Schriftelijke vragen : Het vervolgonderzoek naar oversterfte in Nederland in de periode 2020-2022

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het feit dat er in oktober – een maand waarin geen sprake
was van weersextremen, een griepepidemie of hoge coronasterfte – sprake was van een
oversterfte van 1800 mensen volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)?1

Vraag 2

Herinnert u zich dat u zeven weken geleden aan de Kamer schreef: «Wat betreft de vaccinatiedata
van het RIVM is een genoemd knelpunt dat het verstrekken van gezondheidsgegevens ten
behoeve van het oversterfteonderzoek maatschappelijk van groot belang is, maar mogelijk
op gespannen voet staat met de toestemming die betrokkenen aan Gemeentelijke Gezondheidsdiensten
(GGD’en), huisartsen en instellingsartsen hebben gegeven voor het verstrekken van
deze gegevens aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en voor
welke doeleinden het RIVM die gegevens vervolgens mag gebruiken. De centrale vraag
is of het verstrekken van gezondheidsgegevens door het RIVM valt onder de reikwijdte
van die toestemming. Hiertoe dient een weging van de datatoegang in relatie tot de
juridische vereisten en de sociaal-maatschappelijke waarde van het onderzoek gemaakt
te worden. Dit wordt gedaan in een gegevensbeschermingseffectbeoordeling (ook wel
een Data Privacy Impact Assessment, DPIA), die op grond van de Algemene verordening
gegevensbescherming (AVG) moet worden verricht. In een DPIA worden de gevolgen van
de voorgestane verwerking voor de bescherming van persoonsgegevens van betrokkenen
in kaart gebracht. In het bijzonder wordt daarin beschreven wat de juridische basis
is van de verwerking, welke risico’s voor de privacy van betrokkenen aan de orde zijn
en op welke wijze die risico’s worden weggenomen en/of geminimaliseerd. Ik heb het
kantoor van de Landsadvocaat gevraagd te assisteren bij het opstellen van de DPIA.
Over de DPIA wordt bovendien – conform verplichtingen uit de AVG – onafhankelijk advies
gevraagd aan de functionaris gegevensbescherming (FG) van het Ministerie van VWS.
Over 6 weken zal de DPIA gereed zijn, en zal ik uw Kamer informeren over de uitkomsten
en over de verdere aanpak»?2

Vraag 3

Kunt u de DPIA waarover u afgelopen vrijdag de Kamer berichtte, aan de Kamer doen
toekomen?

Vraag 4

Herinnert u zich dat ZonMW in de onderzoeksagenda oversterfte in Nederland 2020–2021
uit juni 2022, expliciet schreef: «Binnen lijn 3 worden onafhankelijke analyses (replicatie)
van de onderzoeksresultaten van het CBS en RIVM mogelijk gemaakt door de data van
deze instanties beschikbaar te stellen. Hierbij wordt vooral gefocust op onderbouwing
van de kwaliteit van de data, toepassing van andere modellen (g-methods), correctie
voor andere co-variabelen, en andere tijdsframes omtrent follow-up»?

Vraag 5

Herinnert u zich dat u als antwoord gaf op de vierde onderzoeksvraag over in hoeverre
vaccinatie bijdroeg aan de totale sterfte in 2021, het volgende aangaf: «Bij de uitvoering van dit deelonderzoek door het RIVM is gebruik gemaakt van demografische
gegevens (Basisregistratie Personen (BRP)), vaccinatiestatus (COVID-vaccinatie Informatie-
en Monitoringssysteem (CIMS), RIVM), Wet langdurige zorg (Wlz)- zorggebruik (CAK)
en sterfte- en doodsoorzakenstatistiek (CBS). De resultaten zijn niet gecorrigeerd
voor comorbide aandoeningen en voor doorgemaakte SARS-CoV-2 infecties»? Bij de uitvoering
van dit deelonderzoek door het CBS is gebruik gemaakt van doodsoorzakengegevens. Datakoppelingen
met (GGD-)data over SARS-CoV-2 positief geteste personen, met vaccinatiedata en met
gegevens van Bijwerkingencentrum Lareb waren niet mogelijk door het ontbreken van
toegang tot deze gegevens»?3

Vraag 6

Deelt u de mening dat die tekortkomingen, namelijk het niet beschikbaar zijn van comorbide
aandoeningen en doorgemaakte SARS-CoV-2-infecties (via de genoemde bronnen, maar ook
zeker via Vektis-data) in deel 3 van het onderzoek geheel opgeheven moeten worden
en dat dus de datakoppelingen beschikbaar moeten zijn?

Vraag 7

Herinnert u zich dat u op de vijfde deelvraag, of er een relatie is tussen uitgestelde
zorg, uitblijven van zorg, druk op de zorg enerzijds en (over)sterfte, anders dan door COVID-19, anderzijds, het volgende antwoord gaf: «Deze
deelvraag vind ik heel belangrijk, maar wordt niet in dit onderzoek beantwoord»?4

Vraag 8

Deelt u de mening dat de vijfde deelvraag nog steeds zeer belangrijk is en dat daarvoor
dus data (zoals van Vektis, bevolkingsonderzoeken, Lifelines, DBC-diagnosen Medisch
Specialistische Zorg (DBC MSZ), Dutch Hospital Data (DHD), Landelijke Basisregistratie
Ziekenhuiszorg (LBZ)) beschikbaar moeten zijn in fase 3 van het onderzoek en dat die
data ook tot zeer recent moeten gaan, omdat oversterfte door uitgestelde zorg zich
in de regel later voordoen? Kunt u dus zowel op de beschikbaarheid als de snelle beschikbaarheid
aandringen?

Vraag 9

Herinnert u zich dat het CBS al in maart 2022 een lijst publiceerde voor dit onderzoek
naar oversterfte van co-variabelen, die relevant zijn en waarover overleg gaande is:

– CIMS vaccinatieregister;

– CoronIT, testuitslagen;

– CoronIT, vaccinatiedata;

– Osiris, SARS-CoV-2 infectiemeldingen;

– Codes voorgeschreven medicijnen;

– Zorgverzekeringswet (Zvw)-zorgkosten, Vektis;

– Lareb, bijwerkingen;

– NIVEL, zorggegevens huisartsen;

– Elektronisch patiëntendossier (EPD) verpleeghuisbewoners;

– Pathologische data doodsoorzaken;

– Sanquin, data over antistoffen;

– Bevolkingsonderzoeken;

– Cohortstudies zoals life lines;

– Nederlandse Zorgautoriteit (NZA)-data?5

Vraag 10

Kunt u per onderdeel aangeven hoe ver het CBS gekomen is om deze data voor onderzoekers
beschikbaar te krijgen (natuurlijk gepseudonimiseerd en in een veilige omgeving)?

Vraag 11

Kunt u dan ook per onderdeel (vooral bij voorbeeld Vektis data) aangeven of er ook
progressie geboekt is om de data meer real time beschikbaar te krijgen?

Vraag 12

Deelt u de opvatting dat nu ook in 2022 sprake is van forse vooralsnog onverklaarbare
oversterfte en bijna een jaar voorbij is gegaan sinds de aangenomen motie, dat dit
fase-3 onderzoek 2020 tot zo recent mogelijk als tijdspanne zou moeten hebben?

Vraag 13

Bent u bekend met het feit dat in het Verenigd Koninkrijk data over overlijden, vaccinatie
en besmettingen en meer al tijden beschikbaar is voor onderzoekers en leidt tot onderzoek
in vaktijdschriften?6

Vraag 14

Bent u bekend met het feit dat dit soort data in Denemarken, waar de AVG ook van toepassing
is, al tijden bijna real-time beschikbaar is voor onderzoekers?7

Vraag 15

Kunt u in overleg treden met ZonMW, CBS, RIVM en ervoor zorgen dat de data beschikbaar
komt tot en met 2022?

Vraag 16

Kunt u in overleg treden met ZonMW, CBS, RIVM en ervoor zorgen dat de data beschikbaar
komt, ook voor onderzoekers die geen toegewezen voorstel krijgen in fase 3 van het
ZonMW programma?

Vraag 17

Welke criteria hanteert CBS om een machtiging te verstrekken om microdata te gebruiken?
Zijn deze criteria objectief en toetsbaar?

Vraag 18

Kunt u erop toezien dat onafhankelijke wetenschap niet wordt gehinderd door het proces
van verkrijging van een machtiging?

Vraag 19

Welke bezwaar en beroepsmogelijkheid staat open tegen een afwijzing om een gevraagde
machtiging tot gebruik van microdata te verlenen?

Vraag 20

Herinnert u zich dat u op 28 september aangaf dat u voornemens bent om te kijken naar
de mogelijkheden van een wetswijziging of andere middelen om de wettelijke basis en
het kader voor deling van gezondheidsgegevens ten behoeve van wetensschappelijk – binnen
de kaders van de AVG – te verduidelijken en daarover de Kamer in het najaar te informeren?

Vraag 21

Wilt u bij deze toezegging ook betrekken hoe andere landen (zoals bijvoorbeeld Denemarken
en Zweden) hiermee omgaan?

Vraag 22

Wilt u bij deze toezegging ook de mogelijkheden betrekken van een Institutional Review
Board bij elke universiteit/instelling zoals in de Verenigde Staten, en het gebruik
van data stewards en trusted third parties?

Vraag 23

Wilt u hierbij ook verplichte bij- en nascholing en training over de naleving van
privacy, veiligheid en ethische kwesties met betrekking tot gebruik van data betrekken,
zoals in de VS gebeurt met Collaborative Institutional Training Initiative (CITI)-trainingen?

Vraag 24

Kunt u deze vragen ieder afzonderlijk en binnen drie weken beantwoorden?