Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Rajkowski en Minhas over het bericht ‘ProRail dumpt Chinese bewakingscamera’s, de NS laat ze hangen’

Antwoord van Staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) en van Minister
Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 24 oktober 2022). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 202.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «ProRail dumpt Chinese bewakingscamera’s, de NS laat
ze hangen»?1

Antwoord 1

Ja, wij zijn bekend met het bericht.

Vraag 2

Klopt het bericht dat de NS duizenden nieuwe Chinese camera’s heeft besteld? Zo ja,
hoe beoordeelt u dit?

Antwoord 2

De camera's vormen onderdeel van een Europese aanbesteding voor de modernisering van
de materieelserie VIRM2/3 en een Europese aanbesteding van de nieuwbouw van de materieelserie
ICNG. Deze aanbestedingen zijn gegund aan Europese treinfabrikanten, die op hun beurt
voor een deel van deze levering gebruik maken van Chinese onderleveranciers.

NS heeft bij de Staatssecretaris van IenW aangegeven dat zij diverse maatregelen heeft
getroffen zodat (statelijke) actoren niet van buitenaf bij de inhoud of de besturing
van de camera’s kunnen komen. Eén van de maatregelen is dat deze camera’s zich bevinden
in een afgesloten en beveiligd (intern) netwerk dat niet is gekoppeld aan het internet.
Dit betekent volgens NS dat niemand van buitenaf bij de inhoud of besturing van de
camera’s kan komen. Daarnaast heeft NS bij de Staatssecretaris aangegeven gebruik
te maken van de adviezen van de rijksoverheid, zie ook het antwoord op vraag 7.

Vraag 3

Op welke plekken heeft de NS momenteel Chinese camera’s hangen en op welke plekken
komen de Chinese camera’s nog te hangen? Hoeveel Chinese camera’s hangen er op dit
moment binnen treinen en op en rondom stations?

Antwoord 3

NS heeft geen camera’s van Chinese makelij op stations. Momenteel gebruikt NS camera’s
van Chinese makelij alleen in een aantal type treinen. Na modernisering bevat de materieelserie
VIRM 2/3 camera’s van Chinese makelij evenals de (nieuwe) materieelserie ICNG.

Vraag 4

Welke eisen gaat u opnemen in de nieuwe Hoofdrailnetconcessie ten aanzien van het
gebruik van Chinese camera’s op stations en in treinen?

Antwoord 4

In het Programma van Eisen vraagt de Staatssecretaris van IenW de beoogd concessiehouder,
een rol te spelen op het gebied van terrorismebestrijding, o.a. door het beschikbaar
hebben van cameratoezicht in de trein. De Staatssecretaris van IenW vindt het belangrijk
om de beoogd concessiehouder vrij te laten in de bedrijfsvoering, opdat zij haar kennis
en expertise optimaal kan benutten. Er is daarom gekozen voor outputsturing waar het
kan en inputsturing waar ik dat nodig acht met het oog op de maatschappelijke meerwaarde.
Het meegeven van specificaties voor het type te gebruiken camera’s past daar niet
in. Ook hanteert NS nu ook al de adviezen van de rijksoverheid, zie ook het antwoord
op vraag 7.

Vraag 5

Bent u ervan op de hoogte dat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid
(NCTV) vervoer van personen en goederen over (hoofd)spoorweginfrastructuur aanmerkt
als vitale infrastructuur? Zo ja, hoe weegt u de aanschaf van producten en diensten
van landen met een offensieve cyberstrategie gericht tegen Nederland in de vitale
infrastructuur?

Antwoord 5

Ja. Voor het identificeren van vitale processen zijn de betrokken Ministers van vakdepartementen
verantwoordelijk. Het proces vervoer van personen en goederen over de (hoofd)spoorweginfrastructuur
is door de Minister van Infrastructuur en Waterstaat aangemerkt als een vitaal proces2. Dit betekent dat aanbieders van een dienst binnen dit proces kunnen worden aangemerkt
als vitale aanbieder en aanbieder van een essentiële dienst (AED), waarmee ze onder
het regime van de Wet bescherming netwerk- en informatiesystemen (Wbni) vallen. Zie
ook het antwoord op vraag 7.

Vraag 6

Deelt u de mening dat het zeer onwenselijk is dat de NS camera’s inzet en aankoopt
die worden gemaakt door Chinese techbedrijven die deels in handen zijn van de Chinese
staat? Zo ja, in hoeverre zit het kabinet strak op de aanbestedingen uit landen met
een offensief cyberprogramma (onder andere China) bij organisaties waar de overheid
aandelen in heeft? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Ten aanzien van de inkoop van producten en diensten is het overheidsbeleid dat nationale
veiligheidsoverwegingen worden meegewogen. Ter ondersteuning van dit beleid zijn er
instrumenten voor de rijksoverheid, medeoverheden en vitale aanbieders ontwikkeld
die organisaties handvatten bieden bij het maken van een risicoanalyse en het nemen
van mitigerende maatregelen. Behoeftestellende partijen zijn zelf verantwoordelijk
voor de toepassing van dit instrumentarium en het meewegen van nationale veiligheidsrisico’s,
waarbij het Rijk gevraagd en ongevraagd advies en ondersteuning kan bieden.

Zo wordt bij de aanschaf en implementatie van gevoelige apparatuur rekening gehouden
met eventuele risico’s in relatie tot de leverancier (zoals een offensief cyberprogramma
gericht tegen Nederland), en met risico’s die zich kunnen voordoen het concrete gebruik
van de systemen, bijvoorbeeld waar het gaat om de toegang tot systemen door derden.
Daarbij kunnen als mitigerende maatregelen bijvoorbeeld strenge eisen worden gesteld
door de opdrachtgever aan de (informatie)beveiliging van producten en diensten. Zie
ook het antwoord op vraag 7.

Vraag 7

Geeft de rijksoverheid adviezen aan derde belanghebbenden die deel uitmaken van de
door de NCTV gekwalificeerde vitale infrastructuur over de aanschaf van camera’s?
Zo ja, hoe zou de aanschaf van de Chinese camera’s door de NS passen in het advies
van de rijksoverheid? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Vitale aanbieders zijn onder meer op basis van wetgeving, waaronder de Wbni, verplicht
tot het treffen van passende maatregelen ter beveiliging van hun netwerk- en informatiesystemen
(zorgplicht). Ook dienen zij inzicht te hebben in de risico’s die hun dienstverlening
ten aanzien van het vitale proces kunnen raken.

Vitale aanbieders zijn daarbij zelf verantwoordelijk voor het treffen van de juiste
maatregelen. Sectorale toezichthouders houden toezicht op de wijze waarop vitale aanbieders
invulling geven aan deze zorgplicht.

Ten aanzien van de inkoop van producten en diensten is het overheidsbeleid dat nationale
veiligheidsoverwegingen worden meegewogen. Ter ondersteuning van dit beleid zijn er
instrumenten voor de rijksoverheid, medeoverheden en vitale aanbieders ontwikkeld
die organisaties handvatten bieden bij het maken van een risicoanalyse en het nemen
van mitigerende maatregelen. Behoeftestellende partijen zijn zelf verantwoordelijk
voor de toepassing van dit instrumentarium en het meewegen van nationale veiligheidsrisico’s,
waarbij het Rijk gevraagd en ongevraagd advies en ondersteuning kan bieden.

Zo wordt bij de aanschaf en implementatie van gevoelige apparatuur rekening gehouden
met eventuele risico’s in relatie tot de leverancier (zoals een offensief cyberprogramma
gericht tegen Nederland), en met risico’s die zich kunnen voordoen in het concrete
gebruik van de systemen, bijvoorbeeld waar het gaat om de toegang tot systemen door
derden. Daarbij kunnen als mitigerende maatregelen bijvoorbeeld strenge eisen worden
gesteld door de opdrachtgever aan de (informatie)beveiliging van producten en diensten.

NS heeft bij de verwerving van de camera’s, in lijn met dit beleid, nationale veiligheidsrisico’s
meegewogen aan de hand van het genoemde instrumentarium en hiertoe nadere maatregelen
getroffen zoals toegelicht in het antwoord op vraag 2.

Vraag 8

Klopt het bericht dat het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) nog geen negatief
advies heeft gegeven over de merken Dahua en Hikvision? Zo ja, waarom is er tot op
heden nog geen negatief advies gegeven? Zo nee, wat is hiervoor nodig?

Antwoord 8

Het NCSC geeft geen advies over individuele producten of diensten. Het NCSC raadt
organisaties aan om risicomanagement te implementeren in hun organisatie en dit ook
toe te passen bij het aanschaffen van producten en diensten. De risico’s die verbonden
zijn aan bepaalde producten of diensten zijn erg afhankelijk van hoe een product of
dienst wordt ingezet bij een individuele organisatie. Om daar duidelijkheid over te
krijgen adviseert het NCSC om een specifieke risicoanalyse uit te voeren. Hiermee
kan op basis van dreigingen, de te beschermen belangen, nationale veiligheidsoverwegingen
en mogelijke maatregelen een risicoafweging worden gemaakt. Daardoor kan een passend
pakket aan weerbaarheidsmaatregelen geïmplementeerd worden. Vitale aanbieders zijn
hier zelf verantwoordelijk voor.

Vraag 9

Bent u het ermee eens dat het onacceptabel is dat miljoenen Nederlanders worden gefilmd
door omstreden Chinese camera’s waarvan niet duidelijk is wat er met deze beelden
wordt gedaan? Zo ja, welke stappen bent u bereid te zetten om ervoor te zorgen dat
deze Chinese camera’s er niet komen?

Antwoord 9

De toepassing van camera’s in de openbare ruimte en op stations hebben een rol in
het borgen van veiligheid voor het publiek dat daar aanwezig is. Zoals ook aangegeven
in het antwoord op vraag 2 heeft NS diverse maatregelen getroffen zodat statelijke
actoren niet van buitenaf bij de inhoud of de besturing van de camera’s kunnen komen.

Nederland en de EU spreken in verschillende verbanden, waaronder binnen de VN, met
China over dataveiligheid. Centraal hierbij staat de bescherming van privacy, zoals
de naleving van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), bescherming van
mensenrechten en het tegengaan van ongepaste toegang van overheden tot datagegevens.
Zoals aangegeven in de Notitie3 «Nederland-China: Een nieuwe balans» staat het kabinet achter striktere handhaving
en sterker uitdragen van bestaande standaarden en normen, zoals de Europese regelgeving
op het gebied van data, bescherming van persoonsgegevens en privacy en productveiligheid.

Op grond van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) gelden er regels voor
de verwerking van persoonsgegevens, zo ook wanneer de verwerking plaatsvindt door
middel van camerabeelden. Het is aan de verwerkingsverantwoordelijke om deze wettelijk
verplichte regels in acht te nemen. Daartoe behoort dat de verwerking van persoonsgegevens
goed is beveiligd. Ook staat de AVG de doorgifte van persoonsgegevens aan derde landen
niet dan onder strikte voorwaarden toe. Doorgifte is namelijk slechts toegestaan op
grond van een van de wettelijke bepalingen uit hoofdstuk V van de AVG. Aangezien voor
China geen door de Europese Commissie genomen adequaatheidsbesluit bestaat, waarin
wordt besloten dat dit land een passend beschermingsniveau waarborgt, kan structurele
doorgifte van persoonsgegevens alleen plaatsvinden voor zover er door de verwerkingsverantwoordelijke
«passende waarborgen» worden geboden. Het is aan de Autoriteit Persoonsgegevens (AP),
de toezichthouder op de AVG, om erop toe te zien dat er passende waarborgen zijn getroffen.
Als dit niet het geval is heeft de AP onder meer de bevoegdheid om boetes op te leggen,
maar ook om de verwerking te verbieden.

Vraag 10

Wanneer kan de Kamer de uitvoering van de aangenomen motie Rajkowski en Van Weerdenburg
(Kamerstuk 26 643, nr. 830) en de uitvoering van de overgenomen motie Rajkowski c.s. (Kamerstuk 26 643, nr. 874) verwachten?

Antwoord 10

Zoals verzocht in de overgenomen motie4 Rajkowski c.s. zal de Kamer nog voor het kerstreces geïnformeerd worden over de verzochte
richtlijn voor de rijksoverheid en haar leveranciers, om producten of diensten van
organisaties en bedrijven uit landen met een offensieve cyberagenda gericht tegen
Nederland uit bepaalde aanbestedingen te kunnen weren. Hierin wordt ook meegenomen
de toezegging aan de Kamerlid Rajkowski voor een onderzoek over hoe dit zou kunnen,
zoals gedaan in het debat met de Commissie Digitale Zaken over de digitale overheid,
datagebruik en algoritmen, digitale identiteit van 22 maart 2022. Op 5 april 2022
is de motie5 van de leden Rajkowski en Van Weerdenburg aangenomen die het kabinet verzoekt een
scan uit te voeren op de aanwezigheid van apparatuur of programmatuur van organisaties
uit landen met een tegen Nederland gerichte offensieve cyberagenda in de vitale infrastructuur.
Op dit moment wordt door het Ministerie van Justitie en Veiligheid, in samenwerking
met de betrokken departementen, verkend op welke manier opvolging kan worden gegeven
aan de deze motie.