Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van der Staaij over het bericht ‘Tbs'er ontsnapt tijdens begeleid verlof, verdacht van neersteken vrouw’

Antwoord van Minister Weerwind (Rechtsbescherming) (ontvangen 16 januari 2023). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 1146.

Vraag 1

Bent u bekend met de inhoud van het bericht «Tbs'er ontsnapt tijdens begeleid verlof,
verdacht van neersteken vrouw»?1

Antwoord 1

Ja, ik heb kennisgenomen van het bericht.

Vraag 2

Wat is uw reactie op dit bericht?

Antwoord 2

In de eerste plaats is dit vreselijk voor het slachtoffer. Het is daarbij op zijn
minst wrang te noemen dat de verdachte een tbs-gestelde is, die zich had onttrokken
aan zijn begeleid verlof. We behandelen tbs-gestelden namelijk intensief om juist
recidive te voorkomen. Maar helaas kan niet alle recidive voorkomen worden. Ik ben
dankbaar voor het uitstekende werk van politie en justitie die de man nog dezelfde
dag hebben kunnen aanhouden.

Vraag 3

Zijn er signalen opgevangen dat de tbs'er een ontsnappingspoging zou doen tijdens
zijn verlof? Hoe is daarmee omgegaan?

Antwoord 3

Op individuele gevallen ga ik inhoudelijk niet in. Bovendien loopt het opsporingsonderzoek
nog. Wel kan ik u in algemene zin informeren over de toekenning van verlof binnen
het tbs-stelsel.

Verlof is een belangrijk onderdeel van de behandeling van een tbs-gestelde. Verlof
wordt ingezet om de vaardigheden die de tbs-gestelde heeft geleerd in de praktijk
te brengen. Door stapsgewijs te oefenen met vrijheden werken we aan een veilige terugkeer
buiten de muren van een kliniek.

De beslissing om verlof te verlenen komt zorgvuldig tot stand. In de eerste plaats
wordt in een kliniek afgewogen of verlof verantwoord is, inclusief een toetsing bij
een interne verlofcommissie, waar niet bij de behandeling betrokken deskundigen in
zitten. Dit gebeurt multidisciplinair. Als het past in het behandelplan van een tbs-gestelde
vraagt een kliniek een verlofmachtiging aan bij de Dienst Justitiële Inrichtingen
(DJI). Vervolgens beoordeelt het Adviescollege Verloftoetsing Tbs (AVT) de aanvraag
en adviseert DJI. In deze onafhankelijke commissie zitten ervaren psychologen, psychiaters
en juristen die iedere verlofaanvraag beoordelen. Vervolgens besluit de Divisie Individuele
Zaken van de DJI op basis van het advies of de tbs-gestelde op verlof mag. DJI neemt
dit besluit namens mij als Minister. Bij een negatief advies van het AVT (dat wil
zeggen een advies om geen verlof te verlenen), moet DJI dit advies overnemen. Bij
een positief advies mag DJI anders beslissen. Als besloten wordt dat een tbs-gestelde
op verlof mag, wordt vastgelegd waar het verlof voor dient en onder welke voorwaarden
het plaats mag vinden.

Een verlofmachtiging wordt verleend aan het hoofd van de instelling voor de duur van
één jaar. De kliniek beoordeelt gedurende de gehele behandeling of, conform de verleende
verlofmachtiging, het verlof daadwerkelijk wordt verleend. Dit hoort ook bij de forensische
scherpte die we vragen van alle klinieken. Indien er in de dagen richting het verlofmoment
bijvoorbeeld concrete signalen zouden zijn dat iemand zich zou willen onttrekken,
gaat het verlof niet door.

Vraag 4

Is het gebruikelijk dat er enkel een begeleider meegaat op verlof, zonder aanvullende
maatregelen zoals een elektronische enkelband? Zo ja, bent u bereid aanvullende maatregelen
te onderzoeken teneinde een gevluchte tbs'er sneller op te kunnen sporen?

Antwoord 4

Tbs-gestelden krijgen verlof in verschillende fasen. De eerste fase begint met dubbel
beveiligd verlof, waar een begeleider vanuit de kliniek en een beveiliger mee gaan.
Vervolgens kan, indien verantwoord, worden afgebouwd naar dubbel begeleid verlof waarbij
twee begeleiders mee gaan of enkel begeleid verlof waar één begeleider meegaat. De
volgende fasen zijn het onbegeleid verlof en vervolgens transmuraal verlof, waarbij
de tbs-gestelde buiten de kliniek verblijft maar nog wel in de kliniek behandeling
krijgt. De laatste stap voorafgaand aan de voorwaardelijke beëindiging van de tbs-maatregel
is proefverlof.

Voorafgaand aan elke volgende fase en/of na afloop van een verlofmachtiging dient
een nieuwe aanvraag ingediend te worden. Hiervoor wordt opnieuw de procedure zoals
onder vraag 3 beschreven gevolgd. Een tbs-gestelde mag alleen op een bepaalde vorm
van verlof wanneer dit na zorgvuldige afweging verantwoord wordt geacht. Zolang de
adviescommissies geen positief advies afgeven, zal een tbs-gestelde niet in de volgende
fase van verlof overgaan. Het kan voorkomen dat een tbs-gestelde bijvoorbeeld niet
verder komt dan de fase van begeleid verlof.

Een elektronische enkelband is momenteel geen instrument dat bij verloven wordt ingezet.
Wel is recentelijk een pilot afgerond waarbij onder andere onderzocht is of toepassing
van een elektronische enkelband of alcoholmeter tijdens verlof bijdraagt aan afspraakbetrouwbaarheid
en daarmee een effectieve behandeling en risicomanagement. Ik onderzoek momenteel
de resultaten van deze pilot. Ik zal uw Kamer over de uitkomsten van het onderzoek
naar de resultaten van de pilot informeren in de tweede voortgangsbrief forensische
zorg van dit jaar.

In de spaarzame gevallen dat een tbs-gestelde zich onttrekt, is opsporing veelal niet
noodzakelijk. Wanneer iemand toch niet zelfstandig terugkeert, wordt een specialistisch
opsporingsteam van het OM en politie, FastNL, ingezet. Overigens is de definitie van
een onttrekking breed. Dit kan het te laat terugkeren van verlof betekenen, maar ook
het niet nakomen van de afspraken tijdens het verlof.

Vraag 5 en 7

Welke maatregelen zijn en worden genomen om herhaling te voorkomen, aangezien dit
jaar ook al twee tbs'ers wisten te ontstnappen uit deze kliniek?

Welke mogelijkheden ziet u om de voorwaarden waaraan een tbs'er moet voldoen om op
verlof te mogen aan te scherpen?

Antwoord 5 en 7

Ik vind het van cruciaal belang dat als zich incidenten voordoen er nauwkeurig gekeken
wordt hoe het heeft kunnen gebeuren en dat er van geleerd wordt. Het incident waar
deze Kamervragen op zien, is daarom voor mij aanleiding geweest de toedracht van het
incident zorgvuldig na te gaan, samen met de FPC de Pompestichting en DJI. Zo voert
de Pompestichting zelf nog een interne evaluatie uit. Op basis van de tot nu toe bekende
feiten is geen onzorgvuldig handelen geconstateerd.2

Naar de ontvluchting uit FPC de Pompestichting in juni afgelopen jaar voert de Inspectie
Justitie en Veiligheid onderzoek uit. Vooruitlopend op dat rapport heeft de kliniek
deze zomer al wel maatregelen getroffen. FPC de Pompestichting heeft in overleg met
de beveiligingsexperts van DJI tijdelijk extra bouwkundige en elektronische maatregelen
genomen om een soortgelijke ontvluchting te kunnen voorkomen. De aard van deze maatregelen
is met het oog op het voorkomen van ontvluchtingen vertrouwelijk.

De afgelopen jaren (vanaf 2018) vinden bijna 70 duizend (on)begeleid verlofbewegingen
per jaar plaats vanuit een tbs-kliniek.3 Uit de cijfers van afgelopen vijf jaar (zie tabel) blijkt dat een onttrekking tijdens
deze verlofbewegingen relatief zeldzaam is, waarbij ten tijden van de coronapandemie
een daling van het aantal onttrekkingen waarneembaar is. Vreselijke incidenten zoals
het onderhavige zijn gelukkig zeer uitzonderlijk. Ik zie momenteel dus geen aanleiding
om de voorwaarden waar een tbs-gestelde aan moet voldoen om op verlof te mogen aan
te scherpen.

Aantal onttrekkingen van tbs-gestelden in de periode 2018 tot en met 30 november 20221

jaar

Ontvluchtingen (A)2

Overige onttrekkingen (B t/m G)3

Totaal

2018

0

30

30

2019

1

44

45

2020

2

30

32

2021

0

21

21

2022

2

39

414

X Noot

1

Cijfers van DJI

X Noot

2

A – Ontvluchting vanuit/zonder toestemming verlaten van een (normaal) beveiligde,
uitgebreid beveiligde of extra beveiligde) DJI-inrichting of afdeling of het tot die
inrichting behorende terrein, dan wel van een afgesloten ruimte van een beperkt beveiligde
inrichting.

X Noot

3

B – Onttrekking vanuit een afgesloten ruimte of terrein van een (psychiatrisch) ziekenhuis
of (niet-DJI) instelling.

C – Onttrekking aan het toezicht tijdens vervoer.

D – Onttrekking aan het toezicht tijdens een begeleid verlof of ander verblijf buiten
de inrichting onder begeleiding.

E – Onttrekking vanuit een zeer beperkt beveiligde (ZBBI) of beperkt beveiligde (BBI)
inrichting of terrein (niet vanuit een afgesloten ruimte) (niet van toepassing voor
TBS).

F – Onttrekking vanuit/zonder toestemming verlaten van een open afdeling van een (psychiatrisch)
ziekenhuis of (niet-DJI) instelling waarnaar de justitiabele is overgebracht wegens
de noodzaak tot verpleging, zorg, hulp of behandeling.

G – Onttrekking door het zich niet tijdig op de afgesproken plaats bevinden of daar
terugkeren na of tijdens onbegeleid verlof, deelname aan een scholings- of trainingsprogramma
(STP), penitentiair programma (PP), of ander toegestaan verblijf buiten de inrichting
zonder begeleiding.

X Noot

4

Voorlopig cijfer

Vraag 6

Worden nabestaanden en andere betrokkenen altijd op de hoogte gesteld van het verlof
van een tbs'er?

Antwoord 6

Slachtoffers en/of nabestaanden kunnen bij het Openbaar Ministerie (OM) aangeven dat
zij geïnformeerd willen worden als een tbs-gestelde verlof krijgt toegekend. Daarnaast
informeert het OM slachtoffers en/of nabestaanden, die dat wensen, over de plaatsing
in de kliniek, als er sprake is van een onttrekking en als de maatregel wordt verlengd
of (voorwaardelijk) beëindigd.