Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Michon-Derkzen, Ellian en Bikker over het bericht 'Justitie Den Haag schrapt 53 zaken: Wietkwekers en drugsdealers ontlopen straf'

Antwoord van Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 4 november
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 381

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Justitie Den Haag schrapt 53 zaken: Wietkwekers en
drugsdealers ontlopen straf»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u een overzicht geven van alle zaken bij de rechtbank Den Haag waarvan het Openbaar
Ministerie (OM) heeft verzocht om niet-ontvankelijkheid, alsmede de straffen die zouden
zijn geëist als deze zaken waren doorgezet?

Waarom is kennelijk gekozen voor zaken waarin sprake is van drugscriminaliteit?

Antwoord 2 en 3

Laat ik vooropstellen dat het zorgelijk is dat het OM is genoodzaakt om dit soort
maatregelen te nemen. Het is een slecht signaal richting de samenleving en niet goed
voor het vertrouwen in de rechtsstaat. Het OM neemt dan ook de nodige maatregelen
om dit in de toekomst te voorkomen.

Het OM kan niet aangeven wat de strafeis in de zaken zou zijn geweest. Een strafeis
formuleren betreft maatwerk en deze kan gewijzigd worden tot op de zitting. Op basis
van de strafvorderingsrichtlijnen is er een grote diversiteit in de te eisen straffen.

Inhoudelijk gaat het met name om ontnemingszaken, waarbij het OM geld wilde ontnemen
(bijvoorbeeld van crimineel verkregen geld), en druggerelateerde feiten. In een aantal
zaken is het geld echter al op een andere manier ontnomen. Bijvoorbeeld doordat de
rechter in de bijbehorende strafzaak (die altijd naast een ontnemingszaak loopt) al
heeft gevonnist dat het geld van de verdachte naar de slachtoffers moet. Daarnaast
betreft het verdachten die sindsdien niet meer de fout in zijn gegaan. Een deel betreft
zeer oude strafzaken rondom het dealen van drugs of het kweken van hennep, beide van
relatief beperkte omvang.

Bij de selectie van de zaken heeft het OM een afweging gemaakt op basis van de inhoud
van de zaak en de verschillende belangen die meespelen. Relevante factoren waren onder
meer: dat er geen directe slachtoffers zijn, dat er al schadeherstel heeft plaatsgevonden,
dat een andere reactie op het misdrijf is gevolgd of dat de verdachte sindsdien niet
meer in aanraking is gekomen met justitie. Verder is gekeken naar de aard van de feiten:
zo wordt er bijvoorbeeld niet getornd aan de vervolging van ernstige geweldsmisdrijven
en zedendelicten.

Voor alle zaken geldt dat zij minimaal vier jaar oud zijn. Het zijn zaken die al eerder
op zitting zijn besproken, maar niet inhoudelijk zijn afgedaan. In afwachting van
een nieuwe zitting kregen andere zaken, bijvoorbeeld met directe slachtoffers, voorrang.
De meeste zaken hebben geen directe slachtoffers. In de paar zaken waar sprake was
van een direct slachtoffer heeft het OM contact met hen opgenomen en hen de omstandigheden
uitgelegd.

Rechtszekerheid en een goede procesorde brengen met zich mee dat de zaken die bleven
liggen in het belang van alle partijen wel moeten worden afgedaan. De wet bepaalt
dat zaken die al eerder op zitting zijn geweest alleen kunnen worden beëindigd door
het OM niet-ontvankelijk te verklaren.

Vraag 4

Kunt u bevestigen dat in deze zaken geen directe slachtoffers zijn?

Antwoord 4

Voor beantwoording van deze vraag verwijs ik ook naar de antwoorden op vraag 2 en
3. Bij de selectie van de zaken heeft het OM een afweging gemaakt op basis van de
inhoud van de zaak en de verschillende belangen die meespelen. Eén relevante factor
was onder meer dat er geen directe slachtoffers zijn. De meeste zaken hebben geen
directe slachtoffers. Voor zover wel sprake was van een directe slachtoffer gaat het
over het algemeen om slachtoffers die niet op vergoeding van schade rekenen via het
strafrecht en geen gebruik willen maken van hun spreekrecht.

Vraag 5 en 6

Wat vindt u van het signaal dat hiermee wordt gegeven aan de samenleving, namelijk
dat drugscriminaliteit loont, en het signaal aan de politie dat hun werk tevergeefs
was?

Deelt u onze grote zorg dat drugscriminelen zich straffeloos kunnen wanen en juist
ook bij jonge daders daardoor het risico toeneemt dat ze verder verweven raken met
de drugscriminaliteit? Is er gekeken naar het daderprofiel bij de keuze van zaken
waar niet-ontvankelijkheid verzocht is? Zo ja, welke keuzes zijn gemaakt? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 5 en 6

Ik vind het een slecht signaal richting de samenleving en heel erg dat het OM zich
genoodzaakt ziet dit te doen. Het is niet goed voor het vertrouwen in de rechtstaat
en frustrerend voor de politie als zaken op deze manier worden afgerond. Tegelijkertijd
gaat het – vergeleken met het totaal aantal zaken dat het OM jaarlijks in behandeling
neemt – om een beperkt aantal zaken en verwacht ik niet dat criminelen zich hierdoor
straffeloos zullen voelen.

Inhoudelijk zijn het veel ontnemingszaken waarin de bijbehorende strafzaak wel is
afgedaan. In deze ontnemingszaken wilde het OM crimineel geld afpakken, maar bleek
bijvoorbeeld dat bij verdachte weinig tot niets te halen. In een aantal gevallen is
het afpakken al op een andere manier geregeld, bijvoorbeeld doordat de rechter in
de bijbehorende strafzaak (die altijd naast een ontnemingszaak loopt) al heeft gevonnist
dat het geld van verdachte naar de slachtoffers moet.

Tevens verwijs ik naar mijn antwoord op vraag 2 en 3 voor de relevante factoren en
belangen die hebben meegewogen in de keuzes van het OM.

Vraag 7

Waarom zijn deze zaken zo lang blijven liggen, terwijl het volgens de berichtgeving,
gaat om zaken waarin sprake is van drugscriminaliteit en crimineel voordeel?

Antwoord 7

Zoals bij vraag 2 en 3 opgemerkt zijn het zaken die al eerder op zitting zijn besproken,
maar niet inhoudelijk zijn afgedaan. Deze zaken lagen stil in afwachting van een nieuwe
zitting. Die nieuwe zitting kwam er echter niet, omdat andere zaken voorrang kregen,
waaronder bijvoorbeeld zaken met directe slachtoffers.

Vraag 8

Welke maatregelen treft u met het Bestuurlijk Ketenberaad om te voorkomen dat zaken
wegens gebrek aan capaciteit niet meer worden behandeld?

Antwoord 8

Het Bestuurlijk Ketenberaad heeft tot doel om op basis van onderlinge afstemming het
functioneren van de strafrechtketen te bevorderen. Het terugdringen van voorraden,
het identificeren van knelpunten en het richting geven aan het oplossen daarvan zijn
vaste aandachtsgebieden van het Bestuurlijk Ketenberaad. Zo is het verkorten van de
doorlooptijden een prioritair thema. In dat kader heeft het Ketenberaad, naar aanleiding
van de doorlichting van de strafrechtketen, opdracht gegeven tot het opstellen en
uitvoeren van het Actieplan Strafrechtketen (Actieplan). Over de uitvoering van dat
Actieplan heb ik uw Kamer samen met de Minister voor Rechtsbescherming laatstelijk
geïnformeerd op 22 juli 20222.

Op grond van het Coalitieakkoord zijn hiervoor middelen beschikbaar. Om de werkdruk
te verlagen is het OM, mede met behulp van middelen uit het Coalitieakkoord, bovenop
de reguliere instroom van officieren van justitie reeds vorig jaar gestart met het
in drie jaar laten instromen en opleiden van 250 officieren van justitie.

De rechtspraak ontvangt tot slot ook extra middelen op grond van het Coalitieakkoord
waarmee de capaciteit van de rechtspraak kan worden versterkt.

Vraag 9

Is er overleg geweest door het OM met de politie? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Ja, er heeft van tevoren afstemming plaatsgevonden tussen OM en de politie.