Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Omtzigt over het bericht 'Roemeense NGO licht DUO op. Betaald voor niet-bestaand werk.'

Antwoord van Minister Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen 11 december
2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 385.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel «Roemeense NGO licht DUO op. Betaald voor niet-bestaand
werk»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Vanaf welk moment is DUO (of het ministerie) bekend met de non-gouvernementele organisatie
(hierna: ngo) Global Confederation of Romanian Students (hierna: GCRS) en de vraagtekens
rondom de legitimiteit van de organisatie?

Antwoord 2

DUO heeft in november 2018 voor het eerst signalen ontvangen over de Global Confederation
of Romanian Students.

Vraag 3

Welke actie heeft DUO ondernomen na de eerste signalen rondom GCRS?

Antwoord 3

DUO heeft deze signalen in 2018 gedeeld met onder meer de Nederlandse Arbeidsinspectie
(de toenmalige Inspectie SZW) en de Belastingdienst, met de vraag of zij onderzoek
konden doen naar de Global Confederation of Romanian Students. De Belastingdienst
zag hier geen mogelijkheid voor, omdat de GCRS niet in Nederland belastingplichtig
is. De Arbeidsinspectie heeft aangegeven op dat moment in de ontvangen informatie
onvoldoende aanleiding te zien om een onderzoek te starten, mede vanwege de prioritering
van andere onderzoeken.

In het najaar van 2022 heeft DUO uitgebreider gesproken met de Belastingdienst over
deze casus. Daarna heeft de Belastingdienst zelfstandig besloten om een onderzoek
in te stellen bij (een deel van) de studenten die werkzaam zijn voor de ngo. In dit
onderzoek toetst de Belastingdienst het ondernemerschap van de betreffende studenten.

DUO is in het kader van migrerend werknemerschap en studiefinanciering alleen bevoegd
om te oordelen of sprake is van migrerend werknemerschap en, in dit geval, of deze
studenten aangemerkt kunnen worden als migrerend zelfstandigen. DUO is dus niet bevoegd
zelfstandig onderzoek in te stellen naar de werkzaamheden van een bepaalde organisatie.
OCW zal de komende tijd verder bezien wat nodig en mogelijk is om oneigenlijk gebruik
van deze regeling verder in te perken.

Vraag 4

In het artikel van 18 oktober 2023 wordt genoemd dat de ngo miljoenen aan donaties
heeft ontvangen ter ondersteuning voor 300 «GCRS-scholars». Heeft u precies zicht
op hoeveel Roemeense studenten via deze ngo (GCRS-scholars) studiefinanciering in
Nederland hebben ontvangen en nog steeds ontvangen? Kunt u dat inzicht delen met de
Kamer?

Antwoord 4

Tussen 2018 tot en met oktober 2023 hebben circa 260 personen voor enige periode studiefinanciering
ontvangen op basis van hun werkzaamheden voor deze ngo. In de maand oktober 2023 ontvingen
nog 45 personen uit deze groep van circa 260 personen volledige studiefinanciering.

Vraag 5

Heeft u zicht op of deze constructie vaker gebruikt wordt, zeker nu het aantal uren
dat gewerkt hoeft te worden om als migrerend werknemer in aanmerking te komen voor
studiefinanciering in Nederland verlaagd is naar 32 uur per maand?

Antwoord 5

Op dit moment zijn er bij DUO geen aanwijzingen dat een dergelijke constructie vaker
gebruikt wordt voor het ontvangen van studiefinanciering.

Vraag 6

Hoeveel extra studenten verwacht u komend studiejaar nu deze grens verlaagd is naar
32 uur en er bijna overal Engels gesproken wordt?

Antwoord 6

Zoals in de beantwoording van eerdere Kamervragen2 is aangegeven, is het lastig om een schatting te maken van het aantal EER-studenten
dat met de nieuwe norm recht krijgt op studiefinanciering, omdat ik geen beschikking
heb over de uren die studenten werken die geen studiefinanciering aanvragen. Het is
aannemelijk dat een deel van de EER-studenten die al werkt, maar waarbij dat eerder
niet voldoende was voor studiefinanciering, nu wel studiefinanciering aanvragen. Daarnaast
zijn er mogelijk meer studenten die gaan werken om gebruik te kunnen maken van studiefinanciering.

Voor het ramen van de studiefinancieringsuitgaven wordt gebruik gemaakt van de realisaties
van eerdere jaren en de referentieraming van het aantal studenten. Op basis van deze
cijfers wordt voor de komende jaren een verwachting gemaakt van de uitgaven. Daarbij
wordt nog geen onderscheid gemaakt tussen studenten uit Nederland en EER-studenten.
Het is daarom nog niet mogelijk om een overzicht te geven van het aantal EER-studenten
in onze raming voor de komende jaren. Ik ben bezig om voor de nieuwe raming in 2024
wel een aparte raming te ontwikkelen voor EER-studenten.

In de raming van 2023 is wel rekening gehouden met een stijging van het aantal ontvangers
van studiefinanciering vanwege de aanpassing in het uitvoeringsbeleid waarover ik
uw Kamer op 21 april jl. heb geïnformeerd.3 Op basis van die eerdere beleidswijziging is in de raming voor de komende jaren rekening
gehouden met een tegenvaller van circa € 39 miljoen structureel, maar dit is een grove
schatting geweest die met name uit budgettaire prudentie is opgenomen.4 De nieuwste beleidswijziging waarbij de urennorm op 32 uur is gesteld is daarin nog
niet verdisconteerd. Dat deze verlagingen eraan bijdragen dat meer internationale
studenten recht krijgen op studiefinanciering is aannemelijk, en komt ook terug in
recente berichtgeving van de NOS hierover.5

Vraag 7

De zwendel werd afgelopen zomer aan het licht gebracht door de Roemeense nieuwsorganisatie
PressOne. DUO heeft afgelopen zomer via de Nederlandse ambassade in Roemenië een vertaling
van het onderzoek van PressOne ontvangen. Kunt u aangeven wat DUO vervolgens heeft
gedaan naar aanleiding van deze berichtgeving om deze en vergelijkbare praktijken
te voorkomen? Wie zijn op welk moment in kennis gesteld?6

Antwoord 7

De Nederlandse ambassade in Roemenië heeft in augustus 2023 van een Roemeense journalist
vragen ontvangen over de voorwaarden voor het ontvangen van studiefinanciering in
Nederland en de activiteiten van de Global Confederation of Romanian Students in Nederland.
De ambassade heeft deze vragen gedeeld met mijn ministerie (inclusief DUO). Dit gebeurde
nadat het Ministerie van SZW de ambassade erop heeft gewezen dat de vragen van de
journalist onder de verantwoordelijkheid van mijn ministerie (en DUO) vallen. De journalist
is gewezen op de mogelijkheid contact op te nemen met DUO, maar heeft hiervan geen
gebruik gemaakt. Omdat DUO niet bevoegd is zelfstandig onderzoek te doen naar de werkzaamheden
van deze ngo heeft DUO naar aanleiding van de berichtgeving geen directe acties ondernomen
richting de ngo.

Vraag 8

In het artikel van de UKrant staat dat DUO afwacht op wat er nu gaat gebeuren en dat
veel studenten problemen hebben met GCRS. Klopt het dat DUO nu een afwachtende houding
heeft aangenomen en vooral kijkt naar de studenten totdat zij de ngo gaan aanklagen?

Antwoord 8

Zoals aangegeven in mijn antwoord op vraag 3 is DUO in het kader van migrerend werknemerschap
en studiefinanciering alleen bevoegd om te oordelen of sprake is van migrerend werknemerschap
en, in dit geval, of deze studenten aangemerkt kunnen worden als migrerend zelfstandigen.
DUO is dus niet bevoegd zelfstandig onderzoek in te stellen naar de werkzaamheden
van een bepaalde organisatie. OCW wil de komende tijd wel verder bezien wat wel nodig
en mogelijk is om oneigenlijk gebruik tegen te gaan.

Vraag 9

Zo ja, waarom wordt er gekozen voor deze afwachtende houding en naar studenten gekeken
totdat zij in actie komen?

Antwoord 9

Zie mijn antwoord onder vraag 8.

Vraag 10

Deelt u de mening dat deze zwendel ongewenst is en voorkomen moet worden dat buitenlandse
studenten aan niet-bestaand freelance worden geholpen, zodat zij aanspraak kunnen
maken op studiefinanciering in Nederland?

Antwoord 10

In het algemeen ben ik van mening dat het nooit gewenst is als mensen misbruik maken
van overheidsregelingen die bedoeld zijn om mensen te helpen of financieel te ondersteunen.
Dat ondermijnt de houdbaarheid van het stelsel. Zoals aangegeven in het antwoord op
vraag 3 is DUO echter niet bevoegd zelfstandig onderzoek te doen naar werkzaamheden
van een bepaalde organisatie.

Vraag 11

Heeft u zicht op of er signalen zijn dat er meerdere organisaties (ngo’s) zijn zoals
GCRS die DUO oplichten door buitenlandse studenten aan niet-bestaand werk te helpen,
zodat zij in Nederland aanspraak kunnen maken op studiefinanciering?

Antwoord 11

Zie mijn antwoord op vraag 5.

Vraag 12

Wat wordt er gedaan met de ontvangen beurs als GCRS-scholars onterecht hebben aangegeven
minstens 32 uur te hebben gewerkt, terwijl ze dat niet hebben gedaan en dus niet voldoen
aan de criteria voor studiefinanciering?

Antwoord 12

Migrerend zelfstandigen moeten bij de verlengingsaanvraag voor studiefinanciering
aantonen dat zij voldoen aan de criteria voor het ontvangen van studiefinanciering,
zo moeten zij aantonen dat zij werken als zelfstandige en moeten zij een minimale
omzet behalen voor hun werkzaamheden. Als zij hier niet aan voldoen wordt de studiefinanciering
stopgezet.

Vraag 13

Kunt u deze vragen één voor één binnen drie weken beantwoorden?

Antwoord 13

Het is mij niet gelukt deze vragen binnen drie weken te beantwoorden. Omdat deze casus
verschillende overheidsinstanties betreft, moest voor de beantwoording breed contact
worden gezocht. Op 13 november 2023 is daarover een uitstelbrief naar de Kamer gestuurd.