Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Ceder en Van der Graaf over de aanval van Azerbeidzjan op de Armeense enclave Nagorno-Karabach

Antwoord van Minister Bruins Slot (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 28 november 2023).

Vraag 1

Hoe denkt u dat massale etnische zuivering van de Armeense oorspronkelijke bevolking
van Nagorno-Karabach nog te voorkomen is, nu Azerbeidzjan het al maanden afgesloten
gebied heeft aangevallen?

Antwoord 1

Zoals eerder met uw Kamer gedeeld, hebben Nederland en de EU de militaire escalatie
door Azerbeidzjan ten stelligste veroordeeld.1 Na de militaire aanval is de etnisch Armeense bevolking in korte tijd de Azerbeidzjaanse
regio Nagorno-Karabach massaal ontvlucht. Meer dan 101.000 vluchtelingen uit Nagorno-Karabach
zijn sindsdien aangekomen in Armenië.

Of sprake is geweest van een etnische zuivering is een juridisch ingewikkelde kwestie.
Het kabinet zal in een separate brief op deze vraag ingaan, mede in het kader van
de aangenomen motie van het Lid Ceder2 over op basis van feiten beoordelen of de vlucht van de Armeense bevolking uit Nagorno-Karabach
na de blokkade van en aanval op de enclave neerkomt op etnische zuivering.

Vraag 2

Welke actie bent u van plan te ondernemen om binnen de Europese Raad te komen tot
effectieve stappen ten opzichte van Azerbeidzjan om dit scenario te voorkomen?

Antwoord 2

De EU beraadt zich momenteel allereerst op de wijze waarop Armenië gesteund kan worden.
Hierover is kort gesproken tijdens de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) van 23 oktober
jl. Zoals vermeld in het verslag van de RBZ stelde de Hoge Vertegenwoordiger Borrell
in dit kader voor dat EDEO de mogelijkheden voor non-lethale EPF zorgvuldig zal verkennen.
Hetzelfde geldt voor de mogelijkheden om de Europese Unie Missie in Armenië (EUMA)
te versterken met meer mensen en meer patrouilles. EDEO zal voorts, met een missie
naar Armenië, de mogelijkheden voor economische steun in kaart brengen. Nederland
heeft conform de motie van het lid Ceder3 in de Raad steun uitgesproken voor bovenstaande ideeën en andere EU-lidstaten opgeroepen
dit ook te doen. Tevens heeft Nederland conform de motie van leden Bikker en Omtzigt
aangegeven dat in geval van nieuw geweld binnen de EU gesproken moet worden over gepaste
maatregelen4.

De EU zal daarnaast blijven inzetten op het faciliteren van het vredesproces teneinde
te komen tot een duurzaam vredesakkoord tussen Armenië en Azerbeidzjan, waarin o.a.
de territoriale integriteit van beide landen expliciet wordt erkend.

Vraag 3

Bent u van mening dat het aanspreken van beide partijen en het oproepen van Azerbeidzjan
om de uitspraken van het Internationaal Gerechtshof na te leven voldoende is geweest
om Azerbeidzjan duidelijk te maken dat etnische zuivering van Nagorno-Karabach onaanvaardbaar
is? Zo ja, waarom?

Antwoord 3

Zoals eerder met de Kamer gedeeld, hebben Nederland en de EU Azerbeidzjan meermaals opgeroepen om de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof
van 22 februari 2023 na te leven.5 Na maandenlange onderhandelingen leek op 18 september jl. een akkoord bereikt over
gelijktijdige opening van de Lachin-corridor en de Agdam-toegangsweg. Dit heeft niet
kunnen voorkomen dat Azerbeidzjan op 19 september koos voor militaire escalatie, waarop
vrijwel alle Armeense inwoners van Nagorno-Karabach de enclave binnen korte tijd hebben
verlaten en hun toevlucht hebben gezocht in Armenië.

Vraag 4

Klopt het dat de voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen afgelopen juli
nog in Azerbeidzjan is geweest om de gasexporten vanuit Azerbeidzjan te verhogen?6 Hoe kan het dat Europa maar blijft inzetten op gasaankopen vanuit Azerbeidzjan,
terwijl de afsluiting van de enclave op dat moment al maanden bezig was en terwijl
bekend is dat deze gasleveranties door Azerbeidzjan worden gecompenseerd met Russisch
gas?

Antwoord 4

In juli 2022 heeft de voorzitter van de Europese Commissie Ursula Von der Leyen een
memorandum van overeenstemming getekend met Azerbeidzjan om de gasexport naar de EU
te verdubbelen. Dit is in lijn met de EU-inzet t.a.v. diversificatie bij nieuwe strategische
partners om de afhankelijkheid van Russisch gas te verminderen, in het kader van de
REPowerEU-strategie. Zoals eerder met uw Kamer gedeeld, importeerde Azerbeidzjan volgens mediaberichten
via een tijdelijk contract gedurende een half jaar (november 2022–maart 2023) maximaal
1 miljard kubieke meter Russisch gas voor binnenlands gebruik.7

Vraag 5

Blijft u voorstander van deze gasovereenkomst met Azerbeidzjan? Zo ja, waarom?

Antwoord 5

De EU-inzet op diversificatie via de REPowerEU-strategie om de afhankelijkheid van Russisch gas af te bouwen is van groot belang.
Op EU niveau geldt dat gasimport uit Rusland nog niet volledig is vervangen. Hoewel
het aandeel van gas uit Azerbeidzjan in de totale import in de EU relatief gering
is, draagt het wel bij aan het verminderen van de gasimport uit Rusland en de leveringszekerheid
in de EU. De EU importeerde in 2022 ongeveer 4% van het totale EU-verbruik aan gas
vanuit Azerbeidzjan. Nederland importeert geen Azerbeidzjaans gas. Andere lidstaten,
m.n. Italië, Griekenland en Bulgarije importeren in relatieve zin het meeste gas uit
Azerbeidzjan8.

Vraag 6

Bent u nog steeds van mening dat sancties niet helpen? Deelt u de mening dat het stadium
waarin sancties effect hadden kunnen hebben, nu voorbij is? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Nederland heeft direct na de militaire escalatie en conform de motie Bikker/Omtzigt
in Brussel aangedrongen op maatregelen, waaronder sancties9. Uw Kamer is hierover geïnformeerd tijdens het notaoverleg mensenrechtenbeleid op
25 september jl.10 en tijdens het commissiedebat Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken van
11 oktober jl.11. Tijdens de RBZ op 23 oktober jl. en op 13 november jl. heeft Nederland het belang
benadrukt van het door de EU gefaciliteerde vredesproces, maar daarbij aangegeven
dat in geval van de dreiging van nieuw geweld gesproken moet worden over gepaste maatregelen12.

Vraag 7

Kunt u deze vragen zo snel mogelijk beantwoorden, gezien de urgentie van de situatie?

Antwoord 7

Vanwege de snelle ontwikkelingen moesten de antwoorden enkele keren aangepast worden
om de meest actuele stand van zaken weer te geven.