Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Haga over het afschaffen van de vrije artsenkeuze

Antwoord van Minister Kuipers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 14 oktober
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 3987.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de vele kritiek op de kabinetsplannen voor het afschaffen
van de vrije artsenkeuze in Nederland?1,
2 Hoe reflecteert u op die kritiek?

Antwoord 1

Ik heb kennis genomen van deze berichtgeving. De berichten zijn gebaseerd op het onderhandelaarsakkoord
van het Integraal Zorgakkoord (hierna IZA), dat nog geconsulteerd moest worden bij
de verschillende achterbannen. Op 16 september heb ik uw Kamer geïnformeerd over het
definitieve IZA3 dat ik samen met de Minister voor LZS en de Staatssecretaris van VWS met partijen
heb gesloten. Op 12 oktober zijn wij met u in gesprek gegaan over het IZA. Wij zijn
ook graag bereid om waar nodig een nadere toelichting en duiding te geven over de
afspraken, bijvoorbeeld door een technische briefing.

Vraag 2, 3 en 4

Kunt u beamen dat deze maatregel voornamelijk uit bezuinigingsoogpunt wordt genomen?
Zo nee, kunt u dan gedetailleerd uiteenzetten hoe de zorg voor individuele patiënten
wordt verbeterd door de vrije artsenkeuze van mensen in te perken?

Kunt u beamen dat het vooral de verzekeraars zijn die garen spinnen bij deze maatregel,
aangezien dit hen een vrijbrief geeft patiënten te verplichten de goedkoopst mogelijke
zorg en zorgverlener te gebruiken, welke eenzijdig is gekozen door de zorgverzekeraar?

Kunnen wij hieruit concluderen dat niet de kwaliteit, maar de kosten leidend zijn
in het verlenen van zorg aan patiënten? Zo nee, waarom niet? Graag een gedetailleerde
analyse. Zo ja, kunt u reflecteren op de Eed van Hippocrates die artsen moeten afleggen
en hoe dit te rijmen valt met deze maatregel?

Antwoord 2, 3 en 4

De ambitie van het IZA is om samen met partijen de zorg voor iedereen toegankelijk,
kwalitatief goed en betaalbaar te houden. Redenen om hierop in te zetten zijn divers.
Ten eerste staat de toegankelijkheid van de zorg staat onder druk; in alle zorgsectoren
zien we nu de spanning tussen vraag en aanbod toenemen. Daarnaast stellen we vast
dat er te veel versnippering van ondersteuning en zorg bestaat dat soms leidt tot
moeizame samenwerking tussen (zorg)aanbieders uit verschillende (zorg)sectoren. We
hebben met elkaar vastgesteld dat de kwaliteit van de zorg onder druk staat, dat de
kwaliteit beter kan en moet. Aan de andere kant stellen we vast dat de zorgaanbieders
onder druk staan, de werkdruk is hoog en de uitval onder zorgmedewerkers is groot,
terwijl de zorg ook nog een opgave heeft om te verduurzamen. Tot slot moet de stijging
van de uitgaven voor de zorg worden teruggedrongen; we blijven de komende jaren meer
geld uitgeven aan de zorg, maar die stijging moet minder snel gaan om de zorg ook
straks betaalbaar te houden.

Samen met partijen is vastgesteld dat de zorg daarom meer gericht moet zijn op gezondheid
en op wat we kunnen en minder gericht moet zijn op ziekte. Samen met partijen is vastgesteld
dat we de zorg ook anders moeten organiseren, als gevolg van arbeidsmarktkrapte, de
complexiteit van de zorg, de beoogde kwaliteit en vanwege de uitgaven. Daarbij is
ook vastgesteld dat we de zorg ook anders kunnen organiseren, daar zijn al vele goede
voorbeelden voor beschikbaar.

Vraag 5, 6, 7, 8 en 9

Bent u zich ervan bewust dat patiënten die complexe, gespecialiseerde, zorg nodig
hebben deze vaak niet in hun eigen regio, of bij de goedkoopste aanbieder, kunnen
krijgen? Bent u zich er daarnaast van bewust dat deze zorg onontbeerlijk is voor hun
welzijn en kwaliteit van leven? Zo ja, waarom kiest u er dan voor om niet de zorgprofessional,
maar de verzekeraar leidend te laten zijn in de behandeling van deze patiënten?

Realiseert u zich dat ontoereikende medische kennis, ervaring en specialisatie bij
de behandeling van (complexe) patiënten leidt tot verslechtering van de gezondheidssituatie
van deze mensen, meer, langere en duurdere zorg en (onnodige) complicaties en sterfte?
Zo ja, bent u zich ervan bewust dat dit extra druk geeft op de toch al overbelaste
zorg en een stijging van zorgkosten voor de samenleving zal betekenen?

Realiseert u zich dat vertrouwen in een medisch behandelaar en lichamelijke autonomie
van groot belang zijn voor patiënten in een behandeltraject? Zo ja, hoe rijmt u dit
met het wegnemen van de vrije artsenkeuze voor patiënten, die daardoor noodgedwongen
bij behandelaars terechtkomen waarin zij te weinig vertrouwen hebben, wat hun behandeling,
welzijn en eventuele genezing nadelig zal beïnvloeden?

Bent u zich ervan bewust dat er in veel ziekenhuizen geen hooggespecialiseerde kennis
van bepaalde aandoeningen aanwezig is, waardoor patiënten die daar gedwongen terechtkomen
niet de juiste zorg krijgen? Zo ja, waarom kiest u er dan toch voor dergelijke patiënten
niet naar behoren te laten behandelen en kunt u uiteenzetten welke gevolgen u denkt
dat dit zal hebben?

Toegang tot adequate medische zorg is geborgd in de Grondwet, hoe rijmt u dit met
het wegnemen van de vrije artsenkeuze, aangezien de expertise in de zorg lang niet
overal in het land gelijk verdeeld is?

Antwoord 5, 6, 7, 8 en 9

In het IZA staat het waarborgen van een gelijke toegang tot zorg van goede kwaliteit
voor alle groepen in de samenleving centraal, zodat mensen tijdig de zorg krijgen
die ze nodig hebben. Dat is dus precies wat we met dit akkoord willen bereiken. Daarbij
gaan we inzetten op gezondheid en welzijn door middel van (wijkgerichte) preventie
en ondersteuning, zodat mensen zo gezond en vitaal mogelijk zijn en zorgvragen worden
voorkomen of minder zwaar worden. We gaan inzetten op vroege signalering en waar nodig
een brede en snelle probleemverheldering om bij een hulpvraag de juiste vorm van ondersteuning
te bepalen. We gaan ervoor zorgen de beschikbare capaciteit die we hebben optimaal
wordt ingezet, zonder verspilling van de tijd en energie van mensen en geld. We gaan
inzetten op het verminderen van de administratieve lasten om zorgprofessionals te
ontlasten en op het behouden van de beschikbare zorgprofessionals door het werkplezier
te vergroten. We gaan inzetten op het verder verbeteren van de uitkomsten van zorg.
Alle maatregelen in het IZA zijn erop gericht om de zorg voor de patiënt te waarborgen
en verbeteren en om de zorg houdbaar te maken voor de toekomst.

Vraag 10, 11, 12 en 13

Bent u het ermee eens dat door het wegnemen van de vrije artsenkeuze de zo geroemde
toegankelijkheid van de Nederlandse zorg significant zal verslechteren? Tenslotte
zullen slechts nog de beter bedeelden in dit land de extra kosten kunnen opbrengen
van het gebruik maken van «niet gecontracteerde zorg», kunt u uiteenzetten hoe dit
past in het inclusiviteitsstreven van dit kabinet?

Als hoogwaardige zorg een privilege wordt van de rijkeren in Nederland, kunnen we
dan niet beter het stelsel van het ziekenfonds en de particuliere zorgverzekering
weer terugbrengen? Zo nee, waarom niet en wat is dan het verschil?

Bent u het ermee eens dat de medische wetenschap onderhevig is aan voortdurend voortschrijdend
inzicht? Zo ja, kunt u dan ook beamen dat de ene arts een andere conclusie kan trekken
dan de ander en dat dat bijvoorbeeld kan betekenen dat de ene arts een patiënt als
uitbehandeld bestempelt, terwijl een andere arts nog mogelijkheden ziet? Is het in
dat licht niet van groot belang dat een patiënt de mogelijkheid heeft zelf te kiezen
voor een bepaalde arts en/of behandeling en/of een second opinion, niet in de laatste
plaats aangezien de integriteit en autonomie van het eigen lichaam een belangrijk
grondrecht is?

Heeft u inzicht in hoeveel mensen er fysieke en/of psychische schade zullen oplopen
van het wegnemen van de vrije artsenkeuze? Zo ja, kunt u die cijfers inzichtelijk
maken? Zo nee, waarom niet en gaat u daar onderzoek naar doen?

Antwoord 10, 11, 12 en 13

Zoals u in het IZA kunt lezen is er geen sprake van het wegnemen van de vrije artsenkeuze.
Ook is er geen sprake van een tweedeling in de zorg door het IZA. De afspraken zijn
er juist op gericht dat iedereen in Nederland de beste zorg krijgt en dat iedereen
een ruime keuze heeft aan zorgverleners. Voor de huisartsenzorg en de als hoogcomplex
benoemde derdelijnszorg die geleverd wordt in Universitair Medisch Centra wordt bovendien
een volledige keuzevrijheid gegarandeerd.

Vraag 14

Kunt u inzichtelijk maken hoeveel de zorgverzekeraars verdienen aan het besparen op
«te dure» zorg aan patiënten?

Antwoord 14

Het is de taak van de zorgverzekeraar om namens zijn verzekerden zorg van goede kwaliteit
zo doelmatig mogelijk in te kopen. Daarmee wordt de zorg in het belang van ons allen
betaalbaar gehouden en kan voorkomen worden dat de premies voor de zorgverzekering
onnodig hoog worden.

Vraag 15

Kunt u reflecteren op het wegnemen van de vrije artsenkeuze en de daaraan inherente
overheidsbemoeienis, in verhouding tot het grondrecht van lichamelijke integriteit
en het recht op toereikende medische zorg?

Antwoord 15

Zie antwoord 10, 11, 12 en 13