Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kathmann over Buy Now, Pay Later betaaldiensten

Antwoord van Minister Schouten (Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen), mede namens
de Minister van Financiën (ontvangen 24 januari 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2022–2023, nr. 1132.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Jongeren vaak in financiële problemen door online shoppen
op afbetaling»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u ermee bekend dat via Buy Now, Pay Later (BNPL) betaaldiensten zoals Klarna
juist jongeren onder de 18 jaar krediet aangaan?

Antwoord 2

Eind vorig jaar heeft de Autoriteit Financiële Markten (AFM) een verkennend onderzoek
uitgevoerd naar achteraf betalen via zogenaamde BNPL-betaaldiensten.2 Hieruit blijkt dat achteraf betalen niet gebonden is aan één leeftijdsgroep. Alleen
onder de groep van 65 jaar en ouder is de methode minder populair. Jongeren onder
de 18 jaar mogen geen gebruikmaken maken van BNPL-betaaldiensten, alle aanbieders
in Nederland hanteren een leeftijdsgrens van 18 jaar. Uit het rapport van de AFM blijkt
dat alle aanbieders controles hebben ingericht om de identiteit van de consument vast
te stellen, maar dat deze controles in de praktijk tekortschieten wanneer jongeren
onder de 18 jaar hun leeftijd bijvoorbeeld niet eerlijk opgeven. Dit vind ik onacceptabel.
Aanbieders van BNPL-betaaldiensten moeten controleren of jongeren onder de 18 jaar
gebruikmaken van hun diensten, en het kabinet wil op korte termijn met de aanbieders
van BNPL-betaaldiensten om tafel om deze oproep kracht bij te zetten. In het antwoord
op vraag 6 licht ik toe welke maatregelen het kabinet neemt om jongeren te beschermen
tegen de risico’s van BNPL.

Vraag 3

Bent u ermee bekend dat het risico op betaalachterstanden groot is door oplopende
aanmaningskosten en uiteindelijke overdracht aan incassobureaus?

Antwoord 3

Uit het onderzoek van de AFM volgt dat de kosten voor te laat betalen gemiddeld rond
de € 15 bedragen. Tot 20 procent van de consumenten tot 65 jaar krijgt te maken met
kosten voor te late betaling. Jongeren van 18 tot 24 jaar krijgen relatief het vaakst
te maken met aanmaningskosten en senioren het minste. Ik vind dit een zorgelijk hoog
percentage, zeker als het gaat om de groep jongeren die hierdoor te makkelijk schulden
kunnen opbouwen. Ook dit punt neem ik mee in het gesprek dat wij willen voeren met
de aanbieders van BNPL-betaaldiensten.

De uitgestelde betaling leidt voor de meeste mensen niet tot een problematische betalingsachterstand
die doorstroomt naar een incassobureau. Het percentage consumenten dat wordt overgedragen
aan een incassobureau loopt bij één aanbieder op tot 6 procent voor jongeren tussen
de 18 en 24. Bij de andere aanbieders is dat percentage een stuk lager.

De vaak in verhouding hoge aanmaningskosten ten opzichte van de kosten van de aankoop
kunnen inderdaad bijdragen aan het risico op problematische betalingsachterstanden.

Daarnaast zijn er nog meer elementen aan BNPL die hiertoe kunnen bijdragen, waaronder
het feit dat aanbieders van BNPL-betaaldiensten voorafgaand aan het verstrekken van
de uitgestelde betaling onvoldoende informatie inwinnen over de financiële situatie
van de consument ter voorkoming van overkreditering. Bovendien zijn de meeste aanbieders
van BNPL-betaaldiensten niet aangesloten bij het Bureau Krediet Registratie (BKR)
waardoor zij niet kunnen controleren of een consument schulden en/of betalingsachterstanden
heeft. Hierdoor kunnen consumenten met schuldproblemen door een nieuwe uitgestelde
betaling verder in de problemen komen. Dit zijn risico’s voor het ontstaan en snel
groter worden van schuldenproblematiek en staat lijnrecht tegenover wat het kabinet
nastreeft met de aanpak geldzorgen, armoede en schulden.

Vraag 4

Bent u het eens dat het verwarrend kan zijn voor jongeren dat geadverteerd wordt met
termen als «gratis» en «0% rente», terwijl er vervolgens hoge aanmaningskosten worden
gerekend?

Antwoord 4

Ja, dat deel ik met u. Uit het onderzoek van de AFM blijkt dat de algemene voorwaarden
en eventuele aanmaningskosten vaak moeilijk vindbaar zijn en moeilijk leesbaar door
juridisch taalgebruik. Ook wordt de hoogte van de aanmaningskosten vaak niet of niet
duidelijk vertoond in het aankoopproces. Daarentegen promoten retailers het afrekenen
via een BNPL-betaaldienst als gratis of tegen 0 procent rente. Dit kan voor de consument
erg verwarrend zijn en wil het kabinet daarom aanpakken met regulering.

Vraag 5

Deelt u de zorg dat jongeren in de schulden raken via BNPL?

Antwoord 5

Ja, deze zorg deel ik zeker. BNPL voorziet in een behoefte van consumenten en veel
mensen maken op verantwoorde wijze gebruik van deze diensten. Maar we constateren
ook dat sommige consumenten, met name jongeren en mensen in een kwetsbare situatie,
te maken krijgen met hoge aanmaningskosten en problematische betalingsachterstanden.
Door middel van BNPL-betaaldiensten kunnen consumenten erg gemakkelijk een product
kopen en direct van deze aankoop genieten, zonder een negatieve associatie met de
betaling van de aankoop. Hierdoor kan de norm om alleen een aankoop te doen bij voldoende
geld op de bank- of spaarrekening veranderen, zeker wanneer jongeren BNPL gebruiken.
Ik deel dus uw zorg, en ik vind het onwenselijk als hierdoor het kopen op afbetaling
normaliseert en schuldgewenning optreedt.

Vraag 6

Welke maatregelen neemt u om jongeren te beschermen tegen de risico’s van BNPL?

Antwoord 6

In de antwoorden op de vragen hierboven komen diverse risico’s met betrekking tot
BNPL-betaaldiensten aan bod. Deze hangen samen met het feit dat een uitgestelde betaling
uitgezonderd is van de regels voor verantwoorde kredietverlening, mits deze tegen
onbetekenende kosten wordt aangeboden en binnen drie maanden wordt afgelost. Daarom
zet het kabinet zich bij de herziening van de Europese richtlijn consumentenkrediet
in om BNPL-betaaldiensten onder de reikwijdte van de richtlijn te brengen.

Het doel hiervan is het scheppen van de juiste randvoorwaarden zodat consumenten op
verantwoorde wijze van deze diensten gebruik kunnen maken.

Eind vorig jaar hebben de Europese Raad, de Europese Commissie en het Europees Parlement
een voorlopig politiek akkoord bereikt over de herziening van de richtlijn.3 Onderdeel van het akkoord is dat BNPL onder reikwijdte van de richtlijn komt te vallen
waardoor consumenten die gebruikmaken van BNPL beter worden beschermd. In de praktijk
betekent dit dat aanbieders van BNPL-betaaldiensten, net als aanbieders van consumptieve
leningen, straks o.a. een kredietwaardigheidstoets moeten uitvoeren en moeten voldoen
aan regels ten aanzien van informatieverstrekking en reclame-uitingen. Ook wordt de
maximale kredietvergoeding van toepassing op BNPL.

Het kabinet vindt het belangrijk dat alle meerderjarigen, ongeacht de leeftijd, die
een consumptief krediet afsluiten dit op verantwoorde wijze kunnen doen. Daarom zijn
de regels om consumenten te beschermen bij het afsluiten van consumptief krediet van
toepassing op iedereen. Dat geldt straks dus ook voor BNPL-betaaldiensten. De Wet
op het financieel toezicht maakt geen onderscheid op leeftijd. Tegelijk weten we dat
jongeren relatief meer kwetsbaar zijn voor de risico’s bij BNPL. Binnen de aanpak
Geldzorgen, armoede en schulden maakt het kabinet zich hard voor financiële educatie
om zo jongeren beter toe te rusten om met verleidingen om te gaan en gezond financieel
gedrag te bevorderen. Wijzer in geldzaken organiseert al meer dan tien jaar de Week
van het geld die draait om het maken van geldkeuzes. En vooruitlopend op de strengere
regelgeving gaat het kabinet met de aanbieders van BNPL-betaaldiensten in gesprek
over hun rol in het beter beschermen van kwetsbare consumenten waaronder jongere consumenten
tegen de risico’s van BNPL-betaaldiensten. Ik verwacht van hen concrete verbetervoorstellen.

Vraag 7

Op welke manier zorgt u dat bedrijven als Klarna klanten duidelijk vooraf informeren
over de aanmaningskosten?

Antwoord 7

Wanneer de nieuwe consumentenkredietregels van kracht worden moeten aanbieders van
BNPL-betaaldiensten voldoen aan diverse eisen ten aanzien van informatieverstrekking,
die strenger zijn dan het thans geldend consumentenkredietrecht. Informatie op de
website en in reclame-uitingen moet correct, duidelijk en niet-misleidend zijn. Ook
mag de informatie geen valse verwachtingen wekken ten aanzien van de kosten van BNPL-betaaldiensten.
Tot slot moet de hoogte van eventuele aanmaningskosten worden opgenomen in het precontractuele
informatiedocument.

Vraag 8

Op welke manier zorgt u dat de mogelijkheid voor consumenten in het algemeen en jongeren
in het bijzonder om te kopen via BNPL wordt stopgezet bij betaalachterstanden, in
plaats van dat dit pas gebeurt op het moment dat zij aan een incassobureau worden
overgedragen?

Antwoord 8

Met het onder de reikwijdte brengen van BNPL-betaaldiensten van de richtlijn consumentenkrediet,
moeten aanbieders straks ter voorkoming van overkreditering de kredietwaardigheid
van de consument beoordelen. In dat kader moeten aanbieders (thans vanaf een kredietbedrag
van 250 euro) een BKR-toets uitvoeren.

Hierdoor kunnen consumenten met betalingsachterstanden voorafgaand aan het verstrekken
van de uitgestelde betaling worden geïdentificeerd en kan voorkomen worden dat zij
(meer) nieuwe kredieten aangaan.

Vraag 9

Bent u het met ons eens dat het onwenselijk is dat BNPL betaaldiensten vrijstelling
krijgen onder de kredietwetgeving, waardoor zij niet vallen onder het toezicht van
het Bureau Kredietregistratie? Zo ja, bent u bereid om voor goed toezicht te zorgen?

Vraag 10

Deelt u de mening van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) dat meer wetgeving nodig
is om mensen te beschermen tegen de risico’s van uitgesteld betalen? Zo ja, bent u
bereid om adequate wetgeving voor te bereiden?

Antwoord 9 en 10

Ja, dat ben ik met u eens. Zie ook mijn antwoord op vraag 6, het kabinet is voorstander
om BNPL-betaaldiensten onder de reikwijdte van de regels omtrent verantwoorde kredietverstrekking
te brengen. Daarmee zal de AFM op basis van deze regels toezicht kunnen houden op
aanbieders van BNPL-betaaldiensten. Eind vorig jaar is een voorlopig politiek akkoord
bereikt om BNPL te reguleren. De Minister van Financiën zal de Tweede Kamer bij het
bereiken van een akkoord informeren over de vervolgstappen omrent het reguleren van
BNPL. Naar verwachting wordt in de eerste helft van dit jaar een akkoord bereikt.

Vraag 11

Bent u ermee bekend dat de Europese Richtlijn Consumentenkrediet mogelijk gewijzigd
wordt om de uitzonderingsgrond voor BNPL te wijzigen? Welke maatregelen neemt u vooruitlopend
hierop?

Antwoord 11

Ja, ik ben hier mee bekend. Graag verwijs ik naar het antwoord op vraag 6. De onderhandeling
over deze richtlijn bevindt zich in een afrondende fase; in een voorlopig politiek
akkoord is opgenomen dat BNPL-betaaldiensten onder de reikwijdte van de richtlijn
komen te vallen. Het kabinet is niet voornemens om vooruitlopend op de nieuwe Europese
regels maatregelen te nemen: BNPL-betaaldiensten zijn makkelijk grensoverschrijdend
aan te bieden. Het is dus echt zaak om binnen de EU tot gezamenlijke regels te komen.
Verder dienen de Europese regels straks geïmplementeerd te worden in de Wet op het
financieel toezicht en het Burgerlijk Wetboek. Wel wil het kabinet – vooruitlopend
op de strengere regelgeving – op korte termijn met aanbieders van BNPL-betaaldiensten
om tafel over de stappen die zij op dit moment al kunnen nemen om betere bescherming
te bieden tegen de risico’s van BNPL-betaaldiensten.