Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op de vragen van het lid Westerveld over het schrappen van honderden banen van jeugdhulpverleners in Limburg

Antwoord van Staatssecretaris Van Ooijen (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
9 februari 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 1324.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Honderd banen verdwijnen bij Xonar» en «Xonar schrapt
ruimt honderd banen en zoekt een fusiepartner»?1, 2

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat zijn de oorzaken van de problemen bij (jeugd)hulpaanbieder Xonar? Wordt er gesaneerd
op grond van enkel financiële overwegingen of zijn er andere oorzaken?

Antwoord 2

Xonar identificeert een aantal hoofdoorzaken voor de huidige financiële problematiek,
zoals inefficiënties in governance, aansturing en organisatie-inrichting, disbalans
tussen overhead vs. veronderstelling in tarieven, disbalans tussen inzet en normering
per zorgvorm/client, te hoge kosten zorgpersoneel vs. tarieven, verlies vanuit JENS-samenwerkingsverband,
niet (volledig) vergoede activiteiten/kosten en meerkosten corona.3

Vraag 3

Sinds wanneer zijn deze (financiële) problemen bekend? Wanneer was de Inspectie Gezondheidszorg
en Jeugd en wanneer was het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)
hiervan op de hoogte? Wat is er sindsdien ondernomen?

Antwoord 3

Wanneer sprake is van een aanbieder die met (mogelijke) financiële problemen te maken
heeft werken de desbetreffende aanbieder, gemeenten, de JA en het Rijk samen aan de
hand van het draaiboek «Continuïteit jeugdhulp», als onderdeel van het convenant «Bevorderen
continuïteit jeugdhulp».4 Doel van dit draaiboek is de continuïteit van zorg voor jeugdigen te borgen als risico’s
zich aandienen. In dit draaiboek staan de rollen en verantwoordelijkheden van de partijen
en het proces dat deze partijen met elkaar moeten doorlopen beschreven.

Naar aanleiding van de jaarcijfers van 2020 heeft de JA in november 2021 geconstateerd
dat Xonar zich op trede 2 van het draaiboek bevond: de situatie was «risicovol» (trede
2) maar niet «zorgelijk» (trede 3). Vanaf dat moment heeft de JA de financiële ontwikkelingen
bij Xonar, conform haar rol, elk kwartaal gemonitord. Tevens is een accounthoudende
regio toegewezen die namens het collectief van gemeenten optreedt als regievoerder.

Eind juli 2022 heeft de JA VWS geïnformeerd dat Xonar mogelijk op korte termijn trede
3 van het draaiboek zou bereiken. In september 2022 hebben betrokken partijen gezamenlijk
vastgesteld dat Xonar zich bevond op trede 3 van het draaiboek continuïteit jeugdhulp
en is Xonar gestart met het opstellen van een herstelplan. Dit plan richt zich op
een gecontroleerde bijsturing naar een herstel binnen zes maanden door oplossingen
in de brede bedrijfsvoering en contractering. Het conceptherstelplan is in december
2022 gedeeld met de 16 betrokken gemeenten.

De IGJ is sinds eind 2021 op de hoogte van de situatie bij Xonar.

Vraag 4

Op welke manier wordt het Ministerie van VWS op de hoogte gebracht van jeugdzorginstellingen
die de deuren sluiten, moeten saneren of fuseren?

Antwoord 4

Zoals hierboven beschreven werken de partijen volgens het draaiboek «Continuïteit
jeugdhulp». VWS heeft op reguliere basis contact met de JA en de IGJ over aanbieders
waarbij mogelijk sprake is van risico’s voor de continuïteit van zorg.

Daarnaast informeert het JA het Ministerie van VWS conform het relatiestatuut over
continuïteitsvraagstukken, bijvoorbeeld wanneer een aanbieder een trede opschaalt.5 In het geval dat alle mogelijkheden van de JA zijn uitgeput zonder dat de kwestie
is opgelost, besluit de JA om te escaleren naar het Ministerie van VWS.

Vraag 5

Wanneer bent u op de hoogte gebracht van dit besluit?

Antwoord 5

De JA heeft VWS eind juli 2022 geïnformeerd dat Xonar mogelijk op korte termijn trede
3 van het draaiboek zou bereiken. Onderdeel van trede 3 van het draaiboek «Continuïteit
jeugdhulp» is het opstellen van een herstelplan. Deze wordt momenteel uitgewerkt door
Xonar.

Vraag 6

Welke rol heeft u, als stelselverantwoordelijke, bij het sluiten van (grote) jeugdzorgaanbieders?

Antwoord 6

Vanuit mijn rol als stelselverantwoordelijke zie ik toe op de continuïteit van zorg
voor jeugdigen. Waar nodig ondersteun ik partijen bij het nemen van hun verantwoordelijkheid
conform het draaiboek «Continuïteit jeugdhulp». Jeugdhulpaanbieders zijn zelf verantwoordelijk
voor hun bedrijfsvoering en governance. Gemeenten zijn wettelijk verantwoordelijk
voor een toereikend aanbod van jeugdhulp. Ook na een eventuele sluiting van een jeugdhulpaanbieder
moeten zij zorgen dat kinderen en hun gezinnen passende jeugdhulp krijgen. Indien
gemeenten die verantwoordelijkheid niet nakomen, spreek ik gemeenten daarop aan via
het interbestuurlijk toezicht. Het interbestuurlijk toezicht kent verschillende stappen
die doorlopen dienen te worden.

Zo vindt er eerst signalering en factfinding plaats. Waarna ik, indien nodig, afspraken
met gemeenten maak over acties, termijnen en vervolg om de continuïteit van zorg te
kunnen borgen.

Vraag 7

Is er een voorgenomen besluit tot sanering voorgelegd aan betrokken gemeenteraden?
Zo ja, aan welke gemeenteraden is dit voorgelegd en welke colleges van burgemeester
en wethouders zijn betrokken?

Antwoord 7

Ik begrijp uit de openbare Raadsinformatiebrief6 dat de gemeente Maastricht en de overige 15 samenwerkende gemeenten in de jeugdhulpregio
Zuid-Limburg op 8 december jl. zijn geïnformeerd over de actuele ontwikkelingen bij
Xonar. Daarin wordt aangegeven dat zodra er inzicht is in het herstelplan samen met
de regievoerder en Xonar een planning voor het besluitvormingstraject in de gemeenten
wordt opgesteld. Later in het traject wordt dit voorgenomen besluit voorgelegd aan
de gemeenteraden.

Vraag 8

Zo nee, op welke manier vindt democratische controle plaats op besluiten zoals deze?

Antwoord 8

De democratische controle is in beginsel lokaal belegd bij de gemeenteraden. Gemeenteraden
hebben een controlerende functie op de besluiten die de Colleges van burgemeester
en Wethouders in betreffende gemeenten nemen. Gemeenten zijn wettelijk verantwoordelijk
voor een toereikend aanbod van jeugdhulp. Indien zij die verantwoordelijkheid niet
nakomen, spreek ik ze daarop vanuit mijn rol als stelselverantwoordelijke aan via
interbestuurlijk toezicht.

Vraag 9

Hoe kan het dat de laatste openbare jaarrekening op de website die van 2018 is? Wie
controleert of de publicatie van jaarstukken volgens de regels verloopt?

Antwoord 9

Jeugdhulpaanbieders zijn wettelijk verplicht jaarlijks een jaarverantwoording te deponeren.
De IGJ ziet hierop toe. Op de website www.jaarverantwoordingzorg.nl zijn de verplichte jaarstukken van Xonar gepubliceerd t/m 2021. Xonar heeft daarmee
aan de jaarverantwoordingsplicht voldaan.

Vraag 10

Deelt u de mening dat de openbare jaarstukken op de website erg summier zijn en controle
daarop dus moeilijk?

Antwoord 10

De jaarverantwoording, die moet worden gepubliceerd op de website www.jaarverantwoordingzorg.nl, moet aan bepaalde eisen voldoen zodat controle mogelijk is. De jaarverantwoording
bestaat uit een jaarrekening, een accountantsverklaring en overige informatie over
bijvoorbeeld de bedrijfsstructuur, personeel, het aantal cliënten en inzicht in eventuele
onderaannemers.

Vraag 11

Kunt u een overzicht geven van de bezoldiging van bestuurders (inclusief de ad interim-
bestuurder) en toezichthouders van Xonar in het kader van de Wet Normering Topinkomens?

Antwoord 11

Zoals elke WNT-instelling is ook Xonar verplicht hun WNT-verantwoording online openbaar
te maken. Dit kunnen zij via hun eigen website doen of via www.jaarverantwoordingzorg.nl. Het meest recente overzicht van de bestuurders (inclusief interim-bestuurders) en
van de toezichthouders van Xonar is hier te vinden.

Vraag 12

Hoe kan het dat in de jaarrekening van 2018 nog wordt geconstateerd dat het eigen
vermogen 7,4 miljoen euro bedraagt, de liquiditeitspositie 3,7 miljoen euro en er
nagenoeg geen uitstaande schulden zijn bij kredietinstellingen, maar er enkele jaren
later toch grote financiële problemen zijn?7

Antwoord 12

Jeugdhulpaanbieders zijn zelf verantwoordelijk voor hun bedrijfsvoering en governance.
Xonar identificeert zelf een aantal hoofdoorzaken voor de huidige financiële problematiek.
Zie hiervoor het antwoord op vraag 2. Omwille van het lopende proces kan ik niet verder
op deze specifieke casus ingaan.

Vraag 13

Klopt het dat Xonar praktisch monopolist was in de regio? Zo ja, hoe wordt in de toekomst
voorkomen dat het wegvallen van een grote speler een groot gat in het hulpaanbod veroorzaakt?

Antwoord 13

Gemeenten zijn wettelijk verantwoordelijk voor een toereikend aanbod van jeugdhulp.
Gemeenten werken daarin samen in een jeugdhulpregio. Ik zie toe op de continuïteit
van zorg voor jeugdigen. Om meer collectief en lokaal te kunnen sturen op de beschikbaarheid
van zorg voor jeugdigen werk ik aan het wettelijk bestendigen van een onafhankelijke
autoriteit die zicht houdt op de beschikbaarheid van zorg op het gehele terrein van
jeugdhulp, kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering en die de risico’s voor
de beschikbaarheid van specialistische zorg voor jeugdigen vroeg signaleert.

Ik heb van de accounthoudende gemeente Maastricht begrepen dat er meerdere aanbieders
van jeugdhulp zijn. Enkele specifieke zorgvormen kunnen niet zondermeer overgedragen
worden aan andere jeugdhulpaanbieders. Dit is een uitwerkingsvraag binnen het herstelplan
zodra dit plan definitief is vastgesteld.

Vraag 14

Waar kunnen de jongeren en de gezinnen terecht, nu Xonar bepaalde zorg niet meer biedt
en de gemeenten de zorg ingekocht heeft bij Xonar en niet meer bij kleine aanbieders?

Antwoord 14

Een deel van het zorgaanbod wordt, als onderdeel van het uiteindelijke herstelplan,
overgedragen aan andere aanbieders die deze hulp kunnen bieden. Bovendien is de zorg
bij meerdere partijen ingekocht en niet alleen bij Xonar.

Vraag 15

Hoe wordt zorgcontinuïteit gegarandeerd voor jongeren en gezinnen die nu gebruik maken
van de diensten van Xonar? Hoe wordt gezorgd dat jongeren en gezinnen dezelfde hulpverleners
kunnen behouden?

Antwoord 15

Bij een beslissing om te stoppen met een activiteit blijft continuïteit van zorg voor
de cliënten de hoogste prioriteit. Uit de Raadsinformatiebrief van 15 december 2022
is op te maken dat Xonar in dat geval alle contracten uitdient. Lopende arrangementen
worden afgerond (waar overdracht lastig lijkt) en daarbij wordt de kwaliteit van zorg
gewaarborgd.

Het is de verantwoordelijkheid van de gemeenten te zorgen voor voldoende passende
zorg. Het waarborgen hiervan is onderdeel van het besluitvormingsproces over en de
uitwerking van het herstelplan van Xonar.8

Het is ook de verantwoordelijkheid van gemeenten toe te zien dat indien sprake is
van overdracht van jeugdhulp aan andere aanbieders, de aanbieder in overleg treedt
over de overname van het betrokken personeel en het zoveel mogelijk voorzetten van
bestaande hulpverleningsrelaties tussen jeugdhulpverleners en jeugdigen of diens ouders.

Vraag 16

Wat betekent dit besluit voor het aanbod van jeugd- en opvoedhulp, pleegzorg, vrouwenopvang
en beschermde opvang in Limburg?

Antwoord 16

Gemeenten zien vanuit hun rol en verantwoordelijkheid erop toe dat voldoende passende
zorg beschikbaar is – zie ook antwoord 13, 14 en 15. Een deel van het zorgaanbod van
Xonar wordt, als onderdeel van het uiteindelijke herstelplan, overgedragen aan andere
aanbieders die deze hulp kunnen bieden.

Vraag 17

Kunt u van elk van de diensten die Xonar nu biedt beschrijven hoe deze in de (nabije)
toekomst worden ingevuld?

Antwoord 17

Een deel van het zorgaanbod van Xonar wordt, als onderdeel van het uiteindelijke herstelplan,
overgedragen aan andere aanbieders die deze hulp kunnen bieden. Besluitvorming over
het herstelplan moet nog plaatsvinden.

Vraag 18

Hoe wordt voorkomen dat hulpverleners die nu in dienst zijn bij deze aanbieder de
sector verlaten? Welke stappen worden er gezet om medewerkers voor de sector te behouden?

Antwoord 18

Voor de kinderen en hun naasten is het van belang dat de continuïteit en kwaliteit
van zorg gewaarborgd blijft. Uit de raadsinformatiebrief van 15 december 2022 blijkt
dat Xonar binnen haar herstelplan streeft naar een snelle transformatie, minimale
impact op het primair proces en zoveel mogelijk behoud van medewerkers voor Xonar.

Vraag 19

Wat vindt u van de constatering van zorgeconoom Wim Groot in het artikel, die het
«onwaarschijnlijk» acht dat er een fusiepartner te vinden is omdat er weinig zorgbedrijven
zijn die een financieel ongezond bedrijf zullen overnemen? Deelt u die constatering?
Zo ja, wat betekent dit voor de fusieplannen?

Antwoord 19

Er zijn verschillende scenario’s mogelijk voor aanbieders in de financiële problemen.
Op deze specifieke casus kan ik, in het belang van het lopende proces, niet nader
ingaan.