Home
Kamerstukken
Kamervragen

Delen Externe link:Externe link:Externe link:

Verslag van een schriftelijk overleg : Verslag van een schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda Eurogroep en Ecofinraad 16 en 17 oktober 2023, vervroegde aflossing GLF en jaarrapportage HVF (Kamerstuk 21501-07-1976)

21 501-07 Raad voor Economische en Financiële Zaken

Nr. 1979
VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Vastgesteld 11 oktober 2023

De vaste commissie voor Financiën heeft een aantal vragen en opmerkingen voorgelegd
aan de Minister van Financiën over de brief van 5 oktober over de geannoteerde agenda
Eurogroep en Ecofinraad 16 en 17 oktober 2023, vervroegde aflossing GLF en jaarrapportage
HVF (Kamerstuk 21 501-07, nr. 1976).

De vragen en opmerkingen zijn op 9 oktober 2024 aan de Minister van Financiën voorgelegd.
Bij brief van 11 oktober 2024 zijn de vragen beantwoord.

De fungerend voorzitter van de commissie, Tielen

De griffier van de commissie, Weeber

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de stukken
ter voorbereiding op de vergadering van de Eurogroep en Ecofinraad op 16 en 17 oktober
2023. Zij hebben daarbij nog de volgende vragen.

Herziening Europees begrotingsraamwerk

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van de Nederlandse inzet in de totstandkoming
van de herziening van het Europees begrotingsraamwerk. Zij merken op dat het voorstel
van het Spaanse voorzitterschap op veel belangrijke punten tegemoet is gekomen aan
de terechte zorgen uit de Nederlandse inzet, zoals een betere wettelijke verankering
van de onderliggende elementen van de vaststelling van het uitgavenpad en de schuldhoudbaarheidsanalyse,
en de instelling van een samengestelde werkgroep voor de methodologie en onderliggende
aannames voor de schuldhoudbaarheidsanalyse. Kan de Minister uiteenzetten in hoeverre
deze wijzigingen ten opzichte van het Commissievoorstel hebben geleid tot een groter
draagvlak en op welke punten nog overeenstemming gevonden moet worden om te komen
tot een gedragen voorstel?

De leden van de D66-fractie vinden het positief dat Nederland een pro-actieve houding
heeft aangenomen om een bijdrage te leveren in de gedachtevorming over effectieve
waarborgen voor voldoende schuldafbouw. Kan de Minister nader ingaan op de voorstellen
die door Nederland precies zijn gedaan en in hoeverre deze op voldoende draagvlak
kunnen rekenen?

De leden van de D66-fractie vinden het positief dat Nederland geprobeerd heeft tegemoet
te komen aan de wens van veel lidstaten om ruimte te bieden in het uitgavenpad voor
incidentele investeringen die samenhangen met de implementatiecyclus van EU-programma’s.
De suggestie van Nederland om tijdelijke afwijkingen van het uitgavenpad bij uitzondering
toe te staan voor lidstaten die een begrotingsevenwicht hebben en een laag tot middelhoog
schuldhoudbaarheidsrisico vinden voornoemde leden een mooie stap in de goede richting.
Kan de Minister een inschatting maken in hoeverre hiermee voldoende draagvlak gecreëerd
kan worden of dat verdere stappen wellicht nodig zijn om te komen tot voldoende ruimte
voor noodzakelijke investeringen in het herziene Europese begrotingsraamwerk?

De leden van de D66-fractie kunnen de wens van veel lidstaten goed begrijpen om het
aandeel noodzakelijke defensie-uitgaven mee te wegen bij het al dan niet openen van
een buitensporigtekortprocedure, als alternatief voor een generieke uitzondering.
Kan de Minister een inschatting maken in hoeverre een dergelijke weging kansrijk is
om op voldoende draagvlak te kunnen rekenen? Is de Minister daarnaast bereid om ervoor
te pleiten enkele andere doelen aan te wijzen als relevante factoren om mee te wegen
in het openen van een buitensporigtekortprocedure, zoals noodzakelijke investeringen
in de aanpak van de klimaatcrisis of het versterken van het Europese verdienvermogen,
aangezien dit tevens grote grensoverschrijdende opgaven zijn? Kan de Minister daarbij
ingaan of zij het eens is met de constatering van de New Economics Foundation dat
slechts vier EU-lidstaten (en twee eurozone-lidstaten) voldoende begrotingsruimte
hebben voor de noodzakelijke klimaatinvesteringen om de doelen van Parijs te halen?

Trans-Atlantische economische dialoog

De leden van de D66-fractie merken op dat tijdens de vergadering van de Eurogroep
een trans-Atlantische dialoog plaatsvindt met de Amerikaanse Minister van Financiën
Yellen. Zij wijzen op het belang van een goede concurrentiepositie van de Europese
Unie, met name op het gebied van groene technologie zoals voornoemde leden ook genoemd
zien staan in de geannoteerde agenda. Deze leden zouden echter graag horen op welke
manier de Europese Unie aan de ene kant het eigen instrumentarium denkt te kunnen
versterken om de concurrentiepositie verder aan te jagen. Is de Minister het met voornoemde
leden eens dat het daarvoor van groot belang is dat alle landen tenminste voldoen
aan de Lissabondoelstelling dat 3 procent van het bbp uitgegeven wordt aan onderzoek
en ontwikkeling? Vindt de Minister de Lissabondoelstelling nog relevant voor Nederland
en de Europese Unie? Kan de Minister tevens een overzicht verschaffen in hoeverre
Nederland en andere landen voldoen aan deze doelstelling, en of er volgens de Minister
nadere actie noodzakelijk is. Is de Minister bereid te pleiten om hetzij op Europees
niveau beter te rapporteren over de voortgang ten aanzien van deze Lissabondoelstelling,
hetzij te werken aan een vernieuwde doelstelling om onderzoek en ontwikkeling in de
Europese Unie aan te jagen?

De leden van de D66-fractie wijzen er aan de andere kant op dat de Amerikaanse overheid
met de Inflation Reduction Act (IRA) een stevige impuls geeft aan de vergroening van
de Amerikaanse economie en daarbij Europese bedrijven op een achterstand zet. Is de
Minister bereid om – naast de noodzakelijke inzet van Europese instrumenten om de
eigen bedrijven concurrerender te maken – in het gesprek met de Amerikaanse ambtsgenoot
te pleiten voor betere toegang van Europese bedrijven tot de Amerikaanse markt die
nu een direct concurrentienadeel ondervinden van de IRA? Kan de Minister erop reflecteren
dat deze IRA met begrotingstekorten en schuldniveaus gefinancierd wordt die de Europese
begrotingsregels ver te boven gaan, maar tot nu toe nog lang niet leiden tot onhoudbare
overheidsfinanciën of onrust op de financiële markten (tenzij het wellicht gaat over
een dreigende government shutdown)? Wat zou deze constatering kunnen betekenen voor
de hervorming van de Europese begrotingsregels?

Toekomst van Europese financiële- en kapitaalmarkten

De leden van de D66-fractie wijzen op het grote belang van verdere integratie en harmonisatie
van de Europese kapitaalmarkt, zodat Europese bedrijven beter opgebouwd kunnen worden
op basis van Europees kapitaal en minder afhankelijk zijn van geldschieters daarbuiten.
De voornoemde leden zijn daarom erg benieuwd naar de inbreng van verschillende innovatieve,
jonge bedrijven over hun uitdagingen bij het verkrijgen van financiering. Kan de Minister
toezeggen in het verslag uitgebreid verslag te doen van de inbreng van deze bedrijven
en daarbij puntsgewijs concreet aan te geven wat hun barrières zijn en op welke wijze
nationaal en Europees beleid deze barrières kan wegnemen? In hoeverre voldoet de Frans-Duitse
routekaart voor de toekomst van de kapitaalmarktunie aan de visie van het kabinet
om de kapitaalmarktunie te vervolmaken? Kan de Minister uiteenzetten op welke manier
de afgelopen periode uitvoering is gegeven aan de motie van de leden Van der Lee en
Van Weyenberg over de kapitaalmarktunie in Europees verband proactief nieuw leven
inblazen?

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben kennisgenomen van de stukken aangaande de Eurogroep/Ecofinraad
van 16 en 17 oktober 2023.

Deze leden hebben hierover nog enkele vragen.

Allereerst vragen de leden van de PVV-fractie ten aanzien van de digitale euro te
beschrijven hoe de volgende fase ten aanzien hiervan eruit zal zien. Wanneer wordt
het bekend of de Europese Centrale Bank (ECB) daadwerkelijk over zal gaan tot uitgifte
van een digitale euro en wanneer wordt naar verwachting een politiek akkoord bereikt
tussen de lidstaten en het Europees Parlement over de voorstellen en de verordeningen?

Tevens merken de leden van de PVV-fractie op dat DNB recent een onderzoek onder winkeliers
naar de digitale euro is gestart.1 Kan de Minister meer vertellen over dit onderzoek en wanneer kunnen we de resultaten
hiervan verwachten? In hoeverre neemt de Minister dit onderzoek mee in de afweging
ten aanzien van een introductie van een digitale euro?

Ten aanzien van de toekomst van de drijfveren om kapitaalmarktfinanciering te ontsluiten
willen de leden van de PVV-fractie weten welke uitdagingen Nederland ziet bij de toegang
van bedrijven tot financiering.

Voorts vragen de leden van de PVV-fractie naar de voortgang van de aanspraak die Nederland
met het Herstel- en Veerkrachtplan (HVP) kan maken op 5,4 miljard euro, mede gelet
op de demissionaire status van het kabinet. In hoeverre wordt het goedkeuren van het
aangepaste plan hiermee bemoeilijkt? Tevens willen deze leden weten waarom Nederland
ervoor gekozen heeft om 54,9 procent ten goede te laten komen ten aanzien van de groene
transitie in het gewijzigde plan (t.o.v. 48,3 procent in het oorspronkelijke plan).
Was dit een voorwaarde om aanspraak te kunnen maken op de 735 miljoen euro?

Ten aanzien van het HVP van Spanje willen de leden van de PVV-fractie weten waarom
de beschikbare HVF-middelen opwaarts zijn bijgesteld van 69,5 miljard euro naar 79,9
miljard euro. Welke nieuwe investeringen en hervormingen heeft Spanje voorgesteld
en hoe beoordeelt Nederland dit?

Verder vragen de leden van de PVV-fractie naar een update van de uitgaven van de EU
aan Oekraïne in de periode 2022–2028. Hoeveel is er al uitgegeven en hoeveel is er
begroot?

Vervolgens vragen de leden van de PVV-fractie naar een update van hoeveel schuld Griekenland
inmiddels heeft afgelost aan Nederland. Kan de Minister daarbij tevens aangeven wanneer
het is afgelost en de bijbehorende bedragen vermelden? Kan de Minister ook middels
een tijdlijn weergeven wanneer de overige schuld naar verwachting zal worden afgelost?

Ten slotte hebben de leden van de PVV-fractie nog vragen over de brief «Derde aanvullende
EU-begroting 2023 en Raadspositie EU-jaarbegroting 2024».

Kan de Minister tabel 2 alsnog toevoegen aan de brief als bijlage? Deze ontbreekt
namelijk. Tevens willen de leden van de PVV-fractie ten aanzien van tabel 1 weten
op welk bni de afdracht gebaseerd is. Kan de Minister dit per jaar vermelden (in absolute
cijfers s.v.p.)? Hoe beoordeelt de Minister het gegeven dat in 2028 sprake is van
een hogere raming van 475,6 miljoen euro? In hoeverre is dit wenselijk?

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-fractie en de PvdA-fractie

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA hebben kennisgenomen van de geannoteerde
agenda.

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA vragen allereerst een update naar
het bevroren EU-geld voor Hongarije.

Deze leden hebben met grote zorg kennisgenomen van berichtgeving die erop duidt dat
de Commissie in ruil voor Hongaarse steun voor de Oekraïne-faciliteit (een deel van
de) vorig jaar bevroren gelden zou vrijmaken. Kunnen deze leden ervan op aan dat Nederland
hier zeer kritisch op zal acteren? Is het kabinet het met deze leden eens dat Hongarije
op deze manier haar zin krijgt en beloond wordt voor sabotagegedrag? Welke coalities
gaat Nederland met andere landen sluiten om de Commissie hier niet te laten toegeven?

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA lezen bovendien dat de Commissie overweegt
om een deel van het bevroren geld vrij te geven. Zij vragen of dit niet juist nog
meer sabotagegedrag in de hand werkt, omdat Hongarije dan bij het volgende Oekraïne-dossier
opnieuw leverage heeft om dwars te liggen.

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA vragen in hoeverre het kabinet de
door Hongarije gemaakte vorderingen op rechtstatelijk gebied als kosmetisch inschat.
Wat gaan zij ervoor doen om ervoor te zorgen dat de Commissie hier niet met een kluitje
in het riet wordt gestuurd?

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA hebben daarnaast een aantal vragen
inzake de discussie over de herziening van het Stabiliteits- en Groeipact.

Deze leden lezen over de voorgestelde richting t.a.v. de activatie van de algemene
ontsnappingsclausule. Zij vragen hoe dit op dit moment wordt geregeld, met name als
het gaat om een verlenging van de ontsnappingsclausule. Gebeurt dat automatisch tenzij
de Raad anders stemt, of moet de Raad actief verlengen? Kan dit technisch toegelicht
worden? En hoe zou deze verlenging gaan werken in het nieuwe voorstel?

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA vragen naar de discussie over waarborgen
voor schuldafbouw. Zij vragen allereerst in welke mate de Spaanse inzet om via het
uitgavenpad tot een gemiddelde jaarlijkse afbouw van schuld boven de 60 procent te
komen, overeenkomt met de door Nederland gewenste ex-ante schuldafbouwwaarborg. Klopt
het dat de Nederlandse inzet ook gericht was op een gemiddeld percentage en dit uitgangspunt
dus aansluit bij het Spaanse voorstel?

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA lezen dat Nederland in de schuldafbouw
meer ambitie wil voor landen met hoge schulden. Deze leden vragen hoe dit wat Nederland
betreft terug moet komen in de waarborgen (bijv. een hoger percentage?). Ook vragen
zij nadrukkelijk hoe dit anticyclisch beleid gaat voorkomen.

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA vragen het kabinet zeer kritisch te
kijken naar de Duitse voorstellen voor additionele waarborgen op schuldafbouw, omdat
een jaarlijks bindend percentage voor schuldafbouw niet te verenigen is met anticyclisch
begrotingsbeleid. Is het kabinet het met deze leden eens dat het zinvoller is om te
werken met een uitgavenpad en gemiddelde afbouwpercentages?

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA vragen hoe de Duitse inzet t.a.v.
waarborgen voor tekortreductie niet anticyclisch kunnen uitwerken. Hoe moet dit er,
met andere woorden, uit zien zodat Nederland dit kan steunen, omdat het kabinet immers
terecht van anticycliciteit uitgaat?

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA moedigen de Nederlandse inzet aan
om vanuit de Commissie tot extra publieke investeringen aan te bevelen op het moment
dat de buitensporige tekortprocedure wordt geopend. Zij vragen hoe het kabinet wil
dat vervolgens ook de regels ruimte laten tot dit soort publieke investeringen.

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA vragen het kabinet achter het Spaanse
voorstel te staan om HVP- en andere EU-gelden tot een bepaald percentage uit te zonderen
van het uitgavenpad. Zij zijn bovendien kritisch op de kabinetsinzet een dergelijke
uitzondering niet voor hoogschuldlanden toe te staan. Hoe houden deze landen dan voldoende
ruimte voor investeringen?

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA vragen het kabinet om een toelichting
op de uitspraak dat het huidige voorstel genoeg ruimte laat voor investeringen. Deze
leden vragen of het kabinet erkent dat er een op dit moment sprake is van een groot
publiek investeringsgat, en wat bijvoorbeeld hun reactie is op de analyses van Bruegel
die laten zien dat de herziene begrotingsregels wel degelijk gaan bijten.

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA vragen Nederland naar het meenemen
van inverdieneffecten van publieke investeringen in het uitgavenpad. Het kabinet geeft
hier aan dat er een risico is voor teveel optimisme. Deze leden vragen tegelijkertijd
of het kabinet daarbij niet uitgaat van te veel pessimisme, waardoor er juist te weinig
geïnvesteerd wordt. Is dat risico zeker niet urgent gezien het grote investeringsgat
in Europa?

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA roepen het kabinet op zich ervoor
in te zetten dat klimaatinvesteringen net als defensie meegenomen worden als «relevante
factoren» in het al dan niet openen van een buitensporige tekortprocedure. Zij begrijpen
dat defensie-investeringen dusdanig belangrijk zijn dat hiervoor ruimte is, maar benadrukken
dat het een grote beleidsfout zou zijn als klimaatinvesteringen onvoldoende ruimte
krijgen door het overschrijden van het tekort.

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA vragen het kabinet naar de Spaanse
inzet op het inzichtelijk maken van klimaatrisico’s in de schuldhoudbaarheidsanalyses.
Zij roepen het kabinet opnieuw op om zich ervoor hard te maken een analyse van klimaatrisico’s
onderdeel te laten zijn van de herziening van de begrotingsregels, mede in lijn met
het Prinsjesdagadvies van de Raad van State.

Vragen en opmerkingen van de BBB-fractie

De leden van de BBB-fractie hebben kennisgenomen van de stukken van het schriftelijk
overleg ten behoeve van de vergaderingen van de Eurogroep en de Ecofinraad op 16 en
17 oktober 2023. Zij hebben een aantal vragen.

De leden van de BBB-fractie gaan allereerst in op het onderwerp: Digitale euro – Inventarisatie
van de voortgang van het project. Zij lezen de volgende passage:

«Er is bijvoorbeeld een hoofdstuk gewijd aan privacyregels en de Commissie stelt de
mogelijkheid voor van offline gebruik van de digitale euro, waarmee anonieme betalingen
kunnen worden gedaan, zoals ook bij contant geld het geval is.»

Klopt het dat er voor de offline mogelijkheden van de digitale euro alsnog gebruikt
wordt gemaakt van anonieme meta data? Is het kabinet van mening dat metadata daadwerkelijk
anoniem zijn en nooit getraceerd kunnen worden naar een individu?

De leden van de BBB-fractie lezen voorts: «Nederland steunt het voorstel van de Commissie voor een digitale euro als betaalmiddel
en een digitale vorm van de euro als enige munt in de eurozone. Een digitale euro
moet – zowel nu als in de toekomst – voordelen hebben voor consumenten, bedrijven
en de bredere economie en hierover moet goed worden gecommuniceerd.». Dat een digitale euro voordelen moet hebben en dat gecommuniceerd moet worden, achten
de leden van de BBB-fractie een goed streven. Is het kabinet ook van mening dat in
het kader van streven naar transparantie van de overheid het ook belangrijk is om
de nadelen van de digitale euro t.o.v. huidige betalingsmogelijkheden te belichten
en evenredig te communiceren?

De leden van de BBB-fractie wijzen vervolgens op deze passage: «Het kabinet vindt dat de kosten (zowel van implementatie als van gebruik) van een
digitale euro in verhouding moeten staan tot de voordelen ervan». In een vorige fiche over de digitale euro (Kamerstuk 22 112, nr. 3747: Nieuwe commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie,
18 augustus 2023) stond dat er over de financiële consequenties nog vrijwel niets
duidelijk was. In hoeverre zijn de financiële consequenties nu wel uitgerekend, dit
zowel voor bedrijven als burgers en het opzetten van de digitale euro zelf?

De leden van de BBB-fractie constateren dat de ECB naar verwachting later in oktober
besluit over de volgende fase van het project digitale euro. In die volgende fase
zal de ECB samen met de sector verder technisch werk verrichten, waarbij rekening
wordt gehouden met aandachtspunten die naar voren komen in het Europese wetgevingsproces.
Het genoemde besluit gaat nog niet over de vraag of de ECB daadwerkelijk overgaat
tot uitgifte van een digitale euro. Pas als er een politiek akkoord is bereikt tussen
de lidstaten en met het Europees Parlement over de voorstellen en de verordeningen
van kracht worden, kan de ECB de digitale euro uitgeven. Waarom wordt het proces zelf
voortgezet en hier geld in geïnvesteerd als er nog niet bepaald is of er politieke
draagkracht is voor zo’n plan?

Gaat het kabinet de Commissie erop wijzen dat het raar is dat het proces verder wordt
uitgewerkt voordat er duidelijk is of er politieke draagkracht is, en kan er niet
eerder in het proces gekeken worden naar het politieke draagvlak voordat er verder
gegaan wordt met het ontwerpen van een digitale euro?

De leden van de BBB-fractie wijzen vervolgens op deze zin: «Zo is het belangrijk dat er aandacht is voor het spanningsveld tussen de mogelijkheden
die een offline variant biedt om met een digitale euro anoniem te betalen en de risico’s
op witwassen, terrorismefinanciering en fraude die daarmee gepaard kunnen gaan.» Hiermee wordt aangegeven dat er een spanningsveld is tussen privacy van de offline
versie en eventuele maatregelen van het bestrijden van witwassen, terrorismefinanciering
en fraude. Kan het kabinet aangeven welke concrete maatregelen er ontworpen zijn voor
de digitale euro ter voorkoming van witwassen, terrorismefinanciering en fraude?

Vervolgens stellen de leden van de BBB-fractie een aantal vragen over het tijdens
de Ecofinraad te bespreken herziene Europese begrotingsraamwerk. Zij citeren deze
volgende passage: «Anders dan het Commissievoorstel, stelt het Spaans voorzitterschap voor om het technische
Commissiepad voor de netto primaire uitgaven niet standaard openbaar te maken voordat
de lidstaat begint met het schrijven van een meerjarenplan voor begrotingsbeleid,
investeringen en hervormingen, maar pas wanneer de lidstaat zijn plan indient bij
de Commissie. Dit komt tegemoet aan de wens van sommige landen, die vrezen dat het
pad van de Commissie in de verwachtingen wellicht leidend wordt, waarmee het eigenaarschap
voor een zelf op te stellen plan en begrotingspad wordt verminderd. Het kabinet is
geen voorstander van het voorstel van het voorzitterschap. Het vroeg openbaar maken
van het Commissiepad draagt bij aan transparantie, geeft inzicht in de kaders waarbinnen
de dialoog tussen Commissie en lidstaat over het plan plaatsvindt, en schept duidelijkheid
ten aanzien van de begrotingsinspanning die de lidstaat moet leveren op het moment
dat de lidstaat er niet in slaagt een plan in te dienen dat voldoet aan de eisen.
Ook diverse andere lidstaten pleiten voor het behoud van de door de Commissie voorgestelde
transparantie bij aanvang van het proces van het opstellen van het meerjarenplan.»

De leden van de BBB-fractie zijn het volledig eens met het kabinet, transparantie
van uitgaven moet gehandhaafd blijven. Het niet (tijdig) openbaar maken van de begroting
zorgt ervoor dat de grip van de lidstaten op de Europese begroting verminderd, dit
is een slechte ontwikkeling. Zou het kabinet zich hierover duidelijk kunnen uitspreken
in samenwerking met de lidstaten die het hierover eveneens oneens zijn?

De leden van de BBB-fractie wijzen voorts op deze passage: «Dit gaat om de eis dat in het uitgavenpad van een land het tekort moet worden teruggebracht
met jaarlijks minimaal 0,5% wanneer het verwachte tekort groter is dan 3% bbp en als
de overschrijding van de referentiewaarde niet beperkt en tijdelijk is, en de eis
dat schuld van boven de 60% bbp aan het einde van de periode van het meerjarenplan
(aanpassingsperiode) lager moet liggen dan daarvoor. Het kabinet heeft een voorkeur
om deze waarborgen te behouden. De eerste waarborg is nuttig omdat dit leidt tot eenzelfde
benadering van de minimale tekortverbetering in het preventieve en het correctieve
deel van de regels. De tweede waarborg kan een nuttige aansporing vormen voor lidstaten
met een hoge schuldratio om voldoende budgettaire inspanningen te leveren om een stijging
van de schuld gedurende de aanpassingsperiode te voorkomen.» Zou het kabinet, eveneens in samenwerking met lidstaten die hierover hetzelfde denken,
zich hierover duidelijk kunnen uitspreken?

De leden van de BBB-fractie vragen zich tot slot af in hoeverre het terugbrengen van
de inflatie naar 2 procent door de renteaanpassingen van de ECB gehinderd wordt door
landen met een hoge schuldenlast. Is hier sprake van en in hoeverre wordt het terugdringen
van de inflatie naar 2 procent in Nederland hierdoor beïnvloed?

II Reactie van de Minister van Financiën

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie en reactie van de bewindspersoon

Herziening Europees begrotingsraamwerk

De in de vraag genoemde elementen lijken voldoende draagvlak te hebben onder de lidstaten.
De voorstellen voor het inperken van de gedelegeerde handeling en het oprichten van
een werkgroep voor de schuldhoudbaarheidsanalyse dragen bij aan een groter draagvlak
binnen de Raad omdat ze de transparantie, voorspelbaarheid en stabiliteit van het
begrotingsraamwerk vergroten. Hiermee is onder andere tegemoetgekomen aan de wens
van Nederland om de ambitie ten aanzien van het waarborgen van houdbare overheidsfinanciën
in de wetgeving te verankeren. Tegelijkertijd liggen de posities van lidstaten op
sommige elementen nog uit elkaar. Dit gaat met name over het ambitieniveau van schuldafbouw
en over de vraag of een aanvullende waarborg voor tekortreductie noodzakelijk is.
Daarnaast leeft er onder een groep lidstaten de wens om meer ruimte te krijgen voor
investeringen. Een andere groep lidstaten, waaronder Nederland, is juist van mening
dat de ruimte voor investeringen en de prikkel om hervormingen door te voeren in het
Commissievoorstel voldoende geborgd is. Ook verschillen lidstaten nog onderling van
inzicht over de juiste balans tussen voorspelbaarheid van regels versus de flexibiliteit
om met onvoorziene omstandigheden om te kunnen gaan.

Nederland heeft een waarborg voorgesteld die als additioneel criterium geldt voor
het bepalen van het uitgavenpad. Dit is ook aangegeven in de beantwoording van de
schriftelijke vragen over het BNC-fiche over de herziening van het Europees begrotingsraamwerk
van 30 juni jl.

De overige criteria voor het opstellen van het uitgavenpad op basis van het Commissievoorstel
zijn dat het pad wordt bepaald op basis van de schuldhoudbaarheidsanalyse, het principe
dat de verbetering van het begrotingssaldo niet te ver in de toekomst mag liggen en
dat de schuld aan het einde van de planperiode niet mag zijn gestegen ten opzichte
van het begin van het plan. Wanneer deze criteria tot een uitgavenpad leiden met een
verwachte schuldafbouw die lager ligt dan een nader overeen te komen ondergrens, wordt
de waarborg bindend. Voor dit land moet dan een uitgavenpad vastgesteld worden waarbij
alsnog sprake is van het minimum vereiste tempo van voorspelde schuldafbouw. Daarbij
stelt Nederland voor dat die ondergrens uitgedrukt zou kunnen worden als een bepaald
percentage van de schuld boven 60% van het bbp dat in de voorspelling van de schuldhoudbaarheidsanalyse
tenminste moet zijn afgebouwd aan het einde van een periode van 14 of 17 jaar (de
zogenoemde voorspellingshorizon). De waarborg behoudt daarmee de landspecifieke en
risicogebaseerde benadering als basis, en fungeert als achtervang om te voorkomen
dat het ambitieniveau voor de voorspelde schuldafbouw zoals dat volgt uit het Commissievoorstel
onder een ondergrens daalt. Deze benadering behoudt ook de anticyclische benadering
van de voorgestelde regels, omdat niet wordt getoetst op een jaarlijkse minimale gerealiseerde
schuldafbouw in elk jaar onder alle omstandigheden. Als het uitgavenpad eenmaal is
vastgesteld dan kan de anticyclische werking van het uitsluitend toetsen op dit uitgavenpad
volledig functioneren. Een waarborg die past binnen de landspecifieke, risicogebaseerde
en anti-cyclische benadering zal Nederland positief benaderen.

Het Spaanse voorzitterschap heeft in de huidige landingszone een waarborg opgenomen
als additioneel criterium met een jaarlijkse schuldafbouw die net als het Nederlandse
voorstel gebaseerd is op een periode van 14 of 17 jaar. Dit minimumtempo is in het
voorstel niet geformuleerd als de te realiseren daling van de schuldratio aan het
einde van de periode maar als een gemiddelde jaarlijkse daling van de schuldratio
over de gehele ramingsperiode. Ook zo’n gemiddelde jaarlijkse daling van de voorspelde
schuldafbouw is verenigbaar met de beoogde anticyclische werking van het systeem.
Het voorzitterschap maakt echter geen onderscheid tussen landen op basis van het schuldniveau,
waarmee de waarborg minder goed past bij de landspecifieke en risicogebaseerde benadering.
Immers, landen met een schuld van iets boven de referentiewaarde van 60% krijgen eenzelfde
minimale doelstelling voor de voorspelde schuldafbouw als landen met een schuld van
boven de 100%. Binnen de Raad is er weinig draagvlak voor het afbouwen met een bepaald
percentage dat afhangt van het verschil met het schuldniveau van 60% van het bbp.
Nederland heeft dit voorgesteld omdat het een handige manier is om bij het bepalen
van het benodigde ambitieniveau onderscheid te maken tussen landen met hoge en lage
schulden. Een groot deel van de lidstaten vindt de referentie naar 60% echter te veel
herinneringen oproepen aan het 1/20ste-criterium voor de schuldafbouw in de huidige regels, terwijl dat nu precies een onderdeel
van de regels is dat komt te vervallen. Nederland is samen met enkele andere lidstaten
van mening dat de waarborg van het voorzitterschap, in plaats van differentiatie op
basis van het verschil met 60%, verder kan worden verfijnd door een onderscheid te
maken tussen landen naar gelang hun schulduitdagingen. Het is nog niet duidelijk of
hiervoor voldoende draagvlak gevonden kan worden.

In de Raad is de ruimte voor investeringen in het nieuwe raamwerk een belangrijk discussiepunt.
Het kabinet is van mening dat het Commissievoorstel een voldoende prikkel bevat om
investeringen en hervormingen door te voeren. Het kabinet is geen voorstander van
(generieke) uitzonderingen, omdat deze de transparantie en handhaafbaarheid van de
regels niet ten goede komen. Een aanzienlijke groep lidstaten denkt hier hetzelfde
over en voor vergaande (generieke) uitzonderingen op investeringen lijkt daarom onvoldoende
steun. De huidige discussie richt zich inmiddels meer op gerichte uitzonderingen,
waaronder de nationale uitgaven die worden gefinancierd met leningen uit de Herstel-
en Veerkrachtfaciliteit. In het kader van deze discussie heeft het kabinet het voorstel
gedaan om tijdelijke afwijkingen van het uitgavenpad bij uitzondering toe te staan
voor lidstaten die een begrotingsevenwicht hebben en een laag tot middelhoog schuldhoudbaarheidsrisico,
en die te maken krijgen met tijdelijk hogere uitgaven die samenhangen met de implementatiecyclus
van EU-programma’s. Op dit moment is de discussie nog gaande waardoor het moeilijk
te zeggen is of dit voorstel onderdeel kan worden van een uiteindelijk compromis.

Lidstaten lijken open te staan om een toename van defensie-uitgaven expliciet als
relevante factor te verkennen. Daarbij plaatst een aantal lidstaten, waaronder Nederland,
wel de kanttekening dat het van belang is om daarbij af te bakenen. Dit kan bijvoorbeeld
worden gedaan door de definitie van defensie-uitgaven te verduidelijken en te verduidelijken
welk niveau of ontwikkeling van deze uitgaven reden kan zijn om dit mee te wegen bij
de beoordeling of sprake is van een buitensporig tekort. Bijvoorbeeld tijdelijk in
geval van een sterke stijging als gevolg van een veiligheidsdreiging. Dit past binnen
de bredere kabinetspositie ten aanzien van verduidelijking van het gebruik van relevante
factoren, namelijk dat deze gericht moeten zijn op een meer voorspelbare en transparante
opening van buitensporigtekortprocedure. Het toevoegen van relevante factoren voor
meer en bredere uitgavencategorieën past niet binnen deze inzet. Daarnaast houdt het
nieuwe raamwerk al rekening met uitgaven gerelateerd aan klimaat en versterking van
het verdienvermogen. De Commissie stelt voor om criteria te hanteren voor investeringen
en hervormingen die in aanmerking komen voor verlenging van de aanpassingsperiode.
Gezamenlijke grensoverschrijdende uitdagingen, waaronder de klimaattransitie en de
digitale transitie, zijn hier onderdeel van. Tot slot erkent het kabinet dat de maatregelen
tegen klimaatverandering voor een toenemend beslag op de overheidsfinanciën zorgen.
De omvang hiervan hangt ook af van de verhouding tussen publieke en private investeringen.
Het aandeel private investeringen kan toenemen als de winstgevendheid van groene investeringen
toeneemt, bijvoorbeeld via regulering, belasting en een hogere CO2-prijs. Het combineren van hogere noodzakelijke publieke investeringen met een noodzakelijke
daling van de overheidsschuld vraagt voor landen met hoge schulden om stevige prioritering
van uitgaven. Daarnaast zijn hervormingen nodig die de uitgavengroei op de lange termijn
in toom houden. Ook zijn maatregelen mogelijk die de belastingbasis verbreden of verschuiven
naar minder verstorende bronnen.

trans-Atlantische economische dialoog

Begin 2023 zijn met het Green Deal Industrial Plan een aantal initiatieven geïnitieerd waarmee de Europese Commissie de Europese concurrentiepositie
poogt te versterken. Daaronder valt de Net Zero Industry Act, de Critical Raw Materials Act, en het Strategic Technologies for Europe Platform (STEP). Uw Kamer is reeds over de Nederlandse inzet ten aanzien van deze voorstellen
geïnformeerd.

In 2002 is door de lidstaten van de Europese Unie de Lissabondoelstelling afgesproken
om 3% BBP in R&D te investeren. Daarbij werd aangegeven dat twee derde van deze investeringen
door de private sector moet worden gedaan. In 2010 werd de doelstelling bekrachtigd
in de Europa 2020-strategie. Nederland koos toen voor een doelstelling van 2,5% vanwege
de structuur van de Nederlandse economie. In 2022 is deze ambitie bijgesteld naar
3% bbp, zonder dat het private aandeel daalt.2 Daarmee is de Lissabondoelstelling dus nog altijd relevant voor Nederland.

Het kabinet acht het van belang dat lidstaten in de EU voldoende investeren in onderzoek
en ontwikkeling. Nederland heeft daartoe bijvoorbeeld het Nationaal Groeifonds in
het leven geroepen. In 2021 gaf Nederland 2,26% van het BBP uit aan R&D. Nederland
zit daarmee iets boven het EU gemiddelde (2,2% in 2020) en iets onder het OECD gemiddelde
(2,5% in 2019, bron: OECD STI Scoreboard). Een aantal landen, zoals België (3,4% in
2021) en Zweden (3,4% in 2021) halen deze 3 procent doelstelling wel.

Uit de meest recente Totale Investeringen in Wetenschap en Innovatie (TWIN)-cijfers
van het Rathenau instituut blijkt dat Nederland 3 miljard meer investeert in R&D dan
in 2021.3 Dit komt met name door de middelen die beschikbaar worden gesteld vanuit het Nationaal
Groeifonds. Volgens het Rathenau instituut zou de overheid nog 0,3 miljard euro extra
moeten investeren om te voldoen aan haar aandeel in de 3%, en zou vanuit het bedrijfsleven
in 2023 een extra investering (ten opzichte van 2021) nodig zijn van 6.3 miljard euro.
Doordat de financiering van het Nationaal Groeifonds tijdelijk is, zal de totale investeringen
in R&D als percentage van het BBP op termijn naar verwachting weer dalen.

De uitwerking van de Inflation Reduction Act (IRA), en de gevolgen daarvan op Europese bedrijven en de Europese economie, worden
reeds besproken in bilaterale contacten tussen de Commissie en het kabinet enerzijds
en de VS anderzijds. Zo zijn de Commissie en de VS in onderhandeling over een grondstoffenakkoord
waarmee EU producten in aanmerking kunnen komen voor dezelfde IRA belastingvoordelen
als Amerikaanse producten. Meer informatie staat in recente brieven van mijn collega
voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, zoals de geannoteerde agenda
RBZ/Handel4 en de kamerbrief over uitkomsten van IRA onderhandelingen.5 Tijdens de Ecofinraad van 17 oktober 2023 is Nederland voornemens om te benadrukken
dat bij het vormgeven van grote economische initiatieven zoals de IRA, het internationale
gelijke speelveld en de economische belangen van internationale partners meegenomen
dienen te worden.

De IRA is niet gefinancierd door middel van het laten oplopen van het begrotingstekort.
Eerste ramingen van het Congressional Budget Office, waarin wel aannames worden gedaan
ten aanzien van de uptake van de belastingvoordelen, schatten dat het begrotingstekort
wat afneemt door het pakket waar de IRA deel van uitmaakte.6 Dit pakket bestond naast de IRA ook onder meer uit maatregelen die de zorguitgaven
beperkten en extra middelen voor het innen van belastinginkomsten. Dit neemt niet
weg dat de VS in zijn geheel dit jaar een fiks begrotingstekort zal realiseren, van
naar verwachting 8.4%.7 Hiermee komt de staatsschuld volgens de laatste ramingen van het IMF uit op 123.5%.
Het Congressional Budget Office raamde in haar laatste langetermijnraming dat de schuldquota
oploopt tot 181% bbp in 2053 bij een geen-beleidsaanpassing scenario.8

Het IMF heeft afgelopen jaar voor de VS een schuldhoudbaarheidsanalyse uitgevoerd.9 Hieruit komt naar voren dat de staatsschuld van de VS op een stijgend pad zit. Vanwege
de status van de dollar als wereldwijde reservevaluta en de hoge liquiditeit van de
schuldpapieren, blijven de bruto financieringsbehoeften echter beheersbaar. Het IMF
ziet de risico’s voor schuldhoudbaarheid op de korte termijn dan ook als beheersbaar.
Daarentegen geeft het IMF wel aan dat de VS op de middellange termijn haar inkomsten
moeten laten stijgen of haar uitgaven moet beperken.

Schuldhoudbaarheidsanalyses gaan naar verwachting ook een rol spelen in de hervorming
van de Europese begrotingsregels. Het is echter, onder andere gezien de wereldwijde
rol van de dollar, niet mogelijk om de situatie van de VS te vertalen naar de Europese
Unie. Landen hebben te maken met uiteenlopende economische groeiverwachtingen, die
afhangen van verschillen in de economische structuur, efficiëntie van instituties
en de demografische ontwikkeling van een land.

Toekomst van Europese financiële- en kapitaalmarkten

Zoals gebruikelijk zal in het verslag een indruk gegeven worden van de discussie in
de Eurogroep. Hetgeen dat wordt gedeeld door de aanwezigen over de toekomst van de
Europese financiële en kapitaalmarkten kan daarin op hoofdlijnen weergeven worden,
met inachtneming van de vertrouwelijkheid van de vergadering. Het is positief dat
naast de besprekingen in de Eurogroep, lidstaten, evenals andere stakeholders, verkennen
welke stappen nog gezet moeten worden om de barrières voor het aanwenden van privaat
(risico)kapitaal in de EU weg te nemen, lokale markten beter te integreren en daarmee
meer marktfinancieringsopties aan bedrijven te bieden. Ten aanzien van de Frans-Duitse
routekaart voor de kapitaalmarktunie merk ik op dat over veel van de door beide landen
genoemde onderwerpen momenteel nog wordt onderhandeld over de Commissievoorstellen
uit het tweede actieplan kapitaalmarktunie. Voor een groot gedeelte kan het kabinet
zich in deze prioriteiten vinden, zoals uiteengezet in de desbetreffende BNC-fiches
waarin een ambitieuze inzet is weergegeven. Het pleidooi voor een bottom-up aanpak, waarbij nationale acties verdieping en ontwikkeling van lokale kapitaalmarkten
kan bevorderen, steun ik. Echter dient dit wat mij betreft niet te vrijblijvend te
zijn via het delen van best practices, maar vergt zo’n aanpak politiek commitment om ook nationaal barrières aan te pakken.
Bovendien vereist een échte kapitaalmarktunie ook verdere top-down stappen voor integratie via onder meer harmonisatie. Deze boodschap, zoals ook eerder
vermeld in geannoteerde agenda’s en verslagen van de Eurogroep, draag ik proactief
uit in internationale gremia waar de toekomst van de kapitaalmarktunie wordt verkend,
waaronder de Eurogroep en bilaterale overleggen, mede ter uitvoering van de motie
van de leden Van der Lee en Van Weyenberg.

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie en reactie van de bewindspersoon

De leden van de PVV-fractie hebben kennisgenomen van de stukken aangaande de Eurogroep/Ecofinraad
van 16 en 17 oktober 2023.

Deze leden hebben hierover nog enkele vragen.

Met de wetsvoorstellen van de Europese Commissie wordt een juridische basis gelegd
voor de vormgeving, uitgifte en distributie van een digitale euro. Deze wetsvoorstellen
worden nu binnen de Raad van de Europese Unie (de Raad) en het Europees Parlement
besproken. Hierna volgt de triloog tussen Raad, Europees Parlement en Europese Commissie.
Ik kan op dit moment geen inschatting maken wanneer er een definitief akkoord bereikt
wordt. De onderhandelingen zijn pas recent van start gegaan. Daarnaast zullen de Europese
verkiezingen in juni volgend jaar het proces beïnvloeden.

De ECB werkt in verschillende fases aan dit project. De ECB begon met een onderzoeksfase
en dit najaar zal de ECB besluiten of ze overgaat tot een voorbereidende fase. Het
definitieve akkoord over de wetsvoorstellen schetst de kaders waarbinnen de ECB een
digitale euro kan ontwikkelen en uitgeven. Ik verwacht dat de ECB na het bereiken
van een akkoord pas besluit of zij overgaat tot de ontwikkeling van de digitale euro.
Hierover zal ik uw Kamer informeren. Het besluit over de daadwerkelijke uitgifte is
ook na het bereiken van politiek akkoord en waarschijnlijk nog later, mogelijk enkele
jaren na de start van de ontwikkeling (waar pilots ook onderdeel van uitmaken).

Tevens merken de leden van de PVV-fractie op dat DNB recent een onderzoek onder winkeliers
naar de digitale euro is gestart.10 Kan de Minister meer vertellen over dit onderzoek en wanneer kunnen we de resultaten
hiervan verwachten? In hoeverre neemt de Minister dit onderzoek mee in de afweging
ten aanzien van een introductie van een digitale euro?

DNB is een onderzoek gestart onder winkeliers over de digitale euro. Het doel van
dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de verwachtingen, voorkeuren en zorgen ten
aanzien van een mogelijke komst van de digitale euro. DNB doet dit onderzoek om in
een vroeg stadium de inbreng van winkeliers als belangrijke belanghebbenden te verzamelen
en daarmee te kunnen bijdragen aan de verdere ontwikkeling door de ECB en besluitvorming
in het politieke proces omtrent de digitale euro. De eerste resultaten worden medio
2024 verwacht, hierover zal ik uw Kamer te zijner tijd informeren. Ik zal deze resultaten
waar mogelijk ook meenemen in mijn inzet voor de Europese onderhandelingen over de
digitale euro, in aanvulling op de informatie die mijn ministerie zelf ook ontvangt
in gesprekken met verschillende stakeholders over de digitale euro.

Zoals onder meer uiteengezet in het verslag van de Eurogroep van 13 juli jl., zijn
bedrijven in Nederland, evenals in andere EU-lidstaten, doorgaans sterk afhankelijk
van bancaire kredietverlening voor hun financiering.11 Een verbreding van het aanbod met meer alternatieve, marktfinancieringsopties is
wenselijk. De in internationaal opzicht achterblijvende ontwikkeling van de Europese
kapitaalmarkten kan voor bepaalde bedrijven, met name in de start- en scale-up fase,
een belemmering vormen als zij behoefte hebben aan risicokapitaal voor groei of innovatie.
Dat vergt doorgaans een hogere risicobereidheid van de financier of investeerder,
alsmede betere aanwending van het beschikbare private kapitaal in de EU.12 Deze investeerders hebben op hun beurt beperkt zicht op interessante investeringskansen
door een gebrek aan vergelijkbare bedrijfsinformatie van mkb-ondernemers. Met de oprichting
van het Europees centrale datatoegangspunt (ESAP), een voorstel volgend uit het tweede
actieplan kapitaalmarktunie, wordt getracht deze belemmering aan te pakken. Daarnaast
is er nationaal aandacht voor de werking van de financieringsmarkt voor het mkb, waarover
de Minister van Economische Zaken en Klimaat u recent heeft geïnformeerd.13

De leden van de PVV-fractie vragen mij in hoeverre de demissionaire status van het
kabinet invloed heeft op de goedkeuring van het bijgestelde Nederlandse Herstel- en
Veerkrachtplan (HVP). Ik kan hierop melden dat deze goedkeuring wordt verleend door
de Ecofinraad, de demissionaire status van het kabinet heeft hierop dus geen invloed.

Voorts vraagt de PVV-fractie waarom het klimaatcoëfficiënt van het HVP door de voorgestelde
herziening is gestegen naar ongeveer 55 procent. Dit heeft als reden dat de doelstellingen
van REPowerEU waaraan de nieuwe voorstellen dienen te voldoen, zoals het bevorderen
van de energietransitie en het verlagen van de energievraag, nagenoeg allemaal tegemoetkomen
aan de klimaat- en milieudoelstellingen van de Herstel- en Veerkrachtfaciliteit. Hierdoor
vindt automatisch een stijging plaats van het klimaatcoëfficiënt van het Nederlandse
HVP als geheel.

Bij de totstandkoming van de Herstel- en Veerkrachtfaciliteit (HVF) kwamen de Raad
van de Europese Unie en het Europees Parlement overeen dat het subsidiedeel van de
HVF voor 70% zou worden verdeeld onder lidstaten op basis van bevolkingsomvang, de
inverse van het welvaartsniveau (bbp per hoofd van de bevolking) en de relatieve werkloosheid.
Dit deel stond al vanaf het begin vast. De omvang van het tweede deel (30%) van de
landenenveloppes zou worden toegekend op basis van bevolkingsomvang, de inverse van
het welvaartsniveau en – in gelijke delen – het bbp-verlies in 2020 en het cumulatieve
bbp-verlies over de periode 2020–2021. In de HVF-verordening, die in februari 2021
werd vastgesteld, is een eerste inschatting van de verdeling gemaakt van de totale
landenenveloppes op basis van de toen beschikbare verwachtingen (herfstraming 2020).
Daarbij is ook aangegeven dat een definitieve berekening zou worden gemaakt op uiterlijk
30 juni 2022, op basis van de gerealiseerde economische cijfers.14 In het geval van Spanje heeft er een opwaartse bijstelling plaatsgevonden omdat de
economische schade in vergelijking met andere lidstaten groter was en het herstel
langzamer verliep dan aanvankelijk verwacht.

Om aanspraak te maken op deze aanvullende subsidies heeft Spanje in zijn voorstel
voor een aangepast Herstel- en Veerkrachtplan (HVP) nieuwe investeringen en hervormingen
voorgesteld en het ambitieniveau van bestaande investeringen verhoogd. De wijzigingen
die zijn ingegeven door het aangepaste subsidiebedrag hebben betrekking op 23 investeringen
en negen hervormingen. De nieuwe maatregelen hebben onder andere betrekking op een
investering in de semiconductorindustrie, een hervorming om toegang tot financiering
voor mkb-bedrijven en zelfstandigen te vereenvoudigen en een programma om de circulaire
economie in belangrijke sectoren van de Spaanse economie te stimuleren. Voorbeelden
van maatregelen waarvan Spanje het ambitieniveau heeft verhoogd zijn het verbeteren
van het ondernemingsklimaat door aanpassingen in de regelgeving, en de ontwikkeling
van een software applicatie voor een kosten- batenanalyse voor infrastructuurprojecten.
Tot slot gebruikt Spanje ook een deel van de extra subsidiemiddelen, namelijk 2,6
miljard euro, voor de maatregelen die zijn opgenomen in het REPower-EU-hoofdstuk.

De Commissie oordeelt dat het Spaanse HVP met de voorgestelde wijzigingen blijft voldoen
aan de eisen van de HVF-verordening. De Commissie toetst het aangepaste plan daarbij
onder meer op de bijdrage aan het adresseren van de landspecifieke aanbevelingen,
de bijdrage aan de groene en digitale transitie, de blijvende impact van het plan,
de interne coherentie, en de juistheid van de kostenraming. Het kabinet kan zich vinden
in het oordeel van de Commissie.

Verder vragen de leden van de PVV-fractie naar een update van de uitgaven van de EU
aan Oekraïne in de periode 2022–2028. Hoeveel is er al uitgegeven en hoeveel is er
begroot?

De Europese Commissie, de lidstaten en de Europese financiële instellingen hebben
tot nu toe 40,4 miljard euro aan steun verleend voor de economische, sociale en financiële
weerbaarheid van Oekraïne.15 Andere vormen van steun zoals militaire steun en de opvang van Oekraïense vluchtelingen
in de EU maken hier geen onderdeel van uit.

Deze 40,4 miljard euro bestaat uit een aantal onderdelen. 25,2 miljard euro betreft
macro-financiële bijstand (MFB). Hiervan is ca. 21 miljard euro al uitgekeerd. De
resterende middelen worden in 2023 uitgekeerd in maandelijkse tranches van 1,5 miljard
euro wanneer voldaan wordt aan bijbehorende condities. 9,4 miljard euro betreft bilaterale
steun van EU-lidstaten in de vorm van leningen, giften en garanties. Daarnaast betreft
het 685 miljoen euro aan humanitaire steun, 620 miljoen euro aan begrotingssteun,
330 miljoen aan noodsteun, 2,4 miljard euro aan EIB-leningen en 1,6 miljard aan andere
typen steun zoals de ondersteuning van de Oekraïense energiesector.

In het kader van de tussentijdse herziening van het Meerjarig Financieel Kader (MFK,
2021–2027) heeft de Commissie op 20 juni jl. een voorstel gepresenteerd voor de oprichting
van een Oekraïne-faciliteit om Oekraïne in de periode 2024–2027 van financiële steun
te voorzien.16 De middelen voor de uitvoering van de faciliteit bedragen in het voorstel maximaal
50 miljard euro voor de periode 2024–2027, bestaande uit een flexibele combinatie
van leningen (indicatief 33 miljard euro) en niet-terugbetaalbare steun zoals subsidies
en garanties (indicatief 17 miljard euro). Momenteel lopen de besprekingen over dit
voorstel in de relevante Raadswerkgroepen. De herziening van het MFK wordt primair
besproken in de Raad Algemene Zaken (RAZ) en de Europese Raad.

Steun aan Oekraïne in de periode na 2027 zal onderdeel uitmaken van de onderhandelingen
over het volgende MFK. De Europese Commissie heeft hiervoor nog geen voorstellen gepresenteerd.

De Greek Loan Facility, waarin in Nederland bilaterale leningen aan Griekenland heeft verstrekt, bestaat
uit 6 leningen met elk een eigen aflossingsprofiel en looptijd. Inmiddels heeft Griekenland
486,5 miljoen euro afgelost en is het voornemens om op 15 december 2023 nog eens 319,9
miljoen euro af te lossen aan Nederland. Bijgaand een overzicht van de aflossingen
die tot nu toe gedaan zijn. Op 15 december 2022 heeft Griekenland het bedrag van zowel
Q4 2022, als het geheel in 2023 afgelost. Griekenland is voornemens om de volledige
aflossingen voor 2024 en 2025 voor het eind van dit jaar te willen voldoen. Van 2026
tot 2039 zal Griekenland 159,9 miljoen euro per jaar aflossen. De volledige schuld
zal daarmee op 15 september 2041 volledig afgelost zijn.

Datum aflossing

Bedrag (€)

15-6-2020

10.767.567,31

15-6-2020

10.767.567,31

15-9-2020

15.594.407,83

15-12-2020

15.594.407,83

15-3-2021

20.502.450,55

15-6-2021

28.732.860,63

15-9-2021

35.480.994,74

15-12-2021

39.979.750,81

15-3-2022

39.979.750,81

15-6-2022

39.979.750,81

15-9-2022

39.979.750,81

15-12-2022

199.898.754,04

15-3-2023

0,00

15-6-2023

0,00

15-9-2023

0,00

Ten slotte hebben de leden van de PVV-fractie nog vragen over de brief «Derde aanvullende
EU-begroting 2023 en Raadspositie EU-jaarbegroting 2024».

Kan de Minister tabel 2 alsnog toevoegen aan de brief als bijlage? Deze ontbreekt
namelijk.

Tabel 2 waar de leden van de PVV-fractie naar vragen is opgenomen in de bijlage van
de brief. Het betreft de volgende tabel:

Tabel 2: Overzicht van aanvullende Europese begrotingen in 2023 (in miljoenen euro’s,
lopende prijzen)

Nummer

Toelichting

Netto effect raming NL-afdrachten 2023

DAB1

Verwerking van akkoorden op REPowerEU, Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) en
versterking Union Secure Connectivity Programme.

Geen

DAB2

De verwerking van het surplus van de Europese begroting van 2022 in de begroting voor
2023.

– 149,1

DAB3

Actualisatie van de eigen middelen, de VK-bijdrage en de overige ontvangsten van de
Europese begroting

– 89,2

Tevens willen de leden van de PVV-fractie ten aanzien van tabel 1 weten op welk bni
de afdracht gebaseerd is. Kan de Minister dit per jaar vermelden (in absolute cijfers
s.v.p.)?

Tabel 1 op pagina twee van de Kamerbrief geeft een overzicht van het effect van de
derde aanvullende Europese begroting van 2023 (DAB3) op de raming van de Nederlandse
afdrachten aan de EU. De btw- en plastic-afdracht zijn niet gebaseerd op bni-cijfers,
maar op respectievelijk de vastgestelde btw- en plastic-grondslagen. De bni-, btw-
en plastic-afdracht zijn gebaseerd op cijfers die vastgesteld zijn in het Raadgevend
Comité voor de eigen middelen (Advisory Committee on Own Resources; ACOR). Hierin hebben zowel de lidstaten als de Commissie zitting. Deze grondslagen
worden jaarlijks vastgesteld voor het huidige jaar en het komende jaar. In dit geval
dus voor de 2023 en 2024. In de periode daarna wordt uitgegaan van een vast groeipercentage,
zoals afgesproken in het MFK-akkoord. De onderstaande tabel geeft de bni-cijfers weer
per jaar in absolute getallen (miljarden euro’s). De vastgestelde grondslagen kunt
u ook terugvinden in de annex bij de door de Commissie gepubliceerde DAB3, te vinden
op de website van de Commissie.17 Achteraf wordt op basis van het daadwerkelijk gerealiseerde bruto nationaal inkomen
zoals dit door Eurostat wordt gerapporteerd (op basis van de input van de nationale
statistiekbureaus) de zogeheten nacalculatie gedaan, waarbij de afdracht van de lidstaten
over eerder jaren wordt herverdeeld als het gerealiseerde bni afwijkt van de ramingen
op basis waarvan de afdracht gedurende het jaar plaatsheeft.

Tabel: bni-grondslag in miljarden euro’s

2023

2024

2025

2026

2027

583

605

622

640

658

102

106

110

300

330

343

356

370

390

402

416

430

445

4.243

4.418

4.550

4.678

4.804

403

431

450

469

487

222

234

239

244

250

1.415

1.491

1.531

1.575

1.623

2.883

3.003

3.084

3.173

3.268

2.054

2.137

2.184

2.235

2.286

184

212

224

235

247

999

1.043

1.073

1.104

1.136

479

508

527

547

566

703

788

831

875

921

254

265

272

279

287

315

349

368

388

408

119

128

135

142

149

278

289

297

305

314

576

583

605

628

652

EU27

16.884

17.727

18.283

18.856

19.443

Tevens willen de leden van de PVV-fractie ten aanzien van tabel 1 weten op welk bni
de afdracht gebaseerd is. Kan de Minister dit per jaar vermelden (in absolute cijfers
s.v.p.)? Hoe beoordeelt de Minister het gegeven dat in 2028 sprake is van een hogere
raming van 475,6 miljoen euro? In hoeverre is dit wenselijk?

In 2028 is sprake van een hogere raming van de Nederlandse afdrachten aan de EU-begroting,
van ca. 475,6 miljoen euro. Dit heeft te maken met de door Nederland gekozen ramingsmethodiek
voor de EU-afdrachten voor de periode na het huidige Meerjarig Financieel Kader (MFK;
2021–2027). Deze ramingsmethodiek is ook toegelicht in de ontwerpbegroting 2024 van
het Ministerie van Buitenlandse Zaken18). De stijging is met name het gevolg van de verwachte economische groei in de Unie
en van de verwachte rentebetalingen op de leningen die worden aangegaan voor het coronaherstelfonds
Next Generation EU (NGEU). Er is voor gekozen om de deze zaken mee te nemen in de raming, om te voorkomen
dat een toekomstig kabinet met tegenvallers wordt geconfronteerd die voorzien hadden
kunnen worden. De precieze hoogte van de Nederlandse EU-afdracht in 2028 is echter
afhankelijk van het onderhandelingsresultaat over volgende MFK en van een mogelijk
nieuw Eigenmiddelenbesluit dat doorgaans gelijktijdig met het MFK wordt vastgesteld.

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-fractie en de PvdA-fractie en
reactie van de bewindspersoon

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA hebben kennisgenomen van de geannoteerde
agenda.

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA vragen allereerst een update naar
het bevroren EU-geld voor Hongarije.

Op dit moment worden er drie financiële instrumenten ingezet om Hongarije aan te zetten
tot hervormingen op het gebied van de rechtsstaat: de Herstel- en Veerkrachtfaciliteit,
de MFK-rechtsstaatsverordening en de verordening gemeenschappelijke bepalingen voor
8 EU-fondsen, waaronder de cohesiefondsen (Common Provisions Regulation, CPR).

Hongarije heeft naar eigen zeggen over de afgelopen periode stappen gezet op het terrein
van rechterlijke onafhankelijkheid en op het terrein van corruptiebestrijding. Gezien
deze vooruitgang heeft Hongarije op 18 juli een verzoek ingediend bij de Europese
Commissie om te laten beoordelen of aan de horizontale randvoorwaarden uit de CPR
is voldaan. Het is op basis van de CPR aan de Europese Commissie om zelfstandig te
beslissen of aan deze voorwaarden is voldaan. De Raad van de Europese Unie (de Raad)
heeft hier geen rol. Indien de Commissie oordeelt dat HON voldoet aan de genoemde
horizontale randvoorwaarden uit de CPR, vervalt de opschorting van ca. 13 miljard
euro aan EU cohesiemiddelen.

Het kabinet dringt erop aan dat de Commissie pas over gaat tot opheffing van de maatregelen
als alle openstaande punten van zorg geloofwaardig, aantoonbaar en meetbaar zijn geadresseerd.
En trekt hierbij op met gelijkgestemde lidstaten.

Daarnaast is ca. 6,3 miljard euro aan cohesiemiddelen opgeschort in het kader van
de MFK-rechtsstaatverordening. Hierbij zijn geen substantiële ontwikkelingen te melden.
Hongarije heeft meerdere wetsvoorstellen in voorbereiding om tegemoet te komen aan
de opgelegde maatregelen. De Commissie gaat pas over tot formele beoordeling na parlementaire
behandeling door Hongarije. Daarna zal de Raad op basis van een voorstel van de Commissie
met gekwalificeerde meerderheid beslissen over eventuele opheffing van de maatregelen.
Verder speelt naleving van de rechtsstaatsbeginselen ook een rol in het Herstel- en
Veerkrachtplan (HVP) van Hongarije (6,5 miljard euro). Voordat tot uitbetaling van
middelen over kan worden gegaan moet Hongarije voldoen aan alle 27 zogenoemde «supermijlpalen»
op dit terrein. Bij de beoordeling van betaalverzoeken hebben de lidstaten een rol
via het Economisch en Financieel Comité (en indien nodig de Europese Raad) en via
een comitéprocedure.

De leden van de fracties van GroenLinks en PvdA hebben daarnaast een aantal vragen
inzake de discussie over de herziening van het Stabiliteits- en Groeipact.

In het huidige raamwerk besluit de Commissie over het activeren en verlengen van ontsnappingsclausules.
De Raad heeft geen formele rol hierbij, maar heeft zich er bij het activeren van de
algemene ontsnappingsclausule wel over uitgesproken. In het Commissievoorstel voor
herziening van het begrotingsraamwerk doet de Commissie aanbevelingen voor activatie
en verlenging van ontsnappingsclausules, die vervolgens door de Raad moeten worden
aangenomen. Daarbij stelt de Raad een tijdslimiet vast, waarbij voor iedere verlenging
een periode van maximaal één jaar geldt. Het voorzitterschap heeft nu voorgesteld
om de rol van de Raad te beperken tot alleen de verlenging en dus niet de activatie
van de ontsnappingsclausules. Het kabinet is voorstander van betrokkenheid van de
Raad bij zowel de activatie als de verlenging van de ontsnappingsclausules.

Volgens Nederland past meer ambitieuze schuldafbouw voor lidstaten met hogere schulden
binnen de landspecifieke en risicogebaseerde benadering, waarbij landen met een hogere
schulduitdaging hun schuldratio ook met een hoger jaarlijks gemiddeld minimumtempo
moeten afbouwen. Dit kan op twee manieren vorm krijgen: 1. een hoger jaarlijks gemiddeld
voorspeld schuldafbouwpercentage voor landen met hoge schulden of 2. een gelijk aandeel
van af te bouwen schuld boven 60% voor het bbp voor alle lidstaten, wat erop neerkomt
dat lidstaten met een hogere schuld sneller moeten afbouwen.

Het uitgavenpad dat uiteindelijk wordt bepaald, op basis van de schuldhoudbaarheidsanalyse
of een van de waarborgen die in het voorstel worden opgenomen, wordt gecorrigeerd
voor discretionaire inkomstenmaatregelen en uitgezonderd van uitgaven die worden bekostigd
met inkomsten uit EU-fondsen, rente-uitgaven en cyclische werkloosheidsuitgaven. Dit
betekent dat uitgaven die samenhangen met de cyclische ontwikkeling van de economie
kunnen meebewegen met de conjunctuur en geen invloed hebben op het uitgavenpad. Een
waarborg voor voldoende schuldafbouw zoals die nu wordt verkend doet daardoor geen
afbreuk aan dit anticyclische karakter, omdat er alleen bij het opstellen van het
plan (ex ante) wordt gekeken naar de schuldafbouw die naar verwachting moet worden
gerealiseerd, waarop het uitgavenpad vervolgens wordt gebaseerd.

Nederland zet in op waarborgen voor schuldafbouw binnen de voorgestelde benadering
op basis van schuldhoudbaarheidsanalyses, met behoud van de landspecifieke, risicogebaseerde
en anticyclische aspecten van het voorgestelde systeem. Een ex-ante waarborg gebaseerd
op een jaarlijkse gemiddelde schuldafbouw lijkt daarin goed te passen. Een verplichte
vaste minimumschuldreductie per jaar in alle omstandigheden zou juist een procyclisch
effect kunnen hebben. In tegenstelling tot wat eerder werd gedacht lijkt dit niet
wat Duitsland bepleit. Tegelijkertijd heeft Duitsland wel voorgesteld om naast een
ex-ante waarborg voor voldoende schuldafbouw ook een waarborg voor voldoende tekortreductie
te introduceren. Het kabinet staat open om een dergelijke waarborg te verkennen, opnieuw
met aandacht voor behoud van de landspecifieke, risicogebaseerde en anticyclische
benadering van het beoogde systeem.

Het uitgangspunt van het voorgestelde begrotingsraamwerk is een geloofwaardige schuldafbouw
op middellange termijn. De ruimte die lidstaten krijgen voor hun uitgaven (het uitgavenpad),
en daarmee ook hun investeringen, is gebaseerd op deze doelstelling. Het kabinet hecht
hieraan groot belang met het oog op stabiele en duurzame economische groei. Het combineren
van hogere nationale publieke investeringen met een stabiele of dalende overheidsschuld
vraagt om het stevig prioriteren van uitgaven. Daarnaast zijn hervormingen nodig die
de uitgavengroei op lange termijn in toom houden (pensioenen, zorg). Ook zijn maatregelen
mogelijk die de belastingbasis verbreden of verschuiven naar minder verstorende bronnen.

Lidstaten krijgen voldoende tijd voor de benodigde budgettaire aanpassingen, wat leidt
tot een realistische begrotingsopgave in de ogen van het kabinet. Lidstaten zijn zelf
verantwoordelijk voor de samenstelling van hun begroting en voor het aandeel publieke
investeringen hierin. De begrotingsregels leggen hierin geen enkele restrictie op.
Lidstaten kunnen in aanmerking komen voor een langere aanpassingsperiode (van vier
naar zeven jaar) onder de voorwaarde dat zij bepaalde investeringen en hervormingen
opnemen in hun plan, die aan aanvullende criteria voor onder andere schuldhoudbaarheid
en economische groei moeten voldoen. De ruimte voor investeringen en de prikkel om
deze door te voeren is in de ogen van het kabinet daarom voldoende geborgd.

Het kabinet acht het raadzaam zeer terughoudend om te gaan met het meenemen van de
verwachte economische impact van hervormingen en investeringen in de bepaling van
het uitgavenpad. Het kwantificeren van investeringen en hervormingen is erg lastig,
met name als deze nog niet zijn geïmplementeerd. Daarmee is niet gezegd dat lidstaten
geen baat ondervinden van hervormingen en investeringen in het nieuwe raamwerk. Hervormingen
en investeringen kunnen op zichzelf een belangrijke bijdrage leveren aan het verhogen
van de potentiële groei en schuldhoudbaarheid van de economie. Lidstaten hebben hier
zodoende in volgende plannen voordeel van, omdat zij dan een minder grote begrotingsinspanning
hoeven te leveren om een geloofwaardige schuldafbouw op middellange termijn te bewerkstelligen.

Veel lidstaten zijn terughoudend tegenover het specificeren van ruimte voor investeringen
bovenop de prikkel die reeds in het voorstel zit besloten, maar zijn bereid om een
toename van defensie-uitgaven als relevante factor te specificeren. Daarbij plaatst
een aantal lidstaten, waaronder Nederland, wel de kanttekening dat het van belang
is om een eventuele nieuwe relevante factor af te bakenen en in te perken. Dit past
binnen de bredere kabinetspositie ten aanzien van relevante factoren, namelijk dat
deze gericht moeten zijn op een meer voorspelbare en transparante opening van buitensporigtekortprocedures.
Het toevoegen van relevante factoren voor bredere uitgavencategorieën past niet binnen
deze inzet. Daarnaast houdt het nieuwe raamwerk al rekening met uitgaven gerelateerd
aan klimaat en versterking van het verdienvermogen, zoals hierboven ook toegelicht.

Het inzichtelijk maken van klimaatrisico’s in de schuldhoudbaarheidsanalyse is geen
onderdeel van de onderhandelingen en de inzet van het Spaanse voorzitterschap hierop
is dan ook niet bekend. Het kabinet erkent de relevantie om aandacht te hebben voor
klimaatrisico’s in de herziening van het begrotingsraamwerk. Tegelijkertijd plaatst
het kabinet daarbij de kanttekening dat schokken als gevolg van klimaatverandering
vooralsnog lastig te kwantificeren zijn. De Commissie erkent dit ook en heeft in het
Fiscal Sustainability Report 2021 aandacht besteed aan de risico’s van klimaatverandering
voor de schuldhoudbaarheid. Dit biedt de mogelijkheid om in de toekomst eventueel
rekening te houden met deze schokken in de schuldhoudbaarheidsanalyse. Daarnaast is
er aandacht voor de rapportage van risico’s gerelateerd aan klimaatverandering in
de richtlijn voor nationale begrotingsraamwerken. Het kabinet erkent het belang om
deze risico’s in kaart te brengen. Daarbij kijkt het kabinet naar de toegevoegde waarde
en het doel van de additionele rapportageverplichting, waarbij ook gekeken moet worden
naar bestaand beleid om deze risico’s in kaart te brengen.

Vragen en opmerkingen van de BBB-fractie en reactie van de bewindspersoon

De leden van de BBB-fractie gaan allereerst in op het onderwerp: Digitale euro – Inventarisatie
van de voortgang van het project. Zij lezen de volgende passage:

Het Commissievoorstel schrijft voor dat vanaf de eerste uitgifte van een digitale
euro zowel online als offline betalingen mogelijk moeten zijn. Onder het huidige voorstel
zouden offline betalingen niet individueel worden afgewikkeld in de administratie
van het Eurosysteem. Voor offline betalingen in digitale euro’s krijgen de ECB, de
nationale centrale banken en de betalingsdienstaanbieders geen toegang tot persoonlijke transactiegegevens. Alleen het beginsaldo voorafgaand en
het eindsaldo na de offline betalingen worden verwerkt op de digitale euro betaalrekening
zodra de gebruiker weer online gaat met het mobiele apparaat (zie ook het antwoord
op de laatste vraag over digitale euro van de BBB-fractie hieronder). Dat betekent
dat de transactiegegevens over tussenliggende offline betalingen alleen bekend zullen
zijn bij de betaler en ontvanger van deze betalingen en zijn opgeslagen in het mobiele
apparaat van de gebruiker.

Welke andere inclusieve en toegankelijke vormen van een offline digitale euro nog
meer gecreëerd zouden kunnen worden door de ECB (bijvoorbeeld pre-paid kaarten) is op dit moment nog niet bekend. Nederland zal vragen hierover stellen
in de onderhandelingen. Verder is en blijft privacy een belangrijk aandachtspunt voor
het kabinet in de onderhandelingen.

De leden van de BBB-fractie lezen voorts: «Nederland steunt het voorstel van de Commissie
voor een digitale euro als betaalmiddel en een digitale vorm van de euro als enige
munt in de eurozone. Een digitale euro moet – zowel nu als in de toekomst – voordelen
hebben voor consumenten, bedrijven en de bredere economie en hierover moet goed worden
gecommuniceerd.». Dat een digitale euro voordelen moet hebben en dat gecommuniceerd
moet worden, achten de leden van de BBB-fractie een goed streven. Is het kabinet ook
van mening dat in het kader van streven naar transparantie van de overheid het ook
belangrijk is om de nadelen van de digitale euro t.o.v. huidige betalingsmogelijkheden
te belichten en evenredig te communiceren?

Ik onderschrijf het belang dat de BBB-fractie hecht aan transparantie rond de mogelijke
introductie van de digitale euro. Ik vind het belangrijk dat er over alle verschillende
aspecten van de digitale euro goed gecommuniceerd wordt door de verschillende belanghebbenden.
Het gaat dan om de mogelijke voordelen, maar ook de mogelijke risico’s van het gebruik
van de digitale euro. Hier ben ik mijn brief van 5 juli 2022 aan uw Kamer nader op
in gegaan.19 Het kabinet ziet daar een rol voor zowel het Eurosysteem als de lidstaten en de Europese
Commissie. Ik moedig ook brancheorganisaties aan hun achterban te informeren over
de mogelijkheden en risico’s die verbonden zijn aan een digitale euro.

De ECB legt regelmatig verantwoording af aan het Europees Parlement en in deze (openbare)
verhoren komen zowel positieve als negatieve aspecten van de digitale euro ter sprake.
Daarnaast werd er op 6 september jl. een technische briefing met uw Kamer georganiseerd.
Deze kon helaas geen doorgang vinden. Ook zijn verschillende belanghebbenden, zoals
consumenten-, ouderenorganisaties of retailers en betaaldienstverleners betrokken
bij het ontwerp via de zogeheten European Retail Payments Board (ERPB). Daarin worden
telkens diverse designkeuzes geconsulteerd. De ECB publiceert ook veel van de uitkomsten
van haar onderzoek op haar website.

De leden van de BBB-fractie wijzen vervolgens op deze passage: «Het kabinet vindt
dat de kosten (zowel van implementatie als van gebruik) van een digitale euro in verhouding
moeten staan tot de voordelen ervan». In een vorige fiche over de digitale euro (Kamerstuk
22 112, nr. 3747: Nieuwe commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie,
18 augustus 2023) stond dat er over de financiële consequenties nog vrijwel niets
duidelijk was. In hoeverre zijn de financiële consequenties nu wel uitgerekend, dit
zowel voor bedrijven als burgers en het opzetten van de digitale euro zelf?

Hoe groot de financiële consequenties van de digitale euro zijn voor bedrijven en
burgers is afhankelijk van de vormgeving van een digitale euro. De kaders voor de
vormgeving zijn door de Commissie voorgesteld, en daarover wordt nu onderhandeld.
Het uitgangspunt van het Commissievoorstel is dat de basisdiensten ten aanzien van
een digitale euro gratis zijn voor de gebruiker (waaronder vooral consumenten). De
implementatiekosten voor het systeem komen ten laste van de ECB en het Eurosysteem,
betaaldienstverleners en handelaren (zoals winkeliers). De Europese Commissie maakt
hierin onderscheid tussen eenmalige en terugkerende kosten. De Europese Commissie
stelt dat het redelijk is om er vanuit te gaan dat de terugkerende kosten niet hoger
zijn dan de vergoedingen en kosten van bestaande betaalmiddelen (private betaalopties
en contant geld). Ten aanzien van de eenmalige kosten zal het kabinet inzetten op
een zo lastenluw mogelijke implementatie van de regels omtrent de digitale euro en
zoveel mogelijk aansluiting bij bestaande technische systemen om de kosten voor de
ECB en het Eurosysteem, betaaldienstverleners en handelaren te beperken.

De ECB besluit dit najaar of de investering in een nieuwe fase opportuun is, gezien
de stand van het wetgevingsproces. Het klopt dat er parallel politieke en technische
discussies worden gevoerd over de digitale euro. Ik zie hier ook de toegevoegde waarde
van in. Doordat de ECB op dit moment al technisch onderzoek en voorwerk verricht,
wordt duidelijk welke kwesties moeten worden meegenomen in het regelgevend kader en
vice versa. De ECB voedt met haar technisch voorwerk ook de politieke discussies,
bijvoorbeeld over wat wel en wat niet technisch mogelijk is. Daardoor wordt zoveel
mogelijk gewaarborgd dat er gebouwd wordt aan een kader en een digitale euro met reële
kans van slagen. Hierdoor ligt er straks mogelijk een beter uitvoerbaar politiek akkoord.
Bovendien kan er door deze parallelle processen na een eventueel akkoord over een
digitale euro relatief snel worden overgegaan tot uitgifte. In de context van de toegevoegde
waarde van de digitale euro voor de open strategische autonomie van de EU en de weerbaarheid
van het Europese betalingsverkeer is dit belangrijk.

De leden van de BBB-fractie wijzen vervolgens op deze zin: «Zo is het belangrijk dat
er aandacht is voor het spanningsveld tussen de mogelijkheden die een offline variant
biedt om met een digitale euro anoniem te betalen en de risico’s op witwassen, terrorismefinanciering
en fraude die daarmee gepaard kunnen gaan.» Hiermee wordt aangegeven dat er een spanningsveld
is tussen privacy van de offline versie en eventuele maatregelen van het bestrijden
van witwassen, terrorismefinanciering en fraude. Kan het kabinet aangeven welke concrete
maatregelen er ontworpen zijn voor de digitale euro ter voorkoming van witwassen,
terrorismefinanciering en fraude?

Het Commissievoorstel voorziet in een aangepast kader voor de bestrijding van witwassen
en terrorismefinanciering voor offline betalingstransacties in digitale euro’s die
een hoger niveau van privacy zullen hebben dan online betalingen. Voor offline betalingen
in digitale euro’s krijgen de ECB, de nationale centrale banken en de betalingsdienstaanbieders
geen toegang tot persoonlijke transactiegegevens. Betalingsdienstaanbieders zullen alleen
toegang hebben tot afstort- en opnamegegevens die onder meer betrekking hebben op
de identiteit van de gebruiker en op het afgestorte en opgenomen bedrag, vergelijkbaar
met de persoonsgegevens die door betalingsdienstaanbieders worden verwerkt wanneer
gebruikers contant geld storten of opnemen. Betalingsdienstaanbieders moeten deze
afstort- en opnamegegevens op verzoek doorgeven aan financiële-inlichtingeneenheden
(voor Nederland de FIU) en andere bevoegde autoriteiten wanneer gebruikers verdacht
worden van het witwassen van geld of de financiering van terrorisme. De Commissie
is op basis van het voorstel bevoegd uitvoeringshandelingen vast te stellen om aanhoudings-
en transactielimieten te bepalen voor offline gebruik, om het risico op witwassen
en terrorismefinanciering te beperken. Hoe hoog deze mogelijke limieten zullen zijn,
is op dit moment niet bekend.

De Commissie vindt het voorkomen van fraude essentieel voor de bescherming van burgers
die de digitale euro gebruiken, voor de integriteit van de persoonsgegevens die bij
betalingen in digitale euro’s worden verwerkt, en voor de soepele en efficiënte werking
van de digitale euro. Daarom heeft de Commissie voorgesteld dat de ECB een algemeen
mechanisme voor opsporing en preventie van fraude kan opzetten ter ondersteuning van
de fraudebeheersactiviteiten die betalingsdienstaanbieders zelf uitvoeren met betrekking
tot online betalingstransacties in digitale euro’s. Het delen van informatie tussen
betalingsdienstaanbieders en het door de ECB ingerichte algemene fraudeopsporingsfunctie
moet volgens het Commissievoorstel onderworpen zijn aan geavanceerde beveiligings-
en privacybeschermingsmaatregelen om ervoor te zorgen dat de gedeelde informatie niet
herleidbaar is tot individuele gebruikers.

Zoals aangegeven in het BNC-fiche is het spanningsveld tussen enerzijds privacy en
anderzijds bestrijding van witwassen, terrorismefinanciering en fraude een onderwerp
dat de aandacht heeft van het kabinet. De hierboven beschreven maatregelen zullen
nog ter tafel komen in de onderhandelingen.

Vervolgens stellen de leden van de BBB-fractie een aantal vragen over het tijdens
de Ecofinraad te bespreken herziene Europese begrotingsraamwerk. Zij citeren deze
volgende passage: «Anders dan het Commissievoorstel, stelt het Spaans voorzitterschap
voor om het technische Commissiepad voor de netto primaire uitgaven niet standaard
openbaar te maken voordat de lidstaat begint met het schrijven van een meerjarenplan
voor begrotingsbeleid, investeringen en hervormingen, maar pas wanneer de lidstaat
zijn plan indient bij de Commissie. Dit komt tegemoet aan de wens van sommige landen,
die vrezen dat het pad van de Commissie in de verwachtingen wellicht leidend wordt,
waarmee het eigenaarschap voor een zelf op te stellen plan en begrotingspad wordt
verminderd. Het kabinet is geen voorstander van het voorstel van het voorzitterschap.
Het vroeg openbaar maken van het Commissiepad draagt bij aan transparantie, geeft
inzicht in de kaders waarbinnen de dialoog tussen Commissie en lidstaat over het plan
plaatsvindt, en schept duidelijkheid ten aanzien van de begrotingsinspanning die de
lidstaat moet leveren op het moment dat de lidstaat er niet in slaagt een plan in
te dienen dat voldoet aan de eisen. Ook diverse andere lidstaten pleiten voor het
behoud van de door de Commissie voorgestelde transparantie bij aanvang van het proces
van het opstellen van het meerjarenplan.»

Het kabinet blijft aandacht vragen voor het belang van transparantie in de herziening
van het begrotingsraamwerk. Op dit moment wordt er discussie gevoerd binnen de Raad
over het tijdstip van publicatie van het technische Commissiepad. Het kabinet blijft
er op inzetten dat dit tijdig gebeurt zodat lidstaten en andere belanghebbenden in
staat worden gesteld om na te gaan wat het pad van de Commissie is en hoe het plan
van het land zich hiertoe verhoudt.

De leden van de BBB-fractie wijzen voorts op deze passage: «Dit gaat om de eis dat
in het uitgavenpad van een land het tekort moet worden teruggebracht met jaarlijks
minimaal 0,5% wanneer het verwachte tekort groter is dan 3% bbp en als de overschrijding
van de referentiewaarde niet beperkt en tijdelijk is, en de eis dat schuld van boven
de 60% bbp aan het einde van de periode van het meerjarenplan (aanpassingsperiode)
lager moet liggen dan daarvoor. Het kabinet heeft een voorkeur om deze waarborgen
te behouden. De eerste waarborg is nuttig omdat dit leidt tot eenzelfde benadering
van de minimale tekortverbetering in het preventieve en het correctieve deel van de
regels. De tweede waarborg kan een nuttige aansporing vormen voor lidstaten met een
hoge schuldratio om voldoende budgettaire inspanningen te leveren om een stijging
van de schuld gedurende de aanpassingsperiode te voorkomen.» Zou het kabinet, eveneens
in samenwerking met lidstaten die hierover hetzelfde denken, zich hierover duidelijk
kunnen uitspreken?

Het kabinet blijft in samenwerking met gelijkgestemde lidstaten onderstrepen dat het
nieuwe raamwerk moet leiden tot verbeterde schuldhoudbaarheid en voldoende ambitieuze
schuldreductie. Op dit moment verkent de Raad als onderdeel van de onderhandelingen
verschillende manieren om tot dit doel te komen.

De ECB heeft als mandaat het handhaven van prijsstabiliteit in de eurozone. De ECB
heeft prijsstabiliteit gedefinieerd als 2% inflatie op de middellange termijn en de
ECB streeft deze doelstelling in onafhankelijkheid na. Hierbij kijkt de ECB naar de
gemiddelde inflatie in de eurozone en niet naar het niveau van de overheidsschuld
of de inflatie in specifieke lidstaten. Binnen de eurozone zijn lidstaten overeengekomen,
zoals bijvoorbeeld in Eurogroepverklaringen, dat het begrotingsbeleid niet zou moeten
bijdragen aan een verdere verhoging van de inflatie. Het schuldniveau is daarbij niet
bepalend. Wat daarentegen wel van belang is, is de stand van het begrotingsbeleid
en of de toe- of afname van het structurele begrotingssaldo een impuls geeft dan wel
een rem zet op de economische groei.

Om de hoge inflatie te bestrijden heeft de ECB sinds vorig jaar een pad van monetaire
verkrapping ingezet. Zo heeft de ECB de beleidsrente inmiddels verhoogd met 450 basispunten
tot 4,0% en is de ECB vanaf dit jaar begonnen met het afbouwen van haar balans door
te stoppen met het herinvesteren van aflopende obligaties onder haar reguliere opkoopprogramma.
Tijdens de laatste ECB-vergadering van 14 september gaf president Lagarde aan dat
de huidige renteniveaus, indien aangehouden voor een voldoende lange periode, een
substantiële bijdrage zullen leveren aan de tijdige terugkeer van de inflatie naar
de doelstelling van 2%. Tot slot wil ik benadrukken dat het belangrijk is dat overheden
zich inzetten voor houdbare overheidsfinanciën. Dit kan een aanvullende begrotingsinspanning
vereisen nu de rente sterk is opgelopen.

Download

Ondertekenaars

Eerste ondertekenaar
J.Z.C.M. Tielen, voorzitter van de vaste commissie voor Financiën
Mede ondertekenaar
A.H.M. Weeber, griffier

Bijlagen

Bijlage Download bestand: Beslisnota bij Kamerbrief Verslag van een schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda Eurogroep en Ecofinraad 16 en 17 oktober 2023, vervroegde aflossing GLF en jaarrapportage HVF (Kamerstuk 21501-07-1976) (PDF)
Bijlage Download bestand: Aanbiedingsbrief (DOCX)

Datum:11 oktober 2023
Nummer:21501-07-1979
Verslag van een schriftelijk overleg

Activiteiten

24 okt 2023

Regeling van werkzaamheden

24 oktober 2023

Regeling van werkzaamheden
Tijd activiteit: 16:30

26 okt 2023

Procedurevergadering Financiën

26 oktober 2023

Procedurevergadering
Tijd activiteit: 10:00

6 mrt 2025

Regeling van werkzaamheden

6 maart 2025

Regeling van werkzaamheden
Tijd activiteit: 14:15