Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Tjeerd de Groot over het vangen van kippen

Antwoord van Minister Adema (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) (ontvangen 26 januari
2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022-2023, nr. 1014.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van de uitspraak van de rechter die stelde dat de Nederlandse
Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) «moet handhaven op de manier waarop kippen worden
gevangen»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat de rechter aangeeft dat bij het huidige (gedoog)beleid van de
NVWA rond kippenvangen geen sprake is van «een consistent en doordacht bestuursbeleid»?

Antwoord 2

Ik vind, zoals ik ook tijdens het commissiedebat Dieren in de veehouderij van 10 november
2022 heb aangegeven (Kamerstuk 28 286, nr. 1283), het net als mijn ambtsvoorgangers niet diervriendelijk als kippen aan de poten
gevangen worden en met meerdere dieren in één hand op de kop hangen, vaak vastgehouden
aan slechts één poot.

Er is lange tijd onduidelijkheid geweest over de reikwijdte van het artikel en het
feit dat pluimvee in Nederland op dezelfde wijze gevangen wordt als in de mede-lidstaten
van de Europese Unie. De opvatting van de rechter brengt hier duidelijkheid in. In
de uitspraak is het standpunt geformuleerd dat het verbod duidelijk is en dat er in
deze zaken een beboetbaar feit is begaan.

Vraag 3

Wat vindt u ervan dat de rechter aangeeft dat wetsovertredingen slechts in uitzonderlijke
gevallen mogen worden gedoogd indien er concreet zicht is op legalisatie en indien
handhaving onevenredig zou zijn, maar dat daar bij het vangen van kippen aan de poten
geen sprake van is?

Antwoord 3

De rechter heeft aangegeven dat slechts in uitzonderlijke gevallen mag worden gedoogd.
Mogelijk wordt het artikel over het verbod op het vangen van dieren aan de poten binnen
enkele jaren gewijzigd in het kader van de voorgenomen wijziging van de Transportverordening.
Deze ontwikkeling doet er ingevolge de uitspraak niet aan af dat het vangen aan de
poten nu verboden is en dat daarover geen misverstand kan bestaan. De rechter is stellig
in de beginselplicht tot handhaving en het bij de opgelegde heroverweging voorzien
in een doeltreffende, afschrikwekkende en evenredige handhaving.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat, in tegenstelling tot uw antwoorden op Kamervragen, er volgens
de rechter «geen duidelijke aanwijzing is dat de Uniewetgever bij de totstandkoming
van de Transportverordening de uitzondering op dat verbod voor pluimvee heeft willen
handhaven»?2

Antwoord 4

De opvatting die voorheen gangbaar was omdat de wijze van het vangen aan de poten
in de Europese Unie op dezelfde wijze geschiedt, heeft de rechter gewogen en anders
geduid. Zie ook mijn antwoord op vraag 3.

Vraag 5

Hoe reflecteert u op de uitspraak van de rechter over de eenduidigheid van het European
Food Safety Authority (EFSA)-advies dat «uit het advies volgt dat uitgangspunt is
dat pluimvee in rechtopstaande positie met de vleugels tegen het lichaam wordt gedragen
en bij het vangen niet ondersteboven wordt gehouden.»?

Antwoord 5

Uit het oogpunt van dierenwelzijn is het rechtop vangen van pluimvee het meest diervriendelijk.
Dat wordt duidelijk en uitgebreid onderbouwd in het EFSA-advies. Evenwel laat het
advies ook ruimte om de dieren (kortstondig) ondersteboven te tillen, mits aan aanvullende
randvoorwaarden wordt voldaan om de kans op letsel te verkleinen.

Om daadwerkelijk de kans op welzijnsaantasting zo klein mogelijk te houden is het
eveneens van belang om de praktische uitvoerbaarheid en de kunde van de vangploegen
in ogenschouw te nemen. Er zijn diverse stalsystemen en diverse soorten kippen/kuikens
en vangmethoden. De sector geeft aan dat er geen eenduidige methode aan te wijzen
is die in ieder systeem en voor iedere categorie pluimvee van toepassing kan zijn.

Vraag 6

Hoe gaat u invulling geven aan de opdracht die de rechter u meegaf om te komen tot
een «doeltreffende, afschrikwekkende en evenredige handhaving» van het verbod om kippen
aan de poten te vangen?

Antwoord 6

Naar aanleiding van de uitspraak zal de NVWA eerst herinspecties doen bij die bedrijven
die in het kader van het oorspronkelijke handhavingsverzoek zijn bezocht.

Indien er bij een inspectie wordt geconstateerd dat er aan de poten wordt gevangen,
zal er handhavend worden opgetreden.

De rechtbank merkte daarbij op dat de Minister af kan wijken van het interventiebeleid
en niet een boete maar een last onder dwangsom op kan leggen om zo herhaling van de
eerdere overtredingen te voorkomen. Daaraan kan ook een termijn worden verbonden waarbinnen
de overtredingen moeten worden beëindigd zodat vangbedrijven hun werkwijze daarop
nog kunnen aanpassen.

Het resultaat van de heroverweging moet leiden tot een doeltreffende, afschrikwekkende
en evenredige handhaving van de desbetreffende norm.

De NVWA is in overleg met diverse ngo’s en sectoren over deze kwestie om een realistisch
beeld te krijgen van de termijn die gemoeid is met de praktische uitvoerbaarheid in
de verschillende houderij- en stalsystemen, waaronder de beschikbaarheid en training
van personeel.

Eerder heb ik de sectoren al gevraagd te komen met een plan van aanpak om te komen
tot vangmethodes waarbij de kans op welzijnsaantasting en letsel zoveel mogelijk wordt
beperkt. Dit plan wordt door de sector in samenwerking met dierenwelzijnsorganisaties
waaronder Eyes on Animals en Dierenbescherming verder geconcretiseerd.

Vraag 7

Past het vangen van kippen aan de poten bij uw definitie van een «dierwaardige veehouderij»
mede met het oog op het feit dat de NVWA heeft aangegeven dat hier vaak ernstig vangletsel
bij optreedt leidend tot onder meer ernstig letsel, open botbreuken, dieren die tegen
containers slaan, hevig lijden en langzaam stikken?3

Antwoord 7

Zoals aangegeven bij het antwoord op vraag 2 vind ik het niet diervriendelijk als
kippen aan de poten gevangen worden en met meerdere dieren in één hand op de kop hangen,
vaak vastgehouden aan slechts één poot. Het EFSA-rapport beschrijft ook duidelijk
hoe deze vangmethode het welzijn van de dieren aantast. Echter, de EFSA-aanbevelingen
in het rapport zijn niet zo eenduidig als ik hoopte: rechtop vangen wordt weliswaar
aanbevolen, maar direct daarna staat een aanbeveling voor het vangen aan de poten,
onder bepaalde voorwaarden. Kortom, al heeft rechtop vangen de voorkeur, de EFSA wijst
vanuit dierenwelzijnsredenen het vangen aan de poten niet volledig af.

Daarbij wil ik benadrukken dat ernstige letsels, zoals open botbreuken, vooral te
wijten zijn aan het hardhandig omgaan met dieren tijdens het vangen en het in de kratten
of containers plaatsen. Ook het klemraken van lichaamsdelen zoals vleugels bij het
sluiten van de kratten en containers leidt tot ernstig letsel. Dit kan allemaal ook
bij rechtop vangen gebeuren, als de vangers niet zorgvuldig werken.

Vraag 8

Wat is uw inzet op Europees niveau met betrekking tot dit verbod op het vangen van
kippen aan de poten bij de herziening van de Transportrichtlijn, die over enkele jaren
is voorzien?

Antwoord 8

Mijn inzet voor de aankomende herziening van de transportverordening is op 5 juli
2022 aan de Tweede Kamer gestuurd (Bijlage bij de geannoteerde agenda van de Landbouw-
en Visserijraad van 18 juli 2022, Kamerstuk 21 501–32, nr. 1452). Samen met de landen van de zogeheten «Vught groep» (Duitsland, België, Denemarken,
Zweden en Nederland) pleit ik voor het vangen van pluimvee zoals is aanbevolen in
de factsheets voor goede praktijken, die in 2017 zijn opgesteld in het «Animal transport
guides project» van de Europese Commissie4. Hierin wordt het rechtop vangen aanbevolen, of anders het vangen aan de poten maar
dan met minder dieren in hand en altijd met ondersteuning van het lichaam. Ik ben
dus geen voorstander van een zogenoemde «reparatie» van de verbodsbepaling, als dit
betekent dat er een uitzondering komt voor pluimvee zonder enige aanvullende voorwaarden
om het dierenwelzijn te borgen.