Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda informele JBZ-Raad van 20 en 21 juli 2023 (migratieonderwerpen)(Kamerstuk 32317-845)

De vaste commissie voor Justitie en Veiligheid heeft een aantal vragen en opmerkingen
voorgelegd over de volgende stukken:

• Geannoteerde agenda informele JBZ-Raad van 20 en 21 juli 2023 (Kamerstuk 32 317, nr. 845);

• Verslag van de formele JBZ-Raad van 8-9 juni 2023 (Kamerstuk 32 317, nr. 842).

De voorzitter van de commissie,

Kat

De adjunct-griffier van de commissie,

Meijer

Inhoudsopgave

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdA- en GroenLinks-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de SGP-fractie

II Reactie van de bewindspersoon

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de geannoteerde
agenda voor de informele Raad Justitie en Binnenlandse Zaken op 20 en 21 juli 2023.
Zij hebben hierover nog enkele vragen en opmerkingen.

De leden van de VVD-fractie lezen dat op 21 juni 2023 de Raadsposities op de ontwerpverordeningen
voor de verzameling en overdracht van Advance Passenger Information (API) voor grensbewakings-
en rechtshandhavingsdoeleinden zijn aangenomen. Kan de Staatssecretaris toelichten
op welke manier het voorstel API Grensbewaking illegale migratie tegengaat? Hoe groot
zal de impact op illegale migratiestromen naar verwachting zijn, wanneer het voorstel
wordt aangenomen en geïmplementeerd?

De leden van de VVD-fractie zijn verheugd te lezen dat door Nederlandse inzet het
mogelijk is API-gegevens langer te bewaren ten behoeve van de bestrijding van illegale
migratie. Daarentegen is het teleurstellend dat het niet is gelukt de reikwijdte van
het API Grensbewakingsvoorstel naar uitgaande vluchten en intra-Schengen vluchten
uit te breiden. Kan de Staatssecretaris toelichten op welke andere manier er alsnog
meer controle kan komen op uitgaande vluchten en intra-Schengen vluchten? Kan de Staatssecretaris
toelichten op welke wijze hierin samengewerkt kan worden tussen lidstaten? Op welke
wijze kan straks informatiedeling plaatsvinden?

Verder lezen de leden van de VVD-fractie dat de Europese Commissie een onderzoek uitvoeren
naar het opstellen van een wetgevend kader ten behoeve van de verzameling van API-gegeven
bij andere vervoersmodaliteiten. Wat deze leden betreft is dit een belangrijk onderdeel
om meer controle op de (illegale) migratiestromen te krijgen. Is de Staatssecretaris
bereid om in EU-verband een voortrekkersrol te nemen om ook op andere vervoersmiddelen
dan vliegtuigen meer controle te krijgen ten behoeve van het tegengaan van illegale
en secundaire migratie? Kan bij het onderzoek ook gekeken worden naar de inzet van
camera’s, op bijvoorbeeld snelwegen en grensovergangen, en meer internationale samenwerking?

De leden van de VVD-fractie vragen welke lessen de Staatssecretaris trekt uit recent
beleid van Denemarken om meer grip te krijgen op migratie. Welke mogelijkheden ziet
de Staatssecretaris om recent Deens beleid en wetgeving toe te passen in Nederland?
Kan de Staatssecretaris hier concrete voorbeelden van geven?

De leden van de VVD-fractie vinden het van het grootste belang dat instrumentalisering
van migratie wordt tegengaan. Autocraten aan de buitengrens van Europa mogen migratie
niet als wapen gebruiken om de EU onder druk te zetten. Deelt de Staatssecretaris
de mening van deze leden dat het zowel in het belang van migranten, als de EU is dat
Europese wetgeving de ruimte biedt om instrumentalisering van migratie te bestrijden?
Vindt de Staatssecretaris ook dat hiervoor strengere regels en wetten nodig zijn dan
voor andere elementen uit het Gemeenschappelijk Europees Asiel Systeem (GEAS)?

Het afgelopen jaar heeft Nederland ervaren dat de Europese wetgeving rond asiel te
rigide is in tijden van een asielcrisis, zo stellen de leden van de VVD-fractie. Tegelijkertijd
is het in het belang van Nederland dat zoveel mogelijk asielzoekers een opvang en
procedure krijgen aan de buitengrens, en dat EU-landen niet een crisis als excuus
gebruiken om asielzoekers door te sturen. Hoe vindt de Staatssecretaris een optimale
balans tussen flexibiliteit in tijden van crisis en er wel voor zorgen dat opvang
en procedures plaatsvinden op de juiste plek? Welke flexibiliteit wil de Staatssecretaris
geven aan landen om ervoor te zorgen dat ze opvang en procedures ook in tijden van
crisis kunnen uitvoeren?

De leden van de VVD-fractie zijn verheugd dat er een deal tot stand is gekomen tussen
de Europese Unie en Tunesië. Deze leden zien dit als een belangrijke stap in het tegengaan
van illegale migratie over de Middellandse Zee. Kan de Staatssecretaris meer informatie
geven over de inhoud van de gemaakte afspraken? Vanaf wanneer verwacht de Staatssecretaris
dat de eerste effecten van deze deal zullen optreden? Hoe zal worden gemonitord of
Tunesië zich aan de afspraken houdt en wat zijn de consequenties indien Tunesië de
afspraken niet naleeft?

Het kabinet heeft terecht aangegeven dat deze afspraken een eerste stap zijn, zo constateren
de leden van de VVD-fractie. In welke opzichten zou de Staatssecretaris de afspraken
met Tunesië willen verbreden en verdiepen, zodat zowel Tunesiërs als migranten met
andere nationaliteiten naar Tunesië kunnen worden teruggestuurd? Daarnaast is het
van belang dat er meer migratiedeals worden gesloten met herkomst- en doorreislanden
in het Midden-Oosten en (Noord-)Afrika. Bij welke landen ziet de Staatssecretaris
hiervoor op de korte termijn mogelijkheden? Hoe gaat de Staatssecretaris zich ervoor
inzetten dat er de komende periode meer van dergelijke migratieafspraken tot stand
komen?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

Russische agressie tegen Oekraïne en de gevolgen voor interne veiligheid

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van de signalering van de Adviesraad
Migratie met betrekking tot de tijdelijkheid van het verblijf van Oekraïense ontheemden
in Nederland en breder in de EU. Deze leden onderschrijven de zorgen van de Adviesraad
over het effect van de onzekerheid van de Tijdelijke beschermingsrichtlijn op de Oekraïners
zelf. Zij ondersteunen de inzet van de Staatssecretaris om te pleiten voor tijdige
besluitvorming over de verlenging hiervan. Daarnaast roepen deze leden de Staatssecretaris
op om als Nederland een koploper te blijven in het realiseren van beleid voor de lange
termijn en uiterlijk voor het einde van 2023 duidelijkheid hierover te verschaffen.

Migratie

De leden van de D66-fractie kijken met ontzetting en onrust naar recente berichten
over het beschieten van reddingswerkers op de Middellandse Zee door de Libische kustwacht.
Welke acties gaat de Staatssecretaris ondernemen om te zorgen dat dergelijke behandeling
van reddingswerkers niet meer voorkomt en dat de Europese Commissie als hoedster van
de verdragen daadwerkelijk actie gaat ondernemen?

De leden van de D66-fractie hebben al vaker hun zorgen uitgesproken over de samenwerking
met Libië en roepen nogmaals in herinnering dat de Verenigde Naties (VN) de situatie
van migranten in Libië beschrijft als misdaad tegen de menselijkheid. Deze leden maken
zich dan ook zorgen over soortgelijke plannen voor het financieren van de Tunesische
kustwacht en vragen de Staatssecretaris zich er hard te maken dat financiële steun
aan Tunesië niet tot dezelfde misstanden mag leiden.

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben in de media vernomen dat de EU een migratiedeal
met Tunesië heeft gesloten. Tunesië zou hiervoor één miljard euro krijgen. Deze leden
willen alle details van deze afspraak ontvangen, waaronder de totstandkoming van deze
deal, de financiële gevolgen daarvan, de voorwaarden van de deal en concreet wat Tunesië
gaat doen om de migratiestromen tegen te houden.

De leden van de PVV-fractie vragen een nadere uitleg over de Procedureverordening
en de Asiel en migratiemanagementverordening welke vorige maand zijn aangenomen in
de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken. Deze leden willen concreet weten welke groepen
migranten bij aankomst in de EU kunnen worden vastgehouden tijdens de registratie
en screening. Klopt het dat kansrijke asielzoekers bij aankomst niet kunnen worden
vastgehouden?

De leden van de PVV-fractie vragen wat er gebeurt als onvoldoende lidstaten bereid
zijn asielzoekers over te nemen. Heeft de Europese Commissie de bevoegdheid om lidstaten
te dwingen asielzoekers over te nemen van de aankomstlanden?

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie vinden het lastig om inbreng te geven zonder onderliggende
stukken, los van de geannoteerde agenda, maar hebben vooralsnog de volgende vragen
en opmerkingen.

Allereerst hebben de leden van de SP-fractie vragen over de Tunesiëdeal. Ondanks de
kritiek uit deze Kamer en van maatschappelijke organisaties heeft een ondemocratisch
college (de Europese Commissie) afspraken gemaakt met een ondemocratisch regime. Krijgt
het parlement de tekst van de afspraken snel toegestuurd? Wat is de rechtsgrond van
dit memorandum of understanding (MoU) en wat zijn de mogelijkheden van de lidstaten om deze afspraak af te wijzen?
Mede gezien de demissionaire status van dit kabinet, dat controversiële besluiten
moet uitstellen, vinden deze leden de deal zeer bedenkelijk.

Bij het voorstel om de Instrumentaliseringsverordening samen te voegen met de Crisisverordening
zien de leden van de SP-fractie een potentieel risico dat de woorden «instrumentalisering»
en «crisis» onderhevig zijn aan devaluatie, hetgeen door lidstaten misbruikt kan worden.
Hoe ziet de Staatssecretaris dat? Is er sprake van een (min of meer) objectieve definitie?

Verder vragen de leden van de SP-fractie wat het tijdspad is van de triloog over het
Pact, nadat er op 8 juni 2023 een akkoord kwam over de Raadspositie.

Tot slot krijgen de leden van de SP-fractie graag een update over het onderzoek naar
de rol van de Griekse autoriteiten in de scheepsramp van half juni 2023. Is de onafhankelijkheid
van dit onderzoek geborgd?

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdA- en GroenLinks-fractie

De leden van de PvdA- en GroenLinks-fractie hebben kennisgenomen van de agenda voor
de komende JBZ-Raad. Uit de media hebben deze leden begrepen dat er in de loop van
zondag 16 juli een MoU tot stand is gekomen tussen de EU en de Tunesische regering
over de samenwerking op migratie. Zij ontvangen graag een precies overzicht van de
gemaakte afspraken.

Daarnaast vragen de leden van de PvdA- en GroenLinks-fractie naar de concrete (rechts)waarborgen
met betrekking tot de effectieve handhaving van de mensenrechten en de naleving van
het VN-Vluchtelingenverdrag bij de uitvoering van de Tunesiëdeal. In de afgelopen
weken is genoegzaam gebleken dat de Tunesische autoriteiten grove mensenrechtenschendingen
plegen en mensen zelfs zonder eten en drinken uitzet in de woestijn over de grens
met Libië. Welke concrete garanties zijn afgegeven dat vluchtelingen en migranten
conform de EU-mensenrechtenstandaard en het VN-Vluchtelingenverdrag zullen worden
behandeld? Welke mogelijkheden zullen worden geboden om daarop vanuit de EU en niet-gouvernementele
organisatie (ngo’s) toezicht te houden? Op welke wijze zullen EU-organisaties zoals
Frontex gaan samenwerken met de Tunesische autoriteiten? Wie is bevoegd om klachten
van vluchtelingen en migranten in behandeling te nemen? Hoe wordt erin voorzien dat
refoulement wordt voorkomen? Zijn er afspraken gemaakt over democratie en rechtsstaat
in Tunesië? En, ten slotte, wanneer krijgt de Kamer de concrete tekst van de Tunesiëdeal
voorgelegd?

Crisis- Overmacht- en Instrumentaliseringverordening

De leden van de PvdA- en GroenLinks-fractie hebben de nodige vragen over de voorgestelde
Crisis-, Overmacht- en Instrumentaliseringsverordening. Daarover wordt, naar deze
leden begrepen, op korte termijn een Raadspositie beoogd. Met name het onderdeel «instrumentalisering»
baart zorgen. Eind 2022 verwierpen veel EU-lidstaten het voorstel vanwege het ondermijnende
effect op het EU-asiel-acquis. Deze leden lezen dat vrijwel elke grotere migratiestroom
aangemerkt zou kunnen worden als «instrumentalisering». Ook reddingen op zee na een
Search and Rescue (SAR)-operatie kunnen hieronder vallen, waardoor het oorspronkelijke
idee van een dreiging vanuit een staat is losgelaten.

De leden van de PvdA- en GroenLinks-fractie stellen dat er, als een dergelijke situatie
van instrumentalisering wordt vastgesteld, een «keuzemenu» in werking treedt waarbij
(grens-) lidstaten kunnen afwijken van de Europese asielregels. Er worden bepaalde
«registratiepunten aan de grens» aangewezen waar men een beschermingsverzoek zou moeten
indienen en er geldt een wachttijd van een paar weken voor de registratie van asielzoekers.
Tot die tijd zit men «in limbo» en is het gevaar van pushbacks levensgroot, zo stellen
deze leden. Ook gelden minder waarborgen voor detentie, rechtsbijstand en opvangomstandigheden.

De leden van de PvdA- en GroenLinks-fractie constateren dat het erop lijkt dat de
huidige voorstellen zijn gekopieerd van de door Polen toegepaste noodmaatregelen op
de door Belarus georkestreerde vluchtelingenstroom. Het leidde destijds tot inhumane
situaties waarbij vluchtelingen letterlijk in limbo raakten en tientallen mensen om
het leven kwamen. Het roept de vraag op of deze samengestelde Verordening niet zal
leiden tot een toename van schendingen van mensenrechten, waaronder illegale pushbacks.

Deelt de Staatssecretaris de gedachte van de leden van de PvdA- en GroenLinks-fractie
dat als gevolg hiervan «secundaire migratie» naar noordwestelijke bestemmingslanden
te verwachten valt, omdat asielzoekers aan de grens in limbo zitten, tijdelijk niet
geregistreerd worden en doorreizen naar een land waar ze mogelijk wél beschermd worden
en toegang hebben tot een asielprocedure? Het maakt het EU-asielsysteem zwakker in
plaats van sterker doordat lidstaten tijdelijk EU-recht buiten werking kunnen stellen
en hierdoor grotere onderlinge verschillen ontstaan. Deze leden ontvangen graag een
reactie op bovenstaande.

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda
en het verslag. Zij hebben daarnaast vragen over de overeenkomst die gesloten is tussen
de EU en Tunesië over de beperking van irreguliere migratie.

Om te beginnen vragen de leden van de ChristenUnie-fractie welke controlemechanismen
in de overeenkomst zijn opgenomen ten aanzien van de materiële naleving van mensenrechten
verdragen. Hoe kan Tunesië hierop aangesproken worden en hoe kan naleving afgedwongen
worden?

De leden van de ChristenUnie-fractie willen daarnaast van de Staatssecretaris weten
of hij kan uitsluiten dat we in een zelfde situatie als met Libië terechtkomen waarbij
de door de EU ondersteunde kustwacht mensen van zee haalt en in een situatie brengt
waar zij onmenselijk behandeld worden.

Vragen en opmerkingen van de leden van de SGP-fractie

De leden van de SGP-fractie hebben kennisgenomen van het feit dat er een deal is gesloten
met Tunesië. Zij vragen de Staatssecretaris wanneer het parlement de uitwerking van
de migratiedeal met Tunesië ontvangt, zodat het parlement tijdig betrokken kan wordt
in besluitvorming. Hoe ziet de Staatssecretaris het proces van besluitvorming ten
aanzien van de deal voor zich? Wat zijn de eerstvolgende stappen, in Nederland en
binnen de Europese Unie?

II Reactie van de bewindspersoon