimte om dit te melden. In eerste
instantie kan een ouder hierover in gesprek gaan binnen de organisatie zelf. Ook kan
het signaal gemeld worden bij de oudercommissie van de betreffende organisatie. Oudercommissies
hebben adviesrecht op de tarieven en openingstijden, maar kunnen geen rol spelen bij
klachtenprocedures inzake overeenkomsten tussen een individuele ouder en de KOO. Ouders
kunnen daarnaast een formele klacht indienen bij de kinderopvangorganisatie. Een klachtenregeling
is voor iedere kinderopvangorganisatie verplicht. Als dit niet tot een bevredigende
uitkomst leidt, is een volgend meldpunt het Klachtenloket Kinderopvang.4 Dit loket geeft advies en informatie, en kan bemiddelen tussen ouder en kinderopvangorganisatie.
Mocht de klacht hierna nog niet zijn opgelost, dan kan deze worden ingediend door
de ouder bij de Geschillencommissie Kinderopvang.5 Zij geeft vervolgens een bindend advies. Naast deze opties hebben ouders ook de mogelijkheid
om, buiten de KOO om, een melding te doen bij de ACM Consuwijzer.6

Tijdens een overleg met de sectorpartijen op 14 december 2023 heb ik aangegeven dat
het van groot belang is dat ouders weten wat hun rechten zijn aangaande contractwijzigingen.
De oudervertegenwoordiging doet veel aan informatievoorziening. Bovendien is parallel
aan deze beantwoording een nieuwsbericht uitgegaan in samenwerking met de oudervertegenwoordiging
en branchepartijen. Hierin staat informatie over welke opvanguren KOT kan worden aangevraagd
en welke stappen ouders kunnen zetten indien zij het niet eens zijn met een contractwijziging.
Branchepartijen zullen deze informatie verder onder de aandacht brengen.

Vraag 6

Op welke manier wordt op dit soort situaties toezicht gehouden? Als hierop reeds toezicht
wordt gehouden, hoe verklaart u dat dit in toenemende mate voorkomt? Als u meent dat
hierop geen, of onvoldoende toezicht wordt gehouden, bent u dan bereid om dat wel,
of meer te gaan doen? Zo niet, waarom niet?

Antwoord 6

Dienst Toeslagen houdt toezicht op of het aantal uren dat kinderopvangorganisaties
doorgeven, overeenkomt met wat ouders opgeven. Als er daarbij grote excessen zijn
of er sprake lijkt te zijn van bewust oneigenlijk gebruik of samenspanning tussen
ouder en kinderopvangorganisatie kunnen er vanuit Dienst Toeslagen controle of toezichthoudende
bevoegdheden worden ingezet. Daarnaast ziet de GGD erop toe dat een kinderopvangorganisatie
tijdens opvangtijden voldoet aan kwaliteitseisen. De GGD controleert niet gericht
of een kinderopvangorganisatie open is op de dagen die zij vermelden. Er wordt vanuit
de overheid geen toezicht gehouden op of de opvang tijdens alle gefactureerde uren
daadwerkelijk open is. Het is primair aan ouders om de kinderopvangorganisaties te
houden aan de afspraken die zijn gemaakt in het contract.

Ik zie graag dat de dienstverlening van kinderopvang goed aansluit bij de behoeften
van ouders en aanbieders. Een situatie waarin de openingstijden worden verruimd, terwijl
geen ouder daar behoefte aan heeft, acht ik zeer onwenselijk. Het is de bedoeling
dat kinderopvangorganisaties enkel uren in rekening brengen waarbij er recht is op
KOT. Ik vind het van groot belang dat ouders effectief hun positie als contractpartner
kunnen innemen. Het is daartoe essentieel dat ouders de middelen genoemd in antwoord
op vraag 5 goed kunnen benutten.

De signalen over deze praktijken heb ik 14 december 2023 met de kinderopvangbranche
besproken, daarbij heb ik het belang van goede afstemming met ouders alsmede de voorwaarden
voor het ontvangen van KOT benadrukt. Tevens heb ik de branche gevraagd in te zetten
op: 1) verbetering van transparantie: kinderopvangorganisaties zouden uurprijzen en
openingstijden op de website moeten vermelden, 2) het vergroten van de bekendheid
van stappen die ouders kunnen nemen bij een geschil of klacht. De brancheorganisaties
delen het belang van transparantie en hebben aangegeven zich hiervoor te zullen inspannen.
Ik verwacht dat deze stappen de transparantie in de sector vergroten en daarmee ook
de positie van de ouders versterken. Ik zal in gesprek blijven met de brancheorganisaties
over de voortgang van deze stappen. Parallel ga ik onderzoeken of toezicht en nadere
regelgeving gericht op kinderopvangorganisaties wenselijk is.

Samengevat houdt de aanpak in dat ik:

– duidelijkheid schep over wat wel en niet mag met betrekking tot erkende feestdagen,

– inzet op transparantie in overleg met de sector over openingstijden en uurtarieven,

– meer aandacht genereer voor de rechten van en mogelijke stappen door ouders,

– onderzoek doe naar de huidige praktijk door steekproeven en gesprekken met de Geschillencommissie
Kinderopvang,

– onderzoek wat er aan toezicht, handhaving en nadere regelgeving wenselijk is.

Vraag 7

Is bekend hoe vaak, op hoeveel vestigingen en waar sluiting in de kerstvakantie (en
andere momenten) plaatsvindt? Kunt u dit overzicht delen met de Kamer? Zo niet, waarom
niet?

Antwoord 7

Hoe vaak en bij hoeveel vestigingen sluiting in de kerstvakantie of op andere momenten
plaatsvindt, is bij mij niet bekend. Dit vereist namelijk inzicht in de sluitingsmomenten
van alle kinderopvanglocaties. Er bestaat geen centraal overzicht met deze gegevens.
Zoals in antwoord 2 en 3 is vermeld zal ik een steekproef naar openingstijden uit
laten voeren en in gesprek gaan met de geschillencommissie om meer zicht te krijgen
op deze en gerelateerde vragen.

Vraag 8

Hoe voorkomt u dat er sluiting plaatsvindt op diverse momenten en hoe houdt u hier
zicht op?

Antwoord 8

Kinderopvangorganisaties horen zich aan het contract met ouders te houden. Als kinderopvangorganisaties
extra uren rekenen, dan moet voor het recht op KOT de kinderopvang ook daadwerkelijk
open zijn. Een uitzondering geldt voor erkende feestdagen. Over deze uitzondering
blijkt onduidelijkheid te bestaan. Daarom ben ik voornemens de regelgeving op dit
punt te verduidelijken. Ook wil ik meer zicht krijgen op de genoemde zaken (zie antwoord
op vraag 2 en 3) en zet ik in op communicatie richting de ouders, zodat zij weten
wat hun rechten zijn aangaande contractwijzigingen (zie het antwoord op vraag 5).