Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Beckerman over het bericht 'Hoe kon het zo misgaan voor de veelgeprezen Amsterdamse Fixbrigade?‘

Antwoord van Minister De Jonge (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) (ontvangen
5 februari 2024).

Vraag 1 en 2

Hoe verklaart u de keuze van de gemeente Amsterdam om de aanbesteding voor het isoleren
van 5.050 huurwoningen toe te wijzen aan de Utrechtse stichting Energiebox in plaats
van de lokaal gewaardeerde Fixbrigade, die eerder veel lof ontving en zelfs kon rekenen
op koninklijke belangstelling?1

Kunt u achterhalen welke criteria de doorslag gaven bij de toewijzing van de aanbesteding
en hoe deze criteria mogelijk hebben bijgedragen aan de keuze voor Energiebox boven
de Fixbrigade?

Antwoord 1 en 2

De gemeente Amsterdam heeft deze aanbesteding uitgevoerd en legt daarover verantwoording
af aan de gemeenteraad. Wij hebben daarmee geen inzicht in de ingediende stukken en
de beoordeling, buiten wat de gemeente Amsterdam daar publiekelijk over rapporteert.

Met de raadsinformatiebrief van 5 december 20232 Uitkomst aanbesteding energiebespaarservice 2023–2025 zijn de leden van de gemeenteraad
geïnformeerd over deze aanbesteding. In deze brief wordt aangegeven dat 11 partijen
zich hebben ingeschreven op deze aanbesteding en dat de aanbesteding is gegund aan
drie lokale partijen, waarvan er twee ook een sociale onderneming zijn, en een landelijk
opererende partij. Ook wordt aangegeven dat de FIXbrigade Amsterdam een opvallende
partij is die geen gunning voor een perceel heeft gekregen.

In de Raadsinformatiebrief van 23 januari 20243 geeft de gemeente Amsterdam aan: «De inschrijvers zijn beoordeeld op kwaliteit (90%)
en prijs (10%). De kwaliteit werd beoordeeld door middel van drie gunningscriteria.
«Bereiken van de doelgroep» en «lokale verankering» telden elk voor 30% mee in de
beoordeling van kwaliteit. Voor deze criteria is gekozen vanuit de verwachting dat
lokale organisaties hier goed op scoren. Dit is ook van tevoren getoetst tijdens een
uitgebreide consultatieronde met lokale organisaties (waaronder de FIXbrigade). In
de uitvraag (zie link naar stukken 4) kunt u uitgebreider zien waarop getoetst is. Details uit de inschrijvingen kunnen
wij niet delen omdat deze vertrouwelijk zijn en deze door de gemeente niet openbaar
gemaakt mogen worden. Uit de beoordeling is echter wel gebleken dat de gegunde partijen
ook op deze criteria een goed aanbod hadden.»

Vraag 3

In hoeverre is de gemeente en het kabinet op de hoogte van de impact van deze keuze
op de Fixbrigade en de huurders die afhankelijk zijn van de beoogde opknapbeurt? Wat
zijn de concrete stappen die de gemeente zal ondernemen om mogelijke vertragingen
en onzekerheden voor de huurders te minimaliseren?

Antwoord 3

In het algemeen kan de uitkomst van aanbestedingen impact hebben op organisaties en
bedrijven. We begrijpen dat de teleurstelling groot is bij FIXbrigade Amsterdam en
andere partijen die bij deze aanbesteding gunningen zijn misgelopen. Het Rijk kan
niet beoordelen wat het mislopen van de aanbesteding precies betekent voor deze partijen.

De gemeente Amsterdam geeft in de Raadsbrief van 23 januari 2024 aan: «Door het gesprek
te blijven voeren kan ervoor gezorgd worden om de overgang zo soepel mogelijk te laten
verlopen. Er zou bijvoorbeeld gesproken kunnen worden over de toekomst van de werknemers
van de FIXbrigade en als de gegunde partijen met de FIXbrigade als onderaannemer zouden
willen werken, zou de gemeente daaraan kunnen meewerken. Het college is bereid om
de FIXbrigade te ondersteunen bij werk-naar-werk dienstverlening. Indien gewenst zouden
zij hulp aangeboden kunnen krijgen om nieuw werk te vinden binnen de techniek- of
duurzaamheidssector.»

De aanbesteding die de gemeente heeft gedaan zorgt dat 13.788 woningen kunnen worden
verduurzaamd met een energiebespaarservice. Veel huurders zijn daarmee geholpen. Voor
wat betreft de impact op huurders die door de FIXbrigade geholpen worden, kan de FIXbrigade
de reeds gemaakte bezoekafspraken met bewoners het eerste kwartaal van 2024 blijven
uitvoeren middels de subsidie die ze al ontvingen vanuit de stadsdelen.

Vraag 4

Kunt u uitleggen waarom de gemeente heeft gekozen voor een aanbesteding met bredere
criteria, die volgens vertegenwoordigers van de Fixbrigade niet voldoende de grondige
aanpak weerspiegelen die hun methode kenmerkt?

Antwoord 4

In de raadsbrieven van de gemeente Amsterdam legt de gemeente uit dat ze een proces
hebben doorlopen en de aanbesteding zodanig hebben vormgegeven dat het zo veel mogelijk
ruimte geeft aan kleine sociale ondernemingen. Het toelichten van die aanpak is aan
het college van Amsterdam en het beoordelen van die aanpak is aan de gemeenteraad
in Amsterdam die daar in februari over doorspreekt.

Vraag 5

Wat is uw standpunt over de zorgen geuit door de Fixbrigade met betrekking tot de
aanbesteding, met name met betrekking tot de vergelijking van «appels met peren» en
de mogelijke onderschatting van de kosten voor een grondige isolatieaanpak?

Antwoord 5

Dit is voor ons niet te beoordelen. We hebben de ingediende stukken van de partijen
niet gezien en kunnen daarmee niet vaststellen hoe de indieners zich tot elkaar verhouden.
We vertrouwen erop dat dat proces bij de gemeente Amsterdam in goede handen is en
dat ze dat goed afwegen.

Vraag 6

Zijn er stappen ondernomen of overwogen om de Fixbrigade te ondersteunen na het verlies
van de aanbesteding?

Antwoord 6

We volgen de ontwikkelingen in de sector van energiefixers, -coaches en andere aanpakken
van energiearmoede, inclusief de situatie rond de FIXbrigade Amsterdam. Echter is
dit een lokale aangelegenheid onder regie van de gemeente Amsterdam.

Vraag 7

Wat zijn de stappen die het kabinet van plan is te ondernemen om ervoor te zorgen
dat het doel van het verbeteren van de isolatie van duizenden huurwoningen in Amsterdam
niet in gevaar komt?

Antwoord 7

Het kabinet heeft met het Nationaal Isolatieprogramma en de aanpak van energiearmoede
middelen aan gemeenten beschikbaar gesteld die kunnen worden ingezet om huishoudens
te ondersteunen met energiebesparende maatregelen. De gemeente Amsterdam heeft een
aanbesteding uitgevoerd en daar een aantal partijen gecontracteerd die hier invulling
aan geven.

Vraag 8 en 9

Ziet het kabinet mogelijkheden om de lokale, van onderop ontwikkelde benadering van
de Fixbrigade te integreren in toekomstige isolatieprojecten, gezien de positieve
evaluatie van TNO over hun methode?

Ziet het kabinet mogelijkheden om de Fixbrigades te integreren in de landelijke aanpak
van slecht geïsoleerde woningen? Is het kabinet van plan om publieke Fixbrigades op
te richten gezien de positieve beoordelingen en successen van de Fixbrigade volgens
de TNO-evaluatie?

Antwoord 8 en 9

Gemeenten kunnen lokale organisaties inzetten voor de aanpak van energiearmoede en
veel gemeenten doen dat. Ook geven veel landelijke initiatieven aandacht aan lokale
inbedding. Het verschilt per gemeente wat het meest effectief is en we laten die keuze
aan gemeenten. We ondersteunen in kennis en kunde om te zorgen dat lokale organisaties
goed kunnen door ontwikkelen. We hebben vijf initiatieven genomen waarmee we belanghebbenden
ondersteunen:

– Een consortium van Energie Samen, de Fixbrigade Nederland en de Energiebank heeft
voor de lokale energiearmoede aanpak gezamenlijk een subsidie ontvangen om 50 lokale
initiatieven te ondersteunen en versterken;

– het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NPLW) zet extra in op het ondersteunen
van gemeenten bij de aanpak van energiearmoede;

– Milieu Centraal heeft een subsidie gekregen voor een programma voor hulp voor huurders
in energiearmoede vanuit vertrouwde kring;

– de 20 NPLV focuswijken hebben een reeks van drie bijeenkomsten gehad om te bespreken
hoe energiearmoede goed kan worden georganiseerd;

– het landelijk onderzoeksprogramma energiearmoede van TNO is versterkt om verschillende
energiefixaanpakken goed te vergelijken en daarover te adviseren naar alle relevante
partijen.

Daarnaast kunnen gemeenten ook andere programma’s en middelen inzetten, waaronder
het Nationaal Isolatieprogramma, om huishoudens met (risico op) energiearmoede te
ondersteunen, bijvoorbeeld door het beter isoleren van hun woning. Het kabinet is
niet van plan publieke Fixbrigades op te richten. Het is aan gemeenten om te bepalen
wat in hun gemeente het beste past, en we zien dan ook dat gemeenten daar hun eigen
weg in vinden. We zien dat in diverse gemeenten Fixbrigades worden opgericht. Het
huidige beleid geeft gemeenten middelen tot en met 2025. Bekeken wordt op welke manieren
energiefixers voor de lange termijn een rol kunnen hebben in de aanpak van energiearmoede
en verduurzaming.

Vraag 10

Deelt u de mening dat inbesteden wenselijker is dan aanbesteden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Gemeenten maken daar zelf afwegingen in. Het expertisecentrum aanbesteden PIANoo geeft
aandachtspunten mee voor de keuze tussen inbesteden, aanbesteden en bijvoorbeeld ook
subsidie en Open House. Daarnaast zijn het NPLW en RvO zijn bezig om opties voor vormen
van inbesteden en aanbesteden in kaart te brengen en overzicht te bieden voor gemeenten.
In dat kader hebben het NPLW en RVO eind vorig jaar een webinar georganiseerd over
energiefixers, energiearmoede en aanbestedingsregels.

Vraag 11

Het kabinet heeft € 500 miljoen beschikbaar gemaakt voor Fixbrigades (Kamerstuk 32 847, nr. 1014). Wat voor eisen zijn daaraan gesteld? In hoeverre heeft het kabinet invloed op de
wijze waarop deze gelden besteed worden?

Antwoord 11

Om verwarring te voorkomen: de brief spreekt over «energiefixteams», en niet «Fixbrigades».
FIXbrigade is een specifiek bedrijf, «energiefixers» en «energiefixteams» zijn algemene
termen. De middelen zijn beschikbaar gemaakt aan gemeenten door de energiearmoedemiddelen
te verhogen en de termijn te verlengen naar 31 december 2025. De gemeente kan de middelen
die met deze beschikking beschikbaar worden gesteld gericht inzetten om huishoudens
in een kwetsbare positie vanwege de gestegen energielasten op korte termijn te ondersteunen
bij het nemen van maatregelen om de energierekening te verlagen. De specifieke manier
waarop dit kan plaatsvinden vergt maatwerk en is aan de gemeente. Elke maatregel die
kan helpen de energierekening te verlagen of het energiegebruik in de woning te verminderen
kan daarbij worden ingezet. Te denken valt aan de inzet van energiefixers, energieadvies,
energiedisplays, inregelen van Cv-systemen, de inzet van kleine energiebesparende
maatregelen zoals tochtstrips en radiatorfolie tot aan een bijdrage aan grotere isolatiemaatregel
zoals vloer- of spouwmuurisolatie in huur- en koopwoningen. Ook andere type maatregelen
die bijdragen aan het reduceren van de energierekening zijn mogelijk. Hierbij kan
gedacht worden aan een witgoedregelingen en andere vervangingsregelingen voor oude
elektrische apparaten; mits dit aan de doelgroep (huishoudens die te maken hebben
met energiearmoede) ten goede komt.

Het is niet toegestaan de middelen als financiële compensatie uit te keren. Ook maatregelen
die niet aan of in de woning worden aangebracht zijn niet toegestaan, denk hierbij
bijvoorbeeld aan zonnepanelen die op een andere woning, bedrijfsgebouw of veld worden
aangelegd.

Het kabinet heeft met de hoeveelheid vereisten en verantwoording bewust gekozen voor
veel ruimte voor gemeenten, met name om zo rekening te houden met de uitvoerbaarheid
voor gemeenten, ruimte voor lokaal maatwerk en daarmee zo snel mogelijke ondersteuning
voor huishoudens met (risico op) energiearmoede.

Het kabinet heeft invloed op de besteding van de middelen door flankerend beleid die
alle belanghebbenden ondersteund, zoals de initiatieven die in het antwoord op vraag
8 en 9 zijn benoemd. Dit zorgt voor een groeiende en energieke nieuwe sector waarvan
we zien dat partijen veel van elkaar leren en door ontwikkelen.

Vraag 12

Hoe wordt geborgd dat juist fixbrigades bestaande uit mensen uit de eigen gemeenschap
hiervoor ingezet kunnen worden? Indien deze nog niet bestaan, hoe gaat het kabinet
hier in de toekomst voor zorgen?

Antwoord 12

Veel fixorganisaties werken met mensen uit eigen lokale gemeenschappen. Dat is efficiënt
helpt om vertrouwen te krijgen van bewoners. Gemeenten hebben de ruimte om bij de
aanpak van energiearmoede en de inzet van de middelen die daarvoor beschikbaar zijn
te werken met lokale partijen en mensen uit lokale gemeenschappen. Ook stimuleren
we op diverse manieren dat lokale organisaties goed kunnen opbloeien, bijvoorbeeld
door de eerdergenoemde subsidie voor Energie Samen, de Fixbrigade en de Energiebank.

Vraag 13

Heeft het kabinet op basis van de TNO-evaluatie additionele eisen gesteld aan gelden
die beschikbaar zijn gemaakt voor Fixbrigades?

Antwoord 13

Juist door veel ruimte te geven voor de invulling van de energiearmoedemiddelen geeft
het kabinet gemeenten de mogelijkheid om te kiezen voor meer grondige aanpakken zoals
de FIXbrigade. We zien dit ook terug in de praktijk. Gemeenten vragen meer diensten
uit, hebben meer aandacht voor lokale inbedding en geven extra ruimte voor personeel
met afstand tot de arbeidsmarkt. Er is bewust geen doelstelling gegeven over bijvoorbeeld
de hoeveelheid woningen, de precieze maatregelen en hoeveel tijd er per woning besteed
wordt. Een gemeente kan kiezen voor aanpakken die goed aansluit bij de lokale situatie
en bijvoorbeeld zelf afwegen of ze een beperkt aantal woningen grondig gaan opknappen,
veel woningen enigszins aanpakken, of een combinatie daarvan.