Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Wassenberg, Van Esch en Vestering over natuurherstel na drugsdumpingen

Antwoord van Staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat), van Minister
Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) en van Minister Van der Wal-Zeggelink (Natuur
en Stikstof) (ontvangen 16 mei 2023).

Vraag 1

Kent u het bericht «Boswachter, experts en bestuurders: aanpak drugsafval kan beter»1 en «Vergoeding opruimkosten drugsafval verhoogd»2?

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met dit bericht.

Vraag 2

Kunt u aangeven welke kosten voor het opruimen van drugsafval ten lasten komen aan
welke partij op basis van welke juridische verplichting en het daarbij horende wetsartikel?

Antwoord 2

Wat betreft de kosten is het uitgangspunt dat de vervuiler betaalt. Indien mogelijk
worden de opruim- en saneringskosten van de bodemverontreiniging door drugsafval op
de daders verhaald. Dit wordt ook wel kostenverhaal genoemd. Kostenverhaal van door
de overheid gemaakte kosten van opruiming en/of sanering kan plaatsvinden door middel
van het bestuursrechtelijk verhalen van de kosten van bestuursdwang of privaatrechtelijk
op grond van artikel 75 Wet bodembescherming (Wbb). Dit kostenverhaal richt zich primair
tot de veroorzaker.

Omdat bij drugsdumpingen de kosten niet altijd verhaald kunnen worden op de dader
is er een Subsidieregeling opruiming drugsafval beschikbaar om gedupeerden te compenseren.
In principe wordt zo een onschuldige eigenaar die slachtoffer is van een misdrijf
niet geconfronteerd met een hoge rekening van de overheid voor kosten waarvan de eigenaar
geen veroorzaker is.

In het geval van drugsafvaldumpingen zijn, afhankelijk van de specifieke omstandigheden,
verschillende wetten van toepassing. Het is daarmee ook afhankelijk van de specifieke
situatie wie er verantwoordelijk is voor het opruimen van het afval of voor het saneren
van bodem, water of grondwater. Het is aan het bevoegd gezag en uiteindelijk aan de
rechter om te beoordelen, op basis van de specifieke feiten en omstandigheden, of
en in hoeverre de eigenaar verantwoordelijk is.

In artikel 13 van de Wbb is de zorgplicht voor bodem en grondwater neergelegd. Deze
verplichting houdt in dat de bodemhandelingen die in artikel 6 t/m 11 van de Wbb worden
beschreven niet tot verontreiniging leiden. Als er toch verontreiniging optreedt,
zoals bij dumpingen van drugsafval vaak het geval is, moet de veroorzaker maatregelen
nemen om de verontreiniging zoveel mogelijk ongedaan te maken. Artikel 13 Wbb richt
zich niet alleen op de directe veroorzaker van de vervuiling, maar ook op degene die
bevoegd en feitelijk in staat is om een overtreding van de zorgplicht te voorkomen
of te beperken.

Bij drugsafvallozingen in watersystemen is artikel 6.8. van de Waterwet van toepassing.
Ook hier geldt de verplichting voor ieder die handelingen verricht of nalaat die tot
verontreiniging van oppervlaktewater, bodem of oever kunnen leiden om deze verontreiniging
en de directe gevolgen daarvan te beperken of ongedaan te maken.

Daarnaast roepen gemeenten in de praktijk soms de zorgplicht uit de Woningwet (artikel 1a)
in om de rekening van opruimkosten aan de eigenaar te sturen. Die zorgplicht richt
zich tot de eigenaar van een bouwwerk, erf of terrein om zorg te dragen dat diens
eigendom geen gevaar voor gezondheid of veiligheid oplevert.

Vraag 3

Welke kosten worden er vergoed vanuit de subsidieregeling voor het opruimen van drugsafval?

Antwoord 3

Op grond van de Subsidieregeling opruiming drugsafval kan subsidie worden verleend
voor de kosten die gemaakt zijn voor het opruimen van drugsafval. Hieronder valt de
afvoer en verwijdering van gedumpt drugsafval; de afvoer en verwijdering van door
gedumpt drugsafval verontreinigd oppervlaktewater; of de sanering van de door gedumpt
drugsafval verontreinigde bodem. Onder het saneren vallen ook de werkzaamheden zoals
het inrichten van het saneringsterrein en na afloop oplevering van het terrein in
de oorspronkelijke staat.

Vraag 4

Waarom geldt er een maximumbedrag dat vanuit de subsidieregeling wordt vergoed en
worden de kosten van drugsdumpingen in de natuur niet compleet gedragen door de overheid
indien de kosten niet op de schuldige kan worden behaald, gezien de eindverantwoordelijkheid
van de overheid voor de staat van de natuur?

Antwoord 4

Het maximumbedrag dat kan worden verleend voor de opruimkosten van drugsafval is 200.000
euro. Deze grens is bepaald op basis van de aanvragen die in de eerste twee jaar van
de regeling zijn gedaan. Hierbij is ook gekeken naar de periode hiervoor toen provincies
hun eigen subsidiestelsel hadden voor drugsdumpingen.

Als er grootschalige bodemsaneringen nodig zijn zorgt de Staatssecretaris van IenW,
samen met decentrale overheden, voor maatwerk rond de financiering daarvan.

Vraag 5

Klopt het dat grondeigenaren en terreinbeherende organisaties op grond van de Wet
natuurbescherming3 verplicht zijn tot het herplanten van bomen, ook als er bomen moeten worden gekapt
om de met drugsafval vervuilde grond te kunnen saneren zoals bijvoorbeeld bij de drugsput
in natuurgebied de Brabantse Wal het geval is? Zo nee, hoe zit dit dan?

Antwoord 5

Er geldt in het kader van de Wet natuurbescherming buiten de bebouwde kom een herplantplicht.
De eigenaar van grond waarop bomen zijn geveld, is verplicht binnen drie jaar te herplanten.
Er is geen uitzondering van de herplantplicht opgenomen in de Wet natuurbescherming
voor bomen die gekapt moeten worden om met drugsafval vervuilde bodem te saneren.

BNN/VARA, 25 januari 2023, Vergoeding opruimkosten drugsafval verhoogd (https://www.bnnvara.nl/vroegevogels/artikelen/vergoeding-opruimkosten-d…).

Vraag 6

Wat zijn de gemiddelde kosten van natuurherstel na drugsdumpingen? Hoeveel procent
van de totale kosten van het opruimen van drugsafval gaat er naar natuurherstel?

Antwoord 6

In het antwoord op vraag 3 worden de subsidiabele activiteiten die gelden onder de
Subsidieregeling voor de opruimkosten van drugsafval beschreven. Sinds de regeling
in 2021 van start is gegaan is tot 1 mei 2023 in 43 procent van de gevallen subsidie
verleend voor een bodemsanering. Kosten die zijn gemaakt voor het herstel van de bodem,
zoals uiteengezet in antwoord 2, zijn hierbij vergoed of deels vergoed. De gemiddelde
en procentuele kosten van het natuurstel als onderdeel van kosten van bodemsaneringen
worden niet separaat bijgehouden.

Vraag 7

Kunt u bevestigen dat de kosten voor natuurherstel na het opruimen van drugsafval
niet worden vergoed vanuit de subsidieregeling? Zo ja, waarom worden de kosten voor
natuurherstel niet vergoed? Zo nee, hoe zit dit dan?

Antwoord 7

Als het natuurherstel onderdeel is van de oplevering van het terrein in de oorspronkelijke
staat, dan valt het onder de subsidiabele kosten zoals aangegeven in vraag 3. Als
het natuurherstel geen direct verband houdt met het herstel van de bodemkwaliteit
dan valt dit niet onder de Subsidieregeling.

Vraag 8

Bent u het ermee eens dat het wrang is dat grondeigenaren de kosten van (verplicht)
natuurherstel na drugsdumpingen volledig uit eigen zak moeten betalen, aangezien deze
grondeigenaren over het algemeen niets te maken hebben met de drugsdump maar hier
wel voor opdraaien? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

Er is maar één verantwoordelijke voor een drugsdump en dat is de dader. Hoewel het
Rijk geen formele verantwoordelijkheid heeft wil het kabinet niet dat onschuldigen
de dupe worden van deze praktijken. Het kabinet vindt het, net als uw Kamer, onwenselijk
als er door een discussie over kosten een impasse ontstaat en onschuldige burgers
hieronder lijden (Kamerstuk 24 077, nr. 503). Ook kan verdere schade aan de bodem en vervuiling van het grondwater worden beperkt
als gedupeerden eerder zicht hebben op compensatie en er tijdig met bodemsanering
kan worden begonnen. Helaas kunnen niet alle effecten van deze criminele handelingen
worden weggenomen.

Vraag 9

Zijn er voorbeelden bekend van drugsdumpingen waarna de natuur niet is hersteld, bijvoorbeeld
omdat hier geen budget meer voor was? Zo ja, wat betekent dit juridisch gezien mede
vanuit de Vogel- en Habitatrichtlijn en het verslechteringsverbod?

Antwoord 9

Er zijn mij geen voorbeelden bekend waar geen herstel heeft plaatsgevonden vanwege
budgetproblemen of dat sprake is van het verzaken van natuurherstel.

Vraag 10

Zijn er grondeigenaren die andere juridisch verplichte activiteiten hebben verzaakt,
met name inzake de Vogel- en Habitatrichtlijn, vanwege de hoge kosten voor het opruimen
van drugsdumpingen en het herstel daarna? Zo nee, is het wel onderzocht? Zo ja, wat
heeft u gedaan om deze grondeigenaren te ondersteunen?

Antwoord 10

Er zijn mij geen signalen bekend dat andere juridisch verplichte activiteiten zijn
verzaakt. De effecten van drugsdumpingen op de doelstellingen van de Vogel- en Habitatrichtlijn
(VHR) worden niet apart bijgehouden.

Grondeigenaren worden door middel van een subsidieregeling ondersteund in de kosten
van het opruimen van drugsafval.

Vraag 11

Kunt u aangeven wat de gevolgen van drugsdumpingen zijn op de staat van de natuur
en dan met name de Vogel- en Habitatrichtlijnsoorten en habitats?

Antwoord 11

De negatieve gevolgen van afvaldumping voor natuur(beheer), bodem en grondwater worden
op lokaal niveau in kaart gebracht. Bij lekkende vaten chemicaliën (drugsafval) en
drugslozingen is er veelal sprake van verontreiniging van bodem en oppervlaktewater.
Er worden zo nodig maatregelen getroffen om de negatieve gevolgen te beperken, zoals
sanering van de bodem. Er is op nationaal niveau geen overzicht van de negatieve gevolgen
voor de natuur in het algemeen en Vogel- en Habitatrichtlijnsoorten en habitats in
het bijzonder.

Vraag 12

Deelt u de mening dat het wenselijk is, onder andere vanwege de slechte staat van
de natuur in Nederland, dat na sanering van de met drugs vervuilde grond de natuur
zo snel mogelijk wordt hersteld? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe gaat u er voor zorgen
dat natuurherstel zo snel als mogelijk gebeurd en hoe draagt u zorg voor monitoring
en evaluatie van deze herstelde natuur?

Antwoord 12

Ik deel uw mening dat het wenselijk is dat de natuur na sanering zo snel mogelijk
wordt hersteld. Met de decentralisatie zijn provincies verantwoordelijk voor het natuurbeleid
en de uitvoering ervan en zij dragen zorg voor het natuurherstel en de eventuele monitoring
en evaluatie hiervan.

Vraag 13

Bent u bereid om de kosten voor natuurherstel na drugsdumpingen wel te gaan vergoeden,
bijvoorbeeld door dit mee te nemen bij het vervangen van de huidige subsidieregeling
door een nieuwe Rijksregeling in 2025? Zo nee, waarom niet en hoe ziet u dit?

Antwoord 13

Momenteel vinden gesprekken plaats over de inrichting van de nieuwe regeling.

Ik kan nog niet vooruitlopen op de uitkomst van deze gesprekken. Er zijn echter geen
plannen om in de nieuwe Rijksregeling natuurherstel uit te sluiten.