Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van der Graaf en Palland over het bericht 'Wie redt de grootste kerk van de vier noordelijke provincies? Zelfs de klokken mogen nu niet luiden'

Antwoord van Staatssecretaris Uslu (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen 4 april
2023).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht dat de grootste kerk van Noord-Nederland, de Bovenkerk
in Kampen, een grootschalige restauratie nodig heeft?1

Antwoord 1

Ja, daar ben ik mee bekend.

Vraag 2

Bent u het eens dat de Bovenkerk van grote historische, culturele, muzikale en maatschappelijke
waarde is, onder andere als grootste kerk van de vier noordelijke provincies?

Antwoord 2

De Bovenkerk is aangewezen als rijksmonument2 binnen het beschermde stadsgezicht van Kampen en behoort dankzij zijn geschiedenis,
architectuur, kunst en ligging tot de belangrijke middeleeuwse stadskerken van Nederland.

Vraag 3

Wat vindt u er van dat de kerk en toren dermate verzakken dat sinds 2020 de gewelven
gestut moeten worden, het Hinsz-orgel met steigers en plastic beschermd moet worden
tegen vallende stenen, de beelden van het orgel verwijderd moesten worden ter bescherming
en er een luidverbod is van de negen klokken?

Antwoord 3

De bouwkundige problemen vormen een forse uitdaging. Vanaf het moment dat de monumentenwacht
de bouwkundige problemen constateerde, is de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
(RCE) betrokken bij de aanpak en ondersteunt de eigenaar.

Vraag 4

Deelt u het belang om de kerk te behouden voor toekomstige generaties?

Antwoord 4

Ja, zie ook het antwoord op vraag 2.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het, om dit te realiseren, van belang is dat er een onderzoek
gedaan moet worden naar het herfunderen van de kerk?

Antwoord 5

Voor een verantwoorde instandhouding van het gebouw is constructief onderzoek inderdaad
van belang. Op basis hiervan kan gekeken worden naar wat een realistische aanpak is.

Vraag 6

Begrijpt u dat de Protestantse gemeente te Kampen, de Stichting Bovenkerk Kampen,
de gemeente Kampen of de provincie Overijssel de kosten voor een dergelijke grootschalige
restauratie, inclusief herfundering, onmogelijk zelf kunnen dragen?

Antwoord 6

Welke ingrepen uiteindelijk noodzakelijk zijn en op welke wijze deze zouden kunnen
plaatsvinden, valt nu nog niet te beoordelen. Dat betekent ook dat de daarmee gepaard
gaande kosten nog niet in beeld zijn. Ik heb er begrip voor dat de kosten van restauratie
voor eigenaren van monumenten een flinke last kunnen zijn. Daarom zijn hiervoor via
de provincies middelen ter beschikking gesteld (zie ook het antwoord op vraag 7).

Vraag 7

Deelt u de mening dat een substantiële bijdrage vanuit het Rijk gerechtvaardigd is
voor de restauratie en het toekomstbestendig houden van de Bovenkerk door herfundering,
naast de middelen die door gemeente en provincie reeds beschikbaar worden gesteld?
Welke subsidieregelingen kunnen hierin voorzien?

Antwoord 7

Zolang de uitkomsten van het constructief onderzoek nog niet bekend zijn kan er nog
niets worden gezegd over de kosten van eventuele maatregelen en wie die zou moeten
dragen. De restauratiemiddelen van het Rijk zijn toegevoegd aan het Provinciefonds.
Het gaat om € 20 mln. per jaar. De provincies kennen de middelen toe en matchen de
rijksbijdrage. Kortom, 50% van de provinciale bijdrage is afkomstig van het Rijk.
Vanuit deze middelen heeft de Bovenkerk € 340.000 toegekend gekregen in 2021 en € 370.000
in 2022. Er zijn op dit moment geen andere middelen voor restauratie beschikbaar vanuit
het Rijk.

Vraag 8

Bent u bereid in overleg te treden met betrokkenen, zoals Stichting Bovenkerk Kampen
en Protestantse gemeente te Kampen, teneinde te komen tot een oplossing voor de restauratie
en de herfundering van deze kerk?

Antwoord 8

Ja, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) is vanaf het eerste begin actief
betrokken en namens mij in overleg met de Stichting Bovenkerk Kampen, de Protestantse
gemeente te Kampen, de gemeente Kampen en de provincie Overijssel.

Vraag 9

Deelt u de mening dat bij monumenten van deze omvang en schaal het behoud voor de
lange termijn centraal moet komen te staan? Zo ja, zou u daarbij een regierol voor
de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voorzien?

Antwoord 9

Gedegen, langdurige instandhouding is het uitgangspunt van ons stelsel van monumentenzorg.
Ik zie dat het, ondanks de reeds beschikbare middelen, in diverse gevallen lastig
is om grote restauratieopgaven te financieren. Dat is een van de redenen waarom ik
momenteel verken hoe kwaliteit, samenhang en stabiliteit binnen het stelsel voor de
financiering van de monumentenzorg kunnen worden versterkt en vernieuwing vorm kan
krijgen. Als onderdeel daarvan ben ik met provincies in gesprek over een gezamenlijke
aanpak van grote restauraties voor de langere termijn.

Vraag 10

Wanneer kan de Kamer de kabinetsreactie tegemoet zien op de beleidsdoorlichting erfgoed?

Antwoord 10

Ik verwacht de kabinetsreactie op de beleidsdoorlichting erfgoed in juni naar de Kamer
te sturen.