Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid De Hoop over de zorgelijke situatie omtrent de inzet van stagiairs en onervaren personeel bij de afhandeling op Schiphol

Antwoord van Minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat), mede namens de Ministers
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en van Financiën (ontvangen 1 mei 2023). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 2054.

Vraag 1

Bent u bekend met de berichtgeving van Noord Holland Nieuws1, 2 en NOS3 over inzet van stagiaires en onervaren personeel op Schiphol?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2 en 3

Wat was uw reactie op deze berichtgeving?

Vindt u het gewenst dat stagiaires en onervaren personeel met onvoldoende opleiding
en begeleiding ingezet worden om de personeelstekorten op te vullen?

Antwoord 2 en 3

Dit is in principe onwenselijk. Het is te allen tijde essentieel dat onervaren personeel
en stagiaires voldoende begeleid en ingewerkt worden alvorens zij zelfstandig hun
taken kunnen en mogen uitvoeren. Voor leerlingen en studenten die een stage lopen,
geldt dat de stage plaatsvindt in het kader van hun opleiding. Het doel van een stage
is leren. Een stagiair mag niet ingezet worden voor werkzaamheden die een reguliere
werknemer binnen de organisatie verricht. Voor regulier werk geldt dat het is gericht
op het draaien van productie en het maken van omzet. Als een stagiair regulier werk
verricht, dan heeft de stagiair recht op het daarbij behorende loon of in ieder geval
op het wettelijk minimumloon.

Studenten en of leerlingen nemen tijdens hun stage een additionele plek in op de werkplek
en vervangen niet een reguliere werknemer. De werkgever moet ten opzichte van al het
personeel, dus ook ten opzichte van onervaren personeel en stagiaires zorgen voor
een veilige werkplek en veilige omstandigheden. Daarom is het belangrijk dat stagiaires
bij bepaalde handelingen altijd begeleid worden.

Een melding of vermoeden van onregelmatigheden kan voor de Arbeidsinspectie reden
zijn een onderzoek in te stellen. Indien de Arbeidsinspectie na onderzoek constateert
dat er feitelijk sprake is van een dienstbetrekking en dat de stagiair derhalve recht
heeft op het wettelijk minimumloon, kan de Arbeidsinspectie een boete opleggen aan
de werkgever en eisen dat de werkgever het loon en/of vakantiebijslag nabetaalt. Voor
een beschrijving van de werkwijze van de Arbeidsinspectie en de behandeling van meldingen
wordt u verwezen naar de antwoorden op Kamervragen van o.a. de leden Palland en van
de Molen4 en de bijlage «Werkwijze Nederlandse Arbeidsinspectie».5 Ook wordt u verwezen naar de aanbiedingsbrief van 11 januari 2023 «Aanbieding Rapportage
Schiphol» van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid met o.a. een overzicht
van lopende projecten op Schiphol.6

Vraag 4

Wat zijn de gevolgen voor de vliegveiligheid van passagiers, met name tijdens de piekperiodes
in de mei- en zomervakantie?

Antwoord 4

Het grondafhandelingsbedrijf voor de afhandeling van vliegtuigen op de platformen
moet ervoor zorgen dat onervaren medewerkers en stagiaires goed worden begeleid en
dat er voldoende supervisie op hun werkzaamheden plaatsvindt. Ten aanzien van de vliegveiligheid
stelt de ILT vast, in de vijfde Staat van Schiphol in 2022, dat de veiligheid van
het vliegverkeer op Schiphol op voldoende niveau is gebleven, ondanks verstoringen
in de vluchtafhandeling door personeelstekorten gedurende het voorjaar. De ILT heeft
aangegeven het toezicht op de grondafhandeling verder aan te scherpen en handhavend
op te treden. Zo nodig zal de ILT de grondafhandeling van een vliegtuig stilleggen
totdat een onveilige situatie is verholpen.

Eventuele schade wordt vrijwel altijd voor de aanvang van de vlucht gedetecteerd.
Meestal onmiddellijk als het voorval zich voordoet en anders door de piloten die voor
vertrek altijd het vliegtuig nog eens inspecteren. Het komt zelden voor dat een vliegtuig
daadwerkelijk vertrekt met schade die buiten de reparatielimieten valt en hierdoor
is het onwaarschijnlijk dat een voorval tot daadwerkelijk gevaar voor de passagiers
leidt.7 Er is geen reden om aan te nemen dat dit niet geldt voor de piekperiodes in de mei-
en zomervakantie.

Vraag 5

Bent het ermee eens dat de beloning van afhandelingspersoneel te laag is ten opzichte
van de werkdruk en verantwoordelijkheden om gekwalificeerde krachten te behouden en
aan te trekken?

Antwoord 5

In het kader van goed werkgeverschap is het van belang dat er goede arbeidsomstandigheden
en arbeidsvoorwaarden geboden worden. Het kabinet heeft werkgevers opgeroepen om als
het mogelijk is hogere lonen te betalen. De Ministeries van IenW en SZW hebben regelmatig
gesprekken met Schiphol over de arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden. De Minister
van SZW en ik hebben dit tijdens ons werkbezoek in november 2022 aan de grondafhandeling
op Schiphol ook weer aan de orde gesteld. Naar aanleiding van de motie Koerhuis8 is er aan alle op Schiphol actieve luchtvaartmaatschappijen en grondafhandelaren
per brief op 27 en 28 februari jl. een oproep gedaan om te bezien of er verbetering
van de arbeidsvoorwaarden mogelijk is9, in lijn met de eerdere oproep van het kabinet aan werkgevers om als het mogelijk
is hogere lonen te betalen. Het is aan werkgevers en werknemers om gezamenlijk afspraken
te maken over arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden.

Vraag 6

Deelt u de analyse dat dit mede het gevolg is van het personeelstekort dat is ontstaan
door de jarenlange liberalisering van de afhandelingsmarkt op Schiphol?

Antwoord 6

Over de krapte op de (bredere) arbeidsmarkt en de aanvullende maatregelen voor de
aanpak van de arbeidsmarkt is de Kamer recent geïnformeerd.10 Met een stagnerend aantal werkenden in de toekomst én een aantal grote maatschappelijke
uitdagingen moeten we accepteren dat niet alles tegelijkertijd kan. Het is daarom
zaak dat we de krapte van de arbeidsmarkt meewegen in de keuzes die we als samenleving
maken. Dit eist zorgvuldigheid en maatschappelijke discussie. Het kabinet is om die
reden aan de slag met de fundamentele vraag hoe onze economie en arbeidsmarkt er in
de toekomst uit kunnen zien. Hierbij zijn goed werkgeverschap en brede welvaart belangrijke
uitgangspunten.

Overigens is het goed op te merken dat studenten en/of leerlingen tijdens hun stage
een additionele plek innemen op de werkplek en dus niet als vervanging kunnen en mogen
functioneren van een reguliere werknemer. Maar in principe is het inzetten van stagiaires
voor het opdoen van praktijkervaring op de werkvloer in het kader van hun opleiding,
positief. Inzake Schiphol schrijft de Europese regelgeving voor dat er een vrije markt
voor grondafhandelingsbedrijven op Europese luchthavens dient te zijn. Momenteel wordt
onderzocht of beperking van de vrije markt bij kan dragen aan verbetering van de situatie
van de grondafhandeling op Schiphol.

Die vrije markt voor grondafhandeling zorgt voor concurrentie tussen de partijen,
waarbij ook op arbeidsvoorwaarden zoals loon geconcurreerd kan worden. Het huidige
personeelstekort lijkt echter ontstaan door een combinatie van een krappe arbeidsmarkt
en een ontslag van flexibele krachten nadat het vliegverkeer in het voorjaar van 2020
grotendeels stil kwam te liggen. Na het snelle herstel van het vliegverkeer in de
zomer van 2022 waren afhandelingsbedrijven mede door de krappe arbeidsmarkt en meer
keuzemogelijkheden voor werknemers niet in staat snel voldoende personeel te vinden.

Schiphol heeft een aantal maatregelen genomen om de positie van de werknemers te verbeteren
(zie het antwoord op vraag 8). Hierover is de Kamer geïnformeerd. In gesprekken met
Schiphol, grondafhandelaren en luchtvaartmaatschappijen hebben we het belang van goede
arbeidsvoorwaarden voor een veilige en betrouwbare luchthavenoperatie benadrukt en
dat blijven we doen. Het is uiteindelijk aan de bonden en de werkgevers om tot een
akkoord te komen over arbeidsvoorwaarden- en omstandigheden.

Vraag 7

Bij EenVandaag11 gaven de werkgevers aan dat een passende beloning ongeveer € 25 miljoen kost; wat
vindt u van de reactie van de luchtvaartmaatschappijen dat zij zich niet verantwoordelijk
voelen voor een loonsverhoging in de afhandelingssector?

Antwoord 7

Voldoende personeel draagt bij aan een veilige en stabiele luchthavenoperatie. Dit
is in het belang van de reizigers en de mensen die op de luchthaven werken.

Schiphol heeft voor de komende periode de capaciteit beperkt mede met het oog op de
krapte in de hele keten op de luchthaven.

Het is dus ook in het belang van luchtvaartmaatschappijen en afhandelaren om ervoor
zorg te dragen dat er voldoende personeel is zodat de capaciteit niet beperkt hoeft
te worden.

Voor een veilige en stabiele luchthavenoperatie is de gehele keten op Schiphol van
belang. Ook de grondafhandeling speelt een belangrijke rol in het goed functioneren
van de luchthaven Schiphol. Een hogere beloning kan bijdragen aan het aantrekken van
het benodigde extra personeel. De werving van extra beveiligers is daarvan een goed
voorbeeld. Bij de werving van extra beveiligers is de hogere beloning één van de succesfactoren
geweest. De arbeidsvoorwaarden van het grondpersoneel zijn primair een zaak van de
afhandelingsbedrijven en de vakbonden, maar vanwege het algehele functioneren van
de luchthaven is het van het grootste belang dat zij er samen met de luchtvaartmaatschappijen
uitkomen.

Vanuit het kabinet blijven we luchtvaartmaatschappijen wijzen op hun verantwoordelijkheden
bij het verbeteren van arbeidsvoorwaarden. De Ministeries van SZW en IenW hebben regelmatig
gesprekken met betrokkenen hierover, zoals aangegeven bij vraag 5. Zoals vermeld in
de «Achtste update drukte Schiphol» van 13 maart jl.12 heeft Schiphol luchtvaartmaatschappijen en afhandelaren opgeroepen om de arbeidsvoorwaarden
in de sector te verbeteren. Daarnaast, zoals reeds gemeld in het antwoord op vraag
5, is aan alle op Schiphol actieve luchtvaartmaatschappijen en grondafhandelaren per
brief op 27 en 28 februari jl. een oproep gedaan tot verbetering van de arbeidsvoorwaarden.

Vraag 8

Deelt u de analyse dat het Sociaal Akkoord – gesloten in mei 2022 door vakbonden en
Schiphol om personeelstekorten op te lossen – en het akkoord in de beveiliging in
september 2022 geholpen hebben om meer gekwalificeerd personeel te behouden en aan
te trekken?

Antwoord 8

Ja. Er zijn sinds die tijd al veel maatregelen genomen om de arbeidsvoorwaarden van
de werknemers te verbeteren. In de «Achtste update drukte Schiphol» van 13 maart jl.13 staat een opsomming omtrent de uitvoering van het Sociaal Akkoord.

Vraag 9

Als luchtvaartmaatschappijen zich niet verantwoordelijk blijven voelen om dit probleem
op te lossen, wat zijn dan de mogelijkheden van de Schiphol-Group, c.q. de rijksoverheid
om een akkoord voor de afhandelingssector af te spreken, vergelijkbaar met het Sociaal
Akkoord van mei 2022 en het Beveiligingsakkoord van september 2022?

Antwoord 9

Schiphol heeft geen betrokkenheid bij de afspraken tussen luchtvaartmaatschappijen
en afhandelingsbedrijven. In het Sociaal Akkoord was vorig jaar een zomertoeslag opgenomen
voor alle medewerkers die werkzaam waren op de luchthaven. Dit betrof een uitzonderlijke
incidentele toeslag vanwege de drukte op de luchthaven. De problemen lagen toen voornamelijk
bij de beveiliging, waarvoor Schiphol zelf verantwoordelijk is. Zoals bij vraag 7
is toegelicht zijn de afhandelingsbedrijven en de luchtvaartmaatschappijen zelf verantwoordelijk
voor de afspraken die zij maken. Het is ook in hun eigen belang om de problemen op
te lossen.

De mogelijkheden voor de rijksoverheid zijn beperkt, maar zoals aangegeven in het
antwoord op vraag 5 en de «Achtste update drukte Schiphol» van 13 maart jl. blijven
de Ministeries van SZW en IenW in gesprek met zoals aangegeven in het antwoord op
vraag 5 en zoals in de «Achtste update drukte Schiphol» van 13 maart jl. is weergegeven.

Vraag 10

Wat zijn de mogelijkheden van de Minister van Financiën om de problemen in de afhandeling
op te lossen?

Antwoord 10

De Minister van Financiën is namens de staat aandeelhouder van Schiphol. Zoals hierboven
toegelicht heeft Schiphol geen betrokkenheid bij de afspraken tussen luchtvaartmaatschappijen
en afhandelingsbedrijven.

In het verlengde hiervan heeft ook de Minister van Financiën als aandeelhouder geen
mogelijkheden om de problemen op te lossen.

Vraag 11 en 12

Is het mogelijk om de havengelden die luchtvaartmaatschappijen betalen te verhogen
en in te zetten om een loonsverhoging voor de afhandelingssector te financieren?

Is een extra toeslag van ongeveer € 3 of € 4 per vliegticket, zoals de Werkgeversvereniging
Passagiers- en Bagageafhandeling Luchtvaart (WPBL)) in de aflevering van EenVandaag
(4 maart 2023) aangeeft, een oplossing om de loonsverhoging te financieren? En welke
partij zou dit op kunnen leggen?

Antwoord 11 en 12

Nee, havengelden kunnen niet zomaar worden opgehoogd. In regelgeving is vastgelegd
welke kosten Schiphol mag verwerken in de havengelden. Kosten en salaris voor afhandelaren
horen daar niet bij.

Luchtvaartmaatschappijen betalen de door hen gecontracteerde afhandelingsbedrijven
rechtstreeks voor de verleende afhandelingsdiensten. Tarieven voor de verleende afhandelingsdiensten
worden onderling vastgelegd in contracten tussen luchtvaartmaatschappijen en afhandelaren
en maken zoals gezegd geen deel uit van de havengelden de Schiphol vraagt voor hun
dienstverlening.

Luchtvaartmaatschappijen en afhandelaren moeten er onderling voor zorgen dat er voldoende
personeel wordt aangetrokken, wordt opgeleid en ook blijft. Als daar een toeslag voor
nodig is, is dat iets dat zij onderling moeten bespreken en regelen. Het is vervolgens
aan de luchtvaartmaatschappijen hoe ze deze afgesproken toeslag willen verwerken in
de prijzen voor vliegtickets voor hun klanten.

Vraag 13

Stel dat dit financieringsvraagstuk niet wordt opgelost, betekent dit dat er opnieuw
flink ingegrepen moet worden in het aantal passagiers en/of vliegbewegingen op Schiphol
om de veiligheid van passagiers en medewerkers te garanderen en chaos te voorkomen?

Antwoord 13

Het is in het belang van Schiphol als luchthavenexploitant om ervoor te zorgen dat
het de capaciteit kan waarmaken die het beschikbaar stelt aan luchtvaartmaatschappijen.
Daarbij gaat het om de capaciteit in de hele keten en dus ook de grondafhandeling.
Indien het luchthavenproces opnieuw vastloopt, zoals we dat vorig jaar hebben gezien,
dan kan Schiphol besluiten om capaciteitsbeperkende maatregelen te treffen.