Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ephraim over tekstgenerator ChatGPT

Antwoord van Minister Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) en van Minister
Wiersma (Primair en Voortgezet Onderwijs), mede namens de Staatssecretaris van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties en de Minister van Economische Zaken en Klimaat (ontvangen
28 maart 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 1474.

Vraag 1

Kent u de geavanceerde tekstgenerator Generative Pre-trained Transformer (ChatGPT)?

Antwoord 1

Ja, wij zijn bekend met ChatGPT.

Vraag 2

Bent u ervan op de hoogte dat veel leerlingen1 in met name het voortgezet onderwijs gebruik maken van deze geavanceerde tekstgenerator2?

Antwoord 2

Ja, wij zijn ervan op de hoogte dat gebruik wordt gemaakt van ChatGPT door leerlingen
in het (voortgezet) onderwijs.

Vraag 3

Bent u ook van mening dat door het gebruik van deze tool leerlingen niet de juiste
schrijfvaardigheden leren die van belang zijn voor de rest van hun leven om deel te
nemen aan het maatschappelijke leven?

Antwoord 3

In onze optiek is ChatGPT geen geschikte tool om schrijfvaardigheden bij te brengen.
Artificial Intelligence (AI)-toepassingen als ChatGPT zijn weliswaar in staat om in
een handomdraai een toelichtende tekst te genereren over een onderwerp, maar ze kunnen
geen betekenis of context afleiden uit deze tekst. Daarom zullen vaardigheden als
kritisch lezen en kritisch analyseren van teksten, het toepassen van opgedane kennis,
mediawijsheid en digitale geletterdheid nog belangrijker worden in de nabije toekomst.

Het is aan scholen en leraren om goed onderwijs aan te bieden en naar eigen inzicht
in te richten. Scholen en leraren kunnen hiervoor kiezen uit een divers aanbod van
leermiddelen om schrijfvaardigheden bij te brengen. Vanuit het masterplan basisvaardigheden3 worden bovendien kerndoelen ontwikkeld voor de basisvaardigheden zoals taal en digitale
geletterdheid. Deze worden wettelijk verankerd in het landelijke curriculum van het
funderend onderwijs.

Vraag 4

Bent u op de hoogte van het feit dat deze tool, ondanks dat het zeker een geweldige
technische ontwikkeling is, ook gevaarlijk kan zijn4 en wist u dat er zelfs wordt gezegd dat we deze «box van Pandora» niet moeten willen
openen5?

Antwoord 4

De technologische ontwikkeling van ChatGPT en vergelijkbare generatieve AI biedt mogelijkheden
voor efficiëntie en het verkrijgen van informatie. Zoals blijkt uit de «Verkenning
naar het Nederlandse Onderwijslab Artificiële Intelligentie»6 kan AI onderwijs op maat ondersteunen, de competentie en autonomie van leerlingen
bevorderen, hun digitale geletterdheid vergroten en de werkdruk van leraren verminderen.

Het kabinet is ervan op de hoogte dat dergelijke technologie risico’s en zorgen met
zich meebrengt, zowel binnen als buiten het onderwijs. Deze kunnen voortkomen uit
de werking van de tool, waar het ondanks ingebouwde waarborgen mogelijk is om bevooroordeelde
of discriminerende antwoorden te krijgen. Ook zijn er risico’s op het gebied van privacy
en autonomie van leerlingen. Verder kan generatieve AI zoals ChatGPT ook gebruikt
worden voor schadelijke doeleinden, zoals het verspreiden van desinformatie en phishing.

Het is daarom van belang dat er bij de inzet van AI oog is voor zowel de kansen als
de risico’s. Een goed voorbeeld is het Nationaal Onderwijslab AI (NOLAI). In NOLAI
werken scholen, wetenschappers en bedrijven samen aan de ontwikkeling en evaluatie
van verantwoorde en veilige digitale innovaties die tegemoetkomen aan de behoeftes
in het funderend onderwijs. In co-creatie werken zij aan een goede inzet van AI in
het onderwijs, vanuit een pedagogisch en didactisch verantwoorde basis, met oog voor
risico’s als privacy en autonomie van leerlingen en leraren.

Vraag 5

Zou u de gevaren van ChatGPT willen onderzoeken en maatregelen kunnen nemen, zodat
het gebruik van ChatGPT uit het klaslokaal of de collegezaal verbannen wordt?

Antwoord 5

Het kabinet verkent reeds de kansen en risico’s van AI binnen het onderwijs. Vorig
jaar zijn het rapport «Naar hoogwaardig digitaal onderwijs» van het Rathenau Instituut
en de verkenning «Inzet van intelligente technologie» van de Onderwijsraad verschenen.
De Onderwijsraad wijst op het belang van een actieve rol voor zowel leraren en docenten
als schoolleiders, bestuurders en de overheid bij de inzet van AI. Schoolleiders en
bestuurders hebben een belangrijke rol in het borgen dat leerlingen, studenten en
docenten digitaal geletterd zijn en AI zinvol en verantwoord inzetten. Voor de overheid
ziet de Onderwijsraad een faciliterende rol door kaders te scheppen, algemene leerdoelen
te formuleren voor digitale geletterdheid en te stimuleren dat er samen met de beroepsgroep
toepassingen van AI worden ontwikkeld.

Binnen het NOLAI is tot 2035 voorzien in een wetenschappelijk onderzoeksprogramma
waarbij in een breed perspectief gekeken wordt naar de kansen en risico’s van AI in
het onderwijs. Deze breedte levert een unieke samenwerking tussen wetenschappers om
de pedagogisch-didactische, sociaal-maatschappelijke en ethische aspecten van AI in
onderwijs in kaart te brengen.

Verder houdt het kabinet de ontwikkelingen rond generatieve AI nauwlettend in de gaten.
Zoals aangegeven bij de beantwoording van vraag 3, zijn onderwijsinstellingen als
eerste aan zet om te bepalen of en hoe ChatGPT en AI in den brede wordt ingezet binnen
een klaslokaal of collegezaal.

Vraag 6

Bent u ervan op de hoogte dat veel hackers deze tool inzetten?7

Antwoord 6

Ja, wij zijn op de hoogte van de inzet van deze tool door hackers.

Vraag 7

Denkt u dat extra lessen over dergelijke tools en mediawijsheid in het algemeen leerlingen
en studenten bewuster kan maken van het feit dat gebruik van Chat GPT een rem zet
op de ontwikkeling van taal- en schrijfvaardigheden die ze heel hun leven nodig hebben?

Vraag 7

Denkt u dat extra lessen over dergelijke tools en mediawijsheid in het algemeen leerlingen
en studenten bewuster kan maken van het feit dat gebruik van Chat GPT een rem zet
op de ontwikkeling van taal- en schrijfvaardigheden die ze heel hun leven nodig hebben?

Antwoord 7

Tools zoals ChatGPT vragen van docenten om te doordenken hoe ze op een doordachte
manier met AI in het onderwijs omgaan en leerlingen de nodige taal- en schrijfvaardigheden
bijbrengen. Van docenten vraagt dit meer op het gebied van didactische en digitale
vaardigheden. De sleutel ligt vooral bij de didactische aanpak in de klas, bijvoorbeeld
door leerlingen en studenten niet alleen te beoordelen op het eindproduct maar ook
op het schrijfproces of door opdrachten in de klas te maken met pen en papier.

Daarnaast is het belangrijk dat scholieren, studenten, leraren en de maatschappij
in gesprek blijven over het gebruik van AI in de klas. Van onderwijsinstellingen vraagt
dit om te doordenken hoe zij vanuit hun visie op goed onderwijs dit binnen hun instellingen
willen vormgeven. Zij worden hierbij ondersteund door Kennisnet en SURF, die webinars
en artikelen aanbieden. OCW draagt hieraan bij door het inrichten van een expertisepunt
voor digitale geletterdheid in 2023 waar leraren, schoolleiders en bestuurders terecht
kunnen voor hulp en informatie over digitale geletterdheid.