Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ceder over alleenstaande minderjarige asielzoekers in de noodopvang en crisisnoodopvang

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 29 augustus
2023). Zie Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 3192.

Vraag 1

Bestaat er, of wordt er, sinds de uitspraak van het Gerechtshof Den Haag op 20 december
2022, gewerkt aan een (stappen)plan dat de kwaliteit van de opvang van asielzoekers
weer in lijn brengt met de geldende wettelijke normen van de Opvangrichtlijn? Zo ja,
kunt u dit delen met de Kamer?

Vraag 2

Welke concrete belemmeringen zijn er, afgezien van het gebrek aan geschikte en beschikbare
locaties, om de kwaliteit van de opvang van asielzoekers weer in lijn te brengen met
de geldende wettelijke normen van de Opvangrichtlijn? Zijn hier extra mensen en middelen
voor nodig en zo ja, kunt u aangeven hoeveel?

Vraag 3

Verwacht u dat hetgeen het Gerechtshof en de inspecties vragen voor langere tijd nog
onmogelijk zal blijven? Op welke termijn en hoe verwacht u dat de situatie in orde
gebracht kan worden?

Vraag 5

Hoeveel van de locaties voldoen er op dit moment niet aan de daarvoor geldende normen?

Antwoord 1, 2, 3 en 5

Een stabiel opvanglandschap is voorwaardelijk om de kwaliteit van de opvang van asielzoekers
te borgen. Daar wordt hard aan gewerkt, maar voor het realiseren daarvan moet nog
veel gebeuren en is bovendien de hulp nodig van medeoverheden. Op dit moment is nog
steeds sprake van noodopvang om te voorkomen dat asielzoekers buiten moeten slapen.
Ik erken dat tijdelijke opvanglocaties in veel gevallen een lager kwaliteitsniveau
hebben dan gewenst. Om te zorgen voor voldoende opvangplekken waarbij de kwaliteit
van opvang verzekerd wordt heb ik voor de langere termijn gewerkt aan het wetsvoorstel
gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvang (ook wel: de Spreidingswet), dat op
dit moment voorligt in uw Kamer. Het is aan uw Kamer om te bepalen of de Spreidingswet
tijdens de demissionaire periode wordt behandeld.

In algemene zin onderschrijf ik dat de kwaliteit van de opvang een punt van aandacht,
en op onderdelen van zorg is. Medewerkers van zowel het COA als gemeenten zetten zich
aanhoudend in om iedereen van de benodigde voorzieningen te verzekeren. Dit geldt
met name voor personen met specifieke opvangbehoeften zoals kinderen. Tegelijkertijd
verschilt de situatie per locatie, met name als het gaat om tijdelijke locaties. Zo
worden de leefomstandigheden van kinderen onder meer bepaald door het soort gebouw
waarin opvang wordt geboden, de kennis en ervaring van de medewerkers en de duur van
het verblijf. Door middel van praktische ondersteuning wordt beoogd de leefomstandigheden,
waar nodig, te verbeteren.

Het gebrek aan geschikte en beschikbare locaties is de kern van het probleem. Zo ook
het vinden van voldoende kleinschalige opvanglocaties voor statushoudende alleenstaande
minderjarige vreemdelingen (hierna: amv). Het gebrek aan locaties werkt op diverse
onderdelen van de asielopvang door. Ook zorgen achterstanden in asielprocedures ervoor
dat de duur van de asielopvang langer is dan gewenst. Voorts is het binnen de huidige
arbeidsmarkt lastig om voldoende (gekwalificeerd) personeel te vinden. Nieuwe medewerkers
hebben bovendien naast kennis en kunde over de kaders ook ervaring nodig om in alle
situaties adequaat te handelen. Dat kost tijd. Daarom is ook tijd een belangrijke,
bepalende factor voor de kwaliteit van opvang.

Daarnaast speelt dat het gebrek aan locaties in samenhang met de huidige inzet van
noodlocaties, in de praktijk betekent dat voortdurend locaties worden gesloten en
nieuwe, veelal tijdelijke locaties worden geopend. Die dynamiek heeft tot gevolg dat
bestaande teams vaak weer opgedeeld worden en nieuwe teams worden samengesteld. Die
dynamiek belemmert dat een duurzaam fundament wordt opgebouwd. Niet alleen individuele
medewerkers, maar ook teams hebben tijd nodig om zich te ontwikkelen om een kwaliteitsslag
te kunnen maken.

Vraag 4

Hoeveel alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s) verblijven er op dit moment
op noodopvanglocaties?

Antwoord 4

Op 7 augustus 2023 verbleven er ca. 1.570 amv in noodopvanglocaties bij het COA. Er
verbleven geen amv in crisisnoodopvanglocaties bij gemeenten.

Vraag 6

Heeft u te allen tijde een actueel overzicht van het aantal amv’s per locatie? Zo
ja, hoe waarborgt u dit?

Antwoord 6

Ja, het COA houdt een actueel bewonersbestand bij van alle bewoners, dus ook amv,
die op de COA-locaties verblijven.

Vraag 7

Hoeveel van de amv’s hebben geen toegang tot onderwijs en/of zorg?

Antwoord 7

Uitgangspunt is dat alle amv toegang hebben tot onderwijs en zorg. Toegang tot onderwijs
moet, conform Europese richtlijnen, binnen 3 maanden na aankomst in Nederland zijn
georganiseerd. Het nieuwkomersonderwijs staat echter onder grote druk. Dit komt enerzijds
door het landelijke lerarentekort en anderzijds door de verhoogde asielinstroom en
de verhoogde toestroom van Oekraïense kinderen en ook door kinderen van kennis- en
arbeidsmigranten die van dit onderwijs gebruik maken. Hierdoor zijn voor de internationale
schakelklassen (ISK) wachtlijsten ontstaan.

Op dit moment is niet inzichtelijk hoeveel amv niet binnen 3 maanden onderwijs krijgen.
Dit wordt namelijk (nog) niet gemonitord door COA of onderwijsinstellingen. Wel is
verkend om dit te gaan bewerkstelligen. Daartoe is het noodzakelijk dat er informatie-uitwisseling
plaatsvindt tussen de systemen van diverse betrokken partners, met name van het COA
en DUO. Op dit moment wordt onderzocht wat daarvoor nodig is, of een dergelijke uitwisseling
doelmatig is en ook daadwerkelijk valt te realiseren. Zodra er een uitkomst is zal
het kabinet uw Kamer hierover informeren.

Om gemeenten en schoolbesturen te helpen in geval van nood is er de spoedwet Tijdelijke
nieuwkomersvoorzieningen voor onderwijs aan nieuwkomerskinderen. Via deze wet, die
inmiddels door de Tweede Kamer is aangenomen en in afwachting is van behandeling in
de Eerste Kamer, krijgt de gemeente in geval van nood (dat wil zeggen dat alle reguliere
mogelijkheden zijn uitgeput) en na toestemming van de Minister voor Primair en Voortgezet
Onderwijs de mogelijkheid tot het oprichten tot een tijdelijke nieuwkomersvoorziening.

Voor alle amv in de asielopvang is toegang tot zorg geregeld. Voor uitleg hoe dit
is ingeregeld in de (crisis)noodopvang verwijs ik naar het antwoord op vraag 17.

Vraag 8

Wat is uw inschatting van de veiligheid van amv’s op noodoplocaties? Welke initiatieven
worden er genomen om amv’s beter te beschermen?

Antwoord 8

Op alle COA-locaties, dus ook noodopvanglocaties, is er beveiliging en is het mogelijk
om straatcoaches en cultureel mediators in te zetten die de amv-medewerkers ondersteunen.
Amv-medewerkers zijn via hun functieprofiel geselecteerd om te werken met (kwetsbare)
jongeren. Zij zijn 24/7 aanwezig op de locaties en staan zoveel mogelijk in contact
met de amv, zodat ook eventuele zorgelijke signalen snel opgepakt kunnen worden. Daarnaast
moeten amv zich in ieder geval twee keer per dag melden volgens de inhuisregistratie.
Voor iedere amv wordt in een dossier bijgehouden hoe het met de jongere gaat. Zorgelijke
signalen worden gedeeld met de voogd van Nidos. Wanneer er risico’s met betrekking
tot de veiligheid gezien worden, wordt er door de amv-mentoren in samenwerking met
de voogd een veiligheidsplan opgesteld zodat er adequaat gereageerd kan worden.

Vraag 9

Klopt het dat zeker 360 amv’s sinds vorig jaar zijn verdwenen uit opvangcentra, waarvan
zo’n 237 in totaal uit Ter Apel? Zo nee, hoeveel kinderen zijn volgens u wel verdwenen?

Vraag 11

Klopt het dat een deel van de verdwenen amv’s belandt in de criminaliteit, de prostitutie
of in de handen van mensenhandelaren? Zo ja, hoeveel meldingen vanuit het Centraal
Orgaan opvang asielzoekers (COA) aan het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel
zijn er gedaan en wat gebeurt er met deze meldingen?

Antwoord 9 en 11

Voor de meest recente cijfers en informatie over verdwenen amv uit de asielopvang
verwijs ik naar de antwoorden op de schriftelijke Kamervragen van het lid Podt (D66)
over het bericht «Bijna elke dag verdwijnt er een kind uit de asielopvang»1 van 31 juli jl.

Vraag 10

Heeft u enig zicht op met welke bestemming amv’s uit de opvanglocaties zijn verdwenen?
Zo ja, kunt u hier nadere informatie over geven?

Antwoord 10

De bestemming van amv die de opvang verlaten, wordt niet geregistreerd. Het is ook
bijna niet mogelijk om onderzoek en navraag te doen naar de aanleiding van vertrek,
omdat uit de praktijk blijkt dat asielzoekers vaak niet vooraf aangeven dat zij van
plan zijn de asielopvang te verlaten en zij na het verlaten van de opvang ook uit
het zicht verdwijnen.

Het vermoeden is dat een groot deel van de amv de opvang verlaat omdat zij Nederland
niet als bestemmingsland hebben en doorreizen naar een ander land. Daarnaast is voorstelbaar
dat amv met weinig kans op een verblijfsvergunning eerder geneigd zijn de opvang te
verlaten, omdat zij weten dat ze niet in Nederland mogen blijven. Het WODC heeft reeds
onderzoek gedaan naar rondreizende amv, waarin wordt stilgestaan bij mogelijke beweegredenen
voor het rondreisgedrag van deze specifieke doelgroep. Deze wordt op korte termijn
gepubliceerd.

Vraag 12

Op welke manieren kunt u en gaat u direct ingrijpen om de risico’s die kinderen nu
lopen in de (crisis)noodopvang weg te nemen, zoals de vier inspecties in hun brief
van 19 april jongstleden aan u vragen?

Antwoord 12

Ik ben de Inspecties erkentelijk voor het benoemen van knelpunten en het aandragen
van aanbevelingen in hun brief van 19 april jl. Zoals reeds aangegeven is het helaas
nog altijd zo dat asielzoekerskinderen in (crisis)noodopvanglocaties opgevangen moeten
worden. Dit heeft uiteraard niet de voorkeur, aangezien deze locaties afwijken van
het reguliere kwaliteitsniveau. Verder is het belangrijk om te benoemen dat er in
de crisisnoodopvang, waarvoor gemeenten verantwoordelijk zijn, geen amv worden geplaatst.

Ik wil benadrukken dat op alle fronten wordt gewerkt aan het wegnemen van knelpunten
die de realisatie van voldoende kwantitatieve en kwalitatieve opvang in de weg staan.
Dit is een proces van de lange adem dat alleen met betrokkenheid van een veelheid
aan partijen kan worden volbracht. In eerdere brieven heb ik uw Kamer geïnformeerd
over het maatregelenpakket dat ten uitvoer wordt gelegd om een opvangtekort te voorkomen,
maar ook de doorstroom van statushouders te bevorderen. Hierdoor ontstaat meer ruimte
op de reguliere opvanglocaties, alwaar de voorzieningen op het gewenste niveau kan
worden geboden.

Amv asielopvang

Het COA blijft zich hard inzetten om voldoende geschikte en langdurige locaties te
vinden om iedere bewoner een goede plek te geven. Tot dit gelukt is zet het COA (tijdelijke)
maatregelen in. Om de druk op Ter Apel aan te kunnen is er voldoende personeel om
de opvang van 120 amv aan te kunnen. Echter wordt fors ingezet op het vinden, opleiden
en trainen van meer amv-medewerkers. Gezien de actuele groei van het aantal amv dat
opvang nodig heeft en de huidige krapte op de arbeidsmarkt is dat nu eenmaal een forse
uitdaging.

Onderwijs

Zoals in het antwoord op vraag 7 al is toegelicht heeft het Ministerie van OCW een
wetsvoorstel gemaakt om te kunnen garanderen dat kinderen die nieuw zijn in Nederland
ten minste binnen drie maanden na aankomst in Nederland onderwijs kunnen volgen. Het
wetsvoorstel is in afwachting van behandeling door de Eerste Kamer.

Medische zorg

In de brief aan de kamer van 24 april jl.2 ben ik nader ingegaan op de uitdagingen die de druk op de asielopvang meebrengt voor
het bieden van medische zorg. De punten die de inspecties aangeven zijn bekend en
hangen voor een belangrijk deel samen met het feit dat het opvangen van asielzoekers
in (crisis)noodopvang niet ideaal is, maar het altijd nog te verkiezen is boven geen
opvang. Desondanks wordt ingezet om ook daar de medische zorg zo goed mogelijk te
borgen.

Doorlooptijden IND

In de brief van 13 juli jl. heb ik uw Kamer geïnformeerd over de huidige stand van
zaken van de IND.3 De IND heeft diverse maatregelen getroffen om asielaanvragen versneld te behandelen
en zo de voorraad minder te laten oplopen. Per 1 mei jl. is de IND gestart met het
project bespoediging afdoening asiel (BAA) waarbinnen asielaanvragen van Syriërs en
Jemenieten versneld en efficiënt worden afgehandeld. Binnen het project worden ook
asielaanvragen van Syrische en Jemenitische amv behandeld. Daarbij is het goed om
te benoemen dat op dit moment een substantieel deel van de amv-asielvoorraad bestaat
uit Syrische amv. Tevens blijft de IND capaciteit inzetten op de behandeling van amv
met andere nationaliteiten.

Vraag 13

Ontbreken de heldere kaders over de kwaliteit van asielopvang waar de vier inspecties
over spreken? Hoe kunt u ervoor zorgen dat iedere verantwoordelijke voor een (crisis)noodopvangvoorziening
in elk geval die kaders helder heeft?

Antwoord 13

Het is geenszins het geval dat kwaliteitskaders ontbreken. Het gaat in de eerste plaats
om geldende wettelijke normen volgend uit de Opvangrichtlijn. De maatstaf waaraan
de opvang dient te voldoen is neergelegd in artikel 17 lid 2 van de Opvangrichtlijn.
Deze maatstaf heeft betrekking op alle vormen van opvang en betekent concreet dat
de materiële opvangvoorzieningen geacht worden een levensstandaard te bieden die hun
bestaansmiddelen garandeert en hun fysieke en geestelijke gezondheid beschermt. Die
norm is op onderdelen nader uitgewerkt in artikel 18 van de Opvangrichtlijn en, specifiek
voor kwetsbare personen, in de artikelen 21 tot en met 25.4

Naast juridische (minimum)kaders hanteert het COA ook kaders gestoeld op bestuurskundige
beginselen en welzijnsnormen. Dit zijn uitvoeringskaders die niet per definitie juridisch
noodzakelijk zijn, maar wel wenselijk met het oog op een doeltreffende en doelmatige
uitvoering van de asielopvang respectievelijk de leefbaarheid, veiligheid en beheersbaarheid
van locaties. Voor een nadere toelichting verwijs ik graag naar een eerdere brief
aan uw Kamer d.d. 8 juli 2022.5

Vraag 14

Wat gaat er concreet veranderen als de veiligheidsregio’s vanaf 1 juli niet meer de
crisisnoodopvang gaan coördineren? Hoe wordt deze taak overgenomen?

Antwoord 14

De bestuurlijke betrokkenheid van het Veiligheidsberaad (VB) op het gebied van asielopvang
is op 1 juli jl. beëindigd. Dit betekent concreet dat Veiligheidsregio´s geen inspanningsverplichting
meer hebben om tijdelijke noodopvang te realiseren. Tegelijkertijd blijven de locaties
van groot belang om de periode tot de realisatie van voldoende structurele opvang
te overbruggen en daarmee een nieuw opvangtekort te voorkomen. Om die reden is tijdens
het VB van 6 juni jl. besproken dat het wenselijk is dat Veiligheidsregio´s en gemeenten
een rol blijven spelen op het terrein van asielopvang in de vorm van voortgezette
of nieuwe locaties.

Het COA werkt hard om de tijdelijke noodopvang (ook wel Tijdelijke Gemeentelijke Opvang/
TGO genoemd)6 van gemeenten te kunnen overnemen. Met de overname van de coördinatie van deze locaties
is met name de volledige bewonerslogistiek (plaatsing van bewoners, matching, spreiding
en vervoer) aan het COA overgedragen. Daarnaast wordt een deel van de TGO door gemeenten
geëxploiteerd in samenwerking met het COA. Op deze locaties neemt het COA ook andere
taken op zich zoals processen rondom zorg van de asielzoekers, administratie, ondersteuning
van procesbegeleiding, het verstrekken van weekgeld aan bewoners, e.d. De samenwerking
met de gemeenten wordt de komende maanden verder vormgegeven, dit zal op verschillende
manieren gestalte krijgen. Ik ben, net als het COA, zeer blij met deze gemeentelijke
inzet.

Vraag 15

Waarom heeft u niet gereageerd op de oproep van de vier inspecties om asielzoekerskinderen
niet langer anders te behandelen dan ontheemde kinderen uit Oekraïne? Kunt u dat alsnog
doen?

Antwoord 15

In de beleidsreactie op het rapport «Kinderen in de noodopvang en crisisnoodopvang»
7 heb ik hier destijds inderdaad geen inhoudelijke reactie op gegeven. In algemene
zin ben ik het eens met de oproep van de vier inspecties om asielzoekerskinderen niet
anders te behandelen dan ontheemde kinderen uit Oekraïne. In beginsel worden kinderen
in de asielopvang gelijk behandeld als kinderen in de opvang voor Oekraïense ontheemden.
Echter blijkt door de aanhoudende druk op de opvangcapaciteit dat er verschillen zijn
in het kwaliteitsniveau van de tijdelijke gemeentelijke opvang en de opvang voor Oekraïense
ontheemden. Dit ervaar ik als een onwenselijke situatie. Binnen de migratieketen wordt
er hard aan gewerkt om deze kwaliteitsverschillen te verminderen.

Vraag 16

Hebben alle alleenstaande minderjarige asielzoekers een voogd, heeft die voogd zich
aan hen bekendgemaakt en is die voogd voor hen bereikbaar? Hoe kan het gebeuren dat
een minderjarige jongen vier weken niet wordt opgemerkt door diens voogd, zoals wordt
gesteld in het radioprogramma Argos?8

Antwoord 16

Iedere amv heeft een voogd die door Nidos wordt aangewezen. De situatie dat een jongere
vier weken geen contact heeft gehad met de voogd is een incident. De situatie ontstond
doordat de voogd geen verhuisbericht had doorgekregen vanuit Ter Apel en het COA geen
plaatsingsbesluit naar Nidos had doorgestuurd. Hierdoor waren de voogden niet op de
hoogte van een nieuwe plaatsing, waardoor het drie á vier weken heeft geduurd voordat
er kennis is gemaakt met deze jongen. Nadat dit is voorgevallen, worden nu op regelmatige
basis (per één á twee weken) de lijst met bewoners doorlopen, zodat dit niet meer
voorkomt. Wanneer de amv niet op de hoogte is wie zijn/haar voogd is, kan deze bij
de mentoren op locatie navragen wie zijn/haar voogd is. De contactgegevens van de
voogd worden dan met de amv gedeeld. Daarnaast weten de mentoren van het COA en de
voogden van Nidos elkaar snel te vinden wanneer dit in het belang van de jongeren
is.

Vraag 17

Bij wie kunnen asielzoekers in de (crisis)noodopvang met medische klachten binnen
24 uur terecht voor hulp? Wie moeten ze aanspreken om bij die hulp terecht te komen?

Antwoord 17

Noodopvang: In het overgrote deel van de noodopvang is de zorg geregeld via de huisartsenpraktijken
van GezondheidsZorg Asielzoekers (GZA), op de locatie zelf en bij kleinere locaties
op een nabijgelegen grotere COA-locatie. Daar kan de bewoner terecht met medische
klachten tijdens de spreekuren. Daarnaast kunnen de bewoners voor medische vragen
bellen met de praktijklijn van GZA zeven dagen per week 24 uur per dag. Afhankelijk
van de ernst van de klacht die bepaald wordt op basis van triage wordt de bewoner
doorverwezen naar een eerstvolgend spreekuur, de dienstdoende huisartsenpost en in
geval van spoed wordt een ambulance ingeschakeld. In alle gevallen kan een telefonische
tolk worden ingeschakeld door GZA. De bewoner kan zelf met de praktijklijn bellen
via eigen telefoon of COA-telefoon maar ook de COA-receptie kan daarbij behulpzaam
zijn. Op de noodopvang locaties waar GZA geen zorg kan leveren zijn afspraken gemaakt
met Just4care. Just4care houdt spreekuren op locatie en is buiten de spreekuren telefonisch
bereikbaar voor medisch advies. Zo nodig komt de arts naar locatie toe.

Crisisnoodopvang: In een deel van de crisisnoodopvang verloopt de zorg via GZA en
is de zorg geregeld zoals hierboven omschreven. In een deel van de CNO-locaties wordt
gebruik gemaakt van de diensten van Arts en Specialist, de bewoners van deze locaties
kunnen naast de spreekuren gebruik maken van de speciale praktijklijn van GZA voor
de CNO-locaties. In een deel van CNO opvang hebben de gemeenten aparte afspraken gemaakt
met lokale zorgpartijen, deze werkwijzen kunnen per locatie verschillen.

Vraag 18

Hoe reageert u op de situatie zoals beschreven in de reportage van het radioprogramma
Argos waar sprake is van spanningen tussen Eritrese asielzoekers en asielzoekers met een
Arabische achtergrond? Herkennen COA-medewerkers deze situaties? Hoe wordt hierop
gereageerd?

Antwoord 18

Dergelijke signalen zijn het COA inderdaad bekend en er zijn vaker spanningen tussen
groepen asielzoekers uit verschillende regio’s. Bij de uitzending van Argos werd ook
ingegaan op de handelwijze hierop van medewerkers, als het gaat om gebruik van taal
en vermeend «voortrekken» van bepaalde jongeren. Daar waren eerder klachten over binnengekomen
via de interne klachtenprocedure. Het COA heeft medewerkers hierop aangesproken en
afspraken gemaakt over de omgangsvormen. Daar waar noodzakelijk zijn ook disciplinaire
maatregelen getroffen en enkele medewerkers zijn niet langer meer werkzaam voor het
COA.

In algemene zin geldt dat de schijn van voortrekken in ieder geval al gewekt kan worden
als een medewerker in dezelfde taal als de jongere spreekt. Om medewerkers onder andere
hiervan bewuster te maken volgen alle teams twee keer per jaar een integriteitstraining.
Daarnaast wordt gewerkt met interculturele mediators die onder andere bewustwording
hierover creëren binnen de teams. Op deze manier is er bij verschillende teams aandacht
voor dit onderwerp.

Vraag 19

Bent u bereid te onderzoeken of er inderdaad sprake is van discriminatie in (crisis)noodopvang
en/of asielzoekerscentra (azc’s), zoals bijvoorbeeld van Eritrese asielzoekers ten
opzichte van Arabische, zoals naar voren komt in de reportage? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 19

Door de aanhoudende druk op de asielopvang is het onvermijdelijk dat in opvanglocaties
soms spanningen ontstaan. Dat dit soms escaleert in ongewenste omgangsvormen geeft
aanleiding om alert te blijven op signalen van discriminatie en daarop te acteren.
Een grootschalig onderzoek acht ik onder deze omstandigheden niet opportuun.

Vraag 20

Wat gebeurt er met meldingen over suïcidaliteit van kinderen, bijvoorbeeld op school?

Antwoord 20

Binnen het COA is er een handreiking suïcide. Als een jongere aangeeft dat hij of
zij suïcidaal is, zal een amv-medewerker met de jongere in gesprek gaan, net zoals
bij andere zorgelijke signalen. Ook wordt de jeugdbeschermer geïnformeerd. Er kan
geschakeld worden met gezondheidszorg, de jongere kan besproken worden in het volgende
multidisciplinair overleg of er kan een individueel casusoverleg met betrokken partijen
worden georganiseerd.

Scholen zijn verplicht om zorg te dragen voor de sociale, fysieke en mentale veiligheid
van leerlingen. De onderwijsinspectie houdt toezicht op het veiligheidsbeleid op scholen.
Bij het maken van het veiligheidsbeleid kunnen scholen hulp krijgen van Stichting
School & Veiligheid. Deze stichting verzamelt en verspreidt informatie en deskundigheid
over (sociale) veiligheid op scholen. Deze stichting heeft onder meer het «niet-pluis-instrument»
ontwikkeld. Dit instrument helpt scholen om het beeld van een leerling completer te
krijgen en vervolgstappen te zetten, wanneer een leerling gedrag vertoont dat het
gevoel oproept dat er iets niet in orde is met de leerling zoals tekenen van suïcide.

Vraag 21

Wat gebeurt er met meldingen aan het COA over geweldsincidenten tussen bewoners? Wordt
hierover gerapporteerd en zo ja, hoe en aan wie? Wat gebeurt er met dergelijke meldingen
en rapportages? Hebben die consequenties voor aanstichters?

Antwoord 21

Wanneer er geweldsincidenten tussen bewoners op COA-locaties plaatsvinden, worden
deze door medewerkers in het systeem gerapporteerd en wanneer minderjarigen hierbij
betrokken zijn, wordt dit aan Nidos gemeld. Nidos beoordeelt of deze incidenten meldenswaardig
zijn volgens de criteria voor melding bij de inspecties. Is dat het geval, dan worden
de incidenten door Nidos gemeld. Elk incident wordt op locatie afgehandeld. Onderdeel
van de afhandeling is ook het opleggen van maatregelen. Het opleggen van maatregelen
is maatwerk. In het algemeen geldt dat het kan gebeuren dat er in de uitvoering van
het werk gaten vallen en dit niet altijd volgens de kaders plaatsvindt.

Daarnaast worden jongeren bij incidenten geïnformeerd over de mogelijkheden tot aangifte
en op welke wijze dit kan. Een jongere kan hierin ondersteund worden door zijn mentor
en jeugdbeschermer, zowel bij het gesprek over het doen van aangifte als het daadwerkelijk
doen van een aangifte. Het is uiteindelijk de beslissing van de jongere of hij dit
doet. Of dit consequenties heeft voor de verdachte wordt beoordeeld in het strafrechtelijk
proces.

Vraag 22

Klopt het dat een grote vechtpartij in Biddinghuizen niet aan de Inspectie Gezondheidszorg
en Jeugd (IGJ) is gemeld? Kunt u bij het COA ophelderingen vragen waarom dit niet
meteen gemeld is en de Kamer hierover inlichten? Gaat de IGJ ook het verwijt van betrokkenen
onderzoeken dat de politie aanwezig was en hen niet heeft beschermd?

Antwoord 22

Het COA heeft het incident bij Nidos gemeld, maar door de grote druk is helaas verzuimd
het incident direct bij de inspectie te melden. Dit had wel gemoeten en is op een
later moment alsnog gedaan. De inspectie is hiervan op de hoogte. Naar aanleiding
van de vechtpartij heeft COA de jongeren ter de-escalatie en time-out overgeplaatst
naar andere locaties. Deze maatregel was noodzakelijk om de veiligheid op locatie
te kunnen herstellen en waarborgen. Ik herken mij niet in de weergave van de feiten
zoals deze in de vraag wordt geschetst.

Vraag 23

Klopt het dat COA-medewerkers een zwijgclausule hebben, en zo ja, waarom wordt hen
dan niet door de organisatie zelf regelmatig gevraagd naar hun ervaringen om daar
lessen uit te trekken? Bent u bereid een (anoniem) onderzoek te houden onder COA-medewerkers
om een beeld te krijgen van wat zich afspeelt en van hun welbevinden? Op welke manier
wordt de Kamer geïnformeerd over de situaties als beschreven in de reportage van Argos?
Indien hier al rapportages over beschikbaar zijn, kunt u deze met de Kamer delen?

Antwoord 23

Nee, er is geen zwijgclausule binnen het COA. Het beschermen van persoonsgegevens
en gevoelige bedrijfsinformatie is één van de uitgangspunten van het integriteitsbeleid
van het COA. Werken bij het COA is echter ook werken met gevoelige gegevens. De geheimhoudingsverklaring
die medewerkers van het COA daartoe tekenen ziet toe op de informatie die als vertrouwelijk
beschouwd wordt. Denk hierbij aan kennis over openen en sluiten locaties, persoonsinformatie
van bewoners, etc. Het gaat in de geheimhoudingsverklaring zeker niet over zaken die
vallen onder ongewenste omgangsvormen en integriteitsschendingen. In de gedragscode
van het COA is opgenomen dat van medewerkers wordt verwacht dat je er iets mee doet
als je vermoedt dat er iets mis is. De interne meldstructuur is daarvoor de eerst
geëigende tool om vermoedens van een misstand aan te kaarten. Dat kan via de hiërarchische
lijn, al dan niet met behulp van het netwerk van vertrouwenspersonen, of direct bij
het meldpunt integriteit. Ook kan een klacht ingediend worden bij de klachtencommissie
(o.l.v. een externe voorzitter). Het extern melden van een misstand is uiteraard ook
een optie. Dit is immers vastgelegd in wet- en regelgeving (wet bescherming klokkenluiders).
Het COA ontslaat geen medewerkers omdat zij misstanden aankaarten.

Het COA heeft onlangs opnieuw een PSA-werkbelevingsonderzoek (Psycho-Sociale Arbeidsbelasting)
gehouden voor alle medewerkers. Daarin wordt medewerkers gevraagd naar hun beleving
bij arbeidsrisico’s die werkstress kunnen veroorzaken, zoals emotionele belasting,
werkdruk, werk-privé balans en ongewenste omgangsvormen zoals discriminatie en seksuele
intimidatie, agressie en geweld en/of pesten. De uitkomsten van het onderzoek worden
ook nog per team besproken: van de leidinggevenden wordt verwacht dat ze met de resultaten
aan de slag met hun team. Ik zie geen reden om daar een aanvullend onderzoek op te
(laten) organiseren.

Vraag 24

Wanneer is het inspectieonderzoek naar de in de reportage genoemde calamiteit rond
de dood van een asielzoeker afgerond en kan de uitkomst hiervan met de Kamer gedeeld
worden?

Antwoord 24

Op 12 juni jl. hebben de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en Inspectie Justitie
en Veiligheid hun rapport over het onderzoek naar het overlijden van 3 maanden oude
baby bij het aanmeldcentrum in Ter Apel gepubliceerd. In de bijbehorende kamerbrief
van 13 juni jl.9 heb ik hier een reactie op gegeven.