Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van den Brink over het bericht ‘Jumbo-echtpaar is overlast asielzoekers zat en stopt met winkel in Maarheeze’

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 1 augustus
2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 3288.

Vraag 1

Deelt u de mening dat het onwenselijk is dat voorzieningen zoals supermarkten dreigen
te sluiten vanwege de aanhoudende overlast van asielzoekers?1

Antwoord 1

Ik ben van mening dat onze gastvrijheid nooit ten koste mag gaan van onze veiligheid.
Iedere vorm van overlast veroorzaakt door asielzoekers is onacceptabel. Ik blijf in
gesprek met de gemeente, winkeliers en omwonenden van COA-locaties om in gezamenlijkheid
te bezien wat nodig is om de aanpak van overlast te versterken. Zo wordt het mobiele
toezichtsteam in de gemeente Cranendonck nu ook in Maarheeze ingezet om winkeliers
te ondersteunen.

Vraag 2 en 3

Hoe worden meldingen van overlast rondom asielzoekerscentra (azc's) bijgehouden en
welke acties zijn er ondernomen om deze sluiting te voorkomen?

Ontvangt u signalen van andere azc’s waar lokale voorzieningen dreigen te sluiten
vanwege overlastgevende asielzoekers?

Antwoord 2 en 3

Het COA registreert incidenten op de azc’s zoals verbale agressie (zoals schelden
en dreigen), fysieke agressie (zoals slaan, schoppen, trappen), non-verbale agressie
(zoals agressieve houding of gebaren), verbale suïcidedreiging of zelfdestructieve
acties. Het COA kan naar aanleiding van een incident maatregelen toepassen. De maatregelen
variëren van het voeren van een correctiegesprek tot het inhouden van verstrekkingen.
Alle maatregelen staan beschreven in het COA maatregelenbeleid en het Reglement onthouding
verstrekkingen.2 Het COA kan bijvoorbeeld het leefgeld van asielzoekers inhouden of bij een (zeer)
ernstig incident de asielzoeker naar de Handhaving en toezichtlocatie (htl) overplaatsen.
Hier geldt een sober regime en een gebiedsgebod, waardoor asielzoekers de locatie
beperkt kunnen verlaten.

Wanneer er overlast buiten de azc’s plaatsvindt, dient de politie te worden ingeschakeld.
De politie registreert incidenten in het registratiesysteem Basisvoorziening Handhaving
(BVH) van Politie. In dit kader verwijs ik graag naar het recent uitgebrachte WODC
rapport «Incidenten en misdrijven door bewoners van COA-en crisisnoodopvanglocaties
2017–2022».3 Dit rapport heeft als doel om overlast en criminaliteit door asielzoekers in beeld
te brengen.

Ik ga regelmatig in gesprek met winkeliers en bewoners die hun zorgen uiten over de
overlast veroorzaakt door asielzoekers. Zo was ik recent ook in Budel, waar ik heb
meegelopen met het toezichtteam en waar ik met enkele winkeliers en bewoners in gesprek
ben gegaan over de overlast die zij ervaren.

Zoals aangegeven is iedere vorm van overlast veroorzaakt door asielzoekers onaanvaardbaar.
Er worden verschillende maatregelen genomen die zien op preventie van overlast en
op de harde aanpak wanneer overlast zich voordoet.

Naast landelijke maatregelen heeft het COA op aanmeldcentrum Budel aanvullende maatregelen
genomen. Zo heeft het COA het hekwerk rondom het terrein aangepast om mensen buiten
te houden en is het toezicht op gebouw F16, waar de overlastgevende bewoners worden
opgevangen, verscherpt.

Om verblijf op het azc-terrein voor de asielzoekers aantrekkelijker te maken wordt
het naastgelegen terrein geëgaliseerd en ingericht als sportveld, wordt planmatig
onderhoud uitgevoerd aan de buitenzijde van de gebouwen, zijn overtollige units verwijderd
en is een mobiele winkel gerealiseerd die op doordeweekse dagen door bewoners van
het azc druk wordt bezocht. Er wordt bekeken of het assortiment kan worden vergroot.
Ten behoeve van plaatsing van permanente camera’s op het azc-terrein is een plan in
ontwikkeling. Hierbij is ook uitvoerig onderzoek gedaan naar de impact op privacy.

Op een aantal plekken in het land, waaronder in de gemeente Cranendonck, is in samenwerking
met de Coördinator Nationale Aanpak Overlast een toezichtteam gestart. Met hun zichtbaarheid
en aanwezigheid zetten de toezichthouders zich in om bepaalde vormen van overlast
te voorkomen. Door persoonlijk contact met de asielzoekers, weten zij in situaties
waar onrust heerst of onenigheid dreigt, vaak de angel eruit halen voordat de spanning
escaleert. Daarnaast onderhouden zij nauw en frequent contact met de lokale bewoners,
winkeliers en ondernemers, de politie, het COA en vervoerders.

Vraag 4

Bent u bekend met signalen dat bij NS-station Maarheeze de noodzakelijke inzet van
beveiliging rondom vanwege overlastgevende asielzoekers wordt heroverwogen vanwege
de onveiligheid en is hier middels gebiedsverboden of andere maatregelen tegen op
te treden?

Antwoord 4

Ja ik ben bekend met de signalen. Ik ben doorlopend in gesprek met het Ministerie
van Infrastructuur en Waterstaat en vervoerders over maatregelen om de overlast die
door asielzoekers in het openbaar vervoer wordt veroorzaakt terug te dringen. De voortgang
hierop wordt maandelijks met de gemeente besproken. Een van de aanvullende maatregelen
die wordt uitgewerkt is de inzet van COA-hosts op station Maarheeze. Het COA en de
NS zijn hier reeds over in gesprek. Dergelijke hosts zijn actief op het station van
Emmen, waar ze een belangrijke preventieve werking hebben.

Het is aan de burgemeester om een gebiedsverbod op te leggen en daarbij een afweging
te maken of dit in een concreet geval passend is. Daarnaast kunnen vervoerders een
reis- of verblijfsverbod opleggen aan personen, waaronder ook asielzoekers, die veelvuldig
overlast veroorzaken. Met het verbod kan de toegang tot een station of een bepaald
traject worden ontzegd.

Vraag 5

Hoe wilt u omgaan met het feit dat voorzieningen zoals supermarkten en openbaar vervoer-stations
dreigen te sluiten of uit de dienstregeling worden gehaald vanwege het gevaar voor
medewerkers door overlastgevende asielzoekers?

Antwoord 5

Zie mijn beantwoording vraag 2, 3, 4 en 7.

Vraag 6

Deelt u de mening dat het onwenselijk is dat de geringe politiecapaciteit die wij
hebben in dit land drie keer per dag naar een supermarkt moet omdat overlastgevende
asielzoekers en veilige landers op grote schaal winkeldiefstal plegen?

Antwoord 6

Wanneer de dader van een winkeldiefstal op heterdaad wordt betrapt dient de medewerker
de politie te bellen. De politie zal dan naar deze plek komen. Dit is onderdeel van
de politietaak. Na de afhandeling kan de medewerker online aangifte doen. Wanneer
de diefstal achteraf geconstateerd wordt kan er direct online aangifte worden gedaan.
De afhandeling van winkeldiefstal is veranderd per 1 maart 2022.4 Deze nieuwe manier van werken levert de winkelier, de politie en het OM een tijdsbesparing
op.

Vraag 7

Welke middelen zijn er om overlastgevende asielzoekers aan te pakken in dit soort
situaties?

Antwoord 7

Naast de reeds genoemde maatregelen, zet ik mij in nauwe samenwerking met de Coördinator
Nationale Aanpak Overlast en het Openbaar Ministerie op de strafrechtelijke aanpak
van overlast en criminaliteit te bevorderen. Het OM heeft een landelijke aanpak voor
criminele asielzoekers ontwikkeld, die erop toeziet om na de aanhouding van een asielzoeker
zo snel mogelijk een straf toe te passen. Op deze manier wordt voor de asielzoeker
duidelijk dat het plegen van misdrijven direct strafrechtelijke gevolgen heeft (lik-op-stuk).
Voor een overzicht van de maatregelen en de voortgang aanpak op de aanpak van overlastgevend
en crimineel gedrag door asielzoekers verwijs ik u graag naar de Kamerbrief van 9 mei
jl.5

Vraag 8

Op welke manier kan er een hogere mate van toezicht en controle door middel van bijvoorbeeld
HTL’s plaatsvinden op dergelijke locaties om dit soort overlastgevers in sobere opvang
te plaatsen met een strenger regime?

Antwoord 8

Wanneer er sprake is van een (zeer) ernstig incident, kan een asielzoeker worden overgeplaatst
naar de htl. Plaatsing op de htl is een bestuursrechtelijke maatregel en gaat gepaard
met een oplegging van een gebiedsverbod (art. 56 Vw). Het vereist een grondige dossieropbouw
op basis waarvan een zorgvuldige afweging wordt gemaakt voor de plaatsing. De oplegging
van de htl-maatregel betreft een zogenaamde vrijheidsbeperkende maatregel en wordt
regelmatig getoetst door een rechter.

De huisregels op de htl zijn strenger dan in een AZC, zo moeten asielzoekers zich
tweemaal daags melden bij het COA en ontvangen ze geen leefgeld maar maaltijden en
verzorgingsproducten in natura.

Vraag 9

Op welke wijze hebben deze misdragingen en overtredingen noodzakelijkerwijs invloed
op de asielprocedure en de beoordeling of deze persoon een verblijfsvergunning krijgt
in Nederland?

Antwoord 9

Het uitgangspunt van het openbare-ordebeleid is dat vreemdelingen die misdrijven plegen
niet in aanmerking komen voor verblijf in Nederland.

Op grond van Europese regelgeving kan de IND de vluchtelingenstatus of een subsidiaire
beschermingsstatus echter alleen weigeren of intrekken op grond van openbare orde
indien de vreemdeling (onherroepelijk) is veroordeeld voor een (bijzonder) ernstig
misdrijf. Hiervan is sprake als een straf is opgelegd van minimaal zes maanden («ernstig
misdrijf» in geval van subsidiaire bescherming) of tien maanden («bijzonder ernstig
misdrijf» bij een vluchtelingenstatus). Ook moet er sprake zijn van een gevaar voor
de gemeenschap, in artikel C2/7.10.1 van de Vreemdelingencirculaire (Openbare orde
als afwijzingsgrond) is een verdere invulling van dit begrip gegeven. Daarnaast dient
voor een intrekking van een reeds verleende vergunning gekeken te worden naar de zogenoemde
glijdende schaal in het kader van de openbare orde (art. 3.86 Vb). Hoe langer de vreemdeling
rechtmatig in Nederland verblijft, hoe hoger de straf moet zijn om tot beëindiging
van het verblijfsrecht over te kunnen gaan.

Een veroordeling voor een (bijzonder) ernstig misdrijf kan dus grond zijn om geen
verblijfsvergunning te verlenen. Na een afwijzend besluit van de IND start de DT&V
het terugkeerproces. Dit kan ook vanuit strafdetentie of vreemdelingenbewaring.