Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Leijten over het bericht 'Vattenfall krijgt tik op de vingers van rechter voor tariefsverhoging klant'

Antwoord van Minister Jetten (Klimaat en Energie) (ontvangen 24 april 2023). Zie ook
Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 1860.

Vraag 1

Welke consequenties heeft de uitspraak van de rechter dat een tariefsverhoging van
Vattenfall niet mocht? Kunt u uw antwoord toelichten?1

Antwoord 1

De kern van de uitspraak is dat de Kantonrechter het prijswijzigings-beding, dat is
opgenomen in de algemene voorwaarden van Vattenfall, als oneerlijk heeft beoordeeld
en dit prijswijzigingsbeding heeft vernietigd. Hiertegen is hoger beroep ingesteld
door Vattenfall en dit zal moeten worden afgewacht om de consequenties te weten. Daarbij
betreft deze uitspraak een individuele zaak van een klant, dus in die zin heeft het
niet direct effect op andere klanten. Wel is dit prijswijzigings-beding in de algemene
voorwaarden van Vattenfall vernietigd. Dat kan bredere gevolgen hebben als andere
klanten in een vergelijkbare situatie zich tot de rechter wenden.

Het vernietigde prijswijzigings-beding is gelijk aan het prijswijzigings-beding in
de Algemene voorwaarden voor de levering van elektriciteit en gas aan kleinverbruikers
2017 van Energie-Nederland. Deze algemene voorwaarden worden door alle leveranciers
gebruikt bij het modelcontract en door de meeste leveranciers ook voor andere contractvormen.
Hierdoor kan de uitspraak bredere gevolgen hebben, afhankelijk van het oordeel in
hoger beroep en uitspraken in andere vergelijkbare rechtszaken. Hierbij hangen de
gevolgen ook af van de verdere afspraken die naast de algemene voorwaarden in het
desbetreffende contract zijn gemaakt.

Vraag 2

Kunt u zelf, dan wel via de Autoriteit Consument & Markt (ACM), aangeven welke tariefverhogingen
er in de afgelopen vijf jaar zijn geweest terwijl contracten die niet toestonden?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Ik beschik niet over deze cijfers. De ACM ontvangt een melding van vergunninghoudende
leveranciers als zij een prijswijziging doorvoeren. Maar of de prijswijziging rechtsgeldig
was, is afhankelijk van het specifieke contract en bijbehorende voorwaarden. Het is
daarom niet mogelijk om in algemeenheid uitspraak te doen of de prijswijzigingen rechtsgeldig
zijn.

Vraag 3

Klopt het dat het contract waarop de uitspraak ziet een zogenaamd modelcontract is?

Antwoord 3

Het contract waarop de uitspraak ziet, is geen modelcontract zoals vastgesteld door
de ACM in het Besluit tot vaststellen van het modelcontract voor de levering van elektriciteit
en gas aan kleinverbruikers.2

Het betreft een contract dat is opgesteld door Nuon (de rechtsvoorganger van Vattenfall):
Nuon Blijven Loont Energie met variabele tarieven. Op dit contract zijn de algemene voorwaarden van Vattenfall
versie 2017 van toepassing. De Algemene voorwaarden voor de levering van elektriciteit
en gas aan kleinverbruikers 2017 zijn ook van toepassing op het modelcontract. Alle
vergunninghoudende leveranciers moeten deze toepassen. Voor het modelcontract zijn
de afspraken over prijswijzigingen opgenomen in de modelcontractvoorwaarden. Deze
houden in dat prijswijzigingen op 1 januari en 1 juli kunnen plaatsvinden, waarbij
de leverancier duidelijke en begrijpelijk criteria moet geven op basis waarvan de
klant de wijziging kan voorzien. Daarnaast is aanvullend opgenomen dat wijzigingen
op een ander moment dan op 1 januari en 1 juli alleen mogelijk zijn bij zeer uitzonderlijke
onvoorziene wijzigingen in de marktomstandigheden waardoor het onhoudbaar zou zijn
om de tarieven ongewijzigd te laten.

Vraag 4

Kunt u aangeven hoe de rechter oordeelt over de positie van de consument, in lijn
met de richtlijn van de Europese Unie (EU) over Europees consumentenrecht? Wat vindt
u van het oordeel van de rechter?

Antwoord 4

De rechter verwijst in zijn beoordeling naar de Richtlijn 93/13 EEG waarin eisen zijn
vastgelegd over het prijswijzigingsbeding. Op grond van deze Richtlijn en jurisprudentie
is een prijswijzigingsbeding slechts aanvaardbaar wanneer de gronden voor de prijswijziging
in de overeenkomst of algemene voorwaarden worden genoemd en deze een geldige reden
voor wijziging vormen, aldus de rechter. De rechter noemt de volgende vereisten waaraan
het prijswijzigings-beding moet voldoen:

– Het beding moet voldoen aan het transparantievereiste. Dit impliceert dat een gemiddelde
consument bij het sluiten van de overeenkomst in staat moet worden gesteld om de concrete
werking van het beding te begrijpen, en op basis van duidelijke en begrijpelijke criteria
de – mogelijk aanzienlijke – gevolgen van het beding voor zijn financiële verplichtingen
te beoordelen. De bedingen dienen duidelijk en begrijpelijk te zijn opgesteld.

– Het beding moet voor de consument niet alleen grammaticaal duidelijk en begrijpelijk
zijn, maar de economische redenen voor de toepassing van het contractuele beding en
het verband van dat beding met andere bedingen van de overeenkomst moet voor die consument
eveneens duidelijk en begrijpelijk zijn.

– Tot slot dient de consument een reële mogelijkheid te hebben om de overeenkomst op
te zeggen in het geval van een eenzijdige wijziging.

De rechter heeft het prijswijzigings-beding van Vattenfall als oneerlijk beoordeeld.
Het is niet aan mij als Minister om iets te vinden van dit rechterlijke oordeel.

Vraag 5

Hoeveel consumenten hebben sinds de instelling van dit modelcontract zo een contract
afgesloten? Kunt u een overzicht van de groei per jaar en per energieleverancier geven?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

De ACM ontvangt een melding van vergunninghoudende leveranciers als zij een prijswijziging
doorvoeren in het modelcontract met hierbij het aantal klanten vermeld dat op dat
moment een modelcontract heeft. Op basis hiervan kan de ACM een grove inschatting
maken van het aantal huishoudens dat op dit moment een modelcontract heeft, namelijk
tussen de 80.000 en 110.000 huishoudens.

De ACM houdt echter geen overzicht bij van het aantal klanten met een modelcontract
en het verloop hiervan.

Vraag 6

Kunt u aangeven hoe het mogelijk is dat de tariefwijziging van Vattenfall onrechtmatig
is bevonden? Welke juridische fout is er gemaakt bij het «Besluit tot vaststellen
van het modelcontract voor de levering van elektriciteit en gas aan kleinverbruikers»?

Antwoord 6

De rechter geeft in overweging 27.3 van de uitspraak aan dat de mogelijkheden om prijswijzigingen
door te voeren in artikel 19.3 van de algemene voorwaarden van Vattenfall te ruim
zijn omschreven. Het door de rechter beoordeelde prijswijzigings-beding betreft niet
het prijswijzigingsbeding dat in het modelcontract staat dat door de ACM is vastgesteld
in het Besluit tot vaststellen van het modelcontract voor de levering van elektriciteit
en gas aan kleinverbruikers.

Het contract waarop de uitspraak ziet is een contract dat is opgesteld door Nuon (de
rechtsvoorganger van Vattenfall): Nuon Blijven Loont Energie met variabele tarieven. Op dit contract zijn de algemene voorwaarden van Vattenfall
versie 2017 van toepassing. Deze algemene voorwaarden zijn gebaseerd op de Algemene
voorwaarden voor de levering van elektriciteit en gas aan kleinverbruikers 2017 die
door de sector zijn opgesteld en die ook voor het modelcontract worden gebruikt. In
het prijswijzigingsbeding van deze algemene voorwaarden is bepaald dat de leverancier
met de klant afspraken kan maken over de mogelijkheid tot prijswijzigingen. Deze afspraken
zijn voor het modelcontract opgenomen in de modelcontractvoorwaarden en zijn anders
dan de afspraken die Vattenfall in de productvoorwaarden had opgenomen.

Vraag 7

Vindt u het ook pijnlijk dat deze tariefwijziging door een rechter van tafel is geveegd,
terwijl dit soort consumentenbescherming tot het primaat van de ACM behoort? Kunt
u uw antwoord toelichten?

Antwoord 7

De ACM treedt niet op bij individuele geschillen. Ik kan me voorstellen dat deze zaak
in ieder geval aanleiding geeft voor leveranciers om hun voorwaarden scherp tegen
het licht te houden en waar nodig te verduidelijken en verbeteren.

In algemene zin is het zo dat energieleveranciers zich te houden hebben aan verschillende
regels ten aanzien van het prijswijzigings-beding. Het prijswijzigings-beding moet
transparant, grammaticaal duidelijk en begrijpelijk zijn. Ook moet de economische
reden achter de prijswijziging duidelijk zijn. Wanneer het wijzigingsbeding niet voldoet
aan deze voorwaarden, kan de consument een klacht indienen bij de leverancier. Ook
kan hij het conflict voorleggen aan de Geschillencommissie. Daarbij kan de consument
hiervan melding maken bij de ACM, die op basis van meldingen kan besluiten tot handhaving.

Vraag 8

Bij welke energieleveranciers is de informatie over tariefwijzigingen op de website
overeenkomstig met die uit de algemene voorwaarden? Kunt u aangeven wanneer dit goed
geregeld is?

Antwoord 8

Het is mij niet bekend bij welke leveranciers de informatie over tariefwijzigingen
op de website wel of niet overeenkomstig is met die uit de algemene voorwaarden. Dit
is ook afhankelijk van de afspraken die zijn gemaakt met de klant in het contract
en contractvoorwaarden. Wel zou bij elke leverancier de gegeven informatie met elkaar
overeen moeten komen ten behoeve van duidelijkheid en transparantie voor de consument.

In de uitspraak heeft de rechter geoordeeld dat Vattenfall zich schuldig heeft gemaakt
aan een oneerlijke handelspraktijk, omdat op de website van Vattenfall gesteld werd
dat tarieven bij een variabel contract twee keer per jaar worden gewijzigd, maar dit
in de praktijk vaker plaatsvond. De informatie op de website kwam niet overeen met
de informatie die in de algemene voorwaarden stond. Daarnaast had Vattenfall de tariefswijziging
te kort van tevoren doorgegeven, namelijk 10 dagen van tevoren en dat moet 30 dagen
zijn. Zoals u weet, heeft de ACM vorig najaar opgetreden tegen leveranciers die korter
dan 30 dagen van tevoren een tariefswijziging doorgaven en in december heeft zij in
een nieuwsbericht aangegeven dat de leveranciers zich sinds 1 oktober 2022 houden
aan de communicatietermijn van minimaal 30 dagen bij tariefwijzigingen.3

Vraag 9

Bent u op basis van de uitspraak van de rechter bereid een breder onderzoek te doen
naar enerzijds de consumentenbescherming in de modelcontracten, het hanteren van tariefwijzigingen
en de rechtmatigheid van die wijzigingen, alsmede de reikwijdte van de uitspraak voor
andere consumenten? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Nee, hiertoe ben ik niet bereid. In deze casus was geen sprake van een modelcontract.
Ik zie op dit moment geen aanleiding om te veronderstellen dat het modelcontract onvoldoende
bescherming zou bieden.

Zoals gezegd, betreft deze uitspraak een individuele casus van een klant, dus in die
zin heeft het niet direct effect op andere klanten. Wel is het prijswijzigingsbeding
in de algemene voorwaarden van Vattenfall vernietigd. Dat kan bredere gevolgen hebben
voor andere klanten in een vergelijkbare situatie, als zij zich tot de rechter wenden.
Tegen deze uitspraak is hoger beroep ingesteld. In hoger beroep kan de rechter anders
oordelen over de casus.

Vraag 10

Vindt u dat de energieleveranciers in lijn met het (Europees) consumentenrecht handelen
met de onnavolgbare jaarrekeningen voor consumenten?4

Antwoord 10

In het aangehaalde krantenbericht wordt gesteld dat door de invoering van het prijsplafond
de rekeningen voor de klant moeilijk te begrijpen zijn. Het is belangrijk dat iedere
consument de informatie die hij nodig heeft om de rekening te kunnen beoordelen op
een overzichtelijke manier ontvangt. In mijn gesprekken met de ACM, Energie Nederland
en contacten met leveranciers heb ik dit ook benoemd. Met de invoering van het prijsplafond
is het onvermijdelijk dat er dit jaar extra informatie getoond wordt op de energiefacturen.
Deze informatie komt boven op de bestaande lijst aan posten op de factuur. Dit geeft
een extra uitdaging, ook voor de leveranciers, om de facturen in 2023 begrijpelijk
en overzichtelijk te houden voor de consument. Ik zie dat leveranciers zich inspannen
om de factuur overzichtelijk te houden, maar ik blijf erop letten. Een leverancier
is en blijft namelijk wettelijk verplicht de eindfactuur in duidelijke en begrijpelijke
taal te verstrekken en de eindfactuur moet tevens een vast aantal elementen bevatten
die opgenomen zijn in het Besluit factuur, verbruiks- en indicatief kostenoverzicht
energie. De ACM ziet hierop toe. Wanneer zij overtredingen constateert, zal zij optreden.

Vraag 11

Wat gaat u ondernemen om te zorgen dat jaarrekeningen snel verbeteren? Bent u bijvoorbeeld
bereid om de voorfinanciering via het prijsplafond op te schorten als energieleveranciers
hun communicatie en dus het bieden van heldere jaarrekeningen met hun klanten niet
op orde hebben? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 11

Met de invoering van het prijsplafond is het onvermijdelijk dat er dit jaar extra
informatie getoond wordt op de energiefacturen. Daarbij moest alles op alles gezet
worden om het prijsplafond met de bestaande systemen van tientallen leveranciers tijdig
te kunnen implementeren. Er is daarom afgesproken dat het de energieleveranciers qua
vorm vrij staat hoe zij de tijdelijke prijsplafondtarieven verwerken in het kostenoverzicht.
Het minimum vereiste is dat de factuur wel compleet en begrijpelijk moet zijn. Het
is aan de ACM om daarop toe te zien en zo nodig op te handhaven. Op het moment dat
de ACM signaleert dat er strijdig met de wet gehandeld wordt, zal zij de daartoe maatregelen
nemen die binnen haar bevoegdheid liggen.