Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Erkens over de innovaties van batterijtechnieken

Antwoord van Minister Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat), mede namens de Minister
voor Klimaat en Energie (ontvangen 23 januari 2024).

Vraag 1

Deelt u de mening dat batterijen kunnen bijdragen aan het oplossen van (regionale)
netcongestie?

Antwoord 1

Batterijen kunnen een bijdrage leveren aan de balans in het elektriciteitssysteem
en het verlichten van netcongestie. De Minister voor Klimaat en Energie heeft in oktober
een voortgangsupdate gedeeld over de rol van batterijen in het energiesysteem en specifiek
bij netcongestieproblematiek1. In het voorjaar is de Routekaart Energieopslag2 naar uw Kamer gestuurd. Hierin wordt geschetst dat batterijen een oplossing kunnen
zijn voor netcongestie.

Vraag 2

Hoe verwacht u dat er wordt geïnvesteerd wordt in batterijen nu de onrendabele top
voor batterijen stijgt? Hoe kan het aantrekkelijker worden gemaakt om te investeren
in batterijen in Nederland? Welk risico loopt Nederland bij een teruglopende productiecapaciteit
voor batterijen?

Antwoord 2

Netbeheer TenneT gaat een codewijzigingsvoorstel indienen bij de ACM die kan leiden
tot een maximale korting van 65% op transporttarieven. Volgens TenneT kan dit leiden
tot een rendabele businesscase voor 2 tot 5 GW batterijen in 2030, met name indien
deze ingezet worden voor balanceringsdiensten. Momenteel staat er +/– 150 MW opgesteld
batterijvermogen in Nederland, dus is er de potentie om binnen de genoemde businesscase
veel batterijen bij te plaatsen in de nabije toekomst. De verwachting is dat dit codewijzigingsvoorstel
in het voorjaar van 2024 gereed zal zijn. Regionale netbeheerders kijken of een tariefaanpassing
in hun netwerken ook mogelijk is.

Op dit moment worden er in Nederland niet op grote schaal batterijcellen geproduceerd.
Een teruglopende productiecapaciteit is vooralsnog dus niet aan de orde.

Vraag 3

Kunt u aangeven welk langetermijnperspectief wordt geboden aan de batterijensector
in Nederland? In hoeverre is bekend hoe batterijen worden ingeregeld in nieuwe energie-infrastructuur?

Antwoord 3

De batterijensector wordt onder andere ondersteund middels het Nationaal Groeifondsprogramma
Material Independence and Circular Batteries, dat een beoogde looptijd heeft tot 2032 en een budget van € 296 miljoen. Onderdeel
daarvan zijn proefprojecten die bij moeten dragen aan de koppeling van batterijen
aan de Nederlandse energie-infrastructuur en aan verschillende producenten en verbruikers
van elektriciteit. De Actieagenda Batterijsystemen3, met uw Kamer gedeeld op 23 september 2022, schetst de Nederlandse ambities op gebied
van batterijen. Hierin worden moonshots – vergezichten – gedefinieerd tot en met 2030.
Daarnaast heeft het Topconsortium voor Kennis en Innovatie Hightech Systemen en Materialen
(TKI HTSM) vanaf 2024 een meerjarig programma dat toeziet op de integratie van batterijsystemen.
Dat programma loopt tot en met 2027 en zal worden betaald uit de middelen van de PPS-innovatieregeling
van het Ministerie van EZK.

Vraag 4

Kunt u aangeven wat de groeiende mondiale vraag van lithium zal betekenen voor de
beschikbaarheid en betaalbaarheid van lithium in Nederland? In hoeverre wordt Nederland
afhankelijk van de grondstof voor lithium-ion batterijen buiten de Europese markt?
Wat zijn de mogelijkheden voor Nederlandse winning van lithium?

Antwoord 4

De prijs van lithium komt, net als die van veel andere grondstoffen, tot stand door
vraag en aanbod. Wij verwachten dat de vraag naar lithium zal stijgen als gevolg van
de energietransitie en elektrificatie van onze maatschappij. Op meerdere plekken in
de wereld worden nieuwe lithiummijnen geopend en worden nieuwe lithiumreserves ontdekt.
De prijs van lithium zal dus ook afhankelijk zijn van de effecten die deze mijnen
en reserves hebben op de beschikbaarheid. Op dit moment wordt lithium vooral gewonnen
in Australië, Chili en China, waarbij dat laatste land ook de belangrijkste speler
is op het gebied van lithiumraffinage. Op dit moment is Nederland dus afhankelijk
van de genoemde landen als het gaat om lithium. Wel hebben Nederland en Europa aandacht
voor de winning en raffinage van lithium op het eigen continent, zowel uit nieuwe
bronnen als via recycling. Recycling van batterijen, ten behoeve van de winning van
lithium, staat centraal in één van de programmalijnen van het Nationaal Groeifondsprogramma
Material Independence and Circular Batteries. Ook is bekend dat op sommige plekken in Nederland lithium in hoge concentraties
in het grondwater wordt aangetroffen. Om te weten of dit ook op een kosteneffectieve
en milieuvriendelijke manier te winnen is, moet meer onderzoek worden gedaan.

Vraag 5

Kunt u aangeven voor welke toepassingen lithium-ion batterijen wenselijk zijn?

Antwoord 5

Lithium-ion batterijen zijn wenselijk voor kortdurende opslag in de ordegrootte van
uren. Dit is bijvoorbeeld van toepassing in elektrische auto’s. Ook de relatieve hoge
energiedichtheid van lithiumbatterijen biedt voordelen voor de mobiliteitssector.

In de Routekaart Energieopslag is uitgebreid stilgestaan bij de toepassingen van (lithium-ion)
batterijen. Voor opslag op langere termijn hebben oplossingen zonder lithium de voorkeur.

Vraag 6

Kunt u aangeven welke andere batterijentechnieken worden gestimuleerd in financiering
en onderzoek, zoals bijvoorbeeld natrium-ion, magnesium-ion en fluoride-ion? Kunt
u aangeven hoe er een gediversifieerde markt voor batterijen wordt gestimuleerd?

Antwoord 6

Naast lithium zet Nederland ook in op alternatieve batterijtechnieken, die minder
kritieke materialen gebruiken. Dit is opgenomen in het recent toegekende Nationaal
Groeifondsprogramma Material Independence and Circular Batteries. Hierin worden de volgende ontwikkelingen ondersteund:

• Grafiet en silicium op basis van gerecycled materiaal of duurzame grondstoffen;

• Levensduur verlengen van kobalt- en nikkelvrije batterijonderdelen;

• Ontwikkeling vastestofbatterijen (op basis van polymeren, vrij van kritieke materialen);

• Ontwikkeling van natriumbatterijen (BatteryNL, onderzoek van laag Technology Readiness Level [TRL]).

Vraag 7

Welke mogelijkheden ziet u in het gebruik van sodium-ion batterijen? Wat is het aandeel
hiervan in de Nederlandse en Europese markt?

Antwoord 7

Natrium is een element dat niet kritiek is. Daarnaast is de verwachting dat bij de
productie van natriumbatterijen er een lage CO2-emissie is. Natrium is zeer toegankelijk in Nederland en Europa, en efficiënt en
gemakkelijk toe te passen in nieuwe batterijcomponenten. Natriumbatterijen zullen
door het achterwege laten van lithium waarschijnlijk ook goedkoper uitpakken dan de
huidige gangbare lithium-ion batterijen. De energiedichtheid van natriumbatterijen
is naar schatting 20% lager dan lithiumbatterijen, maar natriumbatterijen kunnen aan
de andere kant wel sneller laden. Ze zijn hierdoor vooral geschikt voor netstabilisatie
(sneller pieken kunnen opvangen) en toepassingen in de mobiliteit (snel opladen om
weer door te rijden).

Vraag 8

Deelt u de mening dat het zorgelijk is dat sodium-ion batterijen nu met name van de
Chinese markt afkomstig zijn? Gaat Nederland investeren in de productie van sodium-ion
batterijen op eigen bodem?

Antwoord 8

De natriumbatterijen worden nu inderdaad vooral in China geproduceerd. In de regel
is het zorgelijk dat er strategische afhankelijkheden op essentiële marktonderdelen
zijn. EZK brengt de strategische afhankelijkheden van verschillende productgroepen
in kaart om te bepalen of additionele inzet benodigd is om die afhankelijkheid te
verminderen. Natriumbatterijen komen terug in meerdere toepassingen. De verwachting
is overigens dat lithium het toonaangevende element gaat zijn van batterijen tot waarschijnlijk
in ieder geval 2035, omdat grootschalige inzet van de natriumbatterij verdere doorontwikkeling
vereist. Met het Nationaal Groeifondsprogramma Material Independence and Circular Batteries zetten we in op onderzoek naar natriumbatterijen, met de achterliggende gedachte
de ontwikkelde technologieën in Nederland verder op te brengen richting commercialisatie.

Vraag 9

Kunt u aangeven voor welke toepassingen sodium-ion batterijen wenselijk zijn?

Antwoord 9

Zie hiervoor het antwoord op vraag 7.

Vraag 10

Kunt u aangeven of in de beoogde waterstofinfrastructuur ook waterstofbromideflowbatterij
worden ingepast? Welke mogelijkheden tot opschaling zijn er?

Antwoord 10

Volgens de Routekaart Energieopslag vervult waterstof een belangrijke systeemrol4. De waterstofbromidebatterij heeft naast een opslagfunctie, met een waterstofreservoir,
ook de mogelijkheid om waterstof van buiten het reservoir om te zetten naar elektriciteit.
In dit geval zou de waterstofbromidebatterij aangesloten moeten worden op de waterstofinfrastructuur.
Het is op dit moment nog onbekend of dit op grootschalige manier toegepast zal worden,
aangezien Nederland naar alle waarschijnlijkheid een netto importeur van waterstof
zal worden. Op dit moment zijn er Nederlandse bedrijven actief die deze technologie
op kleinere schaal toepassen.