Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van den Berg en Inge van Dijk over bankzaken op Saba

Antwoord van Staatssecretaris Van Huffelen (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties),
mede namens de Minister van Financiën (ontvangen 12 december 2022). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 426.

Vraag 1

Kent u de motie die de Eilandsraad van Saba 22 september 2021 heeft aangenomen?1

Antwoord 1

Ja, daar ben ik mee bekend. Ik erken dat er problemen zijn voor zowel inwoners als
ondernemers op de BES-eilanden als het gaat om bancaire dienstverlening; van het doen
van betalingen tot het afsluiten van leningen en hypotheken.

Om de toegang tot bancaire diensten en financiële producten te verbeteren zijn in
het afsprakenakkoord Sint Eustatius (2022–2023)2 en de «Saba Package 2.0» (2022–2025)3 afspraken gemaakt tussen de openbare lichamen en de betrokken ministeries. In het
kader van de bestuurlijke afspraken is daarnaast afgesproken dat er een Taskforce
knelpunten Caribisch Nederland komt die zich onder andere zal gaan richten op de bancaire
dienstverlening.4 Deze Taskforce werkt momenteel aan het identificeren en wegnemen van belemmeringen
en tevens aan het verbeteren van de bancaire dienstverlening in brede zin. De Nederlandsche
Bank (DNB) is van 1 tot en met 10 november op bezoek geweest in Caribisch Nederland
alsmede Curaçao en Sint Maarten om met de openbare lichamen, banken, Kamers van Koophandel
en maatschappelijke organisaties te praten over de knelpunten in de bancaire dienstverlening
en te komen tot oplossingen.

Vraag 2

Kent u de brief van Saba Business Association aan de Centrale Bank van Curaçao en
Sint Maarten?5

Antwoord 2

Ja, daar ben ik mee bekend.

Vraag 3

Kent u het documentOverview Saba banking situation?6

Antwoord 3

Ja, daar ben ik mee bekend.

Vraag 4

Kunt u aangeven welke (dependances van c.q. pinautomaten van) banken aanwezig zijn
op welke BES-eilanden?

Antwoord 4

Er zijn vier banken op Bonaire: Maduro & Curiel’s bank (MCB), Banco di Caribe (BdC),
Orco bank en Royal Bank of Canada (RBC). Op Saba is de RBC bank aanwezig. Op Sint-Eustatius
is MCB aanwezig. Van deze zes banken is er slechts één, de MCB, juridisch zelfstandig.
Al deze banken zijn direct, of indirect via Sint-Maarten, bijkantoren van banken op
Curaçao.7 Op Bonaire zijn 15 pinautomaten aanwezig. Op Sint-Eustatius en Saba zijn ieder twee
pinautomaten aanwezig. Één pinautomaat betaalt het openbaar lichaam van Saba. De overige
pinautomaten zijn van de betrokken banken.

Vraag 5

In de missie van De Nederlandse Bank staat:We werken aan stabiele prijzen, een soepel
en veilig betalingsverkeer, en solide en integere financiële instellingen; geldt dat
ook voor de BES-eilanden?

Antwoord 5

Ja, dit volgt ook uit de wettelijke taken van DNB. Artikel 4, eerste lid, van de Bankwet
1998 beschrijft de taken van DNB, waaronder het bevorderen van de goede werking van
het betalingsverkeer. Artikel 4, tweede lid, beschrijft dat DNB deze taken ook kan
uitvoeren voor de BES-eilanden. DNB bevordert de goede werking van het betalingsverkeer.
Een voorbeeld hiervan is de Werkgroep Betalingsverkeer Caribisch Nederland waarin
DNB regelmatig met de bankiersvereniging en maatschappelijke partners praat over het
betalingsverkeer. Daarnaast houdt DNB toezicht op een aantal financiële instellingen
in Caribisch Nederland8.

Vraag 6

Vallen de banken c.q. dependances c.q. pinautomaten op de BES-eilanden onder het toezicht
van DNB? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

DNB is op grond van de Wet financiële markten BES prudentieel en integriteitstoezichthouder
voor financiële instellingen op de BES-eilanden. Er is één bank (MCB) die juridisch
gevestigd is op de BES-eilanden en onder prudentieel toezicht staat van DNB. Deze
bank is een bank van een dochter van een Curaçaose bank en staat daardoor indirect
ook onder toezicht van de Centrale Bank Curaçao en Sint Maarten (CBCS). Alle overige
banken op de BES-eilanden zijn daar niet juridisch gevestigd en staan niet onder prudentieel
toezicht van DNB omdat het kapitaal elders wordt aangehouden. Wel staan alle banken
op de BES-eilanden onder integriteitstoezicht van DNB. Net zoals in Nederland strekt
het toezicht van DNB zich niet uit tot pinautomaten.

Zoals ik heb toegelicht in het antwoord op vraag 5 bevordert DNB naast het toezicht
op een aantal financiële instellingen de goede werking van het betalingsverkeer op
de BES-eilanden. Een voorbeeld hiervan is de Werkgroep Betalingsverkeer Caribisch
Nederland waarin DNB regelmatig met de bankiersvereniging en maatschappelijke partners
praat over het betalingsverkeer, waaronder pinautomaten. Ook onderhoudt DNB contacten
met de commerciële banken en de centrale banken op de BES-eilanden.

Vraag 7

Waarom is het voor een inwoner van de BES-eilanden blijkbaar niet mogelijk een rekening
te open van een Nederlandse bank zoals bij ING, ABN-AMRO of RABO? Ze zijn toch inwoners
van Nederland?

Antwoord 7

Banken bepalen zelf hun klantenbestand, onder meer op een door de bank zelf bepaalde
ondernemersstrategie en door hen gewenste risicoprofiel. Nederlandse banken kunnen
hun diensten in beginsel aanbieden in Caribisch Nederland. Zoals eerder aan uw Kamer
gemeld, is de Minister van Financiën met de betrokken partijen in gesprek getreden
om de drempels weg te nemen die het aanbieden van bancaire diensten in Caribisch Nederland
door Nederlandse banken in de weg staan9. Uit de gesprekken met de banken bleek dat banken naast de wettelijke belemmering,
enkele praktische belemmeringen ervaren om eurobetaalrekeningen aan te bieden. Een
voorbeeld hiervan is het ontbreken van postcodes.

Inwoners van de BES-eilanden, die de Nederlandse nationaliteit hebben, zijn burgers
van de Europese Unie. In artikel 16, eerste lid, van de richtlijn betaalrekeningen
is bepaald dat de lidstaten ervoor zorgen dat alle kredietinstellingen of een voldoende
aantal kredietinstellingen aan consumenten betaalrekeningen met basisfuncties aanbieden
zodat de toegang daartoe voor alle consumenten op hun grondgebied gewaarborgd is10. De openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba, alsmede de andere landen van
het Caribische deel van het Koninkrijk, hebben echter de status van Landen en Gebieden
Overzee (LGO). Het derde deel van het Verdrag betreffende de werking van de Europese
Unie (VWEU), waarin de beleidsgebieden van de Unie staan beschreven, is niet van toepassing
op LGO. De richtlijn betaalrekeningen is gebaseerd op dit derde deel. Nederlandse
banken zijn daarom op grond van de richtlijn niet verplicht om een basisbetaalrekening
aan te bieden aan de inwoners van de BES-eilanden.

Zoals ik heb toegelicht in het antwoord op vraag 1 zijn er afspraken gemaakt tussen
de openbare lichamen en de betrokken ministeries om de toegang tot bancaire diensten
en financiële producten te verbeteren en werkt de Taskforce knelpunten Caribisch Nederland
aan het identificeren en wegnemen van belemmeringen en tevens aan het verbeteren van
de bancaire dienstverlening in brede zin.

Vraag 8

Wat vindt u ervan dat het gemeentebestuur van Saba per jaar $ 100K moet betalen aan
de Windward Islands Bank voor het hebben van een pinautomaat? Is dat een redelijk
bedrag?

Antwoord 8

In 2017 is het Sabaanse bankfiliaal van de WIB op Saba dicht gegaan. Door de sluiting
zou slechts één pinautomaat over blijven op Saba. Om de fysieke aanwezigheid en bereikbaarheid
van geldautomaten op Saba te waarborgen heeft het openbaar lichaam besloten om de
pinautomaat op het eiland te handhaven. De hoogte van het bedrag is gerelateerd aan
de kosten voor de beschikbaarheid en het functioneren van de pinautomaat. De pinautomaat
op Saba wordt regelmatig bevoorraad door middel van een vlucht vanuit Sint-Maarten
naar Saba. De WIB heeft destijds gecalculeerd dat de kosten van het open houden van
de pinautomaat circa $ 100.000 op jaarbasis bedraagt.

Vraag 9

Klopt het dat ondernemers de bank ca 6% van het bedrag moeten betalen als klanten
hun pinpas gebruiken? Kunt u aangeven waarom u dat redelijk vindt? Wat vindt u ervan
dat ondernemers ook de bank moeten betalen als ze cash willen storten?

Antwoord 9

Het is in beginsel aan markpartijen zelf om te bepalen welke betaaldiensten en tegen
welke kosten worden aangeboden. Er zijn een aantal factoren die het voor marktpartijen
kostbaar maken om in Caribisch Nederland betaaldiensten te verlenen. Een voorbeeld
hiervan is de omvang van de afzetmarkt, waardoor bestaande banken moeite hebben om
hun dienstverlening winstgevend aan te bieden. Tegelijkertijd is de concurrentie,
mede door de geringe marktomvang, beperkt. Ook is in Caribisch Nederland de dollar
het officiële betaalmiddel, daardoor is de markt in Caribisch Nederland verbonden
aan de dollar. De dollar kent andere karakteristieken en rentepercentages dan de euro.
Ook in Nederland worden kosten in rekening gebracht voor het storten van geld. De
bank bepaalt dit tarief. Indien nodig kan de toegang tot betalingsverkeer, waaronder
tarifering, onderwerp van gesprek zijn in de Werkgroep Betalingsverkeer Caribisch
Nederland.

Vraag 10

Kunt u aangeven waarom het Nederlandse systeem niet mogelijk is waarbij men in veel
winkels met de pinpas betaalt, maar bij de winkelier ook geld kunnen opnemen? Wat
kost dat in Nederland de betreffende ondernemer?

Antwoord 10

Het is in beginsel aan de winkelier zelf om te bepalen welke diensten worden aangeboden
en tegen welke kosten. Het geld opnemen met een pinpas, cash-back, vindt plaats in
één transactie bij de betaling voor een product of dienst. Voor deze transactie betaalt
de ondernemer in Nederland een standaardtarief aan de bank. Voor aankopen met creditcards
betaalt de winkelier afhankelijk van het bedrag een variabel tarief. Als een ondernemer
ervoor kiest om cash-back aan te bieden zonder een aankoop dan betaalt de ondernemer
daar het standaard pintarief voor.

Vraag 11

Bent u ervan op de hoogte dat inwoners van Saba zeer beperkt toegang hebben tot een
(betaalbare) hypotheek? Zo ja, wat gaat u hieraan doen zodat mensen op Saba een hypotheek
tegen een acceptabel rentepercentage kunnen afsluiten?

Antwoord 11

Het is moeilijk om de markt op de BES-eilanden te vergelijken met de markt in het
Europese deel van Nederland. Zoals ik heb toegelicht in het antwoord op vraag 9 is
er sprake van een andere markt waarbij het verschil in valuta een belangrijke factor
is. Ook de concurrentie is, mede door de geringe marktomvang, beperkt. De Autoriteit
Financiële Markten heeft geen signalen ontvangen dat aanbieders op Saba hun positie
misbruiken en onredelijk hoge rentepercentages vragen. De gevraagde percentages wijken
niet materieel af van de percentages zoals die worden gevraagd op bijvoorbeeld Bonaire.

Vraag 12

Bent u ervan op de hoogte dat de hypotheekgarantie die wel aangeboden wordt op Bonaire,
en binnenkort op Sint Eustatius, niet beschikbaar is op Saba, omdat de enige bank
die dit aanbiedt in Caribisch Nederland, de MCB Bank, geen vestiging op Saba heeft?
Zo ja, wat kan er gedaan worden voor de mensen op Saba zodat ook zij een hypotheekgarantie
kunnen krijgen?

Antwoord 12

Eén van de randvoorwaarden voor een pilot hypotheekgarantie is de aanwezigheid van
een bank die onder toezicht staat van DNB. Een andere randvoorwaarde is de toegang
tot een betaalrekening voor mensen die een hypotheek wensen af te sluiten. De MCB
voldoet aan deze voorwaarden. De pilot kan uitgebreid worden wanneer andere banken
op de BES-eilanden ook voldoen aan deze voorwaarden.

Financiële ondernemingen op de BES-eilanden met een vergunning voor het aanbieden
van krediet kunnen, mits zij geen beperkingen op deze vergunning hebben, een hypotheek
(met garantie verstrekt door NHG) verstrekken. In de praktijk maken slechts enkele
aanbieders gebruik van deze optie.

Zoals ik heb toegelicht in het antwoord op vraag 7 is er een Taskforce opgericht die
zich onder andere zal gaan richten op de bancaire dienstverlening.

Vraag 13

Klopt het dat de Post Spaar Bank (PSB) op Sint Maarten geen diensten zoals hypotheken
meer mag aanbieden op Saba? Zo ja, wat is de reden daarvan?

Antwoord 13

De Wet financiële markten BES stelt instellingen van Sint Maarten en Curaçao in staat
diensten aan te bieden in Caribisch Nederland. De PSB heeft een vergunning als kredietinstelling
in Sint Maarten en staat onder toezicht van de CBCS. De PSB is bevoegd om hypotheken
aan te bieden in Caribisch Nederland. In verband met de vertrouwelijkheid van toezicht
heb ik geen instelling specifieke informatie over PSB tot mijn beschikking.