Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Der Werf over het bericht ‘integriteit is bij de politie geen prioriteit, blijkt uit onderzoek’

Antwoord van Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 22 augustus
2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 3326.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Integriteit is bij de politie geen prioriteit, blijkt
uit onderzoek» van 11 juli 2023?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe reflecteert u op het feit dat uit grootschalig onderzoek blijkt dat integriteit
binnen de politieorganisatie geen prioriteit heeft, in functioneringsgesprekken wordt
afgedaan als «afvinkonderwerp» en gevoelige zaken vaak onbesproken blijven?

Antwoord 2

Integriteit is één van de vier kernwaarden van de politie en de korpsleiding neemt
diverse maatregelen ter bevordering van een ethisch werkklimaat. De samenleving mag
verwachten dat de politie betrouwbaar is, zorgvuldig en adequaat handelt, daar verantwoordelijkheid
voor neemt en transparant over is. Het integriteitsbeleid van de politie is uitgewerkt
met als belangrijkste pijlers beschermen, bekrachtigen en begrenzen van politiemedewerker
en politieorganisatie. Hierbij is er aandacht voor preventie en het leren van interne
onderzoeken en klachten, om (herhaalde) integriteitsschendingen zoveel als mogelijk
te voorkomen. In opdracht van het programma Politie en Wetenschap2 is onderzoek verricht naar de determinanten van integer handelen van politiemedewerkers
met als doel om te achterhalen welke factoren (persoon, werk en omgeving) de mate
van (niet–) integer gedrag van politiemedewerkers bepalen en wat hiervan geleerd kan
worden ten behoeve van het personeels- en integriteitsbeleid van de politie. Uit het
onderzoek kan worden geconcludeerd dat politiemedewerkers blijk geven van een gemiddelde
integere houding die vergelijkbaar is met de Nederlandse bevolking. De factoren van
integer handelen zijn vooral terug te voeren op de specifieke persoonlijkheidseigenschappen
van politiemedewerkers, met name de eigenschappen eerlijkheid en integriteit. Het
onderzoek is uitgevoerd voorafgaand of tijdens het invoeren van een aantal nieuwe
maatregelen om integriteit in de organisatie te bevorderen. Niettemin kan het onderzoek
aanknopingspunten bieden bij de werving en selectie van nieuwe politiemedewerkers.
Bijvoorbeeld door integriteit nog meer onderdeel te maken van het hele proces van
instroom, doorstroom en uitstroom. Ook tijdens leiderschapstrainingen wordt steeds
meer aandacht besteed aan dit onderwerp.

Vraag 3

Welk verband ziet u tussen het gebrek aan prioriteit voor integriteit binnen de politieorganisatie,
en de integriteitsschendingen die de afgelopen jaren zijn geconstateerd bij de politie,
zoals agenten die zich racistisch uitlieten, informatie verkochten aan criminelen
of leidinggevenden die minachtig hadden voor medewerkers van de landelijke eenheid
die daardoor tot wanhoop en zelfs zelfdoding werden gedreven?

Antwoord 3

De politie heeft integriteit, één van haar kernwaarden, hoog in het vaandel staan.
Dit blijkt onder andere uit de ontwikkelingen die er zijn vanuit de review interne
onderzoeken en het aanstellen van een uitvoerend portefeuillehouder integriteit en
aanpak corruptie. Het politiewerk vraagt veel van medewerkers en daarom moeten zij
onvoorwaardelijk op elkaar kunnen vertrouwen onder moeilijke omstandigheden die regelmatig
aan de orde zijn. Dit onderlinge vertrouwen is een groot goed, maar vraagt ook dat
fouten niet alleen worden opgemerkt, maar dat zoveel als mogelijk moet worden gedaan
om deze te voorkomen. Binnen de politieorganisatie is er geen plek voor niet-integer
gedrag en de politie beschikt over een duidelijk handelingskader en een palet van
instrumenten om de integriteit van de politieorganisatie te bevorderen en te bewaken
(o.a. de beroepscode en themabladen, handelingskaders, de afdeling Veiligheid, Integriteit
en Klachten (VIK), preventiecoördinatoren, de ambtseed/belofte, als ook de trainingen
en de film «Rauw» gericht op het bevorderen van gesprekken over integriteit). Politiewerk
blijft echter ook mensenwerk en in een organisatie van bijna 70.000 medewerkers worden
ook fouten gemaakt. De politie is hier alert op en werkt er hard aan om deze tot een
minimum te beperken. Mogelijk niet-integer gedrag kan onderzocht worden en bij vaststelling
van vermeend plichtsverzuim kan eventueel een disciplinaire maatregel worden opgelegd.
De disciplinaire maatregel moet in verhouding staan tot het aangetroffen gedrag en
heeft meerdere gradaties met als uiterste vorm ontslag.

Vraag 4

Wat heeft u sinds uw aantreden als Minister, verantwoordelijk voor de politieorganisatie,
gedaan om de integriteit binnen de politieorganisatie te verbeteren? Was dit naar
uw mening voldoende, gezien de conclusies van het onderzoek?

Antwoord 4

Ik bericht uw Kamer regelmatig, recentelijk in het eerste halfjaarbericht van 20233, over de voortgang van de verschillende maatregelen die de korpschef neemt om het
integriteitsbeleid van de politie te bevorderen. Deze ontwikkelingen moeten worden
bezien in samenhang met andere verbetertrajecten, zoals de invoering van de nieuwe
Wet screening, de verbeterde klachtenprocedure en de diverse maatregelen die de politie
neemt in het kader van Politie voor Iedereen. Er zijn in 2022 verschillende leerlijnen
ontwikkeld rondom het thema integriteit, waaronder de integriteitsbevordering. De
aangesteld uitvoerend portefeuillehouder stuurt en positioneert dit thema namens de
korpschef in de politieorganisatie.

De kerntaak van de portefeuille is gericht op doorontwikkeling van het integriteitsbeleid,
het onderhouden van kennis op integriteitsbevordering, de evaluatie van afspraken
en beheermaatregelen gericht op integriteitsbevordering.

Sinds 2023 is het thema integriteit ook een vast onderdeel geworden in de (viermaandelijkse)
gesprekken tussen de Korpsleiding en de regionale eenheden. Hierdoor blijft er aandacht
voor het stelsel integriteit en interne onderzoeken en is dit onderwerp geborgd in
de structurele overleggen.

De nieuwe Wet screening ambtenaren van politie en politie-externen die op 1 januari
jl. in werking is getreden, voorziet dat iedereen die bij of voor de politie werkt
een vorm van screening ondergaat, zowel bij aanvang van werk maar ook gedurende de
werkzaamheden. Ook is op 1 januari jl. de meldplicht in werking getreden. Daarnaast
mogen hierbij meer gegevens in het onderzoek worden betrokken en wordt een omgevingsonderzoek
bij risicovolle functies ingevoerd.