Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van den Berg over het bericht 'Dit zijn de gevolgen van de verhuizing van het St. Antonius ziekenhuis volgens een zorgeconoom'

Antwoord van Minister Kuipers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 18 januari
2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 1135.

Vraag 1

Kent u het bericht «Dit zijn de gevolgen van de verhuizing van het St. Antonius ziekenhuis
volgens een zorgeconoom»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven welke gemeenten zijn geconsulteerd?

Antwoord 2

Het St. Antonius Ziekenhuis heeft mij laten weten dat het in maart en juni van 2021
en in juli 2022 gezamenlijke sessies heeft georganiseerd met de volgende gemeenten:
Nieuwegein, Utrecht, Houten, Ronde Venen, Stichtse Vecht, Vijfherenlanden, Woerden
en IJsselstein. Vervolgens zijn in het najaar van 2022 voor een persoonlijk gesprek
bezoeken gebracht door het ziekenhuis in de volgende gemeenten: Nieuwegein, Utrecht,
Houten, Woerden, IJsselstein, Montfoort, Lopik, Vijfherenlanden en Culemborg.

Vraag 3

Kunt u met de Kamer de documenten delen die ter consultatie zijn voorgelegd aan de
betrokken gemeentebestuurders, conform de wettelijke bepalingen?

Antwoord 3

De wetgeving schrijft niet voor welke documenten met gemeentebestuurders moeten worden
gedeeld indien een bijeenkomst met gemeentebestuurders wordt georganiseerd over een
eventuele sluiting van het aanbod van acute zorg op een bepaalde locatie (Uitvoeringsregeling
Wkkgz, artikel 8i, eerste lid). Het ziekenhuis dient de gemeentebestuurders te informeren
over de plannen en over de uitkomsten van de bereikbaarheidsanalyse van het RIVM.
Ik heb de informatie/stukken die met de gemeentes gedeeld zijn niet tot mijn beschikking.

Vraag 4

Deelt u de mening dat een besluit tot samenvoeging niet door de directie van het St.
Antoniusziekenhuis genomen kan worden zonder dat het effect op de ambulance-capaciteit
en het effect op de beschikbaarheid en bereikbaarheid van zorg bij de andere ziekenhuizen
wordt bezien?

Antwoord 4

Het ziekenhuis moet voor deze wijziging de procedure uit het Uitvoeringsbesluit Wkkgz
(de AMvB acute zorg) volgen. Hiervoor moet onder andere een bereikbaarheidsanalyse
bij het RIVM worden aangevraagd en moeten gemeenten en inwoners worden betrokken.2 Onderdeel van de bereikbaarheidsanalyse is het effect voor patiënten op de rijtijden
per ambulance naar de dichtstbij zijnde locatie waar na de eventuele sluiting de betreffende
acute zorg wordt geboden en het gevolg van een eventuele sluiting voor het gevoelig
worden voor de 45-minutennorm van andere zorgaanbieders. (Uitvoeringsbesluit Wkkgz,
artikel 8a.4, eerste lid, onderdeel g). In het continuïteitsplan moet het ziekenhuis
aangeven welke afspraken er door het ziekenhuis, andere zorgaanbieders en zorgverzekeraars
zijn gemaakt met het oog op de continuïteit in de bereikbaarheid en beschikbaarheid
van de acute zorg (Uitvoeringsregeling Wkkgz, artikel 8m, onderdeel f). Overigens
gaat het om een situatie die pas over twaalf jaar concreet wordt. De komende jaren
heeft het ziekenhuis de tijd om invulling te geven aan de zorg in de regio Nieuwegein.

Vraag 5

Kunt u aangeven wat het effect van een samenvoeging is op ambulance-capaciteit en
de effecten met betrekking tot beschikbaarheid en bereikbaarheid van zorg de andere
ziekenhuizen?

Antwoord 5

Zoals ik ook in het antwoord op vraag 4 heb aangegeven, geeft het RIVM in de bereikbaarheidsanalyse
aan wat de effecten zijn op de rijtijden voor patiënten per ambulance naar de dichtstbijzijnde
locatie waar de betreffende acute zorg wordt aangeboden. Tevens geeft het RIVM aan
of door de sluiting van het aanbod van acute zorg op de betreffende locatie andere
zorgaanbieders gevoelig worden voor de bereikbaarheidsnormen. De voorgenomen sluiting
moet in het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) besproken worden. In dat overleg
worden afspraken gemaakt over de beschikbaarheid en bereikbaarheid van de acute zorg
in de regio. Het effect op de ambulance-capaciteit en het effect op de beschikbaarheid
en bereikbaarheid van zorg bij de andere ziekenhuizen wordt door het ziekenhuis meegenomen
in de verdere uitwerking van de plannen, samen met betrokken partijen.

Vraag 6

Deelt u de mening dat die ziekenhuizen worden samengevoegd tot één locatie de eerste
jaren veel energie richten op de interne organisatie c.q. de vervlechting?

Antwoord 6

Elke organisatieverandering heeft tijd nodig om goed geïmplementeerd te worden. Het
St. Antonius Ziekenhuis neemt hier in ieder geval ruim de tijd voor, daar het voornemen
tot daadwerkelijke samenvoeging voor het jaar 2035 gepland staat. Ik heb er dan ook
vertrouwen in dat dit zorgvuldig plaats zal vinden.

Vraag 7

Kunt u aangeven waarom deze fusie een goed plan zou zijn tegen de achtergrond van
het onderzoek over Spoedeisende hulp in Denemarken, waaruit bleek dat concentratie
niet had geleid tot betere zorg?3

Antwoord 7

Graag wil ik hier benadrukken dat het hier niet gaat om een fusie. Het St. Antonius
ziekenhuis geeft aan dat de keuze om het grootste deel van de ziekenhuisfuncties te
concentreren op de locatie Utrecht is ingegeven vanuit het de wens om de zorg betaalbaar
en toegankelijk te houden, maar vooral ook van goede kwaliteit. In Denemarken was
sprake van een zeer grote landelijke

concentratie van ziekenhuiszorg. Die situatie is niet te vergelijken met de situatie
waarin één ziekenhuis functies concentreert en dat doet op basis van een onderbouwd
en afgewogen plan met het oog op de kwaliteit van de zorg.

Vraag 8

Kunt u aangeven wat het kosteneffect is geweest van de fusie van de ziekenhuizen tot
het Elisabeth Twee Steden Ziekenhuis in Tilburg met betrekking tot behandelmixen?

Antwoord 8

Op 14 augustus 2013 zijn het St. Elisabeth Ziekenhuis (EZ) en TweeSteden Ziekenhuis
(TSz) bestuurlijk gefuseerd waarna beide ziekenhuizen vervolgens op 1 januari 2016
juridisch zijn gefuseerd. De fusie was, anders dan de voorgenomen verhuizing van het
St. Antonius Ziekenhuis, een fusie tussen twee ziekenhuizen waarbij de oorspronkelijke
locaties behouden bleven. Het St. Antonius Ziekenhuis is van plan om twee locaties
van dezelfde ziekenhuisorganisatie samen te voegen.

Voor de beantwoording van deze vraag is contact opgenomen met het Elisabeth Twee Steden
ziekenhuis (ETZ). Zij geven aan dat er ten tijde van de voorgenomen fusie tussen EZ
en TSz zorgen waren vanuit de toenmalige Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa,
de voorganger van de Autoriteit Consument en Markt (ACM)) dat de fusie tussen beide
ziekenhuizen de zorg duurder zou maken. Het ETZ heeft derhalve als voorwaarde van
de NMA gekregen dat in de pre-fusie periode moest worden aangetoond dat de prijzen
van de dbc’s (diagnose behandelcombinatie) van het vrije segment niet méér zouden
stijgen dan de gemiddelde index over de jaren 2013 tot en met 1 januari 2016 (datum
van de fusie). Het ETZ geeft aan dat het dit in deze periode heeft kunnen aantonen
(met accountantsverklaring). De prijsstijging was, volgens het ETZ, in die periode
ongeveer de helft van de gemiddelde prijsindex, waarmee het per saldo een kostenbesparing
heeft opgeleverd hetgeen ook een voorwaarde was van de zorgverzekeraars.

Vraag 9

Kunt aangeven hoe de vertakking/organisatiestructuur er gaat uitzien, aangezien artsen
gaan straks werken in een groter team?

Antwoord 9

Het St. Antonius Ziekenhuis heeft mij laten weten dat de organisatiestructuur niet
zal veranderen. De teams blijven hetzelfde; zij werken op dit moment ook al in één
organisatie.

Vraag 10

Deelt u de mening dat grotere teams zullen leiden tot verdunning van contacten met
andere teams en dat dit zal leiden tot meer onafhankelijke eilandjes? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 10

Zoals in mijn antwoord op vraag 9 ook aangegeven blijven de teams ongewijzigd. Zij
zullen alleen efficiënter samenwerken op één locatie in plaats van verdeeld over twee
locaties. Volgens het St. Antonius ziekenhuis bevordert het samenvoegen van de expertises
een soepel verloop van zorgprocessen. Bovendien zijn er ook minder verplaatsingen
(materiaal, patiënten) nodig wanneer geconcentreerd is op één locatie. Daarbij zijn
er ook juist voordelen van de samenvoeging zoals dat er meer patiënten behandeld kunnen
worden doordat operaties en behandelingen efficiënter ingepland kunnen worden. Ook
is geen dubbele bezetting van personeel meer nodig.

Vraag 11

Kunt u aangeven hoeveel en uit welke woonplaatsen de huidige patiënten van het Antoniusziekenhuis
in Nieuwegein komen?

Antwoord 11

Nee, over deze cijfers beschik ik niet. De patiënten van het St. Antonius Ziekenhuizen
worden niet gekoppeld aan één locatie, zij ontvangen hun zorg op verschillende/meerdere
locaties.

Vraag 12

Deelt u de mening dat implementatie van het voorgenomen besluit zal leiden tot uitholling
van de zorg zoals dat ook met het Hofpoort ziekenhuis in Woerden is gebeurd?

Antwoord 12

Nee, die mening deel ik niet. Het is van belang dat de continuïteit en toegankelijkheid
van zorg in de regio geborgd blijft. In het ROAZ dienen daarover afspraken te worden
gemaakt en de zorgverzekeraar moet daar in zijn contractering rekening mee te houden.
Ook bij de keuze om de meer complexe zorg en de huisartsenpost (HAP) te concentreren
in Leidsche Rijn stond de kwaliteit van zorg voorop. We hebben in het Integraal Zorgakkoord
(IZA) afspraken gemaakt over passende zorg. Passende zorg betekent dat de zorg toegevoegde
waarde heeft voor de patiënt en dat we moeten nadenken over de zinnigheid van zorg
en dat de zorg door de juiste hulpverlener op de juiste plek verleend moet worden.
Daarvoor moeten keuzes gemaakt worden. De geschetste ontwikkelingen vragen om een
heroriëntatie op hoe we de zorg in ons land hebben georganiseerd en ingericht.

Vraag 13

Deelt u de mening dat implementatie van het voorgenomen besluit zal leiden tot een
groot machtsblok en dat dat onwenselijk is in relatie tot de transformatie van de
zorg en de afspraken met zorgverzekeraars?

Antwoord 13

Allereerst wil ik hier nogmaals benadrukken dat het hier niet gaat om een fusie van
twee ziekenhuizen waardoor de mogelijkheid zou bestaan dat een machtsblok ontstaat
in de onderhandelingen met de zorgverzekeraar. Het betreft alleen het samenvoegen
van twee locaties van dezelfde ziekenhuisorganisatie. Er is geen grond om te concluderen
dat deze samenvoeging van locaties leidt tot meer marktmacht en negatieve effecten
voor de zorg. Ik deel de mening dus niet.

In het algemeen geldt dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en de ACM toezien op
machtsverhoudingen in de zorgmarkten. Als een zorgaanbieder aanmerkelijke marktmacht
heeft, kan de NZa maatregelen treffen. Daarnaast heeft de ACM de mogelijkheid om in
te grijpen als blijkt dat er sprake is van machtsmisbruik.