Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Claassen over het toenemend ernstig medicijntekort in Nederland

Antwoord van Minister Dijkstra (Medische Zorg) (ontvangen 8 februari 2024).

Vraag 1

Bent u bekend met de diverse berichten over het alsmaar toenemend medicijntekort in
Nederland?1
2

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is volgens u de reden dat Nederland in deze situatie terecht is gekomen? Kunt
u een gedetailleerde toelichting geven op alle gebieden die volgens u aanleiding zijn
voor dit geneesmiddelentekort? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Nederland is de afgelopen tijd geconfronteerd met toenemende tekorten aan geneesmiddelen.
Dit is in lijn met internationale ontwikkelingen3; de geneesmiddelenmarkt blijkt niet in staat tekorten te voorkomen. Deze problemen
zijn niet nieuw; de geneesmiddelentekorten zijn de afgelopen jaren wel toegenomen.
De redenen voor tekorten zijn complex en variëren van onverwachte stijgingen in de
vraag tot productie- en kwaliteitsproblemen, fabriekssluitingen of -verplaatsingen,
knelpunten in de toeleveringsketens en mogelijk negatieve effecten van prijs- en vergoedingsinstrumenten.
Ook grotere ontwikkelingen zoals de toenemende welvaart in de wereld en de vergrijzing,
en de daarmee samenhangende stijgende vraag naar geneesmiddelen, spelen een rol in
beschikbaarheidsproblemen.

Vraag 3

Kunt u inzicht geven in de ontstane gezondheidsschade bij patiënten? Bijvoorbeeld
(maar niet limitatief), onder- of overdosering ten gevolge van afwijkende doseringen
en/of de medicatievorm, of simpelweg omdat geen alternatieve medicatie voorhanden
is? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Volgens Farmanco4 is er in 99% van de gevallen van tekorten een oplossing te vinden, door middel van
bijvoorbeeld een geneesmiddel in een andere sterkte, een therapeutisch alternatief
of door middel van import. Het kwantificeren van eventuele schade is niet mogelijk
omdat dit per patiënt kan verschillen en niet wordt bijgehouden.

Vraag 4

Wat is uw boodschap aan al die (ernstig) zieke mensen die momenteel verstoken blijven
van hun medicatie?

Antwoord 4

Het is zeer onwenselijk als patiënten hun geneesmiddel niet gelijk kunnen meekrijgen
bij de apotheek. Geneesmiddelentekorten zijn ook zeer belastend voor zorgverleners
(apothekers en artsen) die een alternatief moeten zoeken als een geneesmiddel niet
beschikbaar is. Ik deel de breed gevoelde zorgen rondom geneesmiddeltekorten. Ik voel
de urgentie om tekorten waar mogelijk op te lossen, of – nog liever- te voorkomen.
Ik zoek daarbij actief samenwerking in binnen- en buitenland, want ik kan het niet
alleen oplossen: de tekorten aan geneesmiddelen hebben zulke uiteenlopende en – deels
internationale – oorzaken, dat dat onmogelijk is. Welke maatregelen ik ook ga uitvoeren,
een 100% garantie op beschikbaarheid van alle medische producten op elk gewenst moment
kan ik niet geven.

Vraag 5

Welke maatregelen heeft u in de afgelopen periode genomen om te voorkomen dat mensen
verstoken blijven van hun medicatie?

Antwoord 5

Ik richt mij aan de ene kant op het tijdig signaleren en handelen op ontstane tekorten.
Zo steun ik veldpartijen, het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en de Inspectie
Gezondheidszorg en Jeugd met het operationeel team geneesmiddelentekorten, waarin
partijen bij dreigende tekorten snel schakelen om deze te voorkomen of te mitigeren.
Daarnaast wil ik ervoor zorgen dat de Nederlandse markt gezonder wordt zodat geneesmiddelen
op de markt blijven. Zo hebben leveranciers en zorgverzekeraars onlangs afspraken
gemaakt over hoe het preferentiebeleid beter ingericht kan worden om de negatieve
effecten op de beschikbaarheid van geneesmiddelen te mitigeren. Voor de lange termijn
richt ik mij op EU-niveau op de weerbaarheid van de productie- en toeleveringsketen
van geneesmiddelen. Voor mijn volledige inzet op de beschikbaarheid van medische producten
verwijs ik u naar de Kamerbrief die mijn voorganger onlangs heeft gestuurd naar de
Kamer5
6
7.

Vraag 6 en 7

Hoe komt het dat u er niet in geslaagd bent om dit ernstige probleem op te lossen?
Kunt u een gedetailleerde toelichting op iedere uitgevoerde interventie geven met
daarbij de reden waarom deze interventie niet tot een oplossing heeft geleid?

Welke andere maatregelen neemt u om het geneesmiddelentekort op te lossen en waarom
zijn deze maatregelen wel effectief?

Antwoord 6 en 7

Tekorten zijn een multifactorieel probleem. Er is niet één oorzaak aan te wijzen.
Zo hebben zaken als productieproblemen, vanwege complexe processen of het feit dat
de ketens wereldwijd zijn verspreid, kwaliteitsdefecten en verhoogde vraag invloed
op tekorten. Uiteindelijk zijn marktpartijen zelf verantwoordelijk voor het juist
produceren en het leveren van geneesmiddelen aan de patiënt. Mijn inzet is erop gericht
om het systeem zo goed mogelijk in te richten om marktpartijen hierin te faciliteren.
Sinds 1 januari 2024 is de aangepaste gekwantificeerde voorraadverplichting van kracht,
waardoor leveranciers en groothandelaren verplicht zijn om twee maanden voorraad aan
te houden. Het doel van deze voorraden is niet om tekorten op te lossen, maar deze
op te vangen zodat er meer tijd is om alternatieven te vinden of, bij kortstondige
tekorten, deze te voorkomen. Ik deel de breed gevoelde zorgen om meer te doen rondom
geneesmiddeltekorten. Ik voel de urgentie om tekorten waar mogelijk op te lossen,
of – nog liever- te voorkomen.

Ik zoek daarbij actief samenwerking in binnen- en buitenland, want ik kan het niet
alleen oplossen: de tekorten aan geneesmiddelen hebben zulke uiteenlopende en – deels
internationale – oorzaken, dat dat onmogelijk is. Europese en internationale maatregelen
die ik inzet zijn van de lange termijn en zullen niet meteen effect hebben.

Welke maatregelen ik ook ga uitvoeren, een 100% garantie op beschikbaarheid van alle
medische producten op elk gewenst moment kan ik niet geven. Voor mijn inzet op de
beschikbaarheid van medische producten verwijs ik u naar de Kamerbrief die mijn voorganger
onlangs heeft gestuurd naar de Kamer8.

Vraag 8

Geven de geneesmiddeltekorten aanleiding om het preferentiebeleid aan te passen, bijvoorbeeld
door twee of drie middelen als preferent aan te wijzen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

Ik kijk zeker ook naar de rol van het preferentiebeleid bij het bestrijden van tekorten.
Het preferentiebeleid draagt bij aan de betaalbaarheid van geneesmiddelen en kan door
het vergroten van de voorspelbaarheid juist ook bijdragen aan de beschikbaarheid.
Nu de invloed van het preferentiebeleid op de markt toeneemt omdat het volume van
geneesmiddelen dat onder het preferentiebeleid valt toeneemt, zie ik dat het risico
op nadelige effecten groeit. Met leveranciers en zorgverzekeraars ben ik hierover
in gesprek. Deze partijen hebben inmiddels eerste afspraken gemaakt over aanpassing
van het preferentiebeleid om de nadelige effecten te mitigeren en hiermee een bijdrage
te leveren aan het verkleinen van de risico’s op beschikbaarheidsproblemen van geneesmiddelen
in Nederland. Zo hebben partijen afgesproken om de mogelijkheid te bieden om prijzen
aan te passen in het geval van overmachtssituaties, slimmer te tenderen om onbedoelde
verschraling van de markt tegen te gaan en het risico op boetes bij niet verwijtbare
leveringsproblemen te verminderen. Deze afspraken zijn er onder andere op gericht
om het aantrekkelijk te maken voor meerdere leveranciers van een product om op de
markt te blijven.

Vraag 9

Indien patiënten zelf op zoek gaan naar hun noodzakelijke medicijnen in het buitenland,
worden deze dan door de zorgverzekeraar vergoed? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Het uit het buitenland betrekken van geneesmiddelen is een taak van groothandelaren
en apothekers. Wanneer er een tekort van een geneesmiddel is, kan een geneesmiddel
worden geïmporteerd uit het buitenland. Dit kan plaatsvinden via parallelimport, waarbij
een geneesmiddel dat gelijk of nagenoeg gelijk is aan een in Nederland geregistreerd
geneesmiddel, geïmporteerd wordt uit een andere EU-lidstaat. In het geval van parallelimport
wordt het geneesmiddel vergoed vanuit het basispakket, met inachtneming van de mogelijke
toepassing van de eigen bijdrage en het eigen risico. In sommige gevallen is er geen
in Nederland geregistreerd alternatief geneesmiddel beschikbaar voor het geneesmiddel
dat in tekort is. In dat geval kan een niet in Nederland geregistreerd geneesmiddel
via een tekortenbesluit van de IGJ worden geïmporteerd.

Deze geneesmiddelen worden volledig vergoed vanuit de zorgverzekering, met inachtneming
van het eigen risico.

Als een patiënt zelf geneesmiddelen uit het buitenland wil halen en deze vergoed wil
krijgen, dient de patiënt dit van te voren af te stemmen met zijn zorgverzekeraar.

Vraag 10

Waarom heeft u niet al in 2020 geprobeerd de medicijnproductie in Nederland te behouden
en mogelijk zelfs uit te breiden, ondanks het feit dat de gevolgen ervan werden voorzien?9

Antwoord 10

De geneesmiddelenmarkt bestaat uit internationaal opererende spelers. Dit, en de complexiteit
en mondiale afhankelijkheden binnen de productieketens, maken Europees optrekken nodig.
Ik zet mij daarom met andere landen in Europees en internationaal verband in om de
grootste, ongewenste, afhankelijkheden en kwetsbaarheden in de productie- en toeleveringsketens
voor geneesmiddelen te verminderen. De Commissie neemt hiertoe nu, mede op aandringen
van Nederland, belangrijke eerste stappen. Zij brengt in kaart waar meer productie
in de EU mogelijk wenselijk is, door het identificeren van de afhankelijkheden voor
de meest kritieke geneesmiddelen en het oprichten van een Critical Medicine Alliance.

Het is aan de markt om geneesmiddelen te produceren en aan de patiënten te leveren.
Mijn beleid richt zich nationaal, in nauwe samenwerking met het Ministerie van Economische
Zaken en Klimaat (EZK), op het beter laten functioneren van deze markt, om zo de productie
van geneesmiddelen in Nederland te stimuleren door het ecosysteem van bedrijven en
academici te ondersteunen. Ik noem als voorbeeld de oprichting van expertisecentrum
FAST en mijn steun aan het Nationale Groeifonds voorstel PharmaNL. Tenslotte heb ik
me, binnen mijn mogelijkheden, tot het uiterste ingezet om een sluiting van een Leidse
medicijnproducent te voorkomen, waarna deze fabriek kon worden behouden.

Vraag 11

Wat gaat u doen om de productie van medicatie in Nederland te verbeteren?

Antwoord 11

Het is aan de markt om geneesmiddelen te produceren en aan de patiënten te leveren.
Nationaal zet ik, zoals genoemd, daarom in nauwe samenwerking met het Ministerie van
EZK in op een goed innovatieklimaat en het daarmee stimuleren van de ontwikkeling
en productie van medische producten. Ik merk hierbij op dat geneesmiddelenproductie
een complexe internationale keten kent; van grondstoffen, tussenproducten, werkzame
stoffen, tot de uiteindelijke formulering hiervan, bijvoorbeeld in de vorm van een
tablet in een verpakking voor de Nederlandse markt. In Nederland en zelfs niet in
de EU kunnen we alle geneesmiddelen produceren zonder gebruik te maken van grond-
en hulpstoffen in de mondiale toeleveringsketens. Productie van het eindproduct in
Nederland garandeert daarmee niet dat tekorten altijd voorkomen kunnen worden.

Verder werk ik op dit moment met het Landelijk Coördinatiecentrum Geneesmiddelen (LCG)
en het College Beoordeling Geneesmiddelen (CBG) aan een overzicht van de voor de Nederlandse
patiënt meest belangrijke en kwetsbare geneesmiddelen. Dit overzicht vormt een goede
basis voor het gesprek met de farmaceutische sector in Nederland, over welke mogelijkheden
zij zien, binnen hun eigen rol en verantwoordelijkheid, in het borgen van voldoende
beschikbaarheid van deze middelen.

Vraag 12

Bent u bereid te investeren om de productie van medicatie in Nederland te stimuleren?

Antwoord 12

Ik investeer, zoals genoemd, met de Minister van EZK, in een goed innovatieklimaat
in Nederland voor de ontwikkeling en productie van geneesmiddelen. Diverse Nationale
Groeifondsvoorstellen dragen hier ook aan bij, bijvoorbeeld het project PharmaNL.
Verder dring ik in EU-verband aan op investeringen in het stimuleren van productie
in de EU, daar waar risicovolle, strategische, afhankelijkheden bestaan in de productieketens
voor kritieke geneesmiddelen.

Vraag 13

Door schaarste van bepaalde medicatie gaat de voorkeur van de fabrikant er naaruit
om te leveren aan de ons omringende landen; bent u het ermee eens dat daarmee het
preferentiebeleid doorschiet? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 13

Ik verwijs u naar het antwoord dat ik op vraag 8 heb gegeven.