Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Hijink over de open brief ‘Voorop voor gelijke gezondheid’ van artsenfederatie KNMG en ruim 70 organisaties

Antwoord van Staatssecretaris Van Ooijen (Volksgezondheid, Welzijn en Sport), mede
namens de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (ontvangen 6 april 2023).

Vraag 1 en 2

Wat is uw reactie op de open brief «Voorop voor gelijke gezondheid» van artsenfederatie
Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) en ruim
70 organisaties?1

Wat is uw reactie op het feit dat «onder artsen breed het gevoel leeft dat zij te
veel bezig zijn met symptoombestrijding»?

Antwoord 1 en 2

Als Staatssecretaris van VWS ben ik mij zeer bewust van de verschillen, in gezondheidsuitkomsten,
tussen hoge -en lage inkomensgroepen. De zorgen van KNMG en alle ondertekenaars van
de open brief «Voorop Voor Gelijke Gezondheid» zijn uit het hart gegrepen. Het valt
niet uit te leggen dat mensen met een praktisch beroep en een laag inkomen gemiddeld
korter leven en meer ongezondheid ervaren. En dat het in de praktijk zo moeilijk blijkt
te zijn om daar iets tegen te doen.

Als kabinet willen we hier een verschil maken. Samen met de gemeenten, de zorgverzekeraars
en de GGD’en hebben we onlangs het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) ondertekend.
Daarmee komt jaarlijks zo’n € 300 miljoen beschikbaar voor lokale activiteiten, die
ook gericht zijn op terugdringen van gezondheidsachterstanden. Met het geld en de
GALA-afspraken zetten we stappen naar de situatie dat in elke gemeente extra aandacht
is voor kinderen, die in een kwetsbare positie worden geboren. Zodat ze toch een goede
start maken in die belangrijke eerste 1.000 dagen van hun leven. En bijvoorbeeld ook
Welzijn Op Recept krijgt een extra impuls, zodat artsen, die iemand in hun spreekkamer
krijgen die eenzaam is of worstelt om het hoofd boven water te houden, gericht kunnen
doorverwijzen naar bijvoorbeeld welzijnswerk of schuldhulpverlening. We zetten hiermee
ook in op het aanpakken van achterliggende problematiek en niet alleen symptoombestrijding.
Zo hebben we ook in de aanpak Geldzorgen, Armoede en Schulden stevige doelen gesteld,
omdat we weten dat bestaanszekerheid kan leiden tot andere gezondheidsuitkomsten.
We zetten stappen om (problematische) schulden en het aantal kinderen en mensen in
armoede drastisch terug te dringen. Ook heeft het kabinet aan de SER gevraagd met
concrete adviezen te komen hoe we gezamenlijk deze gezondheidsachterstanden kunnen
terugdringen2. We kijken naar alles wat we extra en beter kunnen doen om een verschil te maken
op dit belangrijke onderwerp. Samen met de Minister voor APP heb ik reeds een gesprek
gehad met de KNMG en sta ik met hen in contact over hun aanbevelingen. Tevens werkt
het Kabinet op basis van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid aan een
integrale aanpak van gestapelde problematiek in 20 focusgebieden. Gestapelde problematiek
die ook leidt tot gezondheidsachterstanden. Deze gezamenlijke, integrale aanpak door
de departementen van VWS, OCW, SZW, BZK en JenV gaat ook verder dan symptoombestrijding.

Vraag 3

Wat is uw reactie op het signaal van een Rotterdamse huisarts dat sommige patiënten
hun medicijnen niet ophalen of niet naar de fysio gaan, omdat ze de kosten niet kunnen
betalen, waardoor worden hun gezondheidsproblemen uiteindelijk veel groter worden?
Ziet u in dat dit soort zorgmijding een direct effect is van uw beleid om mensen via
het eigen risico, eigen bijdragen en het uit het basispakket houden van medisch noodzakelijke
zorg te ontmoedigen om zorg te gebruiken?3

Antwoord 3

Nederlanders worden geconfronteerd met hogere zorgkosten veroorzaakt door onder andere
de vergrijzing, meer chronische zieken en meer medische mogelijkheden. Ik vind het
onwenselijk dat mensen om financiële redenen afzien van zorg. Om die reden werkt dit
kabinet enerzijds aan het betaalbaar houden van de zorg en anderzijds worden algemene
– en gerichte maatregelen genomen om de lage – en middeninkomens te compenseren voor
de stijging van de zorgkosten. In sommige gevallen kunnen mensen een beroep doen op
gemeentelijke regelingen. Bijvoorbeeld door het deelnemen een gemeentelijke collectiviteit,
waarin ook zorg buiten het basispakket is verzekerd, of door in een noodsituatie een
aanvraag te doen voor de bijzondere bijstand.

Vraag 4

Ziet u in dat de omstandigheden doorslaggevend zijn voor de gezondheid van mensen?
Zo ja, waarom kiest u er dan alsnog voor om de verantwoordelijkheid hiervoor steeds
meer af te schuiven op het individu, via het eigen risico, eigen bijdragen en het
uit het basispakket halen van medisch noodzakelijke zorg?

Antwoord 4

Ons zorgstelsel kenmerkt zich door een hoge mate van solidariteit, omdat gezonde mensen
en mensen met een hoger inkomen meebetalen aan de zorgkosten voor zieke mensen met
een lager inkomen. Door een deel van de zorgkosten bij de zorggebruiker te leggen
wordt de druk op de premie voor alle verzekerden beperkt. Het eigen risico en de eigen
bijdragen dragen daardoor bij aan het betaalbaar houden van ons zorgstelsel en daarmee
de houdbaarheid van het solidariteitsbeginsel. Tegelijkertijd kunnen de zorgpremie
en eigen betalingen drukken op het individuele huishoudboekje. Vooral als mensen te
maken hebben met geldzorgen. De stress van deze geldzorgen kunnen leiden tot een verslechterde
fysieke- en mentale gezondheid. Dit is een extra motivatie voor dit kabinet om te
investeren in bestaanszekerheid. Dit doen we met algemene koopkrachtmaatregelen, maar
ook met gerichte maatregelen in de zorg.

Voor toevoegen van zorg aan het basispakket gelden criteria. Juist ook ten behoeve
van de financiële houdbaarheid van ons zorgstelsel. Het basispakket is niet het instrument
om mensen met lage inkomens te helpen. Hiervoor zijn gerichte maatregelen meer geschikt.
Dit kabinet heeft de lage- en middeninkomens gecompenseerd voor de stijging van de
zorgkosten, doordat de zorgtoeslag meegroeit met de premie en de hoogte van de eigen
betalingen in de Zvw. Daarnaast neemt het kabinet reeds de nodige maatregelen op het
gebied van eigen betalingen, zoals de bevriezing van de hoogte van het eigen risico
tot en met 2025 en de maximering van de eigen bijdrage van het geneesmiddelenvergoedingssysteem
in 2023. Ook wordt een monitor opgezet om meer inzicht te krijgen in de mate van stapeling
van eigen betalingen over de stelsels heen. Als sluitstuk beschikken gemeenten over
de instrumenten en financiële middelen om maatwerk te bieden bij sommige behoeften
van hulp en ondersteuning.

Vraag 5

Hoe kijkt u aan tegen de oproep uit de open brief om gezondheidsdoelen wettelijk te
verankeren?

Antwoord 5

Het wettelijk verankeren van gezondheidsdoelen is eerder met uw Kamer besproken. Een
amendement hierover bij de behandeling van de Wet publieke gezondheid is op 20 december
2022 niet aangenomen (Kamerstuk 36 194, nr. 314). Dat neemt niet weg dat het vastleggen van gezondheidsdoelen (zij het niet in de
wet) en het monitoren hierop belangrijk is om richting te geven en de vinger aan de
pols te houden. In het GALA zijn gezondheidsdoelen en te bereiken resultaten vastgelegd.
Hierover zijn afspraken gemaakt met gemeenten, Zorgverzekeraars Nederland en GGD-en.
De doelen uit het Nationaal Preventieakkoord zijn hierin ook opgenomen. Daarnaast
hebben we in het coalitieakkoord en daarmee in de aanpak Geldzorgen, Armoede en Schulden
stevige doelen gesteld, omdat we weten dat bestaanszekerheid kan leiden tot andere
gezondheidsuitkomsten. Als deze doelen gehaald worden kan dit een positief effect
hebben op de gezondheidsuitkomsten van de mensen, die we hierbij helpen. Dit kan echter,
zoals in de oproep van de KNMG wordt aangegeven, pas op lange termijn worden beoordeeld.
Het wettelijk vastleggen van gezondheidsdoelen en streefwaarden in de wet doet geen
recht aan de gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle partijen, die nodig is: naast
VWS en SZW ook de andere ministeries, gemeenten, private partijen. Bovendien hangt
de haalbaarheid van doelen ook af van de keuzes, die mensen zelf maken voor hun leefstijl
en met die keuzevrijheid willen we ook rekening houden. In het GALA is als actie opgenomen
dat VWS met VNG en ZN de komende jaren een voorstel uitwerkt hoe taken en bevoegdheden
rondom gezondheidsbevordering in wet- en regelgeving te verankeren.

Vraag 6

Bent u het ermee eens dat het feit dat artsen zich nu uitspreken voor structurele
verbetering van de bestaanszekerheid van mensen aangeeft hoe erg de bestaanszekerheid
nu onder druk staat? Zo ja, bent u bereid om uw collega Ministers op het Ministerie
van Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid erop aan te spreken dat hun falende beleid
een bedreiging vormt voor de volksgezondheid?

Antwoord 6

Het kabinet heeft verschillende maatregelen ingezet om de bestaanszekerheid in Nederland
te versterken. Het kabinet heeft een fors pakket aan maatregelen genomen om de gevolgen
van inflatie voor huishoudens te dempen in 2023. Het versterken van de positie van
kwetsbare huishoudens staat centraal in de Aanpak Geldzorgen, Armoede en Schulden
en de maatregelen in het traject «Participatiewet in balans». Het kabinet heeft ook
als de doelstelling om kinderarmoede en armoede onder personen te halveren. Daarnaast
is van belang dat de commissie Sociaal Minimum onderzoek doet naar de hoogte, de systematiek
en de toereikendheid van het sociaal minimum. De commissie zal haar eindrapport uiterlijk
30 juni 2023 opleveren. Het advies van deze commissie en de mogelijke beleidskeuzes,
die hieruit volgen, kunnen ook bijdragen aan het versterken van de bestaanszekerheid
en daarmee op langere termijn aan de gezondheid en welzijn van vele Nederlanders.
Ook heb ik samen met de bewindspersonen van SZW de SER5 gevraagd om ons concreet te adviseren over wat er (aanvullend) nodig is om gezondheidsachterstanden
terug te dringen. We verwachten dit advies binnenkort te ontvangen. Samen met de Minister
van APP spreek ik tenslotte met de KNMG over hun aanbevelingen.

Vraag 7

Bent u bereid om in ieder geval op uw eigen beleidsterrein alles op alles te zetten
om de druk op de bestaanszekerheid te verkleinen? Zo ja, welke maatregelen bent u
van plan om daarvoor in te zetten? Bent u bijvoorbeeld bereid om de zorgpremie te
verlagen en de hoeveelheid eigen betalingen te verkleinen?

Antwoord 7

De zorgpremie weerspiegelt de kosten van de zorg. De zorgkosten stijgen door vergrijzing,
meer chronische zieken en meer medische mogelijkheden, maar ook doordat er zorg is
overgeheveld van de andere domeinen naar de Zvw. Daarnaast wordt ook de zorg op dit
moment geconfronteerd met hogere loonkosten en hogere energiekosten. Met het Integraal
Zorg Akkoord zetten we ook een stap in het betaalbaar houden van de zorg. Dat betekent
dat stijging van de zorgpremie waar mogelijk wordt afgeremd.

Dit kabinet neemt daarnaast algemene- en gerichte koopkrachtmaatregelen. Deze komen
ten gunste van zowel lage als middeninkomens. Voor de lage- en middeninkomens is er
onder andere de zorgtoeslag, die meegroeit met de premie en de hoogte van de eigen
betalingen in de Zvw. De zorgtoeslag voor het jaar 2023 is met € 35,– per maand gestegen
naar € 154 per maand voor alleenstaanden of € 247 per maand met een toeslagpartner.

Daarnaast neemt het kabinet reeds de nodige maatregelen op het gebied van eigen betalingen,
zoals de bevriezing van de hoogte van het eigen risico tot en met 2025 en de maximering
van de eigen bijdrage van het geneesmiddelenvergoedingssysteem in 2023. Ook wordt
een monitor opgezet om meer inzicht te krijgen in de mate van stapeling van eigen
betalingen over de stelsels heen. Als sluitstuk beschikken gemeenten over de instrumenten
en financiële middelen om maatwerk te bieden bij sommige behoeften van hulp en ondersteuning.

Vraag 8

Bent u bereid om veel meer in te zetten op het aanpakken van de sociaaleconomische
oorzaken van ziekte en klassenverschillen in gezondheid, in plaats van op symptoombestrijding?

Antwoord 8

Mensen in een kwetsbare sociaaleconomische situatie kampen veelal met armoede, schulden,
problemen rondom huisvesting, eenzaamheid en/of werkloosheid. Deze omstandigheden
maken dat zij een hoger risico op een slechtere (ervaren) gezondheid hebben. Daarnaast
kunnen taalbarrières of verschillende sociaal-culturele waarden goede zorg in de weg
staan. De aanpak van gezondheidsachterstanden vergt meer dan alleen de algemene inzet
op gezondheid. Naast de maatregelen om leefstijl te verbeteren is het van belang om
bij de aanpak voor terugdringen van gezondheidsachterstanden ook aandacht te hebben
voor dieperliggende oorzaken van gezondheidsproblemen, waaronder armoede, schulden,
leefomgeving, eenzaamheid, onderwijs of werk. In het GALA is afgesproken dat VWS het
initiatief neemt om te komen tot een samenhangende agenda om gezondheid op diverse
beleidsterreinen te agenderen en tot een integrale afweging te komen van beleidskeuzes
waarin gezondheid wordt meegenomen. Daarnaast zullen we op basis van het advies van
SER bezien wat er aanvullend nodig is om gezondheidsachterstanden terug te dringen.