Lijst van vragen en antwoorden : Lijst van vragen en antwoorden over de Najaarsnota 2022 (Kamerstuk 36250-1)
36 250 Najaarsnota 2022
Nr. 25
LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN
Vastgesteld 21 december 2022
De vaste commissie voor Financiën heeft een aantal vragen voorgelegd aan de Minister
van Financiën over de brief van 24 november 2022 inzake de Najaarsnota 2022 (Kamerstuk
36 250, nr. 1).
De Minister heeft deze vragen beantwoord bij brief van 9 december 2022. Vragen en
antwoorden («voorzien van een inleiding») zijn hierna afgedrukt.
De voorzitter van de commissie, Tielen
Adjunct-griffier van de commissie, Lips
Antwoorden op de vragen bij de Najaarsnota
Vraag 1
Kan het kabinet een overzicht geven van de totale gerealiseerde en geplande uitgaven
aan energiesteun vanaf Prinsjesdag 2021, uitgesplitst naar begrotingswet en naar specifiek
doel en maatregel?
Antwoord op vraag 1
Sinds Prinsjesdag 2021 heeft het kabinet op verschillende manieren energiesteun gerealiseerd
voor zowel huishoudens als bedrijven. Dit is weergegeven in de tabellen met uitgavenmaatregelen
en fiscale maatregelen hieronder. De maatregelen die zijn getroffen voor energieleveringszekerheid
zijn buiten beschouwing gelaten. Deze zijn te vinden in de Oekraïne-bijlage van de
Najaarsnota. EZK investeert daarnaast jaarlijks in indirecte energiesteun, dit doet
zij door middel van de duurzame energieregelingen, ook deze zijn -m.u.v. de BMKB Groen-
niet opgenomen in de tabel.
Het kabinet heeft verder aangekondigd een extra prijsbijstelling over 2022 uit te
keren bij Voorjaarsnota 2023, deze indexatie kan gebruikt worden voor steun aan de
semi-publieke sector.
Tabel Uitgavenmaatregelen
In miljoenen euro (excl. HGIS)
Begroting
2022
2023
Begrotingsstuk
Energietoeslag 2022 en 2023
SZW/GF
1.904
900
ISB 1 2022
1e supp. 2022
NvW 1e supp. 2022
2e supp. 2022
ISB 2 2022
NvW op begroting 2023
Ondersteuning (kwetsbare) huishoudens bij het nemen van energiebesparende maatregelen1/2
BZK
300
150
NvW op begroting 2022
1e supp. 2022
Begroting 2023
EnergieToeslag Caribisch Nederland
SZW
7
7
1e supp. 2022
Begroting 2023
Flankerend beleid energiearmoede
SZW
353
75
Begroting 2023
Subsidie Tijdelijk noodfonds Energie
SZW
50
NvW op begroting 2023
Intensivering bijzondere bijstand tbv energietoeslag studenten
SZW/GF
35
ISB 2 2022
2e supp. 2022
Tussenvariant prijsplafond van 1 november tot 1 januari
EZK
3.154
0
ISB 9 2022
NvW op 9e ISB 2022
Tijdelijk Prijsplafond
EZK
0
9.748
NvW op begroting 2023
Voorschot tijdelijk Prijsplafond
EZK
1.452
0
ISB 10 2022
Prijsplafond Caribisch Nederland1
EZK
0
15
NvW op begroting 2023
TEK1
EZK
0
1.700
NvW op begroting 2023
Uitvoeringskosten TEK en Prijsplafond1
EZK
1
60
ISB 10 2022
NvW op begroting 2023
BMKB- Groen
EZK
7,7
0
ISB 10 2022
X Noot
1
Een deel van de uitgaven loopt door in 2024
X Noot
2
150 mln. van het budget in 2022 zijn CA-middelen voor het Nationaal Isolatieprogramma
die versneld worden ingezet.
X Noot
3
Is flankerend beleid en zit in het gemeentefonds
Tabel fiscale maatregelen
In miljoenen euro (afgerond op honderd miljoen)
2022
2023
struc
Verlagen energiebelasting
3.200
Verlagen btw op energie van 21% naar 9%
1.000
Verlagen brandstofaccijns
1.000
1.200
0
Verhogen zorgtoeslag
2.100
0
Verhogen huurtoeslag
200
300
Verhogen kindgebonden budget
700
100
Verhogen vergoedingspercentage kinderopvangtoeslag
0
100
Verhogen arbeidskorting
500
500
Verlagen tarief eerste schijf inkomstenbelasting
700
1.000
Vraag 2, 84, 92, 114, 119, 120, 121, 122, 123, 124, 141
Kan een totaaloverzicht worden gegeven van de maatregelen en bedragen die nog dekking
behoeven in 2023?
Hoe is het kabinet van plan de Kamer periodiek en tijdig te informeren over het integrale
beeld van de impact van hoge energiekosten op de Rijksbegroting, gegeven de complexe
doorwerking hiervan en de grote risico’s, in het bijzonder als deze verder lijken
toe te nemen?
Klopt het dat het incidentele dekkingsgat voor aankomend jaar afhankelijk is van de
energieprijzen? Wat zijn daarbij de laatste scenario-berekeningen? Van welk incidenteel
dekkingsgat wil het kabinet uitgaan en waarom?
Ligt het niet of deels uitkeren van de indexatie boven de CEP (Centraal Economisch
Plan)-inflatie van 5,2 procent als optie op tafel bij de Voorjaarsbesluitvorming?
Waarom is de extra prijsbijstelling van 1,6 miljard euro structureel niet opgenomen
in het overzicht van de dekkingsopgave?
Hoeveel is de geschatte resterende dekkingsopgave na inzet van de dekkingsbronnen,
rekenend met de gasprijzen van vandaag?
Aan welke dekkingsbronnen zit het kabinet zoal te denken als het gaat om het bedrag
van 7,5 miljard euro?
Hoe hoog zijn de stijgende rente-uitgaven die in het voorjaar gedekt zullen worden
en aan welke dekkingsbronnen zit het kabinet zoal te denken?
Welke energiemaatregelen uit tabel 2.3.1 hebben nog geen dekking? Kan het kabinet
dit per onderdeel uitsplitsen, inclusief bijbehorende bedragen?
Kan het kabinet per jaar een compleet overzicht geven van alle ongedekte maatregelen
die nog openstaan (energiemaatregelen, rente-uitgaven, corona-gerelateerde uitgaven,
etc.)? Kan het kabinet dit per onderdeel uitsplitsen, inclusief bijbehorende bedragen?
Antwoord op vraag 2, 84, 92, 114, 119, 120, 121, 122, 123, 124, 141
In de Kamerbrief over de budgettaire verwerking van de APB-maatregelen van 4 oktober
(Kamerstuk 36 200, nr. 163) bent u geïnformeerd over de openstaande dekkingsopgave van de energiemaatregelen.
Sindsdien zijn diverse maatregelen nader uitgewerkt of bijgesteld.
Het uitgavenbeeld van de Najaarsnota (Kamerstuk 36 250) in paragraaf 2.1 laat een sluitend beeld zien, waarbij enkel een deel van de in=uittaakstelling,
ter grootte van 1,2 miljard euro, resteert. Conform reguliere systematiek wordt bij
Financieel Jaarverslag Rijk hiervoor de balans opgemaakt.
Tevens bevat de Najaarsnota 2022 een overzicht van de energiemaatregelen, waarvan
circa 1,4 miljard euro in 2022 wordt vooruitbetaald om de uitvoering van het prijsplafond
in 2023 mogelijk te maken. Dit is een betaling die ziet op het jaar 2023 en voor het
EMU-saldo ook aan 2023 wordt toegerekend. Zoals gepresenteerd in de Miljoenennota
2023 (Kamerstuk 36 200) en de Nota budgettaire verwerking APB kiest het kabinet er voor de resterende dekkingsopgave
van de energiemaatregelen inclusief de vooruitbetaling, en de rente-uitgaven, in het
voorjaar 2023 in te vullen.
Onderstaande tabel geeft het actuele overzicht van de geraamde uitgaven aan energiemaatregelen
en de hieruit voortvloeiende dekkingsopgave. De geschatte resterende dekkingsopgave
na inzet van deze dekkingsbronnen ligt op 5,7 miljard euro, rekenend met de gasprijzen
uit de MEV. Deze opgave valt hoger uit in het geval van een verdere stijging van de
gasprijzen, hoewel de opbrengst van de dekkingsmaatregelen dan ook hoger uitvalt.
Voor de extra prijsbijstelling (semi-) collectieve sector zal het plafond worden gecorrigeerd,
net als bij reguliere aanpassingen van de prijsbijstelling, waardoor deze niet valt
onder de dekkingsopgave.
Gezien de lopende uitwerking van de maatregelen en de onzekerheden in de ontwikkeling
van de energieprijzen is besloten om de resterende dekkingsopgave in het voorjaar
van 2023 in te vullen. Dan is ook de CEP-raming van het CPB beschikbaar voor een actuele
doorrekening voor zowel de kosten als de dekking. Zonder volledige raming van het
CPB kan Financiën ook geen volledige doorrekening van EMU-saldo en -schuld maken.
Vanwege de consistentie is het ook niet mogelijk om enkele variabelen over te nemen,
zoals de gasprijs, terwijl de rest onveranderd blijft.
In miljoenen euro
2022
2023
Tussenvariant prijsplafond van 1 november tot 1 januari
3.154
Tijdelijk prijsplafond
9.748
Voorschot tijdelijk prijsplafond
1.452
Tijdelijk prijsplafond Caribisch Nederland*
15
TEK (inclusief uitvoeringskosten)*
1.760
BMKB-Groen
7,7
Energiebelasting
–5.400
Solidariteitsheffing
–3.234
Inframarginale heffing
–1.800
Totaal
1.380
4.323
Naast de dekkingsopgave van de energiemaatregelen zullen in het voorjaar de stijgende
rentelasten gedekt worden. Conform de begrotingsregels maken de rente-uitgaven onderdeel
uit van het uitgavenplafond. In de Miljoenennota zijn de hogere rentestanden voor
2022 en 2023 op basis van de MEV verwerkt.
Daarnaast stelt het CPB in het CEP van komend voorjaar de rentestanden bij voor de
periode vanaf 2024. Afhankelijk van het lange rentetarief op dat moment kunnen de
structurele uitgaven oplopen naar tussen de 5,8 en 9,2 miljard euro. Onderstaande
tabel geeft een indicatie van de te dekken uitgaven bij verschillende rentestanden.
In miljarden euro
2023
2024
2025
2026
2027
struc
Bij rente elk jaar 2,6%
0,5
1,6
2,8
3,9
5,1
5,8
Bij rente elk jaar 4%
1,1
3,0
4,8
6,6
8,5
9,2
Naast besluitvorming over de uitgaven vindt in het voorjaar ook besluitvorming over
de inkomsten plaats, onder andere over invulling van de in augustus besloten stelpost
voor fiscale constructies. Het kabinet inventariseert in aanloop naar de voorjaarsbesluitvorming
opties en maatregelen om genoemde tegenvallers incidenteel en structureel in te passen.
Zo blijven de overheidsfinanciën beheersbaar en worden er geen rekeningen doorgeschoven
naar toekomstige generaties. Gezien de uitzonderlijke omstandigheden is het belangrijk
om de uitgaven en lasten integraal te blijven bezien, zoals ook gedaan in de Voorjaars-
en Augustusbesluitvorming 2022.
Vraag 3 en 109
In tabel 2.1.1. (pagina 6) staat dat 888 miljoen euro van de onderuitputting kasschuiven
zijn, net als in tabel 2.1.3 (pagina 11). Hoe komt dit overeen met de 918 miljoen
euro die wordt genoemd als kasschuif naar 2023 op pagina 8?
Antwoord op vraag 3 en 109
Kan het kabinet toelichten waarom er sprake is van twee verschillende bedragen voor
de voorziene kasschuiven; 918 miljoen euro (pagina 8) en 888 miljoen euro (tabel 2.1.3).
Antwoord op vraag 3 en 109
Van de onderuitputting wordt 888 miljoen euro middels een kasschuif doorgeschoven
naar 2023. De bedragen die zijn opgenomen in de tabel 2.1.1 en tabel 2.1.3 zijn correct.
Het bedrag van 918 miljoen euro dat in de toelichting wordt genoemd op pagina 8 is
onjuist en had 888 miljoen euro moeten zijn.
Vraag 4
Kan het kabinet een historisch overzicht geven van wanneer de rentelasten binnen het
uitgavenkader vielen en wanneer erbuiten?
Antwoord op vraag 4
Bij de start van het trendmatig begrotingsbeleid in 1994 vielen de rentelasten bij
vrijwel alle kabinetten – dat wil zeggen Kok I (1994), Kok II (1998), Balkenende I
(2002), Balkenende II (2003), Balkenende III (2006), Rutte I (2010), Rutte III (2017)
en Rutte IV (2022) – onder het uitgavenplafond. De twee uitzonderingen daarop waren
Balkenende IV (2007) en Rutte II (2012).
Vraag 5 en 82
Welke structurele hervormingen komen volgens het kabinet onder druk te staan door
de oplopende inflatie, een hoger rentetarief en aanhoudende schaarste van arbeid en
ruwe materialen?
Antwoord op vraag 5 en 82
Het kabinet streeft ernaar om de voorgenomen structurele hervormingen en investeringen
uit het coalitieakkoord uit te voeren. Voor de meerderheid van de plannen van het
kabinet zal schaarste aan arbeid en ruwe materialen geen belemmering vormen. Tegelijk
ziet het kabinet dat sectoren als de zorg, het onderwijs en de energiesector op zoek
zijn naar extra arbeidskrachten, die vooralsnog schaars zijn. Het kabinet kiest er
dan ook voor om de arbeidsmarktkrapte aan te pakken, om verlies van kwaliteit en beschikbaarheid
van (publieke) diensten zo veel mogelijk te voorkomen en te zorgen dat we maatschappelijke
opgaven kunnen aanpakken. De aanpak bestaat uit zes acties voor de overheid, zoals
toegelicht in de kamerbrief Aanpak arbeidsmarktkrapte (Kamerstuk 29 544, nr. 1115): stimuleren van technologie- en procesinnovatie, inzet op arbeidsaanbod, verbeteren
van de match, stimuleren van meer uren werken, inzet op leven lang ontwikkelen, verbeteren
aansluiting initieel onderwijs en arbeidsmarkt.
Het precieze effect van deze aanpak op de verschillende hervormings- en investeringsplannen
is moeilijk te voorspellen. Hetzelfde geldt voor eventuele schaarste aan bepaalde
ruwe materialen. Deze worden verhandeld op internationale markten waarvan de dynamiek
niet altijd goed te voorspellen is van tevoren. Daar waar problemen de kop opsteken,
zal het kabinet haar uiterste best doen deze te verhelpen. Op dit moment kan het kabinet
echter niet aangeven bij welke specifieke projecten dit zou kunnen gaan spelen.
Vraag 6
Welke gevolgen heeft het nieuwe beeld van de economie, de oploop van de rente en overheidsfinanciën
voor de nog in te stellen fondsen, gegeven dat deze mede onderbouwd zijn aan de hand
van lage financieringskosten?
Antwoord op vraag 6
De begrotingsfondsen volgen de reguliere begrotingssystematiek. Dat betekent dat hogere
rentestanden niet van invloed zijn op de omvang van de fondsen, maar dat geld geleend
wordt zodra uitgaven gedaan worden vanuit het fonds. Hogere rente-uitgaven leiden
tot een budgettaire opgave die moet worden ingepast onder de plafonds.
Vraag 7 en 85
Ziet het kabinet mogelijkheden om bij beleidskeuzes over energiemaatregelen, en de
dekking daarvoor, de dilemma’s te expliciteren die samenhangen met afruilen in dimensies
van brede welvaart (zoals koopkracht versus klimaat en intergenerationele effecten,
en optimale marktwerking versus meer strategische autonomie)?
Antwoord op vraag 7 en 85
Het kabinet maakt bij beleidskeuzes afwegingen ten aanzien van allerlei maatschappelijk
relevante aspecten, die ook aan het thema brede welvaart zijn te relateren. In de
toelichting op beleidskeuzes – en de daaraan ten grondslag liggende adviezen – wordt
doorgaans ingegaan op deze afruilen, zowel kwantitatief als kwalitatief.
Het kabinet heeft in de Miljoenennota 2023 zijn prioriteiten op het gebied van brede
welvaart aangegeven. Ook werkt het kabinet met het CBS aan factsheets voor ieder departement,
met daarin de relevante bredewelvaartsindicatoren uit de Monitor Brede Welvaart en
SDGS. Deze zullen naar verwachting op Prinsjesdag 2023 verschijnen. Daarnaast werken
de planbureaus aan een eigen analysekader.
Bij beleidskeuzes voor energiemaatregelen en de dekking daarvoor spelen meer specifiek
de volgende afwegingen. De gestegen energiekosten maken het meer dan ooit noodzakelijk
om de energietransitie voortvarend door te zetten. De hogere kosten voor bedrijven
en burgers geven ook een prikkel voor verduurzaming die daarbij helpt. Hier staat
tegenover dat het niet voor alle burgers en bedrijven mogelijk is om op korte termijn
hun energieafhankelijkheid sterk terug te brengen. Om die reden biedt het Rijk hen
dit en komend jaar steun. Om te voorkomen dat de rekening daarvan wordt doorgeschoven
naar toekomstige generaties is het van belang de kosten hiervan wel in het hier en
nu te dekken.
Vraag 8, 9, 11, 86, 115, 116, 118
Waarom is er niet voor gekozen om de extra prijsbijstelling over 2022 te gebruiken
voor de steunmaatregelen aan zwembaden en amateursportverenigingen?
Kan het kabinet per departement aangeven welke maatschappelijke organisaties in aanmerking
komen voor de specifieke regelingen gedekt vanuit de extra prijsbijstelling over 2022?
Op welke manier wordt in het kader van de sterk gestegen energierekeningen gerichte
steun verleend of voorbereid aan maatschappelijke voorzieningen, verenigingen en religieuze
instellingen?
Kan het kabinet per departement aangeven welke (maatschappelijke) organisaties mogelijk
in aanmerking komen voor de specifieke regelingen gedekt vanuit de extra prijsbijstelling
over 2022?
Waarom is de extra prijsbijstelling indicatief en niet taakstellend opgenomen?
Wanneer kunnen departementen en gemeenten verplichtingen aangaan op basis van de aangekondigde
extra prijsbijstelling en klopt het dat de Kamer zich hier pas bij het debat over
de Voorjaarsnota 2023 formeel over kan uitspreken?
Kan het kabinet per departement aangeven welke maatschappelijke organisaties in aanmerking
kunnen komen voor de specifieke regelingen die gedekt zijn vanuit de extra prijsbijstelling
over 2022?
Antwoord op vraag 8, 9, 11, 86, 115, 116, 118
Naast bedrijven en huishoudens worden ook publieke voorzieningen en maatschappelijke
organisaties geraakt door de hoge energieprijzen. De maatregelen die wij als kabinet
genomen hebben zoals het tariefplafond zijn ook bedoeld om deze organisaties te helpen.
Mede naar aanleiding van de aangenomen moties bij de Algemene Politieke Beschouwingen
(Kamerstuk 36 200, nrs 23 en 27).
is in de Najaarsnota aangekondigd dat het kabinet bij Voorjaarsnota 2023 een extra
prijsbijstelling over 2022 gaat uitkeren om de (semi-) publieke sector voor de hoge
inflatie structureel extra te compenseren.
Sinds het uitkomen van het CEP in maart is de prijsontwikkeling aanzienlijk gestegen.
De raming voor de inflatie (CPI) was bijvoorbeeld bij CEP 2022 5,2% terwijl afgelopen
zomer het CPB in de Macro Economische Verkenning (MEV) de inflatie voor 2022 raamde
op 9,9%. De relevante uitgaven zijn daarmee voor 2022 niet volledig geïndexeerd. Dit
werkt structureel door op de begroting. Gegeven de uitzonderlijke stijging van de
prijzen sinds het uitkeren van de prijsbijstelling voor 2022 afgelopen voorjaar is
het gerechtvaardigd om eenmalig af te wijken van de reguliere systematiek.
Deze extra structurele prijsbijstelling gaat worden gebaseerd op CEP 2023 waarbij
gekeken gaat worden naar de inflatieontwikkeling over 2022 (t.o.v. CEP 2022 (T-1)).
Op basis van de MEV-raming afgelopen zomer komt een dergelijke extra prijsbijstelling
uit op circa 1,6 miljard euro structureel. Bij de berekening zullen de nieuwe grondslagen
op basis van Miljoenennota 2023 worden gehanteerd om aan te sluiten bij de reguliere
uitkering van de prijsbijstelling 2023 komend voorjaar. Ook zal het plafond hiervoor
worden gecorrigeerd net als bij reguliere aanpassingen van de prijsbijstelling.
Met deze extra prijsbijstelling kunnen vakdepartementen voor 2023 specifieke compensatie
voor de (semi-) publieke sector bekostigen. Aangezien de situatie per geval zal verschillen,
zal per sector worden bekeken wat een passende oplossing is.
Openbare zwembaden zijn een sector met een bijzonder hoge energie-intensiteit en een
groot maatschappelijk belang vanwege de zwemlessen. Om de zwemlessen veilig te stellen
is het noodzakelijk deze sector extra te steunen. Hiervoor wordt maximaal 207 miljoen
euro in 2023 beschikbaar gesteld. Voor de amateursport geldt dat een deel van de sector
(3600 van de 26.000 verenigingen) energie-intensief is en niet in aanmerking komt
voor de TEK. Voor deze groep wordt een noodfonds opgericht voor het geval ze in de
continuïteitsproblemen komen. Hiervoor wordt 6 miljoen euro beschikbaar gesteld in
2023. Deze regelingen op de VWS-begroting worden gedekt door middel van onderuitputting
in het voorjaar.
De reguliere prijsbijstelling 2022 is op basis van CEP 2022 bij Voorjaarsnota al uitgekeerd
aan vakdepartementen. Ministeries en gemeenten hebben zelf de beleidsruimte om deze
middelen in te zetten om gerichte steun te verlenen aan maatschappelijke voorzieningen
en verenigingen.
Vraag 10
Wat zijn de laatste inzichten in de ontwikkeling van het saldo in 2023, 2024 en 2025?
Antwoord op vraag 10
De meest recente raming van het EMU-saldo voor deze jaren is opgenomen in Miljoenennota
2023.
Deze cijfers staan opgenomen in onderstaande tabel. Een volledig geüpdatete raming
zal worden gepubliceerd bij Voorjaarsnota, na doorrekening van de CEP-raming. Op verzoek
van uw Kamer stuurt het kabinet gelijktijdig met de beantwoording van deze vragen
wel een brief met een schatting van het effect van de maatregelen uit de Najaarsnota
op het saldo van 2023. Dit is echter een indicatieve berekening en geen volledige
doorrekening.
2023
2024
2025
EMU-saldo (% bbp)
–3,0%
–2,3%
–2,4%
Vraag 12
Hoe kan het dat er tegelijkertijd sprake is van 88 miljoen euro meevaller op de EU-afdrachten
door de traditionele eigen middelen (TEM), terwijl er ook een tegenvaller is op de
TEM van 135 miljoen euro?
Antwoord op vraag 12
Dit betreft twee verschillende mutaties. Ten eerste treedt er bij de raming van de
Nederlandse invoerrechten gedurende het jaar onbedoeld een saldo-effect op, omdat
aan de inkomsten- en uitgavenkant een andere raming wordt gebruikt, respectievelijk
de raming van het Ministerie van Financiën en de raming van de Europese Commissie.
Er wordt drie keer per jaar een actualisatie geboekt op de invoerrechten en de perceptiekostenvergoeding
om te corrigeren voor dit saldo-effect. Deze actualisatie is niet-plafond relevant
en daardoor niet zichtbaar in de plafondtoets. Nederland ontvangt echter 25% van de
bruto af te dragen (na)betalingen aan traditionele eigen middelen (TEM) als perceptiekostenvergoeding.
Dit leidt tot een meevaller van 88 miljoen euro. Deze perceptiekosten zijn wel plafondrelevant.
De 135 miljoen euro betreft een nabetaling op de invoerrechten aan de Commissie van
bruto 135 miljoen euro naar aanleiding van een herbeoordeling van dossiers.1 Deze middelen zijn na aftrek van perceptiekostenvergoeding overgeheveld vanaf de
reservering op de aanvullende post naar de BZ-begroting. Van deze bruto betalingen
is 68 miljoen euro onder voorbehoud en 67 miljoen euro definitief.
Vraag 13
Is er al een budgettaire raming te geven van de inframarginale heffing?
Antwoord op vraag 13
Op dit moment worden de inkomsten geraamd op 1,8 miljard euro. Bij het versturen van
het wetsvoorstel ontvangt u een geactualiseerde raming.
Vraag 14
Wat zijn de risico’s van het expansieve begrotingsbeleid van het kabinet en op welke
wijze wil het kabinet deze risico’s zo veel mogelijk beperken?
Antwoord op vraag 14
Het kabinet heeft vanwege de zeer sterke stijging van de energieprijzen besloten tot
het invoeren van het prijsplafond. Dit is, naast de andere maatregelen ter verbetering
van de koopkracht, een zeer forse en uitzonderlijke maatregel, maar was noodzakelijk
om te voorkomen dat mensen – letterlijk – in de kou kwamen te zitten. Deze maatregel
wordt genomen tegen een onzeker economisch beeld. Risico van de stimulerende maatregelen
is dat ondersteuning van bestedingen – zeker bij het ontbreken van budgettaire dekking
– de inflatie verder zou kunnen aanwakkeren. Zoals gepresenteerd in de Miljoenennota
2023 en de Nota budgettaire verwerking APB, kiest het kabinet ervoor de dekkingsopgave
van de energiemaatregelen inclusief de vooruitbetaling en de rente-uitgaven in het
voorjaar 2023 in te vullen.
Vraag 15
Kan het kabinet een overzicht geven van de tien grootste mee- en tegenvallers, inclusief
de bijbehorende bedragen?
Antwoord op vraag 15
Hieronder wordt voor de departementale begrotingen de tien grootste mee- en tegenvallers
weergegeven. Bij de fondsen (Mobiliteitsfonds, Deltafonds en het Defensiematerieelbegrotingsfonds)
wordt het totaal aan het voordelige saldo over het jaar 2022 gepresenteerd. In de
verticale toelichtingen bij de begrotingen wordt onder het kopje technische mutaties een uitgebreider overzicht gegeven van de totale mee-en tegenvallers.
Begroting
Omschrijving
Bedrag (in mln. €)
Defensiematerieelbegrotingsfonds
Voordelig saldo 2022
–651
Mobiliteitsfonds
Voordelig saldo 2022
–289
Justitie & Veiligheid
Meevaller Wet tegemoetkoming schade Limburg
–175
Economische Zaken en Klimaat
Meevaller Brexit Adjustment Reserve
–149
Landbouw, Natuur en voedselkwaliteit
Meevaller stikstofmiddelen
–92
Financiën
Dividenden staatsdeelnemingen
–80
Deltafonds
Voordelig saldo 2022
–73
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Meevaller maatschappelijke diensttijd
–65
Justitie & Veiligheid
Tegenvaller afpakken
289
Justitie & Veiligheid
Tegenvaller asielopvang
431
Vraag 16
Komt het oprichten van de investeringsfondsen, bijvoorbeeld het Klimaatfonds, meer
onder druk te staan vanwege de hogere rentestand dan er eerst vanuit werd gegaan,
waardoor het tijdelijk veel geld lenen duurder wordt? Is het kabinet van plan verder
te korten op de investeringsfondsen?
Antwoord op vraag 16
De begrotingsfondsen volgen de reguliere begrotingssystematiek. Dat betekent dat hogere
rentestanden niet van invloed zijn op de omvang van de fondsen, maar dat geld geleend
wordt zodra uitgaven gedaan worden vanuit het fonds. Hogere rente-uitgaven leiden
tot een budgettaire opgave die moet worden ingepast onder het uitgavenplafond.
Vraag 17
Welke onderdelen van het kabinetsbeleid zorgen voor een hogere inflatie? Op welke
wijze levert het kabinet een bijdrage om de inflatie te beteugelen?
Antwoord op vraag 17
Het is niet mogelijk om precies aan te geven hoeveel welk beleid precies bijdraagt
aan een hogere inflatie. Het is in ieder geval wel zo dat de ene uitgave de andere
uitgave niet is, maar het is niet mogelijk om uit splitsen welk beleid hoeveel precies
doet. Directe inkomenssteun wakkert in ieder geval wel de inflatie aan. Het kabinet
heeft er bewust voor gekozen om een ambitieuze investeringsagenda neer te zetten,
zodat een aantal grote transities kunnen worden ingezet. De hoge inflatie zelf komt
in ieder geval door een opstapeling van onder andere jarenlang expansief monetair
beleid, na-ijlen van grote corona-uitgaven, een aanbodschok door de Oekraïne oorlog
en deels ook door kabinetsbeleid. In modelsimulaties van DNB is een indicatie gegeven
wat de verwachte impact van een begrotingsimpuls van 1% bbp is, gefinancierd met schuld.
Qua orde grootte is die 1% bbp iets groter dan het huidige koopkrachtpakket inclusief
energieplafond dat momenteel nog ongedekt is (ca. 5,7 miljard euro). DNB laat zien
dat een begrotingsimpuls van 1% bbp na 4 jaar leidt tot een stijging van de inflatie
van in totaal 0,9%-punt. Dat is cumulatief, dus per jaar gaat het om iets meer dan
0,2%-punt per jaar. Deze modelsimulaties zijn echter gedaan op basis van data van
het afgelopen decennium. In de huidige situatie met zeer krappe arbeidsmarkten, een
negatieve aanbodschok en de huidige hoge inflatie is de verwachting dat het effect
van beleid gefinancierd met schuld groter is. Dit risico ziet het kabinet ook en daarom
is het belangrijk in het voorjaar de openstaande dekkingsopgave gerelateerd aan de
energiemaatregelen en hogere rentelasten in te vullen.
Wat we wel weten en dat laat de meest recente scenario-analyse van het CPB ook zien,
is dat het prijsplafond de (directe) inflatie in 2023 drukt met zo’n 2,5 tot 3,5 procentpunt
in 2023. De Europese Commissie liet ook de neerwaartse directe inflatoire druk van
het prijsplafond zien. Dit is exclusief het indirecte inflatoire effect van het prijsplafond
door meer consumptie.
Vraag 18
Met hoeveel stijgt de boodschappenrekening in 2022 en 2023?
Antwoord op vraag 18
Met hoeveel de boodschappenrekening in 2022 en 2023 precies stijgt is voor elk huishoudens
anders. Dit hangt helemaal af van het type huishouden en het type consumptiepatroon
en welke boodschappen men koopt. Een manier om hiernaar te kijken is om onderscheid
te maken naar de inflatiegegevens van de verschillende productcategorieën. Voor november
2022 heeft het CBS laten zien dat de inflatie voor de productcategorie «voedingsmiddelen,
dranken en tabak» (een mogelijke invulling van de boodschappenrekening) met 12,5%
is gestegen ten opzichte van een jaar eerder. Voor 2023 raamt het CPB in de meest
recente scenario analyse dat deze productcategorie in 2023 met 4,5% stijgt ten opzichte
van een jaar eerder. Dit is echter wel een ander inflatiecijfer en deze twee getallen
zijn dus moeilijk met elkaar te vergelijken.
Vraag 19
Met hoeveel zijn de huizenprijzen in 2022 gestegen en wat is de verwachting voor 2023?
Antwoord op vraag 19
De prijzen van bestaande koopwoningen zijn volgens het CBS tot augustus 2022 gestegen.
Sinds september jl. zijn de prijzen van koopwoningen afgenomen. Ten opzichte van september
is de prijsindex bestaande koopwoningen in oktober met 0,5 procent gedaald. Bestaande
koopwoningen waren in oktober 7,8 procent duurder dan een jaar eerder.
Volgens recente ramingen van de Rabobank zullen huizenprijzen in 2023 gemiddeld 3,1
procent lager zijn dan 2022. ABN Amro verwacht een daling in 2023 van 2,5 procent.
Dit is uiteraard sterk afhankelijk van de verdere ontwikkeling van de rentes. Als
de rente langer hoog blijft dan verwacht, dan zullen de prijzen meer dalen.
Vraag 20
Met hoeveel stijgt de inflatie in 2022 en 2023?
Antwoord op vraag 20
De meest recente scenario analyse van het CPB laat zien dat in het basisscenario de
inflatie (cpi) 10% in 2022 bedraagt en 3,5% in 2023. Het prijsplafond drukt de inflatie
in 2023 met zo’n 2,5%-punt. In de scenario’s met hogere energieprijzen stijgt de inflatie
in 2023 met 0,2%-punt naar 3,7% in 2023. In de modellen en publicaties van het CPB
wordt gebruik gemaakt van de officiële CPI waarin de prijzen van nieuwe energiecontracten
zitten. Het CBS onderzoekt momenteel nieuwe meetmethodes waarbij er ook rekening wordt
gehouden met bestaande energiecontracten. Wanneer duidelijk is hoe en wanneer het
CBS overstapt op een nieuwe meetmethode voor de officiële CPI zal dit ook in de modellen
en publicaties van het CPB worden meegenomen. Als de officiële consumentenprijsindex
volgens de huidige methode en de index volgens de nieuwe meetmethode op het moment
van overstappen niet hetzelfde zijn, zal de officiële cpi-inflatie tot en met het
jaar na overstappen een vertekend beeld geven
Vraag 21
Kan het kabinet een update geven van de mediane koopkrachtgroei in 2022 en 2023 en
tevens een uitsplitsing geven van de koopkrachtgroei van modale inkomens, twee keer
modaal en gepensioneerden?
Antwoord op vraag 21
In de «Scenario’s energieprijzen» presenteert het CPB inschattingen op basis van een
aantal scenario’s voor energieprijzen. In het basisscenario daalt de koopkracht in
2022 met 3,9% en in 2023 met 0,3% voor het mediane huishouden. De koopkrachtcijfers
voor 2022 en 2023 kunnen het best in samenhang worden bekeken: een doorsnee huishouden
verliest in deze periode circa 4% aan koopkracht.
Ten opzichte van eerdere ramingen hanteert het CPB in de koopkrachtberekeningen een
andere inschatting van de inflatie. Eerder werd verondersteld dat alle huishoudens
de hogere energieprijzen al in 2022 ervaarden, terwijl dit in werkelijkheid varieert.
Het CBS gaat de meetmethode van de inflatie aanpassen op deze daadwerkelijke situatie.
Vooruitlopend hierop heeft het CPB de nieuwe methode alvast in de koopkrachtcijfers.
Daardoor sluit het beter aan bij wat huishoudens daadwerkelijk ervaren. Vergeleken
met eerder ramingen is de koopkrachtontwikkeling daardoor in 2022 positiever en in
2023 negatiever.
Het CPB presenteert in de publicatie ook de gebruikelijke koopkrachtboxplot (zie hieronder).
Modale inkomens bevinden zich in het tweede kwintiel, en twee keer modaal in het vierde
kwintiel. Voor de mediane gepensioneerden daalt de koopkracht in het basisscenario
met 3,7 procent in 2022 en stijgt de koopkracht in 2023 met 0,6 procent.
De scenario’s betreffen geen volledige raming. Daarom zijn de onderliggende cijfers
niet door het CPB met de ministeries gedeeld, en kan er geen nadere uitsplitsing worden
gemaakt. De volgende volledige raming wordt door het CPB gemaakt bij de publicatie
van het Centraal Economisch Plan (CEP).
Vraag 22
Kan het kabinet per maatregel in het kader van energiesteun in 2023 aangeven of de
maatregel tussentijds stopgezet kan worden en wanneer? Kan dit zowel ten aanzien van
de maatregelen aan de uitgaven- als ten aanzien van de maatregelen aan de lastenkant?
Kan het kabinet, indien dit kan, aangeven wat het per maatregel budgettair zou opleveren?
Antwoord op vraag 22
Voor de budgettaire omvang van de maatregelen wordt verwezen naar vraag 1. Hieronder
wordt toegelicht of maatregelen tussentijds stopgezet kunnen worden en wanneer.
Fiscale maatregelen
Om de gevolgen van de gestegen energierekening in 2023 te dempen zijn verschillende
maatregelen genomen om inkomensondersteuning te bieden. In principe worden maatregelen
in de toeslagen en belastingmaatregelen op jaarbasis genomen. Daarom is het eerste
moment om deze stop te zetten in principe dus 1 januari 2024. Uitzondering hierop
is het terugdraaien van de verlaging van de brandstofaccijns. Omdat de accijnstarieven
zijn opgenomen in de Wet op de accijns vergt het wijzigen van deze tarieven een wetswijziging.
De termijn waarop de tarieven kunnen worden aangepast, hangt af van de termijn waarop
het wetgevingsproces wordt doorlopen. Zou het proces met spoed worden doorlopen, dan
is een tariefwijziging per kwartaal mogelijk. Een kortere termijn is niet uitvoerbaar
voor de Douane.
Energietoeslag
De energietoeslag 2022 is al uitgekeerd. De middelen voor de energietoeslag 2023 zitten
al in het gemeentefonds en er is aangekondigd dat er een energietoeslag komt. Juridisch
gezien is er nog geen verplichting, maar er is dus wel een bestuurlijke toezegging
gedaan.
Flankerend beleid energiearmoede
Voor 2023 zijn deze middelen bestuurlijk gebonden. Er is voor deze middelen sprake
van een juridische verplichting na publicatie van de meicirculaire (gemeentelijke
deel) of na beschikking van subsidies aan de verschillende organisaties.
Subsidie Tijdelijk Noodfonds Energie
Deze middelen zijn juridisch verplicht na beschikking van de subsidie. Dit zal naar
verwachting in januari 2023 zijn. Het tijdelijk noodfonds loopt tot uiterlijk 1 april
2023.
Intensivering bijzondere bijstand tbv energietoeslag studenten
Deze middelen zijn al verdeeld over gemeenten en zijn dus niet terug te draaien.
Prijsplafond, TEK en BMKB groen
Op dit moment is de subsidieregeling voor de TEK nog niet gepubliceerd. Daarmee is
het mogelijk om deze maatregel nog terug te draaien. Het garantieluik van de BMKB-Groen
zou kunnen worden dichtgezet, daarmee zou het uitstaande risico minder toenemen en
neemt de benodigde storting in de begrotingsreserve af. Publicatie van de regeling
voor het prijsplafond is ongeveer gelijktijdig met deze beantwoording voorzien. Naar
verwachting worden medio december de juridische verplichtingen aangegaan voor het
prijsplafond en kan de regeling dan niet meer worden gestopt.
Vraag 23
Kan het kabinet een geactualiseerde lijst maken van besparingsopties in de ouderenzorg
en de langdurige zorg?
Antwoord op vraag 23
De Brede maatschappelijke heroverwegingen (BMH) geven inzicht in mogelijke beleidskeuzes
voor de toekomst van Nederland op de langere termijn. In het rapport BMH 2 Naar een
toekomstbestendig zorgstelsel2 zijn ook opties voor de ouderenzorg en langdurige zorg te vinden. In Zorgkeuzes in
Kaart (ZiK)3 is een breed scala aan beleidsopties voor de zorg geïnventariseerd. De analyse is
uitgevoerd door het CPB en ambtenaren van de ministeries van VWS en Financiën. Daarnaast
houdt het Ministerie van Financiën rijksbreed een Ombuigings- en intensiveringslijst4 bij. De meest recente actualisatie hiervan is de Ombuigingslijst 20225, die met Prinsjesdag j.l. aan de Kamer is aangeboden. Deze lijst zal vanaf nu elk
jaar bij Prinsjesdag geactualiseerd en aangevuld worden. Tevens worden besparingsopties
momenteel uitgewerkt in het interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) ouderenzorg.
Deze zal in het voorjaar aan de Tweede Kamer worden aangeboden.
Vraag 24, 25 en 26
Hoeveel levert het op wanneer de tweede schijf van de vennootschapsbelasting (vpb)
wordt verhoogd naar 36 procent?
Hoeveel levert het op wanneer de tweede schijf van de vpb wordt verhoogd naar 37,07
procent (IB tarief in 2022)?
Hoeveel levert het op wanneer de tweede schijf van de vpb wordt verhoogd naar 36,93
procent (IB tarief in 2023)?
Antwoord op vraag 24, 25, 26
Bij de beantwoording van deze vragen wordt uitgegaan van een tarief van 19% tot een
winst van 200.000 euro en 25,8% over het meerdere. Het budgettaire effect van het
verhogen van het tarief van de tweede schijf in de Vpb naar 36%, 37,07% en 36,93%
is respectievelijk 9 miljard euro, 10 miljard euro en 9,8 miljard euro. Deze cijfers
zijn nog zonder de budgettaire gevolgen van de gedrags- en economische effecten van
een dergelijke aanpassing. Zo zal met deze tariefstructuren Nederland internationaal
uit de pas gaan lopen en kan een verplaatsing van winst naar het buitenland verwacht
worden. Daarnaast wordt de prikkel om bedrijven op te splitsen en zo vaker gebruik
te maken van het lage tarief verder versterkt. Ook heeft dit een negatief effect op
het investeringsklimaat. Het vergt nader onderzoek om deze effecten in kaart te brengen.
Vraag 27
Hoeveel levert het werkenden maximaal per jaar op wanneer de eerste schijf inkomstenbelasting
wordt verlaagd naar 36 procent?
Antwoord op vraag 27
De eerste schijf in de inkomstenbelasting loopt in 2023 tot een inkomen uit werk en
woning van 73.031 euro. Het tarief in die eerste schijf is 36,93% in 2023. Een verlaging
van het tarief naar 36% levert een maximaal voordeel op van 0,93% * 73.031 euro =
679 euro voor iemand met een inkomen op het eindpunt van de eerste schijf. Ter illustratie:
het voordeel voor iemand met een modaal inkomen (uit werk en woning) van 40.000 euro
bedraagt 372 euro.
Vraag 28, 29, 30, 31
Hoeveel levert het op wanneer – naast het verhogen van de tweede schijf van de vpb
naar 36 procent – een extra tariefschijf in de vpb wordt toegevoegd die winsten van
750.000 euro of meer belast met 50 procent? Wat levert het op als dit 60 procent is?
Wat levert dit op als dit 70 procent is? Wat levert dit op als dit 80 procent is?
Wat levert dit op als dit 90 procent is?
Hoeveel levert het op wanneer – naast het verhogen van de tweede schijf van de vpb
naar 36 procent – een extra tariefschijf in de vpb wordt toegevoegd die winsten van
1 miljoen euro of meer belast met 50 procent? Wat levert dit op indien dit 60 procent,
70 procent, 80 procent en 90 procent is?
Hoeveel levert het op wanneer – met het huidige en toekomstig vpb-tarief van 25,8
procent- een extra tariefschijf in de vpb wordt toegevoegd die winsten van 750.000
euro of meer belast met 50 procent? Wat levert dit op indien dit 60 procent, 70 procent,
80 procent en 90 procent is?
Hoeveel levert het op wanneer met het huidige en toekomstig vpb-tarief van 25,8 procent
– een extra tariefschijf in de vpb wordt toegevoegd die winsten van 1 miljoen euro
of meer belast met 50 procent? Wat levert dit op indien dit 60 procent, 70 procent,
80 procent en 90 procent is?
Antwoord op vraag 28, 29, 30, 31
Bij de beantwoording van deze vragen wordt uitgegaan van een tarief van 19% tot een
winst van 200.000 euro en 25,8% over het meerdere. De cijfers die hier worden weergeven
zijn nog zonder de budgettaire gevolgen van de gedrags- en economische effecten van
een dergelijke aanpassing. Zo zal met deze tariefstructuren Nederland internationaal
zeer uit de pas gaan lopen en kan een verplaatsing van winst naar het buitenland verwacht
worden. Daarnaast wordt de prikkel om bedrijven op te splitsen en zo vaker gebruik
te maken van het lage tarief verder versterkt. Ook heeft dit een negatief effect op
het investeringsklimaat. Het vergt nader onderzoek om deze effecten in kaart te brengen.
Onderstaande tabel toont dit budgettaire effect wanneer het tarief van de tweede schijf
wordt verhoogd naar 36% en er een derde tariefschijf van 750.000 euro of 1 miljoen
euro wordt toegevoegd met een tarief van 50%, 60%, 70%, 80% of 90%.
x mrd (€)
Tarief derde schijf
Derde schijfgrens bij
50%
60%
70%
80%
90%
€ 750.000
21
29
37
45
52
€ 1.000.000
19
26
33
39
46
Onderstaande tabel toont dit budgettaire effect wanneer het tarief van de tweede schijf
gehandhaafd blijft op 25,8% en alleen een tariefschijf van 750.000 euro of 1 miljoen
euro wordt toegevoegd met een tarief van 50%, 60%, 70%, 80% of 90%.
x mrd (€)
Tarief derde schijf
Derde schijfgrens bij
50%
60%
70%
80%
90%
€ 750.000
19
27
35
43
51
€ 1.000.000
16
23
30
37
44
Vraag 32
Kan het kabinet een overzicht geven op basis van cijfers van het Centraal Bureau voor
de Statistiek (CBS) van de winsten van niet-financiële bedrijven sinds 1980, uitgesplist
per jaar? Kan het kabinet dit ook doen per sector?
Antwoord op vraag 32
Het CBS rapporteert de winsten van niet-financiële bedrijven per sector vanaf 2011.
In onderstaande tabel zijn alle winsten weergegeven voor belastingen.
Bedrijfstakken/branches (SBI 2008)
Perioden
mln euro
Totaal, ex. financiële sector, vastgoed
2011
105.701
Totaal, ex. financiële sector, vastgoed
2012
86.550
Totaal, ex. financiële sector, vastgoed
2013
89.882
Totaal, ex. financiële sector, vastgoed
2014
94.460
Totaal, ex. financiële sector, vastgoed
2015
109.947
Totaal, ex. financiële sector, vastgoed
2016
106.839
Totaal, ex. financiële sector, vastgoed
2017
138.911
Totaal, ex. financiële sector, vastgoed
2018
189.822
Totaal, ex. financiële sector, vastgoed
2019
155.090
Totaal, ex. financiële sector, vastgoed
2020**
.
A Landbouw, bosbouw en visserij
2011
1.029
A Landbouw, bosbouw en visserij
2012
1.349
A Landbouw, bosbouw en visserij
2013
1.071
A Landbouw, bosbouw en visserij
2014
1.344
A Landbouw, bosbouw en visserij
2015
1.977
A Landbouw, bosbouw en visserij
2016
2.477
A Landbouw, bosbouw en visserij
2017
2.408
A Landbouw, bosbouw en visserij
2018
2.209
A Landbouw, bosbouw en visserij
2019
2.881
A Landbouw, bosbouw en visserij
2020**
3.671
B Delfstoffenwinning
2011
8.065
B Delfstoffenwinning
2012
8.306
B Delfstoffenwinning
2013
.
B Delfstoffenwinning
2014
7.863
B Delfstoffenwinning
2015
4.905
B Delfstoffenwinning
2016
2.563
B Delfstoffenwinning
2017
1.656
B Delfstoffenwinning
2018
1.545
B Delfstoffenwinning
2019
1.997
B Delfstoffenwinning
2020**
–1.173
C Industrie
2011
51.029
C Industrie
2012
43.215
C Industrie
2013
38.623
C Industrie
2014
36.268
C Industrie
2015
39.159
C Industrie
2016
36.872
C Industrie
2017
60.803
C Industrie
2018
100.335
C Industrie
2019
72.962
C Industrie
2020**
25.672
D Energievoorziening
2011
686
D Energievoorziening
2012
–2.179
D Energievoorziening
2013
–1.448
D Energievoorziening
2014
843
D Energievoorziening
2015
1.246
D Energievoorziening
2016
1.290
D Energievoorziening
2017
1.938
D Energievoorziening
2018
2.807
D Energievoorziening
2019
–46
D Energievoorziening
2020**
2.697
E Waterbedrijven en afvalbeheer
2011
279
E Waterbedrijven en afvalbeheer
2012
–24
E Waterbedrijven en afvalbeheer
2013
570
E Waterbedrijven en afvalbeheer
2014
–208
E Waterbedrijven en afvalbeheer
2015
735
E Waterbedrijven en afvalbeheer
2016
450
E Waterbedrijven en afvalbeheer
2017
703
E Waterbedrijven en afvalbeheer
2018
585
E Waterbedrijven en afvalbeheer
2019
545
E Waterbedrijven en afvalbeheer
2020**
739
F Bouwnijverheid
2011
2.385
F Bouwnijverheid
2012
106
F Bouwnijverheid
2013
1.707
F Bouwnijverheid
2014
2.960
F Bouwnijverheid
2015
4.243
F Bouwnijverheid
2016
4.063
F Bouwnijverheid
2017
4.741
F Bouwnijverheid
2018
9.991
F Bouwnijverheid
2019
9.972
F Bouwnijverheid
2020**
15.626
G Handel
2011
20.785
G Handel
2012
14.703
G Handel
2013
19.309
G Handel
2014
19.884
G Handel
2015
26.567
G Handel
2016
27.610
G Handel
2017
31.880
G Handel
2018
33.903
G Handel
2019
38.270
G Handel
2020**
45.401
H Vervoer en opslag
2011
5.293
H Vervoer en opslag
2012
4.463
H Vervoer en opslag
2013
3.356
H Vervoer en opslag
2014
6.052
H Vervoer en opslag
2015
5.000
H Vervoer en opslag
2016
7.102
H Vervoer en opslag
2017
3.358
H Vervoer en opslag
2018
5.271
H Vervoer en opslag
2019
7.595
H Vervoer en opslag
2020**
155
I Horeca
2011
888
I Horeca
2012
699
I Horeca
2013
946
I Horeca
2014
1.255
I Horeca
2015
1.505
I Horeca
2016
1.829
I Horeca
2017
2.169
I Horeca
2018
2.268
I Horeca
2019
2.159
I Horeca
2020**
–123
J Informatie en communicatie
2011
4.028
J Informatie en communicatie
2012
3.974
J Informatie en communicatie
2013
3.451
J Informatie en communicatie
2014
3.847
J Informatie en communicatie
2015
6.472
J Informatie en communicatie
2016
3.729
J Informatie en communicatie
2017
6.129
J Informatie en communicatie
2018
7.562
J Informatie en communicatie
2019
5.758
J Informatie en communicatie
2020**
7.279
L Verhuur en handel van onroerend goed
2011
.
L Verhuur en handel van onroerend goed
2012
.
L Verhuur en handel van onroerend goed
2013
.
L Verhuur en handel van onroerend goed
2014
.
L Verhuur en handel van onroerend goed
2015
.
L Verhuur en handel van onroerend goed
2016
.
L Verhuur en handel van onroerend goed
2017
.
L Verhuur en handel van onroerend goed
2018
.
L Verhuur en handel van onroerend goed
2019
.
L Verhuur en handel van onroerend goed
2020**
4.263
M Specialistische zakelijke diensten
2011
7.276
M Specialistische zakelijke diensten
2012
7.743
M Specialistische zakelijke diensten
2013
7.675
M Specialistische zakelijke diensten
2014
7.957
M Specialistische zakelijke diensten
2015
9.071
M Specialistische zakelijke diensten
2016
8.416
M Specialistische zakelijke diensten
2017
10.302
M Specialistische zakelijke diensten
2018
10.374
M Specialistische zakelijke diensten
2019
20.133
M Specialistische zakelijke diensten
2020**
22.580
N Verhuur en overige zakelijke diensten
2011
2.593
N Verhuur en overige zakelijke diensten
2012
2.682
N Verhuur en overige zakelijke diensten
2013
3.410
N Verhuur en overige zakelijke diensten
2014
4.224
N Verhuur en overige zakelijke diensten
2015
6.285
N Verhuur en overige zakelijke diensten
2016
7.321
N Verhuur en overige zakelijke diensten
2017
8.485
N Verhuur en overige zakelijke diensten
2018
9.300
N Verhuur en overige zakelijke diensten
2019
–11.947
N Verhuur en overige zakelijke diensten
2020**
5.718
O Openbaar bestuur en overheidsdiensten
2011
4
O Openbaar bestuur en overheidsdiensten
2012
2
O Openbaar bestuur en overheidsdiensten
2013
–0
O Openbaar bestuur en overheidsdiensten
2014
–18
O Openbaar bestuur en overheidsdiensten
2015
6
O Openbaar bestuur en overheidsdiensten
2016
–32
O Openbaar bestuur en overheidsdiensten
2017
371
O Openbaar bestuur en overheidsdiensten
2018
77
O Openbaar bestuur en overheidsdiensten
2019
44
O Openbaar bestuur en overheidsdiensten
2020**
87
P Onderwijs
2011
154
P Onderwijs
2012
143
P Onderwijs
2013
137
P Onderwijs
2014
208
P Onderwijs
2015
291
P Onderwijs
2016
330
P Onderwijs
2017
412
P Onderwijs
2018
491
P Onderwijs
2019
498
P Onderwijs
2020**
338
Q Gezondheids- en welzijnszorg
2011
835
Q Gezondheids- en welzijnszorg
2012
518
Q Gezondheids- en welzijnszorg
2013
842
Q Gezondheids- en welzijnszorg
2014
1.012
Q Gezondheids- en welzijnszorg
2015
1.228
Q Gezondheids- en welzijnszorg
2016
1.695
Q Gezondheids- en welzijnszorg
2017
1.935
Q Gezondheids- en welzijnszorg
2018
1.961
Q Gezondheids- en welzijnszorg
2019
2.307
Q Gezondheids- en welzijnszorg
2020**
2.248
R Cultuur, sport en recreatie
2011
289
R Cultuur, sport en recreatie
2012
334
R Cultuur, sport en recreatie
2013
463
R Cultuur, sport en recreatie
2014
660
R Cultuur, sport en recreatie
2015
633
R Cultuur, sport en recreatie
2016
771
R Cultuur, sport en recreatie
2017
985
R Cultuur, sport en recreatie
2018
993
R Cultuur, sport en recreatie
2019
940
R Cultuur, sport en recreatie
2020**
297
S Overige dienstverlening
2011
83
S Overige dienstverlening
2012
515
S Overige dienstverlening
2013
156
S Overige dienstverlening
2014
311
S Overige dienstverlening
2015
625
S Overige dienstverlening
2016
357
S Overige dienstverlening
2017
637
S Overige dienstverlening
2018
152
S Overige dienstverlening
2019
1.021
S Overige dienstverlening
2020**
485
Vraag 33
Kan het kabinet een overzicht geven van de winstcijfers van 2021 van de Nederlandse
beursgenoteerde bedrijven? Kan het kabinet dit zowel ten aanzien van de bruto als
de nettowinsten verstrekken?
Antwoord op vraag 33
Deze gegevens zijn niet in dit detail openbaar beschikbaar. Het CBS publiceerde dat
in 2021 niet-financiële vennootschappen +/- 288 miljard euro brutowinst vóór belasting
hebben gemaakt. Van de nettowinsten is dit niet bekend.
Vraag 34
Kan het kabinet een overzicht geven van de winstcijfers van het eerste halfjaar van
2022 van de Nederlandse beursgenoteerde bedrijven, zowel ten aanzien van de bruto
als de nettowinsten?
Antwoord op vraag 34
Het CBS publiceerde dat in het tweede kwartaal van 2022 niet-financiële vennootschappen
+/- 75,2 miljard euro brutowinst vóór belasting hebben gemaakt. Van de nettowinsten
is dit niet bekend. Deze gegevens zijn vooralsnog voorlopig.
Vraag 35
Hoeveel levert het op om een vermogensbelasting van één procent te introduceren in
box 3 voor vermogens hoger dan 1 miljoen? Hoeveel levert het op als dit twee procent
is, vijf procent, tien procent, 20 procent en 50%?
Antwoord op vraag 35
De omvang (grondslag) van het box 3-vermogen hoger dan 1 miljoen euro (2 miljoen euro
voor fiscale partners) was in 2020 ruim 59 miljard euro. Hierbij is enkel het deel
van het vermogen geteld dat hoger is dan 1 miljoen euro (2 miljoen voor partners).
Zonder gedragseffecten zou de opbrengst bij een belasting van x% dus gelijk zijn aan
x% * 59 miljard euro, plus enige indexatie om rekening te houden met groei sinds 2020.
Bij een dergelijke belasting zouden de gedragseffecten echter aanzienlijk tot zeer
groot zijn, waardoor de werkelijke opbrengst veel lager is. Wanneer een dergelijke
belasting alleen voor box 3-vermogen zou gelden, zouden veel van deze belastingplichtigen
hun vermogen immers verplaatsen naar een bv. Een exacte raming is niet te maken zonder
een nadere bestudering van deze gedragseffecten.
Vraag 36
Hoeveel levert het op om een vermogensbelasting van 20 procent te introduceren in
box 3 voor vermogens hoger dan 1 miljard? Hoeveel levert dit op als dit 30 procent
is, 40 procent, 50 procent, 60 procent, 70 procent, 80 procent en 90 procent?
Antwoord op vraag 36
Dit levert niets op. Mensen met een dergelijk groot vermogen zijn doorgaans aanmerkelijkbelanghouder
en houden dit vermogen niet in box 3. Zouden er bij het moment van aankondigen van
deze maatregel toch mensen zijn met meer dan 1 miljard aan vermogen in box 3, dan
is het voor hen mogelijk om dit vermogen onder te brengen in een bv en deze vermogensbelasting
te ontwijken.
Vraag 37
Hoeveel miljonairs zijn er in Nederland?
Antwoord op vraag 37
Op 1 januari 2020 had 3,5 procent van de huishoudens in Nederland een vermogen van
1 miljoen euro of meer. Dat zijn 278 duizend huishoudens, ruim 24 duizend meer dan
in 2019.
Vraag 38
Hoeveel miljardairs zijn er in Nederland?
Antwoord op vraag 38
Het CBS geeft de vermogensklassen aan van het aantal miljonairs in Nederland (278000
huishoudens in 2019). Daaruit blijkt dat 2,2% (ca. 6000 huishoudens) een vermogen
hebben van meer dan 10 miljoen euro. Het aantal miljardairs wordt niet expliciet gepubliceerd.
Vraag 39
Kan het kabinet een overzicht geven van hoe de vermogensongelijkheid sinds 2000 heeft
ontwikkeld en daarbij niet verwijzen naar de IBO Vermogensdeling?
Antwoord op vraag 39
Een veel gebruikte ongelijkheidsmaatstaf voor de vermogensongelijkheid is de Gini-coëfficiënt.
Het CBS rapporteert de Gini-coëfficiënt voor de vermogensongelijkheid van Nederlandse
huishoudens vanaf 2006. Deze was in 2006 0,77. In 2013 steeg deze naar 0,82 en in
2020 kwam deze uit op 0,76. De vermogensverdeling in termen van de Gini-coëfficiënt
is de afgelopen 15 jaar over het geheel genomen relatief constant.
De Gini-coëfficiënt is een internationaal erkende en veel gebruikte ongelijkheidsmaatstaf.
De ontwikkeling van Gini-coëfficiënt in Nederland wordt gedomineerd door het eigenwoningbezit,
dat verreweg het grootste vermogensaandeel vormt van Nederlandse huishoudens en het
minst scheef is verdeeld. Zo wordt de stijging in de Gini-coëfficiënt tussen 2008
en 2013 geheel verklaard door een daling in de woningprijzen en de daling van de Gini
tussen 2016 en 2020 vice versa.
Een nadeel van het enkel kijken naar de ontwikkeling van deze maatstaf is dat hierdoor
andere ontwikkelingen buiten beeld blijven. Zo heeft het CBS bij de herziening van
de vermogensstatistiek in 2021 het totale vermogen van Nederlandse huishoudens met
bijna 10% naar boven bijgesteld. Deze bijstelling bestaat vooral uit een ophoging
van het aanmerkelijk belang. De waarde van het aanmerkelijk belang beek bijna twee
keer zo hoog als op basis van eerder beschikbare informatie bekend was. Dit hogere
aanmerkelijk belang komt nagenoeg volledig ten goede aan de rijkste huishoudens: 96%
van het aanmerkelijk belang is in bezit van de rijkste 10% en 73% zelfs in bezit van
de rijkste 1% huishoudens. Op basis daarvan is de Gini-coëfficiënt naar boven bijgesteld.
Kortom, de vermogensongelijkheid in Nederland is op basis van Gini tussen 2006 en
2015 redelijk constant gebleven, maar is schever dan gedacht. De bijstelling van de
Gini-coëfficiënt is echter maar beperkt, terwijl het vermogen van de rijkste Nederlandse
huishoudens ten opzichte van ander huishoudens wel fors is toegenomen, dit zie je
alleen niet terug in de Gini. Voor een compleet beeld van de ontwikkeling van de vermogensverdeling
van Nederlandse huishoudens moet dus ook altijd breder gekeken worden naar de dynamiek
achter de vermogensverdeling. Dit kan door te kijken naar verschillen tussen leeftijdscohorten,
tussen eigenaren van woningen en huurders en andere groepen.
Vraag 40
Welke bedrijven hebben er geen winstbelasting betaald in Nederland die wel een vestiging
hebben in Nederland?
Antwoord op vraag 40
Van de ongeveer 820.000 bedrijven die in 2019 vennootschapsbelastingplichtig waren
in Nederland, maakten er ongeveer 440.000 geen winst. Deze bedrijven hebben geen winstbelasting
betaald. In het rapport «Op weg naar balans in de vennootschapsbelasting» van de Adviescommissie
belastingheffing van multinationals6 is gesignaleerd dat er bedrijven zijn die structureel verlies maken. Het onderzoek
dat naar aanleiding hiervan is toegezegd wordt begin 2023 naar de Kamer verzonden.
Vraag 41
Hoeveel belastinggeld heeft de Staat misgelopen door het niet betalen van winstbelasting
door bepaalde bedrijven?
Antwoord op vraag 41
Het is heel moeilijk inzichtelijk te maken hoeveel belastinggeld door fraude en ontwijking
niet wordt betaald. Voor fraude geldt immers dat het de bedoeling van kwaadwillende
belastingplichtigen is om dergelijke gegevens buiten het zicht van de fiscus te houden.
Belastingontwijking is ook moeilijk meetbaar, zoals het kabinet heeft toegelicht in
de monitoringsbrief over de effecten van de aanpak van belastingontwijking.7
Vraag 42
Kan het kabinet de raming van de rentelasten over 2022 afzetten ten opzichte van de
realisatie?
Antwoord op vraag 42
Omdat het jaar nog niet afgelopen is, is het nog te vroeg om dit te doen. Afwijkingen
tussen de begroting en de realisatie zullen uiteindelijk in het jaarverslag over 2022
worden toegelicht.
De raming van de rentelasten bestaat uit de rentelasten op de bestaande schuld, rentelasten
van de herfinanciering van de bestaande schuld en de rentelasten als gevolg van financiering
van het kassaldo. De gerealiseerde rentelasten zijn onderdeel van de raming van de
rentelasten over 2022. Omdat de realisaties afhankelijk zijn van de daadwerkelijke
ontwikkeling van ontvangsten en uitgaven binnen het rijk (kassaldo) en de daadwerkelijke
rente waartegen kan worden gefinancierd, die weer afhangt van de renteontwikkeling
in de markt, is er tot het eind van het jaar nog inherent een onzekere component.
Vraag 43
Kan het kabinet een overzicht geven welke budgetten van de Aanvullende Post over heel
2022 worden doorgeschoven naar 2023?
Antwoord op vraag 43
Kasschuiven Aanvullende Post
in miljoenen euro
2022
2023
2024
2025
2026
2027
Voorjaarsnota 2022
–1.693
482
–214
1.026
412
–3
wv. kasschuiven
–1.195
702
142
136
187
27
wv. overige schuiven
–498
–220
–357
890
225
–30
Miljoenennota 2023
–517
–165
285
239
130
28
Najaarsnota 2022
–233
233
Totaal
–2.442
316
71
1.265
542
24
In totaal is ruim 2,4 miljard euro op de Aanvullende Post doorgeschoven naar latere
jaren. Een deel van de middelen is bij Voorjaarsnota en Miljoenennota reeds toegevoegd
aan de departementale begrotingen. In de Voorjaarsnota zijn naast reguliere kasschuiven
ook herijkingen verwerkt die buiten de meerjarenperiode doorlopen. Dit is weergegeven
in de regel overige schuiven.
Vraag 44 en 46
Welke mogelijkheden zijn er om rekeningrijden te versnellen?
Welke opties zijn er om rekeningrijden te versnellen zonder dat de inwerkingtredingsdatum
naar achteren gaat?
Antwoord op vraag 44 en 46
Op 1 juli jl. heeft het kabinet de eerste hoofdlijnenbrief over Betalen naar gebruik
naar uw Kamer gestuurd, waarin de kaders en belangrijkste uitwerkpunten worden geschetst.
Het kabinet is voornemens om per 1 januari 2030 een systeem van betalen naar gebruik
in te voeren, door het kilometerafhankelijk maken van het tarief van de huidige motorrijtuigenbelasting
voor alle personen- en bestelauto’s, zonder differentiatie naar tijd en plaats. Met
de keuze voor een vlak kilometertarief in de bestaande motorrijtuigenbelasting kiest
het kabinet voor eenvoud en de betere waarborgen voor privacy. Het kabinet onderzoekt
momenteel onder andere de tariefstructuur, de beleidseffecten en de mogelijkheden
tot het registreren van gereden kilometers. Hierbij wordt ook gekeken naar de benodigde
implementatietermijn voor Betalen Naar Gebruik.
Vraag 45
Kan met het aanpassen van de energiebelasting een zelfde effect worden bereikt als
door het ophogen van de CO2-heffing?
Antwoord op vraag 45
Verdere beprijzing van de CO2-emissies van de in Nederland gevestigde industrie kan zowel via een verhoging van
de energiebelasting op aardgas als een via een aanscherping van de nationale CO2-heffing industrie. Er is een aantal belangrijke verschillen tussen de energiebelasting
en CO2-heffing, waardoor niet eenzelfde reductie-effect wordt bereikt. De instrumenten kunnen
elkaar aanvullen. In het Belastingplan 2023 heeft het kabinet daarom stappen gezet
om zowel de energiebelasting minder degressief te maken als de CO2-heffing industrie aan te scherpen.
Het eerste verschil is de grondslag. In de energiebelasting wordt het verbruik van
aardgas en elektriciteit belast. Dit is een indirecte vorm van het beprijzen van de
CO2-uitstoot. Bij de CO2-heffing wordt direct belasting geheven over de CO2-emissie. Het handelingsperspectief en mogelijk reductie-effect, is hierdoor anders.
Bijvoorbeeld: bij de CO2-heffing industrie vermindert de inzet van carbon dioxide capture and storage (CCS) – de CO2-uitstoot wordt dan na het verbrandingsproces opgeslagen onder de grond – het aantal
CO2-emissies en dus de belastinggrondslag. Dat is niet het geval bij de energiebelasting
en CCS, aangezien het aardgasverbruik hetzelfde blijft. Het tweede verschil is het
aantal belastingplichtigen. De CO2-heffing wordt enkel geheven bij installaties die vallen onder het Europese emissiehandelssysteem
(ETS), afvalverbrandingsinstallaties en installaties met substantiële lachgasuitstoot
(voor zover niet al opgenomen binnen het EU ETS). De groep waarop de energiebelasting
drukt, is veel breder. Alle verbruikers van aardgas en elektriciteit zijn daarover
in principe belasting verschuldigd. Voor een klein deel (met name de verbruikers met
verbruik in de vierde schijf aardgas) valt deze doelgroep samen met de groep belastingplichtigen
van de CO2-heffing industrie. Een verhoging van de tarieven van de energiebelasting in combinatie
met een aanscherping van de CO2-heffing industrie, zal daarom met name een aanvullend reductie-effect hebben bij
de bedrijven die niet onder de CO2-heffing vallen. Voor deze groep bedrijven valt de prijsprikkel van de CO2-heffing immers niet samen met de prijsprikkel van de energiebelasting. Het derde
verschil is de budgettaire opbrengst. Onder de CO2-heffing is een belangrijk deel van de CO2-emissies vrijgesteld, waarbij het tarief dusdanig wordt afgesteld dat de CO2-emissies van alle belastingplichtigen gezamenlijk naar verwachting in het zichtjaar
2030 onder de vrijgestelde uitstoot komen. De budgettaire opbrengst is hierdoor in
beginsel nul. Een verhoging van de tarieven in de energiebelasting leidt wel tot een
budgettaire opbrengst.
Vraag 47
Welke opties zijn er om een vleesbelasting te introduceren? Hoeveel CO2-besparing heeft elke optie? Welke optie is uitvoerbaar?
Antwoord op vraag 47
Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar de mogelijke introductie van een vleesbelasting.
De vormgeving zoals het belastbaar object, het moment van heffing en het toe te passen
tarief bepalen hoeveel de heffing financieel opbrengt en hoeveel CO2-uitstoot wordt beperkt.
Vraag 48
Hoeveel CO2-besparing levert een uitvoerbare plasticbelasting op?
Antwoord op vraag 48
CE Delft heeft in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onderzoek
gedaan naar de effecten van verschillende varianten op een plasticbelasting.8 Een heffing van 500 euro per ton polymeren (plastic korrels waar plastic producten
van worden gemaakt) levert volgens dit onderzoek een mondiale reductie op van 0,38
– 0,85 Mton broeikasgasemissies. Overigens leidt deze heffing er volgens dit onderzoek
ook toe dat een belangrijk deel van de productie van de Nederlandse plastic sector
naar het buitenland verplaatst. De introductie van een heffing leidt hiermee tot een
reductie van 40% van de productie van de Nederlandse plastic sector. De uitvoerbaarheid
van een dergelijke polymerenheffing is nog niet onderzocht.
Vraag 49
Komt de additionele prijsbijstelling voor het Gemeentefonds bovenop de «bevroren»
accressen? Wordt deze prijsbijstelling structureel doorgetrokken?
Antwoord op vraag 49
Ja de additionele prijsbijstelling komt bovenop het vastgezette volumedeel van het
accres omdat het voortkomt uit een bijstelling van de loon- en prijscomponent van
het accres. Dit wordt met dezelfde systematiek als reguliere loon- en prijsbijstelling
structureel doorgetrokken.
Vraag 50
Hoeveel levert het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek op?
Antwoord op vraag 50
Voor 2023 worden de kosten van de hypotheekrenteaftrek (HRA) geraamd op 9.266 miljoen
euro. De kosten van de aftrek van de daarmee samenhangende financieringskosten worden
voor 2023 geraamd op 151 miljoen euro. Voor het ramen van de opbrengst van het afschaffen
van de HRA is echter een integrale benadering nodig. De HRA staat niet op zichzelf,
maar is onderdeel van de berekening van het inkomen (saldo) uit de eigen woning. Afschaffing
heeft direct effect op meerdere onderdelen van de eigenwoningregeling, zoals bijvoorbeeld
de «aftrek geen of geringe eigenwoningschuld» (Wet Hillen). Een dergelijke complexe
raming is niet voorhanden.
Daarnaast roept afschaffing ook fundamentele vragen op over hoe om te gaan met daarmee
samenhangende onderdelen van de eigenwoningregeling. Afhankelijk van de antwoorden
hierop is er direct een effect op een uiteindelijke afbouw pad en bijhorende opbrengst.
Bijvoorbeeld wat te doen met de belasting op de voordelen uit de eigen woning (EWF:
raming opbrengst 2.762 miljoen euro 2023). En de vraag of de eigenwoningschuld na
afschaffing van de HRA dan in box 3 terecht komt. In box 3 is wel sprake van «renteaftrek»
waardoor de opbrengst lager uit zal vallen. Het in één keer afschaffen van de HRA
zou hele grote koopkrachteffecten met zich mee brengen voor specifieke groepen. Om
een raming te kunnen maken moet worden uitgegaan van een specifiek geleidelijk afbouw
scenario. Overigens zijn in de BMH Ruimte voor wonen de geraamde opbrengsten van dergelijke
scenario’s te vinden (rapport Ruimte voor wonen, Brede maatschappelijke heroverweging,
20 april 2020, blz. 44–50).
Vraag 51
Wordt in de meicirculaire deze reeks apart weergegeven? Zo nee, hoe wordt dit dan
inzichtelijk gemaakt?
Antwoord op vraag 51
Voor het gemeentefonds is het volumedeel van het accres bevroren en wordt het loon-prijsdeel
apart in beeld gebracht. Mijn streven is om samen met de Minister van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties het effect van de extra prijsbijstelling in de meicirculaire
inzichtelijk te maken.
Voor het Provinciefonds is dit tot en met 2025 niet mogelijk. Omdat het Interprovinciaal
Overleg (IPO) niet heeft ingestemd met het bevriezen van het volumedeel van het accres
voor de jaren tot en met 2025. Het Provinciefonds wordt tot en met 2025 geïndexeerd
via de «trap op trap af»-systematiek. Het Provinciefonds beweegt daardoor mee met
de ontwikkeling van het accresrelevante deel van de rijksuitgaven. De structurele
prijsbijstelling loopt hierin mee.
In de jaren 2026 en verder wordt het accres voor gemeenten en provincies niet op de
huidige manier berekend, maar is het accres vastgezet op een plus van 1 miljard ten
opzichte van de stand bij de Miljoenennota 2022. De fondsen worden wel geïndexeerd
voor loon- en prijsontwikkeling. Ik zal samen met de Minister van Binnenlandse Zaken
en Koninkrijksrelaties verkennen of deze LPO-reeksen ook apart in de meicirculaire
kunnen worden opgenomen.
Vraag 52
Klopt het dat bij het Gemeentefonds elk van de accrestranches voor de loon- en prijsontwikkelingen
voor de jaren 22, 23, 24 en 25 vanaf het jaar 2026 gaan schommelen en wel neerwaarts?
En dat dit in 2027 daarbij ook voor de accrestranche loon- en prijsontwikkeling 2026
geldt? Geldt dit ook voor de additionele prijsbijstelling?
Antwoord op vraag 52
In het coalitieakkoord is voor de jaren 2026 en verder het accres voor gemeenten en
provincies niet op de huidige manier berekend, maar is het accres vastgezet op een
plus van 1 miljard ten opzichte van de stand bij de Miljoenennota 2022. Bij de Voorjaarsnota
2022 is dit verder uitgewerkt: voor de jaren vanaf 2026 is het accres gesplitst in
een volume- en een loon- en prijsdeel. Het volumedeel van het accres staat vast en
het loon- en prijsdeel wordt geactualiseerd op de manier die ook bij de begrotingen
van het Rijk gebruikelijk is. De grondslag van de loon- en prijsindexatie in jaar
t wordt gebaseerd op de omvang van het gemeentefonds in jaar t. Doordat de omvang
van het gemeentefonds muteert over de tijd zijn er schommelingen in de loon- en prijsbijstellingen
over de jaren. In jaren waarin er meer middelen gereserveerd zijn, is de loon-en prijsbijstelling
over deze middelen ook hoger vanwege de hogere grondslag. Dit zal ook gelden voor
de additionele prijsbijstelling. Zie ook bijlage 11 van de Miljoenennota 2023 voor
meer toelichting op de berekening van het accres.
Vraag 53
Wat zijn de voor- en nadelen van een vlakke CO2-heffing, marginale heffing en een bodemprijs? Kan het kabinet hierbij graag specifiek
de verschillen toelichten tussen marginaal in combinatie met vlakke heffing versus
bodemprijs en marginale heffing versus vlakke heffing verhogen. Kan het kabinet op
dit punt in algemene zin ingaan op financiële aspecten, CO2-reductie en eventueel uitvoerbaarheid (als daar verschillen in zitten)?
Antwoord op vraag 53
Over het algemeen geldt dat hoe hoger het tarief en hoe groter de grondslag van een
CO2-heffing is, hoe groter de nationale CO2-reductie zal zijn. Dit aangezien de desbetreffende belastingplichtigen in dit geval
meer worden aangespoord om CO2-emissies te reduceren. Tegelijkertijd hebben belastingplichtigen verschillende opties
om CO2 te reduceren. Veelal is de vormgeving van de CO2-heffing erop gericht om belastingplichtigen te stimuleren om te investeren in duurzame
technieken. Wanneer een CO2-heffing echter te breed en te hoog wordt dan kan een belastingplichtige ook besluiten
om de activiteiten te beëindigen in Nederland, wat mogelijk leidt tot extra productie
en extra CO2-uitstoot in het buitenland. In dit geval kan de vormgeving van de CO2-heffing ertoe leiden dat er mondiaal gezien amper sprake is van CO2-reductie en vooral verplaatsing van productie naar het buitenland.
Een vlakke CO2-heffing heeft over het algemeen een relatief brede grondslag. In combinatie met een
relatief hoog tarief heeft een dergelijke heffing het grootste effect op de nationale
CO2-reductie en de grootste budgettaire opbrengst. Tegelijkertijd werkt een vlakke CO2-heffing ook het meest verstorend op de internationale concurrentieverhoudingen en
kan deze leiden tot verplaatsing van productie en uitstoot naar het buitenland.
Ook een bodemprijs heeft over het algemeen een relatief brede grondslag en doorgaans
een relatief laag tarief. Wanneer het tarief ruim onder de geldende prijs in het emissiehandelssysteem
ligt, dan zal een bodemprijs vooral de zekerheid voor duurzame investeringen doen
toenemen. Dit heeft het kleinste effect op de nationale CO2-reductie, maar geeft wel meer zekerheid dat dit wordt gerealiseerd via duurzame investeringen
en niet via verplaatsing van productie. Een bodemprijs heeft naar verwachting de kleinste
budgettaire opbrengst voor de overheid. Zolang de bodemprijs onder de geldende prijs
in het emissiehandelssysteem ligt zijn er zelfs helemaal geen opbrengsten voor de
overheid.
Een marginale CO2-heffing heeft juist een relatief kleine grondslag (emissies boven een vrijgestelde
voet) en past daarover een relatief hoog tarief toe. Dit stimuleert belastingplichtigen
om de emissies boven de vrijgestelde voet te verminderen. Bij een afgewogen vaststelling
van de vrije voet en hoogte van het tarief, kan met een marginale CO2-heffing een relatief grote prikkel tot verduurzaming worden gegeven, terwijl tegelijkertijd
de internationale concurrentieverhoudingen niet, of slechts beperkt, worden verstoord.
Wat uitvoering betreft is een marginale CO2-heffing het meest complex van de drie genoemde alternatieven. Wanneer een dergelijke
marginale heffing in uitvoering is (zoals bij de industrie het geval is), dan kunnen
de overige twee alternatieven relatief snel worden geïmplementeerd indien voor de
grondslag wordt aangesloten bij de bestaande doelgroep en emissies.
Vraag 54
Klopt het dat de neerwaartse bijstelling komt door bijvoorbeeld de opschalingskorting
die in 2026 wordt geeffectueerd en door het terughalen van een deel van het cumulatief
volume-accres 2022–2025?
Antwoord op vraag 54
De compensatie voor loon- en prijsontwikkeling is procentueel in 2026 niet naar beneden
bijgesteld. Wel is de jaar-op-jaar (2025–2026) compensatie in absolute zin lager,
omdat deze wordt berekend op basis van de grondslag van het gemeente- en provinciefonds.
De grondslag van de fondsen is in 2026 inderdaad lager dan in de periode 2022 – 2025,
bijvoorbeeld doordat de korting op de opschalingskorting die in 2026 afloopt. Zie
ook het antwoord op vraag 52 over de wijze waarop de accrestranches loon- en prijsontwikkelingen
worden berekend.
Vraag 55
Wat zijn de CO2
-reductie, de financiële opbrengsten en het weglekeffect bij een vlakke heffing van
10 euro en 20 euro?
Antwoord op vraag 55
Dergelijke specifieke ramingen zijn op dit moment niet beschikbaar. Eventueel geeft
CPB (2020)9 hier nadere achtergrond bij.
Vraag 56
Kan het kabinet aangeven met welk bedrag deze vier accrestranches (en eventueel die
van de additionele prijsbijstelling) in 2026 dalen? Hoeveel bedraagt de daling van
de vijf accrestranches (en eventueel die van de additionele prijsbijstelling) voor
de loon- en prijsontwikkeling 2022–2026 in het jaar 2027?
Antwoord op vraag 56
De onderstaande tabel toont de loon- en prijsbijstelling voor het Gemeentefonds. Dit
zijn de standen ten tijde van de Miljoenennota 2023. De additionele prijsbijstelling
wordt komende Voorjaarsnota definitief berekend en is hier dus nog niet in verwerkt.
De bedragen voor de tranches ’22–’25 zijn samen in 2026 226 miljoen lager dan in 2025.
De bedragen voor de tranches »22–26 zijn samen 142 miljoen lager in 2027 dan in 2026.
Loon- en prijs-accres Gemeentefonds
Stand Miljoenennota 2023 (in mln. euro)
2022
2023
2024
2025
2026
2027
LPO 2022 (stand Voorjaarsnota 2022)
1.317
1.317
1.317
1.317
1.317
1.311
LPO 2023
1.453
1.453
1.453
1.359
1.320
LPO 2024
1.255
1.255
1.161
1.128
LPO 2025
1209
1.171
1.138
LPO 2026
1.137
1.104
LPO 2027
1.139
Totale LPO-ontwikkeling
1.317
2.770
4.024
5.234
6.144
7.140
Vraag 57
Waar en wanneer is, gelet op het feit dat tijdens de «bevriezingsperiode» de accressen
nog «plat» worden doorgetrokken, zoals tot en met 2021 gebruikelijk was, besloten
tot wijziging van de systematiek voor de berekening van de accrestranches voor de
loon- en prijsbijstelling vanaf 2026?
Antwoord op vraag 57
In het coalitieakkoord is voor 2026 en verder voor gemeenten en provincies geen regulier
accres meer berekend, maar is het accres vastgezet op een plus van 1 miljard euro
ten opzichte van de stand bij de Miljoenennota 2022. Bij de Voorjaarsnota 2022 is
uw Kamer geïnformeerd over de uitwerking hiervan: voor de jaren vanaf 2026 is het
accres gesplitst in een volume- en een loon- en prijsdeel. Zie het antwoord op vraag
52 voor een toelichting op de wijze waarop de accrestranches loon- en prijsontwikkelingen
worden berekend.
Vraag 58
Wat is het effect op CO2 reductie, de financiële opbrengsten en weglekeffect van een marginale heffing van
125 euro/ton CO2, 150 euro/ton CO2 en 175 euro/ton CO2?
Antwoord op vraag 58
Dergelijke specifieke ramingen zijn op dit moment niet beschikbaar. Eventueel geeft
PBL (2022)10 hier nadere achtergrond bij.
Vraag 59
In hoeverre zijn de middelen uit de additionele prijsbijstelling vrij besteedbaar?
Zijn er bestuurlijke afspraken gemaakt over (de wijze van) compensatie van gemeenten
aan getroffen instellingen en organisaties?
Is deze nieuwe berekeningswijze van bestuurlijk besproken met de Vereniging Nederlandse
Gemeenten (VNG)?
Antwoord op vraag 59
De additionele incidentele prijsbijstelling wordt toegevoegd aan het Gemeentefonds
en indirect via de bijstelling van het accres aan de rijksuitgaven ook aan het Provinciefonds
(zie uitleg vraag 51 over verschil Gemeentefonds en Provinciefonds). Middelen in de
fondsen zijn vrij besteedbaar en het is aan gemeenten en provincies om te bepalen
of en hoe ze instellingen en organisaties willen compenseren voor prijsstijgingen.
De extra incidentele prijsbijstelling is generiek voor de gehele rijksbegroting, daarom
zijn er geen aparte bestuurlijke afspraken over gemaakt. De nieuwe berekeningswijze
van de loon- en prijsbijstelling van het Gemeentefonds en Provinciefonds is conform
de rest van de rijksbegroting en met de VNG en het Interprovinciaal Overleg (IPO)
gedeeld in een technische bijeenkomst, maar is niet apart bestuurlijk voorgelegd.
Vraag 60
Wanneer krijgen gemeenten zekerheid over de definitieve compensatie voor de gemeentelijke
en particuliere opvang van Oekraïners?
Antwoord op vraag 60
Gemeenten kunnen op dit moment een voorschot aanvragen gebaseerd op het normbedrag
en werkelijke transitiekosten. De definitieve uitkering voor de kosten gemaakt tussen
1 maart 2022 31 december 2022 wordt uiterlijk op 31 december 2023 vastgesteld door
de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid. De gemeenten dienen hieraan voorafgaand
op uiterlijk 15 juli 2023 verantwoording af te leggen over de gemaakte kosten, conform
de vereisten van de Bekostigingsregeling opvang Oekraïense ontheemden en de Financiële-verhoudingswet.
Vraag 61
Welke maatregelen in het kader van belastingontwijking zijn nog mogelijk in het vennootschapsbelasting-domein
en hoeveel leveren deze op?
Antwoord op vraag 61
Het kabinet heeft de afgelopen jaren veel maatregelen tegen belastingontwijking genomen
en zet de strijd daartegen onverminderd voort. De nadruk in de aanpak van belastingontwijking
van het kabinet ligt de komende tijd met name op internationale maatregelen. Er zijn
namelijk grenzen aan wat unilateraal mogelijk is om belastingontwijking verder aan
te pakken. Het kabinet zet daarom in op een effectieve implementatie van het akkoord
dat binnen het Inclusive Framework van de Organisatie voor Economische Samenwerking
en Ontwikkeling (OESO) tot stand is gekomen over de herziening van het internationale
belastingstelsel. Zo zet Nederland zich in de OESO maximaal in om het dossier Pijler
1 over de verdeling van heffingsrechten verder te brengen. Daarnaast wil het kabinet
binnen de EU een leidende rol blijven innemen in de aanpak van belastingontwijking.
Daarom blijft het de inzet van Nederland om binnen de EU overeenstemming te bereiken
over het richtlijnvoorstel over een wereldwijd minimumniveau aan belastingheffing
(Pijler 2) en om deze richtlijn bovendien tijdig te implementeren. Het kabinet heeft
in dit kader op 24 oktober jl. de internetconsultatie voor het conceptwetsvoorstel
tot implementatie van de Pijler 2-maatregelen gestart. Ook onderschrijft het kabinet
de noodzaak van een EU-brede aanpak om misbruik van doorstroomvennootschappen tegen
te gaan. Het kabinet staat daarom positief tegenover de beleidsdoelen van het EU-richtlijnvoorstel
om het misbruik met doorstroomvennootschappen tegen te gaan. Het kabinet zet tot slot
ook unilaterale stappen om belastingontwijking verder aan te pakken. De Belastingdienst
treedt op tegen belastingontwijkende constructies. Als daarbij blijkt dat de bestaande
wet- en regelgeving niet toereikend is, kan dat aanleiding geven om te overwegen of
wet- en regelgeving moet worden aangepast. Als voorbeeld kan worden gedacht aan de
vastgoedmaatregel in het regime voor fiscale beleggingsinstellingen per 2024 (dit
regime kan in bepaalde gevallen leiden tot onbedoelde niet-heffing over Nederlands
vastgoed). Een ander voorbeeld is de versterking van de aanpak van dividendstripping.
Bovendien zet het kabinet zich de komende jaren in om opmerkelijke belastingconstructies
aan te pakken. Hiervoor geldt een taakstellende opdracht, van 160 mln. in 2024 oplopend
tot structureel 550 mln. vanaf 2027.
Vraag 62
Kan het kabinet de onderbouwing delen van het bedrag voor de tussenvariant van het
prijsplafond (3,2 miljard euro) en de raming van het prijsplafond (9,8 miljard euro)?
Antwoord op vraag 62
De geraamde uitgaven voor de tussenvariant (3,2 miljard euro) volgen uit de vermenigvuldiging
van de vergoeding per kleinverbruiker (380 euro) met het aantal kleinverbruikers (8,3
miljoen). Met de in de vraag genoemde 9,8 miljard euro wordt waarschijnlijk gedoeld
op de raming van 11,2 miljard euro op basis van groothandelsprijzen begin juli (MEV)
verminderd met het eerste voorschot dat leveranciers in december al ontvangen van
1,45 miljard euro. Dat betekent dat er conform deze raming nog 9,75 miljard euro zal
worden voorgeschoten in de maanden januari tot en met november 2023. Deze raming is
nadrukkelijk een voorlopige, waarbij de feitelijke uitgaven hoger of lager zullen
uitvallen afhankelijk van de prijsontwikkeling van de energieprijzen.
Vraag 63
Kan het kabinet aangegeven, gelet op het feit dat het plafond Rijksbegroting een overschrijding
laat zien van 1,3 miljard euro, of het kabinet verwacht dat deze overschrijding ook
bij Jaarverslag nog te zien zal zijn? Klopt het dat deze overschrijding in de realisatie
loopt?
Antwoord op vraag 63
Het plafond Rijksbegroting is onderdeel van het totale uitgavenplafond. Onder dit
totale uitgavenplafond vallen naast het plafond Rijksbegroting ook de plafonds Zorg,
Sociale Zekerheid en Investeringen. Voor het EMU-saldo is uiteindelijk relevant hoe
het totale uitgavenplafond zich verhoudt tot de openstaande taakstellingen. Bij Najaarsnota
is de aanvullende onderuitputting van 2,1 miljard euro ingevuld.
Van de reguliere in = uit taakstelling (1,4 miljard euro) is 186 miljoen euro ingevuld.
Volgens reguliere systematiek dient het openstaande deel (1,2 miljard euro) gevuld
te worden met gerealiseerde onderuitputting die zichtbaar wordt bij het Financieel
Jaarverslag Rijk. Met het oog op eerdere jaren is het de verwachting dat deze resterende
dekkingsopgave bij het Jaarverslag kan worden ingevuld. Enkel indien dit niet het
geval is zal dit een negatief effect hebben op het EMU-saldo.
Vraag 64
Hoeveel bedragen de uitgaven aan ontwikkelingssamenwerking volgens de laatste stand
per jaar voor de aankomende kabinetsperiode in percentage van het bruto nationaal
inkomen (bni) en hoeveel bedraagt het verschil per jaar met de norm van 0,7% van het
bni in miljarden euro's?
Antwoord op vraag 64
De onderstaande tabel geeft het BNI-percentage van de Nederlandse uitgaven aan Official
Development Assistance (ODA) en het verschil met 0,7%-BNI weer voor de huidige kabinetsperiode.
Totaal ODA-budget
2022
2023
2024
2025
Huidig ODA-budget (in mld.)
6,10
6,17
6,45
7,03
Huidige bni-percentage
0,66%
0,62%
0,62%
0,65%
0,7% bni (in mld.)
6,50
6,92
7,24
7,55
Verschil huidig ODA-budget en 0,7% bni (in mld.)
0,40
0,75
0,79
0,51
Vraag 65
Hoeveel bedragen de uitgaven aan defensie volgens de laatste stand per jaar voor de
aankomende kabinetsperiode (conform de definitie voor de NAVO-norm) in percentage
van het bruto binnenlands product (bbp) en hoeveel bedraagt het verschil met de NAVO-norm
per jaar in miljarden euro's?
Antwoord op vraag 65
In onderstaande tabel is voor deze kabinetsperiode het totaal aan defensie uitgaven
opgenomen welke toerekenbaar zijn aan de NAVO-norm en het bijbehorende percentage
van het bbp.
2022
2023
2024
2025
Totaal Defensie uitgaven
13.058.321
15.706.629
19.493.130
19.883.930
bbp percentage Defensie uitgaven
1,40%
1,66%
2,02%
2,02%
Het kabinet werkt toe het behalen van de NAVO-doelstelling van 2% in 2024 en 2025.
Het verschil met de NAVO-doelstelling bedraagt in 2022 5,6 miljard euro en in 2023
3,2 miljard euro.
Vraag 66
Wat is de meest recente raming van de benodigde middelen om de klassengrootte in het
primair onderwijs naar 21, 23 of 25 leerlingen aan te passen?
Antwoord op vraag 66
De gemiddelde groepsgrootte bedraagt 22,9 in het basisonderwijs11. Het verhogen van de gemiddelde klassengrootte van 22,9 naar 25 levert circa 788
miljoen euro per jaar op. Het verhogen van de gemiddelde klassengrootte naar gemiddeld
23 leerlingen levert circa 39 miljoen euro per jaar op. Voor het verlagen van de gemiddelde
klassengrootte naar gemiddeld 21 leerlingen per klas kost dit circa 853 miljoen euro
per jaar.
Als de wens is om niet met een gemiddelde groepsgrootte te werken, maar met een maximale
groepsgrootte – dus om te garanderen dat er niet meer dan 25, 23 of 21 leerlingen
in een klas zitten – zou nog veel meer extra geld nodig zijn. De extra kosten per
jaar voor maximaal 25 leerlingen per klas zijn circa 1,9 miljard euro, voor maximaal
23 leerlingen per klas is dit 2,9 miljard euro en voor maximaal 21 leerlingen per
klas is dit 4 miljard euro.
Kleinere klassen betekenen doorgaans dat er meer ruimte in een school nodig is om
meer klassen te huisvesten. Daarnaast bemoeilijkt het lerarentekort het voor scholen
om extra leraren aan te trekken.
Vraag 67
Wat zouden de budgettaire effecten zijn als er een bestuurlijk akkoord gesloten zou
worden dat de totale salarissen in het onderwijs met één extra procentpunt verhoogd
zouden worden?
Antwoord op vraag 67
Onder de totale salarissen in het onderwijs vallen het primair onderwijs, voortgezet
onderwijs, mbo, hbo, wo, OCW-subsidies voor arbeidsmarkt- en personeelsbeleid en onderzoekspersoneel.
Op dit moment bedraagt die totale loonsom circa 30,4 miljard euro. Een verhoging met
één extra procentpunt kost dus 304 miljoen euro per jaar. Dit is een raming om de
bekostiging voor de loonsom met 1% te verhogen, de kosten van de salarissen kunnen
in de praktijk iets anders uitpakken afhankelijk hoe ze per cao/sector doorwerken.
Vraag 68
Wat zouden de budgettaire effecten zijn als er een bestuurlijk akkoord gesloten zou
worden dat de totale salarissen bij de politie met één extra procentpunt verhoogd
zouden worden?
Antwoord op vraag 68
De totale loonsom voor actieven bij de politie bedraagt in 2022 circa 5 miljard euro.
De kosten voor het verhogen van deze salarissen met één procentpunt zijn dus circa
50 miljoen euro per jaar. Deze meerkosten werken structureel in het loongebouw door.
Vraag 69
Kan het kabinet een actualisatie geven van de leerlingenramingen voor 2023 en het
budgettaire effect van deze actuele raming?
Antwoord op vraag 69
De leerlingen- en studentenraming wordt jaarlijks geraamd in het voorjaar. De budgettaire
effecten van deze raming worden betrokken bij de integrale afweging in het voorjaar
en verwerkt in de Voorjaarsnota. De leerlingen- en studentenraming wordt na verzending
van de Voorjaarsnota aan de Tweede Kamer gepubliceerd.
Vraag 70
Wordt er al nagedacht over een strategie van tijdelijke en doelgerichte maatregelen
na 2023, en zo ja, door welke departementen?
Antwoord op vraag 70
Richting de voorjaarsbesluitvorming wordt door verschillende departementen gekeken
naar mogelijke maatregelen om het aflopen van de incidentele koopkrachtmaatregelen
(gedeeltelijk) op te vangen. Hierbij wordt samengewerkt door de departementen die
zich bezighouden met de koopkrachtbesluitvorming: AZ, EZK, SZW en FIN. Ook het CPB,
de DNB en BZK leveren input en/of werken mee aan dit traject.
Vraag 71
Zorgt het expansieve uitgavenbeleid voor structurele uitgaven, en zo ja, op welke
onderdelen?
Antwoord op vraag 71
Het coalitieakkoord voert inderdaad expansief begrotingsbeleid. Zoals toegelicht in
de Miljoenennota nemen de uitgaven in horizontale zin (cumulatief jaar-op-jaar) in
totaal circa 50 miljard euro toe tussen 2022 en 2027 op meerdere beleidsterreinen.
Het coalitieakkoord zelf bestaat deels uit incidentele uitgaven (de fondsen), maar
ook uit structurele uitgaven, bijvoorbeeld aan onderwijs en defensie. Uitgaande van
de huidige economische ontwikkelingen wordt er mede daardoor meerjarig een begrotingstekort
geraamd. Daarmee leidt dit beleid tot structurele extra uitgaven aan rentelasten.
Echter zou het beleid op termijn ook weer tot lagere structurele kosten kunnen leiden,
als de uitgaven leiden tot hogere economische groei. Tevens beseft het kabinet dat
het nodig is om nu te investeren in de transitie naar een duurzame samenleving, om
ook in de toekomst te blijven groeien en te zorgen voor houdbare overheidsfinanciën.
Vraag 72
Wat zijn de consequenties van de onderuitputting op klimaat, stikstof en defensie
voor investeringen in latere jaren?
Antwoord op vraag 72
De onderuitputting heeft vooralsnog geen gevolgen voor de investeringen in latere
jaren, aangezien voor de middelen die onder het investeringsplafond vallen (klimaatfonds,
transitiefonds en DMF) geldt dat de middelen meegenomen mogen worden naar komende
jaren.
Op dit moment is het nog niet inzichtelijk op welke klimaatregelingen onderuitputting
optreedt. Er zijn middelen vanuit 2023 naar voren gehaald om eerder te kunnen starten
met het Klimaatfonds. Deze middelen zijn vervolgens overgeboekt naar andere departementen.
Bij Najaarsnota is gemeld dat 91,7 miljoen euro van de structurele aanpak stikstof
van het vorig kabinet naar verwachting niet zal worden uitgegeven in 2022. Zo zijn
onder andere middelen voor waterbassins mest (33,1 miljoen euro) die niet tot besteding
zijn gekomen. Hier staat tegenover dat 229,2 miljoen euro uit het Transitiefonds naar
voren is gehaald om onder andere de provinciale versnellingsmaatregelen in 2022 te
financieren. Er is momenteel 0,5 miljoen euro onderuitputting op het transitiefonds.
Bij Defensie doet een groot deel van de onderuitputting zich voor op het Defensiematerieelbegrotingsfonds
(DMF).
Vraag 73
Wat zouden in een crisissituatie als deze reële begrotingsankers kunnen zijn?
Antwoord op vraag 73
De begrotingsregels van het kabinet, zoals aangeven in de Startnota, gelden onverminderd.
Ook zijn budgettaire ankers als de uitgavenplafonds en de Europese grenswaarden nog
steeds van belang, ook al zijn die laatste tijdelijk buiten werking gesteld door de
activering van de algemene ontsnappingsclausule. Het kabinet heeft in het coalitieakkoord
aangegeven te hechten aan een stabiele schuldontwikkeling om daarmee niet onnodig
rekening door te schuiven naar volgende generaties. De schuldquote zoals gecommuniceerd
in de Najaarsnota bedraagt voor 2022 naar verwachting 50,4% bbp. In de Miljoenennota
is gepresenteerd dat tot en met 2027 deze schuldquote naar verwachting ook redelijk
stabiel zal blijven rond de 50% bbp. Belangrijk daarbij is dat additionele beleidsmaatregelen
worden voorzien van budgettaire dekking.
Vraag 74
Wat kunnen de gevolgen vanuit Europa zijn voor het niet voldoen aan de Europese afspraken
om alleen tijdelijke en gerichte maatregelen te nemen?
Antwoord op vraag 74
In de Eurogroep en Ecofinraad is meermaals gesproken over de maatregelen die lidstaten
hebben getroffen om de koopkracht van huishoudens te ondersteunen in reactie op de
hoge energieprijzen. Hierbij is de oproep gedaan om maatregelen zo tijdelijk en gericht
mogelijk te maken, om de inflatie niet verder te verhogen. Deze oproep was ook onderdeel
van de landspecfieke aanbevelingen van de Raad aan lidstaten12 en de van Eurogroepverklaringen van 4 oktober jl.13 en 6 december jl.14 Het gaat niet om afspraken in de context van een buitensporigtekortprocedure of de
zogenoemde preventieve arm van het Stabiliteits- en Groeipact, maar om aanbevelingen
en voornemens voor wat breed in Europa verstandig wordt gevonden ten aanzien van het
begrotingsbeleid.
Het kabinet kan zich vinden in de oproep aan landen om maatregelen zoveel mogelijk
te richten op de meest kwetsbare huishoudens en bedrijven. Het kabinet ziet echter
dat het vormgeven van gerichte steunmaatregelen in de praktijk meerdere uitdagingen
kent, waarmee alle EU landen, ook Nederland, worden geconfronteerd. Het kabinet zal
met andere lidstaten ideeën uitwisselen hoe dit beter te realiseren. De Commissie
zal in het voorjaar van 2023 de nationale begrotingen opnieuw aan de landspecifieke
aanbevelingen toetsen.
Vraag 75
Is het kabinet bezig met strategieën voor langetermijnproblemen, met name vergrijzing
en de invloed daarvan op arbeidsaanbod?
Antwoord op vraag 75
Het kabinet ziet de uitdaging die vergrijzing met zich meebrengt voor het arbeidsaanbod.
Daarom zet zij in op zes acties, zoals toegelicht in de kamerbrief Aanpak arbeidsmarktkrapte
(Kamerstuk 29 544, Nr. 1115): stimuleren van technologie- en procesinnovatie, inzet op arbeidsaanbod, verbeteren
van de match, stimuleren van meer uren werken, inzet op leven lang ontwikkelen, verbeteren
aansluiting initieel onderwijs en arbeidsmarkt. Ook ziet het kabinet ook een rol voor
de werkgevers, bijvoorbeeld in het bieden van aantrekkelijke(re) arbeidsvoorwaarden,
breder werven en het verhogen van de productiviteit. Daarnaast wordt binnenkort een
brief aan de Kamer gestuurd waarin beschreven zal worden welke kraptemaatregelen het
kabinet nader onderzoekt.
Om het aantrekkelijk te maken meer uren te werken, maakt dit kabinet de kinderopvangtoeslag
onafhankelijk van de hoogte van het inkomen. Ook verhoogt het de arbeidskorting, en
maakt het de financiële voordelen van meer werken inzichtelijk via de Werkurenberekenaar.
Daarnaast heeft het kabinet meerdere programma’s opgezet om ook mensen met een afstand
tot de arbeidsmarkt naar werk te begeleiden. Op de verbeterde match zet het kabinet
in door scholingsregelingen als STAP en SLIM. Ook wordt er samen met de sociale partners
gewerkt aan een arbeidsmarktinfrastructuur.
Studies van het CBS en NIDI laten zien dat als gevolg van de demografische ontwikkelingen
de beroepsbevolking op de langere termijn beperkt/niet groeit, of zelfs krimpt. Mede
hierom is recent de Staatscommissie Demografische ontwikkelingen ingesteld.15 De commissie wordt gevraagd advies uit te brengen over scenario’s, mogelijke beleidsopties
en handelingsperspectieven van de regering, met betrekking tot de maatschappelijke
gevolgen van de demografische ontwikkelingen, in het bijzonder van vergrijzing en
migratie. Het streven is het advies voorzien van een appreciatie van het kabinet begin
2024 aan de Kamer aan te bieden.
Het kabinet onderzoekt daarnaast of er mogelijkheden zijn om invulling te geven aan
het advies van de Raad van State om bij nieuw beleid te toetsen op de toereikendheid
van het arbeidsaanbod in de economie.
Vraag 76
Kan het kabinet aangeven of de Najaarsnota in het vervolg (evenals de Voorjaarsnota)
een meerjarig aspect zal bevatten? Zo ja, wat zijn volgens het kabinet de gevolgen
daarvan voor een ordentelijk begrotingsproces, waarbij zoveel mogelijk de verschillende
begrotingsjaren apart worden behandeld?
Antwoord op vraag 76
De Najaarsnota zal in het vervolg geen meerjarig aspect bevatten. De Miljoenennota
is meerjarig, omdat hierin de ontwerpbegroting wordt gepresenteerd. Sinds dit jaar
geeft de Voorjaarsnota ook een eerste inkijk in de ontwerpbegroting voor het komende
jaar en bevat om die reden ook een meerjarig aspect. De Najaarsnota presenteert de
laatste stand van zaken van de uitgaven en inkomsten voor het lopende begrotingsjaar
en bevat in principe geen nieuwe voornemens. Een meerjarig aspect is daarom niet passend
bij de Najaarsnota. Ook is bij publicatie van de Najaarsnota geen nieuwe raming van
het CPB beschikbaar waardoor er geen actuelere informatie te geven is over latere
jaren dan bij de Miljoenennota. De laatst beschikbare raming bij Najaarsnota is de
Macro Economische Verkenning van het CPB. De recent verschenen scenario’s energieprijzen betreffen een partiële analyse en geen volledige macro-economische doorrekening.
Vraag 77
Heeft het kabinet overwogen een meer realistische ontwerpbegroting in te dienen bij
de Europese Commissie (deadline 15 oktober), dan de «vertaalde versie van de Miljoennota»
waarvan al bij de Algemene Politieke Beschouwingen duidelijk was dat dit niet het
meest realistische beeld gaf? Zo ja, waarom is dat niet gebeurd? Zo nee, waarom niet?
Antwoord op vraag 77
De ontwerpbegroting heeft als doel de Europese instituties te informeren over de begrotingsplannen
van Nederland. De Miljoenennota is in dit opzicht de belangrijkste basis voor het
opstellen van de ontwerpbegroting. De tijdslijnen voor het opstellen van beide documenten
liggen zodanig dicht bij elkaar dat grote revisies in de ontwerpbegroting ten opzichte
van de Miljoenennota praktisch moeilijk uitvoerbaar zijn.
Vraag 78
Overweegt het kabinet, naar aanleiding van het oordeel van de Europese Commissie hierover,
de ontwerpbegroting 2023 aan te passen? Zo ja, op welke manier? Zo nee, waarom niet?
Antwoord op vraag 78
De ontwerpbegroting 2023 zoals ingediend bij de Europese Commissie is definitief.
De Miljoenennota is de belangrijkste basis voor het opstellen van de ontwerpbegroting.
De tijdslijnen voor het opstellen van beide documenten liggen zodanig dicht bij elkaar
dat grote revisies in de ontwerpbegroting praktisch moeilijk uitvoerbaar zijn.
De Europese Commissie heeft op basis van deze ontwerpbegroting reeds een eigen economische
raming voor Nederland gemaakt en geconstateerd dat Nederland deels aan de landspecifieke
aanbeveling voor 2023 zal voldoen, in het kader van het Europese Semester. De Commissie
zal in het voorjaar van 2023 de nationale begrotingen opnieuw aan de landspecifieke
aanbevelingen toetsen.
Vraag 79
Kloppen volgens het kabinet de groeiramingen van de Europese Commissie, het IMF en
de OESO van 0,6 procent tot 0,8 procent voor 2023, of die van het CPB?
Antwoord op vraag 79
Zie in onderstaande tabel de genoemde groeiramingen.
Instituut
Bron
Groei Bbp in 2023
Europese Commissie
European Economic Forecast – Autumn 2022
0,6%
IMF
World Economic Outlook – Report October 2022
0,8%
OESO
Economic Outlook November 2022
0,8%
CPB
Scenario’s energieprijzen – december 2022
0,9%
Het op 6 december gepubliceerde scenario van het CPB komt zeer dicht in de buurt van
de ramingen van genoemde internationale instituten. Uiteindelijk is een raming een
voorspelling, en bevat deze dus altijd onzekerheden en is het dus niet op voorhand
te zeggen of deze klopt. Voor het informeren van beleid stuurt het kabinet op de officiële
ramingen gepubliceerd door het CPB, de eerstvolgende is de CEP-raming in maart.
Vraag 80
Hoe beoordeelt het kabinet de inflatiecijfers van de Europese Commissie, het IMF en
OESO ten opzichte van die van het CPB?
Antwoord op vraag 80
Zie in onderstaande tabel de genoemde inflatiecijfers.
Instituut
Bron
Inflatie (HICP) in 2023
Europese Commissie
European Economic Forecast – Autumn 2022
4,2% met prijsplafond
IMF
World Economic Outlook – Report October 2022
8,0% zonder prijsplafond
OESO
Economic Outlook November 2022
8,5% vermoedelijk zonder prijsplafond
CPB
Scenario’s energieprijzen – december 2022
3,5% met prijsplafond
6,0% zonder prijsplafond
Het kabinet voert beleid op basis van de voorspellingen van het CPB. Ter info zijn
hierboven de meest recente voorspellingen van genoemde instituten weergegeven. Verschillen
hebben enerzijds te maken met de verschillende momenten waarop bronnen tot stand zijn
gekomen in combinatie met de huidige onzekere en weerbarstige tijden. Daarnaast is
er een belangrijk verschil tussen inflatie inclusief of exclusief het in september
2022 besloten prijsplafond voor kleingebruikers. De voorspelling van het IMF neemt
dit prijsplafond niet mee, en komt daarom een stuk hoger uit. Ook de voorspelling
van de OESO neemt het prijsplafond waarschijnlijk niet mee, maar dit valt niet te
verifiëren. De Europese Commissie rekent wel inclusief het prijsplafond en komt uit
op 4,2% HICP. Dit komt goed overeen met de door CPB voorspelde 3,5%, die ook inclusief
het effect van het prijsplafond is. Het is belangrijk om op te merken dat het cijfer
van het CPB van 6 december niet gebaseerd is op een volledige macro-economische doorrekening,
deze volgt in het voorjaar bij de CEP-raming. Op dat moment zullen de CPB-cijfers
gebruikt worden voor een update van de begroting.
Vraag 81
Hoe kan het kabinet bijdragen aan het beteugelen van de inflatie?
Antwoord op vraag 81
In de meest recente scenario-analyse van het CPB staat duidelijk dat het prijsplafond
de (directe) inflatie in 2023 drukt met zo’n 2,5%-punt tot 3,5% in 2023. De Europese
Commissie liet ook de neerwaartse directe inflatoire druk van het prijsplafond zien.
Het kabinet vindt het belangrijk om met kabinetsbeleid de inflatie niet verder aan
te wakkeren. Om die reden is het kabinet voornemens om de openstaande dekkingsopgave
te dekken. Op die manier wordt het risico om met kabinetsbeleid met inflatie aan te
jagen verminderd.
Vraag 83
Welke gevolgen heeft het nieuwe beeld van de economie, de oploop van de rente en overheidsfinanciën
voor de nog in te stellen fondsen, gegeven dat deze mede onderbouwd zijn aan de hand
van lage financieringskosten (staatsleningen tegen een rente van om en nabij 0%)?
Antwoord op vraag 83
De begrotingsfondsen volgen de reguliere begrotingssystematiek. Dat betekent dat hogere
rentestanden niet van invloed zijn op de omvang van de fondsen, maar dat geld geleend
wordt zodra uitgaven gedaan worden vanuit het fonds. Hogere rente-uitgaven leiden
tot een budgettaire opgave die moet worden ingepast onder de plafonds.
Vraag 87, 103 en 112
Kan het kabinet aangeven met welke onderuitputting de in=uit-taakstelling voor 2022
en de aanvullende taakstelling tot nog toe is ingevuld?
Welk deel van de onderuitputting gaat naar de algemene middelen?
Kan het kabinet toelichten hoe de bedragen rondom de inzet van onderuitputting optellen?
Klopt het dat van de 2,7 miljard euro onderuitputting, 2,1 miljard euro is gebruikt
als taakstellende onderuitputting en 186 miljoen euro is gebruikt als in=uit-taakstelling?
Wat gebeurt er met de rest van de onderuitputting?
Antwoord op vraag 87, 103 en 112
Bij Najaarsnota 2022 is in totaal 2.733 miljoen euro aan onderuitputting gemeld. In
tabel 2.1.1 is daarbij te zien dat er daarnaast mee- en tegenvallers zijn waaronder
een tegenvaller van Asiel en meevallers voor waterschade Limburg en uitvoeringsinformatie
SZW. Het bedrag wat per saldo resteert is ingezet voor de aanvullende onderuitputting
van 2,1 miljard euro en gedeeltelijk voor de reguliere in=uittaakstelling 2022 (186
miljoen euro). Het resterende openstaande bedrag wordt ingevuld met de onderuitputting
die wordt gemeld bij het Financieel Jaarverslag Rijk. Mocht er bij het Financieel
Jaarverslag Rijk onvoldoende onderuitputting optreden dan zal dit leiden tot een plafondoverschrijding
en een verslechtering van het EMU-saldo.
Vraag 88
Kan het kabinet een inschatting geven van de totale grootte van de eindejaarsmarge
die het kabinet bij de Voorjaarsnota zal toekennen?
Antwoord op vraag 88
De eindejaarsmarge die wordt toegekend bij Voorjaarsnota 2023 is gebaseerd op de optelsom
van de gemelde onderuitputting Najaarsnota en het Financieel Jaarverslag Rijk (FJR).
De onderuitputting bij het FJR wordt gemeld bij Slotwet. Op basis van die gegevens
zal de eindejaarsmarge, rekening houdend met de maximale eindejaarsmarge per begrotingshoofdstuk,
in het voorjaar worden vastgesteld. Een vooruitblik geven op de totale grootte is
daarom op dit moment niet mogelijk.
Vraag 89
Kan het kabinet een historisch overzicht geven van welke kabinetten sinds 1990 de
rentelasten onder het uitgavenplafond hebben geplaatst?
Antwoord op vraag 89
Bij de start van het trendmatig begrotingsbeleid in 1994 vielen de rentelasten bij
vrijwel alle kabinetten – dat wil zeggen Kok I (1994), Kok II (1998), Balkenende I
(2002), Balkenende II (2003), Balkenende III (2006), Rutte I (2010), Rutte III (2017)
en Rutte IV (2022) – onder het uitgavenplafond. De twee uitzonderingen daarop waren
Balkenende IV (2007) en Rutte II (2012).
Vraag 90
Welke van de volgende landen: Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, België, Denemarken,
Zweden, Finland en Oostenrijk, werken met een uitgavenplafond en welke van deze landen
heeft de rentelasten onder het uitgavenplafond geplaatst?
Antwoord op vraag 90
Volgens de Nederlandse nationale begrotingsregels vallen uitgaven die relevant zijn
voor het EMU-saldo onder het uitgavenplafond. Rentelasten zijn hierop geen uitzondering.
Deze regels zijn vastgelegd in de startnota van het kabinet. Uit het rapport «Budgeting
and Public Expenditures in OECD Countries 2019» van de OESO blijkt dat alle bovengenoemde
landen uitgavenplafonds hebben. De nationale begrotingssystemen, waaronder de vormgeving
van de uitgavenplafonds, verschillen echter erg van elkaar en zijn daarom moeilijk
te vergelijken. Denemarken, Zweden en Finland hanteren, net als Nederland, meerjarige
uitgavenplafonds. Voor zover bekend maken Zweden, Finland en het Verenigd Koninkrijk
een uitzondering voor rentelasten.
Vraag 91
Wat zegt de economische literatuur over de voor- en nadelen van het plaatsen van rente-uitgaven
onder het uitgavenplafond?
Antwoord op vraag 91
Ons zijn geen wetenschappelijke onderzoeken bekend naar dit specifieke onderwerp.
Wel heeft de vijftiende Studiegroep Begrotingsruimte (SBR), gepubliceerd in 2016,
onderzoek gedaan naar de voor- en nadelen van rente-uitgaven onder het uitgavenplafond.
De algemene stelregel is dat alle uitgaven die relevant zijn voor het EMU-saldo onder
het uitgavenplafond vallen. Dit zorgt voor een optimale beheersing van de overheidsfinanciën;
een van de drie doelen van het begrotingsbeleid. Afwijking van deze stelregel is mogelijk
als dit ten koste zou gaan van een van de andere twee doelen van begrotingsbeleid,
namelijk een integrale afweging van middelen of automatische stabilisatie.
De vijftiende SBR was van mening dat hier onvoldoende sprake van was en adviseerde
om de rente-uitgaven binnen het uitgavenkader te houden. De zestiende SBR (2020) heeft
geen verder onderzoek gedaan en het advies gehandhaafd. Het coalitieakkoord heeft
het advies van de SBR over de begrotingsregels overgenomen. Deze vormen onderdeel
van de Startnota van dit kabinet. Ook onder het vorige kabinet vielen rente-uitgaven
onder het uitgavenplafond. Deze vielen destijds mee en werden ingezet om gaten elders
op de begroting te dichten.
Vraag 93
Klopt het volgens het kabinet dat de vraag over rentelasten en budgettair verkrappen
of verruimen over conjunctuurcyclus gaat en investeringen, zoals in onderwijs en klimaat
over structuur? Wat is daarvan de beleidsmatige consequentie?
Antwoord op vraag 93
Het kabinet maakt geen onderscheid tussen deze typen uitgaven. Zowel de investeringen
in onderwijs en klimaat als de rentelasten vallen onder de uitgavenplafonds, en moeten
dus conform de begrotingsregels gedekt worden als zich hier tegenvallers voordoen.
Wel zijn de rentetarieven voor het kabinet een exogeen gegeven, over de hoogte van
de rentelasten kunnen dus geen beleidskeuzes gemaakt worden. Daarmee zijn deze wel
anders dan beleidsmatige uitgaven.
Vraag 94
Wat is de budgettaire opbrengst van het vervroegd opheffen van de accijnsverlaging
per 1 juli 2023?
Antwoord op vraag 94
Als de accijnsverlaging per 1 juli 2023 wordt opgeheven levert dit incidenteel 327
miljoen euro op in 2023.
Vraag 95, 96, 97, 125
Kan worden toegelicht hoe het kabinet komt tot de stijgende rentelasten van 5,8 tot
9,2 miljard euro? Met welk lange rentetarief wordt gerekend? Wat is de huidige rentestand?
Waarop is de raming van de stijgende rentelasten met 5,8 miljard tot 9,2 miljard euro
structureel gebaseerd en op welke termijn doet deze tegenvaller zich voor?
Is bij de geraamde rentelastenstijging uitgegaan van een nominale of een reële stijging
van deze lasten?
Waarom is specifiek gekozen voor een rente van 2,6 procent en 4 procent?
Antwoord op vraag 95, 96, 97, 125
Conform de begrotingsregels gaat het kabinet uit van de rente-ramingen van het CPB.
Tijdens de formatie was nog geen macro-economische doorrekening beschikbaar, de Startnota
ging uit van een rentetarief van 0%. De laatste macro-economische doorrekening van
het CPB was de MEV, gepubliceerd op Prinsjesdag. In deze raming zijn alleen de macro-economische
variabelen voor het jaar 2022 en 2023 geraamd. Voor de jaren na 2024 wordt dus nog
steeds uitgegaan van de standen uit de CEP-raming van maart 2022.
In de MEV-raming is de lange rente voor 2023 bijgesteld naar 1,6%. De rente voor 2024
en verder staat in die raming nog op ca 0,3%. Daarom is bij Miljoenennota als risico-analyse
al doorgerekend wat het voor de overheidsfinanciën zou betekenen als de rente meerjarig
ook 1,6% wordt. Rondom de publicatie van Najaarsnota bleek de rente nog verder door
te stijgen. Daarom is deze analyse herhaald met de scenario’s; 1) wat als de lange
rente nog 1 procentpunt hoger wordt (2,6%) en 2) een extreem scenario waarin de rente
in dit tempo blijft doorstijgen en in het voorjaar op 4% uitkomt. Het gaat hierbij
om nominale rentetarieven. Deze scenario’s zijn bedoeld als indicatie en geven niet
de exacte verwachtingen van het kabinet aan voor de rente. Wel acht het kabinet het
niet realistisch, gezien de ontwikkeling van de rente op Nederlandse obligaties van
de laatste maanden en het aangekondigde beleid van de ECB, dat de rente bij de CEP-raming
in maart 2023 nog meerjarig op 1,6% of lager zal liggen. Zie het figuur hieronder
voor deze ontwikkeling.
Bij het uitkomen van de CEP-raming kan het kabinet dus beter berekenen wat de rentetegenvaller
wordt, gebaseerd op eerder aangegane leningen, de actuele rentestand en het kassaldo,
en de renteramingen van het CPB. Het Agentschap streeft naar een minimale looptijd
van de schuld van ongeveer 8 jaar. Omdat elk jaar slechts een deel van de bestaande
schuld moet worden geherfinancierd, wordt er dus geleidelijk steeds meer schuld tegen
de nieuwe hogere tarieven afgesloten. Hierdoor lopen de geschatte extra rentelasten
door de eerdergenoemde rentetarieven op.
Vraag 98
Van welke staatsdeelnemingen vallen de geraamde dividenden hoger uit?
Antwoord op vraag 98
De raming van de dividenden wordt opgebouwd vanuit de winstprognoses van de deelnemingen.
Bij de Najaarsnota zijn alle winstafdrachten naar aanleiding van de jaarverslagen
definitief bekend. Bij de staatsdeelnemingen Tennet, Bank Nederlandse Gemeenten, Nederlandse
Loterij, Ultra Centrifuge Nederland, FMO en havenbedrijf Rotterdam zijn de realisaties
hoger uitgevallen dan de ramingen bij de VJN.
Vraag 99
Hoe verhoudt de meevaller op de rente-uitgaven zich met de tegenvaller van 158 miljoen
euro die gemeld wordt in de begrotingsstaat van de Nationale Schuld (IXA)?
Antwoord op vraag 99
De meevaller op de rente-uitgaven van 18 miljoen euro in tabel 2.1.1. betreft het
saldo van de rente-uitgaven en -ontvangsten van zowel de financiering staatschuld
(artikel 11) als kasbeheer (artikel 12). De tegenvaller van 158 miljoen euro die gemeld
wordt in de 2e suppletoire begroting van de Nationale Schuld betreft uitsluitend de rente op de
vaste schuld van de financiering staatschuld (artikel 11). De tegenvaller van 158
miljoen euro betreft een stijging van de rentelasten van 174 miljoen euro die bij
ontwerpbegroting 2023 is opgenomen en een bijstelling van 16 miljoen euro naar beneden
in de 2e suppletoire begroting.
Vraag 100
Waarom wordt maar 160 miljoen euro van de tegenvaller in de asielopvang gedekt door
het officiële ontwikkelingshulp (ODA)-budget en niet het volledige bedrag?
Antwoord op vraag 100
Conform de richtlijnen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
(OESO) kwalificeren alleen de kosten voor het eerste jaar van opvang van vluchtelingen
uit ontwikkelingslanden als ODA. De 160 miljoen euro is een inschatting van het aan
ODA toe te rekenen deel van de tegenvaller bij Najaarsnota. In het voorjaar wordt
zoals gebruikelijk het definitieve aandeel van ODA in de asielopvang vastgesteld op
basis van de realisatie en verrekend tussen BHOS en JenV.
Vraag 101
Wat zijn de verwachtingen omtrent het uit te keren dividend door staatsdeelnemingen
voor 2023? Kan het kabinet de volgende scenario’s uitwerken:
– Dividenduitkering bij lagere gasprijzen (–10 procent en –20 procent);
– Dividenduitkering bij huidige gasprijzen; en
– Dividenduitkeringen bij hogere gasprijzen (+10 procent en +20 procent)?
Antwoord op vraag 101
Het is niet eenduidig te zeggen is wat het effect van een hogere gasprijs zal zijn
op alle deelnemingen, zonder daarvoor een zeer uitvoerige en complexe doorlichting
te doen. De belangrijkste redenen van deze complexiteit zijn (1) dat alle deelnemingen
een strategie hebben om het risico stijgende gasprijzen af te dekken, (2) dat deelnemingen
in mindere/meerdere mate in staat zijn de hogere kosten (op termijn) te verrekenen
met hun klanten en (3) dat een hogere gasprijs doorwerkt in de elektriciteitsprijzen
en ook de algehele inflatie, en het lastig is al deze effecten te kwantificeren. Een
algemene notie valt wel te maken dat bij hogere energieprijzen de dividenden van deelnemingen
in het algemeen onder druk kunnen komen te staan.
Vraag 102
Kan tabel 2.1.2 worden uitgebreid met daarin de informatie over welk bedrag via de
eindejaarsmarge naar 2023 gaat en welk bedrag niet?
Antwoord op vraag 102
Antwoord op vraag 88
De eindejaarsmarge die wordt toegekend bij Voorjaarsnota 2023 is de optelsom van de
gemelde onderuitputting Najaarsnota en het Financieel Jaarverslag Rijk (FJR). De onderuitputting
bij het FJR wordt gemeld bij Slotwet. Op basis van die gegevens zal de eindejaarsmarge,
rekening houdend met de maximale eindejaarsmarge per begrotingshoofdstuk, in het voorjaar
worden vastgesteld. Een vooruitblik geven op de totale grootte is daarom op dit moment
niet mogelijk.
Vraag 104
Waaruit bestaat de meevaller op het gebied van «intra- en extramurele sanctie-uitvoering»
bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid?
Antwoord op vraag 104
De meevaller op intra- en extramurele sanctie-uitvoering wordt veroorzaakt doordat
de tenuitvoerlegging van maatregelen uit het coalitieakkoord op dit terrein langer
duurt dan verwacht, onder andere vanwege de krappe arbeidsmarkt. Hierdoor is er sprake
van circa 30 miljoen euro onderuitputting. Ook zijn er bij het reguliere sanctiebeleid
diverse kleinere meevallers, waaronder bij de uitvoering van de Wvggz (Wet verplichte
geestelijke gezondheidszorg) en het programma Koers en Kansen voor de sanctie-uitvoering.
Vraag 105
Waaruit bestaat de meevaller op «ondermijning» bij het Ministerie van Justitie en
Veiligheid?
Antwoord op vraag 105
De meevaller ondermijning van 10 miljoen euro betreft onderuitputting. Dit wordt met
name veroorzaakt doordat er middelen terug zijn ontvangen van de Koninklijke Marechaussee
ten behoeve van het stelsel bewaken en beveiligen omdat zij deze niet meer konden
besteden vanwege de krappe arbeidsmarkt (circa 6 miljoen euro). Ook de vertraging
in de versterking van de bijzondere opsporingsdiensten voor de versterking van de
justitiële keten is vanwege arbeidskrapte niet besteed (circa 4 miljoen euro).
Vraag 106
Kan het kabinet in tabelvorm een uitsplitsing geven van de onderuitputting bij departement
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Defensie, Economische Zaken en Klimaat
en op de Aanvullende Post? Kan het kabinet daarbij aangeven in hoeverre deze onderuitputting
zich ook in 2023 zal voordoen en een inschatting geven van de omvang?
Antwoord op vraag 106
De onderuitputting die in de Najaarsnota is gemeld, wordt nader toegelicht in de verticale
toelichtingen van de diverse departementale begrotingen (zie bijlage 1 van de Najaarsnota).
Voor Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties doet het grootste deel van de onderuitputting
(335 miljoen euro) zich voor op bij de kwijtschelding van publieke schulden (160 miljoen
euro), de fysieke (96 miljoen euro), en financiële (20 miljoen euro) herplaatsingsgarantie
en de crisisnoodopvang (30,5 miljoen euro). Deze middelen worden doorgeschoven naar
2023 en de verwachting is dat deze middelen in 2023 tot besteding komen. Voor nadere
toelichting zie de verticale toelichtingen voor Staten-Generaal, Hoge Colleges van
Staat en Kabinetten, Koninkrijksrelaties en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
(p. 38–41, 44–45 en 52–55).
Bij Defensie doet een groot deel van de onderuitputting (651 miljoen euro) zich voor
op het Defensiematerieelbegrotingsfonds (DMF). Komend voorjaar worden de thans verlaagde
budgetten in een nieuw kasritme gezet. Op dat moment wordt een nieuwe inschatting
gemaakt van de ontwikkeling van de externe omstandigheden zoals de krapte of de Defensiemarkt
en volgt de raming van de investeringen die daar het beste bij past. Voor nadere toelichting
zie de verticale toelichtingen voor Defensie en Defensiematerieelbegrotingsfonds (p.
67–68 en 103–104).
Voor Economische Zaken en Kimaat vindt er onderuitputting plaats op verschillende
regelingen. Deze onderuitputting is over gehele begroting van EZK zichtbaar. Een voorbeeld
hiervan is het doorschuiven van middelen (149 miljoen euro) voor de Brexit Adjustment
Reserve naar 2023. Daarnaast is er onderuitputting zichtbaar op bedrijfslevenregelingen
en klimaat. Voor nadere toelichting zie de verticale toelichtingen voor Economische
Zaken en Klimaat (p. 71–74).
Op de Aanvullende Post is sprake van onderuitputting op onder anderen de reservering
voor digitale veiligheid (170 miljoen euro), BAR (63 miljoen euro), Traditioneel eigen
middelen (60 miljoen euro), Klimaat (19 miljoen euro) en woningbouw (21 miljoen euro).
De middelen voor de BAR en digitale veiligheid worden middels kasschuiven naar 2023
geschoven. Voor nadere toelichting zie de verticale toelichtingen voor Aanvullende
Post (p. 108–110).
Bij het Financieel Jaarverslag Rijk 2022 wordt de balans opgemaakt van de onderuitputting
en zal geanalyseerd worden in hoeverre er sprake is van structurele onderuitputting.
Vraag 107
Waaruit bestaat de meevaller vanuit niet-belastingontvangsten bij het Ministerie van
Financiën?
Antwoord op vraag 107
Van de 184 miljoen euro onderuitputting bij Financiën die in de Najaarsnota wordt
benoemd, betreft 25 miljoen euro een meevaller bij de niet-belastingontvangsten op
artikel 1 Belastingen van de Financiënbegroting. Specifiek betreft dit de opbrengsten
van betaalverzuimboetes die de Belastingdienst oplegt. Op basis van de realisaties
worden meer boeteontvangsten in 2022 verwacht dan eerder geraamd.
Vraag 108
Welk deel van de onderuitputting bij Defensie doet zich voor in het defensiematerieelbegrotingsfonds
(DMF) en wordt doorgeschoven naar latere jaren?
Antwoord op vraag 108
Van de onderuitputting bij Defensie doet 651 miljoen euro zich voor op het Defensiematerieelbegrotingsfonds.
Deze middelen zullen worden doorgeschoven naar latere jaren in lijn met de fondssystematiek.
Vraag 110
Worden er buiten de in de Najaarsnota vermelde kasschuiven (tabel 2.1.3) middelen
doorgeschoven naar 2023?
Antwoord op vraag 110
Buiten de kasschuiven die zijn opgenomen in tabel 2.1.3 worden in de Najaarsnota geen
andere middelen doorgeschoven naar 2023.
In aanvulling op de opgenomen kasschuiven zal onderuitputting (deels) via de eindejaarsmarge
weer worden toegevoegd aan de departementale begrotingen in de Voorjaarsnota. Zie
ook het antwoord op vraag 88 over de eindejaarsmarge.
Vraag 111
Op welke wijze worden de vermelde kasschuiven (tabel 2.1.3) in 2023 ingepast binnen
het uitgavenplafond?
Antwoord op vraag 111
De kasschuiven uit tabel 2.1.3 van totaal 888 miljoen euro worden doorgeschoven van
2022 naar 2023. Naast deze kasschuiven zijn in tabel 2.1.1 ook twee kasschuiven opgenomen
waarbij 526 miljoen euro van 2023 naar 2022 zijn geschoven. Dit betreft de kasschuif
voor energietoelage en uitvoeringskosten stikstof. Hiermee resteert een opgave van
362 miljoen euro in 2023.
Hiervoor geldt dat deze in de integrale besluitvorming ingepast moet worden.
Vraag 113
Wat is, gelet op het feit dat de relevante uitgaven voor 2022 niet volledig zijn geïndexeerd
en dit structureel doorwerkt op de begroting, het effect hiervan op de inflatoire
druk van de overheidsbestedingen? Immers, hogere overheidsbestedingen leiden tot een
hogere effectieve vraag waardoor de opwaartse druk op het algemeen prijspeil toeneemt.
Antwoord op vraag 113
De uitgaven voor 2022 zijn volgens de reguliere systematiek geïndexeerd gebaseerd
op de inflatiecijfers uit de CEP-raming in het voorjaar. Vanwege de uitzonderlijke
situatie met snel oplopende inflatie, is besloten om een extra prijsbijstelling uit
te keren op basis van de CEP-raming 2023 in het voorjaar van 2023. De overheidsbestedingen
nemen hiermee in nominale zin inderdaad toe, en dit zou een inflatoir effect kunnen
hebben. Echter was de indexatie op basis van CEP lager dan de inflatie van het gehele
jaar, dus deze extra prijsbijstelling zorgt ervoor dat de indexatie weer aansluit
bij het daadwerkelijke inflatieniveau.
Vraag 117
Kan het kabinet toelichten wat de Tegemoetkoming Energiekosten energie-intensief mkb
(TEK) inhoudt, welke bedrijven precies onder «energie-intensief mkb» vallen, wat de
voorwaarden zijn om aanspraak te kunnen maken op een tegemoetkoming en van wanneer
tot wanneer deze regeling loopt? Welk deel van de (semi) collectieve sector kan hier
tevens aanspraak op maken? Hoeveel bedraagt de drempelprijs waarboven energie-intensieve
mkb’ers een tegemoetkoming kunnen ontvangen?
Antwoord op vraag 117
Alle mkb-bedrijven waarvan de hoogte van de energiekosten overeenkomt met tenminste
7% van de omzet kunnen aanspraak maken op de regeling. Mkb-bedrijven moeten staan
ingeschreven bij het handelsregister en voldoen aan de Europese mkb-definitie. Een
deel van de semi-collectieve sector valt ook onder deze definitie. De regeling loopt
van november 2022 tot december 2023. De drempelprijzen bedragen € 1,19/m³ gas en € 0,35/kWh
elektriciteit. Voor een gedetailleerde beschrijving van de TEK refereer ik aan de
kamerbrief «Nadere uitwerking leidt tot aanpassing energie-intensiteit TEK-regeling»
en de kamerbrief «regeling Tegemoetkoming Energiekosten (TEK) voor energie intensieve
mkb-bedrijven» (Kamerstuk 32 637, nr. 507).
Vraag 126
Welke maatregelen neemt het kabinet om de gevolgen van een rentestijging voor de rentelasten
te verzachten?
Antwoord op vraag 126
In het nieuwe beleidskader 2020–2025 is ingezet op verdere verlenging van de gemiddelde
looptijd van de schuldportefeuille naar minimaal 8 jaar. Door de gemiddelde looptijd
van de schuldportefeuille te verlengen worden de huidige rentes voor een langere periode
vastgelegd. Hiermee wordt meer budgettaire zekerheid gecreëerd voor de middellange
termijn.
Vraag 127
Wat zijn de indirecte uitgaven van Nederland aan Oekraïne via internationale organisaties?
Kan het kabinet dit per onderdeel uitsplitsen?
Antwoord op vraag 127
Nederland draagt via verschillende kanalen bij aan diverse internationale organisaties.
Deze bijdragen zijn niet geoormerkt voor specifieke uitgaven. Het kabinet heeft dus
geen overzicht van de indirecte uitgaven aan Oekraïne via internationale organisaties.
Voor een overzicht van de directe gecommitteerde Oekraïne-uitgaven verwijst het kabinet
naar bijlage 4 (Uitgavenoverzicht Oekraïne) van de Najaarsnota.
Vraag 128
Wanneer zal de definitieve nacalculatie van de bijdrage aan gemeenten voor gemeentelijke
en particuliere opvang plaatsvinden?
Antwoord op vraag 128
Gemeenten kunnen op dit moment een voorschot aanvragen gebaseerd op het normbedrag
en werkelijke transitiekosten. De definitieve uitkering voor de kosten gemaakt tussen
1 maart 2022 31 december 2022 wordt uiterlijk op 31 december 2023 vastgesteld door
de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid. De gemeenten dienen hieraan voorafgaand
op uiterlijk 15 juli 2023 verantwoording af te leggen over de gemaakte kosten, conform
de vereisten van de Bekostigingsregeling opvang Oekraïense ontheemden en de Financiële-verhoudingswet.
Vraag 129
Hoeveel zal Nederland jaarlijks aan het Defensiefonds Verenigd Koninkrijk bijdragen?
Kan het kabinet dit per jaar aangeven?
Antwoord op vraag 129
Nederland heeft een eenmalige storting van 100 miljoen euro aan het International
Fund Ukraine (IFU) in 2022 toegezegd. Vanuit het fonds wordt gehoor gegeven aan verzoeken
uit Oekraïne die binnen de kaders van het fonds passen. Indien het fonds uitgeput
raakt, zal het kabinet bezien of het aanvullende stortingen zal doen.
Vraag 130
Hoe is het mogelijk dat er eerst geschat werd dat het prijsplafond 20 miljard euro
zou kosten en dat de schatting nu 11,2 miljard euro bedraagt? Kan het kabinet toelichten
waarop de berekening van 20 miljard euro was gebaseerd was? Kan het kabinet hetzelfde
doen voor het bedrag van 11,2 miljard euro?
Antwoord op vraag 130
Voor het totaal van de uitgaven voor het prijsplafond in de Najaarsnota worden vooralsnog
dezelfde uitgangspunten gehanteerd als in de Miljoenennota. Dit betekent dat het kabinet
in deze voorlopige raming van 11,2 miljard euro uitgaat van groothandelsprijzen voor
2023 voor gas en elektra van respectievelijk 122,73 euro en 269,73 euro per megawattuur.
In de Nota Budgettaire verwerking APB van 4 oktober werd daarnaast met andere scenario’s gerekend. De in de vraag genoemde
20,9 miljard euro verwijst naar de raming die was gebaseerd op de groothandelsprijzen
per 29 september van respectievelijk 192,11 en 401 euro per megawattuur gas en elektra.
In dat opzicht is er dus geen nieuwe informatie of een nieuwe raming. Zowel de 11,2
als de 20,9 miljard euro zijn scenario’s uit de Nota Budgettaire verwerking APB van 4 oktober. Voor beide geldt nadrukkelijk dat deze met veel onzekerheid zijn omgeven.
De feitelijke uitgaven kunnen hoger of lager uitvallen afhankelijk van de prijsontwikkeling
van de energie.
Vraag 131
Waar is het bedrag van 3,15 miljard euro voor de tussenvariant prijsplafond op gebaseerd
en hoe is dit berekend?
Antwoord op vraag 131
De geraamde uitgaven voor de tussenvariant (3,15 miljard euro) volgen uit de vermenigvuldiging
van de vergoeding per kleinverbruiker (380 euro) met het aantal kleinverbruikers (8,3
miljoen).
Vraag 132
Waar is het bedrag van 1,45 miljard euro voor het voorschot tijdelijk prijsplafond
op gebaseerd en hoe is dit berekend?
Antwoord op vraag 132
Het uitgangspunt voor dit bedrag is de MEV-raming van het prijsplafond van 11,2 miljard
euro. Vervolgens is conform de concept subsidieregeling verondersteld dat de bevoorschotting
maandelijks plaatsvindt op basis van 1/12 van het jaarverbruik. De uitkomst hiervan
is opgehoogd met 50 procent gegeven de grote onzekerheid. In latere maanden kan waarschijnlijk
met meer precisie worden voorspeld hoeveel middelen maandelijks bevoorschot worden.
Vraag 133
Hoeveel gaan huishoudens er gemiddeld op vooruit met het prijsplafond in vergelijking
met de verlaging van de energiebelasting met 5,4 miljard euro? Kan het kabinet dit
graag uitdrukken in euro’s?
Antwoord op vraag 133
Het prijsplafond komt in plaats van de voorgenomen tijdelijke verlaging van de energiebelasting
in 2023. De verlaging van het tarief 1e schijf gas en 1e schijf elektriciteit in de energiebelasting en de tijdelijke verhoging van de belastingvermindering,
zoals opgenomen in het BP2023, gaan daarmee niet door. Het kabinet wendt de middelen
voor de voorgenomen verlaging van de energiebelasting in 2023 (kosten 5,4 miljard
euro) aan ten behoeve van het prijsplafond.
In de onderstaande tabel is voor verschillende huishoudprofielen allereerst de mutatie
van het belastingdeel van de energierekening tussen 2022 en 2023 weergegeven voor
het volledige verbruik horend bij ieder huishoudprofiel (het brutoeffect).
Het belastingdeel van de energierekening bestaat uit de energiebelasting en de btw
over de energiebelasting. De btw over het leveringstarief en de vaste netwerkkosten
is niet meegenomen. Verder is bij de berekening van het belastingdeel ervan uitgegaan
dat de voorgenomen tijdelijke verlaging van de energiebelasting in 2023 geen doorgang
vindt.
Vervolgens is voor de huishoudprofielen aangegeven in welke mate zij financieel gecompenseerd
worden door het instellen van een prijsplafond in 2023. Voor het inschatten van het
financiële voordeel van het prijsplafond is cf. de Kamerbrief «Nadere uitwerking tijdelijk
prijsplafond energie» (Kamerstuk 36 200, nr. 77) voor ieder huishoudprofiel uitgegaan van een markttarief voor huishoudens van circa
2,80 euro per m3 gas en circa 0,75 euro per kWh elektriciteit tot een verbruik van 1.200 m3 gas respectievelijk 2.900 kWh elektriciteit. Dat komt neer op een compensatie van
1,35 euro per m3 gas en 0,35 euro per kWh elektriciteit. Hierbij geldt de kanttekening dat de markt
zeer volatiel is. De inschatting van de markttarieven en daarmee het financiële voordeel
dat huishoudens van het prijsplafond genieten kan snel veranderen.
Tot slot is in de onderstaande tabel aangegeven hoe het financiële voordeel van het
prijsplafond zich verhoudt tot de lastenstijging van het belastingdeel van de energierekening
van 2022 op 2023 die huishoudens ervaren (het netto-effect). De zichtbare oploop van
het belastingdeel van de energierekening van 2022 op 2023 is voornamelijk het gevolg
van het aflopen van zowel de incidentele verlaging van de energiebelasting als het
verlaagde btw-tarief op energie per 2023.
Uit de tabel blijkt dat alle huishoudprofielen per saldo beter af zijn met het instellen
van een prijsplafond, bij de gemaakte aannames ten aanzien van met name de markttarieven.
Het prijsplafond geldt niet voor het deel van het verbruik boven de 1.200 m3 gas en 2900 kWh elektriciteit.
Huishoudprofiel
Gas (m3)
Elektra (kWh)
Belastingdeel energierekening
Effect belasting 2022–2023
Financieel voordeel prijs-plafond
Netto effect 2022–2023
2022
1
2023
Nationaal gemiddelde PBL
1.154
2.151
€ –21
€ 415
€ –436
€ 2.311
€ 1.875
Een bewoner in nieuw, klein appartement
640
1.560
€ –332
€ 20
€ –352
€ 1.410
€ 1.058
Een bewoner in oud, klein appartement
810
1.540
€ –246
€ 118
€ –364
€ 1.633
€ 1.269
Twee of meer bewoners in oud, klein appartement
990
2.260
€ –97
€ 334
€ –431
€ 2.128
€ 1.697
Een bewoner in oude, kleine rijwoning (tussen, hoek of 2-onder-1-kap)
1.040
1.680
€ –116
€ 276
€ –392
€ 1.992
€ 1.600
Een bewoner in oude, middelgrote rijwoning (tussen, hoek of 2-onder-1-kap)
1.230
1.980
€ 5
€ 434
€ –428
€ 2.313
€ 1.885
Twee of meer bewoners in oude, kleine rijwoning (tussen, hoek of 2-onder-1-kap)
1.210
2.780
€ 57
€ 544
€ –487
€ 2.593
€ 2.106
Twee of meer bewoners in nieuwe, middelgrote rijwoning (tussen, hoek of 2-onder-1-kap)
1.070
3.250
€ 21
€ 533
€ –512
€ 2.460
€ 1.948
Twee of meer bewoners in oude, middelgrote rijwoning (tussen, hoek of 2-onder-1-kap)
1.360
3.190
€ 166
€ 695
€ –529
€ 2.635
€ 2.106
Twee of meer bewoners in oude, grote rijwoning (tussen, hoek of 2-onder-1-kap)
1.890
3.880
€ 494
€ 1.115
€ –621
€ 2.635
€ 2.014
Twee of meer bewoners in oude, grote vrijstaande woning
2.350
4.480
€ 778
€ 1.479
€ –701
€ 2.635
€ 1.934
X Noot
1
Voor 2022 is in verband met de tijdelijke verlaging van het btw-tarief op energie
van 1 juli 2022 t/m 31 december 2022 gerekend met een gemiddeld btw-tarief van 15%.
In 2023 is gerekend met het reguliere btw-tarief van 21%.
Vraag 134
Welke sectoren moeten tevens een solidariteitsbijdrage leveren, anders dan de gassector?
Kan het kabinet het bedrag van de solidariteitsbijdrage uitsplitsen in verschillende
sectoren?
Antwoord op vraag 134
Naast de gassector is de solidariteitsbijdrage van toepassing op bedrijven die zich
bezighouden met de winning van olie, de raffinage van olie en de vervaardiging van
cokesovenproducten. De geraamde budgettaire opbrengst kan als volgt worden uitgesplitst:
Tabel: Budgettaire effecten Solidariteitsbijdrage
Bedragen in mln. euro, «+» = saldoverbeterend/lastenverzwarend
2022
2023
2024
Struc
Sector gas
1.526
0
0
0
Sector olie
26
0
0
0
Norg-vergoeding en herwaardering werkgas
1.682
0
0
0
Totaal
3.234
0
0
0
Bij raffinage en vervaardiging van cokesovenproducten is onvoldoende direct verband
tussen de hogere olieprijzen en de fiscale overwinst. Hierdoor wordt hier geen solidariteitsbijdrage
voorzien. De geraamde budgettaire opbrengst als gevolg van de Norg-vergoeding en herwaardering
van werkgas ziet tevens op de gassector.
Voor een verdere toelichting op de budgettaire opbrengst van het wetsvoorstel Wet
tijdelijke solidariteitsbijdrage wordt verwezen naar de ramingstoelichting bij dit
wetsvoorstel.17
Vraag 135
Kan het kabinet de onderschrijding van 4,469 miljard euro nader uitsplitsen?
Antwoord op vraag 135
Bij Miljoenennota 2023 was er voor 2022 op plafond Rijksbegroting sprake van een onderschrijding
van 4,469 miljard euro. Voor een uitsplitsing hiervan verwijzen wij naar (onderstaande)
tabel 1.2.1 uit de Miljoenennota 2023. Uit deze tabel blijkt dat deze onderschrijding
met name voortkomt uit de extra ontvangen gasbaten en de aanvullende onderuitputting.
Vraag 136
Kan het kabinet het bedrag van 669 miljoen euro voor het Norg Akkoord nader uitsplitsen?
Klopt het dat de 669 miljoen euro een netto betaling is op het Norg Akkoord en dat
er geen andere inkomsten tegenover staan?
Antwoord op vraag 136
De uitgaven voor de vergoeding Norg Akkoord zijn in de tweede suppletoire begroting
van EZK opwaarts bijgesteld met 799 miljoen euro. Deze opwaartse bijstelling hangt
in zijn geheel samen met de hogere vergoeding voor het gasjaar 2021–2022. De vergoeding
voor dit gasjaar valt 669 miljoen hoger uit dan verwacht bij het opstellen van de
vorige raming exclusief btw. Als gevolg van de hogere vergoeding valt ook de btw hoger
uit: 139 miljoen euro.
Er staan ook inkomsten tegenover deze vergoeding. Ten eerste wordt de btw afgedragen.
Deze komt binnen via de Belastingdienst op de begroting van het Ministerie van Financiën.
De vergoeding (exclusief btw) leidt tot een hoger resultaat van NAM en daarmee ook
tot hogere afdrachten van NAM aan de Staat. Als gevolg daarvan wordt 130 miljoen euro
aan extra ontvangsten o.b.v. de Mijnbouwwet verwacht in 2022. Deze hogere ontvangsten
zijn ook verwerkt op de tweede suppletoire EZK-begroting.
Een deel van de vergoeding (40%) is bestemd voor EBN. Een hoger resultaat bij EBN
leidt tot een hoger bedrag dat beschikbaar is voor dividenduitkering aan EZK. De opwaartse
bijstelling van de vergoeding leidt naar verwachting tot 200 miljoen extra ontvangsten.
Deze ontvangsten komen in 2023 binnen op de EZK-begroting, wanneer EBN slotdividend
uitkeert over het voorgaande jaar.
Vraag 137
Hoe komt het dat er een tegenvaller is van 669 miljoen euro voor het Norg Akkoord,
terwijl de gasprijzen dalen?
Antwoord op vraag 137
De vergoeding conform het Norg Akkoord wordt bepaald op basis van de zomergasprijs.
De gasopslag Norg wordt namelijk in de zomer gevuld. De gemiddelde gasprijs over de
vulperiode was 140,733 euro per MWh.
Vraag 138
De raming van de totale belasting- en premieontvangsten voor 2022 is bijgesteld. Deze
bijstelling bestaat onder andere uit een negatief endogeen effect van 3,3 miljard
euro. Kan het kabinet dit nader toelichten?
Vraag 140
Kan het kabinet, gelet op het feit dat er wordt gesteld dat de groei van de btw-opbrengsten
lager is dan verwacht, de tegenvaller aangaande de omzetbelasting nader toelichten?
Kan het kabinet, gelet op het feit dat de tegenvaller betreffende de loon- en inkomensheffing
niet wordt toegelicht in de Najaarsnota, een nadere toelichting alsnog verschaffen?
Antwoord op vraag 138 en 140
De term «endogene ontwikkeling van de belasting- en premieontvangsten» verwijst naar
alle mutaties in de verwachte ontvangsten die niet aan beleidswijzigingen zijn toe
te schrijven. Hierbij spelen vooral economische ontwikkelingen en mogelijk bijzonderheden
in de uitvoering een rol. De verwachte ontvangsten in 2022 zijn 3,1 miljard euro hoger
dan geraamd in de Miljoenennota 2023. Dit een saldo-effect van 6,4 miljard euro hogere
ontvangsten door beleidswijzigingen sinds de Miljoenennota 2023, en 3,3 miljard euro
lagere ontvangsten door endogene ontwikkelingen.
De endogene ontwikkeling in de Najaarsnota komt tot stand door bijstellingen in de
raming naar aanleiding van recente kasontvangsten en uitvoeringsinformatie. Er is
geen nieuw economisch beeld beschikbaar sinds de raming uit de Miljoenennota 2023
waar de raming op gebaseerd kan worden. Het feit dat de kasontvangsten aanleiding
geven tot de gepresenteerde bijstellingen, is voor een belangrijk deel verklaarbaar
door de inherente onzekerheid aan de raming van de ontvangsten. De raming van de ontvangsten
is namelijk gebaseerd op de een econometrisch geschatte relatie tussen de stand van
de economie en de belastingopbrengst per belastingsoort. Zowel de raming van de stand
van de economie (die het Ministerie van Financiën overneemt van CPB) als de doorvertaling
daarvan naar de belastingopbrengst kent belangrijke onzekerheden. Deze systematiek
is nader toegelicht in bijlage 5 van de Miljoenennota 2023.
Waar de endogene ontwikkeling in de raming een aanwijsbare oorzaak kent, is deze tekstueel
toegelicht in de Najaarsnota. In het geval van de omzetbelasting valt de mutatie van
ruim 1% binnen de gangbare onzekerheidsmarge van deze belastingsoort en is geen aanwijsbare
oorzaak beschikbaar. De btw-ontvangsten groeien – mede dankzij de hoge inflatie –
gestaag door ten opzichte van 2021, maar de groei is iets lager dan werd verwacht
in de Miljoenennota 2023. De mutatie bij de loonheffing van –0,7% valt ook binnen
de gangbare onzekerheidsmarge. Bij de inkomensheffing geldt als belangrijkste oorzaak
dat veel aanslagen dit jaar later zijn opgelegd dan gebruikelijk als gevolg van de
uitspraak van de Hoge Raad over box 3 uit december 2021. Ten tijde van de Miljoenennota
werd ervan uitgegaan dat alle aanslagen opgelegd zouden worden voor betaling in 2022,
maar nu blijkt dat een deel van de ontvangsten pas begin 2023 zal binnenkomen.
Vraag 139
Waarom rekent het kabinet de opbrengst op EMU-basis toe aan 2022, ook al komen de
daadwerkelijke kasontvangsten pas in 2024 binnen?
Antwoord op vraag 139
De ontvangsten voor de solidariteitsheffing en de infra-marginale heffing vinden op
kasbasis plaats in het jaar 2024. Op de Rijksbegroting worden deze ontvangsten in
het jaar van ontvangst geboekt. Dit komt omdat de Rijksbegroting werkt op kasbasis
(het moment dat geld daadwerkelijk wordt uitbetaald of ontvangen). Het EMU-saldo wordt,
conform de richtlijnen van Eurostat, berekend op transactiebasis (het moment van heffing
of uitvoering). Indien er op de Rijksbegroting uitgaven of ontvangsten binnenkomen
in een ander jaar dan het jaar waar het bedrag betrekking op heeft, ontstaat er een
kastransverschil. Voor het EMU-saldo worden deze uitgaven dan via een kastranscorrectie
toegerekend aan het jaar waar deze uitgaven of ontvangsten betrekking op hebben. Dit
verklaart het verschil.
Vraag 142
Valt, gelet op het feit dat bedrijven waarvan 7 procent van de omzet bestaat uit energiekosten
in aanmerking kunnen komen voor compensatie uit de TEK, de horeca die tijdens de coronacrisis
al harde klappen heeft gekregen, hieronder? Bij hoeveel procent van de horecabedrijven
wordt deze drempel van 7 procent gehaald?
Antwoord op vraag 142
Als een horecabedrijf voldoet aan de voorwaarden van de TEK (denk aan o.a. MKB-definitie,
7% energie-intensiteit) dan kunnen zij gebruik maken van de TEK-regeling. Het aantal
horeca bedrijven is nu niet uitgesplitst in de cijfers. Grofweg 62.000 ondernemingen
kunnen gebruikmaken van de TEK-regeling. Bedrijven die vallen binnen de voorwaarden
van het prijsplafond ontvangen vanuit het prijsplafond compensatie.
Vraag 143
Kan het kabinet bij tabel 3.3. aangeven wat de redenen zijn waarom het hier om niet-EMU
relevante uitgaven gaat en wat argumenten zijn om een uitgave wel of niet EMU-relevant
te laten zijn?
Antwoord op vraag 143
Wat er wel en niet meetelt voor het EMU-saldo is vastgesteld door Eurostat. Financiële
transacties, zoals het verstrekken van leningen of het verkopen van staatsbezit, zijn
meestal niet relevant voor het EMU-saldo. De coronagerelateerde uitgaven in tabel
3.3 zijn aangemerkt als niet EMU-relevant omdat dit uitgaven aan leningen zijn waarvan
de verwachting is dat deze (vrijwel volledig) op een later moment worden terugbetaald.
Vraag 144
Kan het kabinet toelichten hoe de 359 miljoen euro onderuitputting op de Aanvullende
Post in tabel 2.1.2. zich verhoudt tot de onderuitputting coalitieakkoordmiddelen
op de Aanvullende Post in tabel 6.1?
Antwoord op vraag 144
Op de Aanvullende Post staan diverse middelen gereserveerd in afwachting van uitwerking
van concrete en doelmatige bestedingsvoorstellen. Dit betreft zowel coalitieakkoordmiddelen
als overige reserveringen. Van de coalitieakkoordmiddelen is 8,4 miljoen euro niet
opgevraagd, waarvan 5,5 miljoen euro voor de Lelylijn en 2,9 miljoen euro voor Werk
aan Uitvoering (WaU). De overige onderuitputting is gerealiseerd op onder meer de
reservering voor digitale veiligheid (170 miljoen euro), BAR (63 miljoen euro), Traditioneel
eigen middelen (60 miljoen euro), Klimaat (19 miljoen euro) en woningbouw (21 miljoen
euro). De middelen voor de BAR en digitale veiligheid worden middels kasschuiven naar
2023 geschoven. De begrotingsmutaties worden toegelicht in de Verticale Toelichting
op de Aanvullende Post (vanaf pagina 108).
Vraag 145
Kan het kabinet toelichten of en hoe de resterende bedragen op de Aanvullende Post
in Tabel 6.2 (onder EZK «Klimaat- en transitiefonds» en onder LNV «Transitiefonds»)
zich verhouden tot de geplande middelen in het klimaatfonds (35 miljard euro) en het
stikstoffonds (25 miljard euro) respectievelijk?
Antwoord op vraag 145
De bedragen in tabel 6.2 voor het «Klimaat- en transitiefonds» en het «Transitiefonds»
betreffen de gereserveerde maar nog niet aan de begrotingshoofdstukken toegevoegde
middelen voor beide fondsen tot en met 2027. Ook na 2027 zijn middelen gereserveerd
op de Aanvullende Post, zoals ook in het coalitieakkoord opgenomen. De raming voor
het «Klimaat- en transitiefonds» loopt tot en met 2030. De raming voor het «Transitiefonds»
loopt tot en met 2035.
Ondertekenaars
-
Eerste ondertekenaar
J.Z.C.M. Tielen, voorzitter van de vaste commissie voor Financiën -
Mede ondertekenaar
W.A. Lips, adjunct-griffier