Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Haga over Onaanvaardbare wijzigingen bij de Nationale Indiëherdenking en over het aandringen bij Indonesië voor het maken van excuses voor de Bersiap

Antwoord van Staatssecretaris Van Ooijen (Volksgezondheid, Welzijn en Sport), mede
namens de Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 3 oktober 2022). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 3857.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «bestuur Indiëherdenking zwicht voor intimidatie en
geweld. Indonesische ambassadeur krijgt prominente rol tijdens ceremonie»?1

Antwoord 1

Ja, daarmee ben ik bekend.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het aanpassen van de Nationale Herdenking 15 augustus 1945,
mede gelet op de onaangekondigde en niet-overlegde wijziging van het memorandum van
de Nationale Dodenherdenking, opnieuw een klap in het gezicht is van Indische Nederlanders
en andere betrokken?

Antwoord 2

Nee, deze mening deel ik niet. Op 15 augustus worden alle slachtoffers van de oorlog
tegen Japan en de Japanse bezetting van voormalig Nederlands-Indië herdacht. De Indonesische
slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog horen hierbij. Dat is reeds lange tijd de
beleidslijn van de organiserende stichting. Ik ben mij ervan bewust dat sommige Indische
Nederlanders de aanpassingen als pijnlijk ervaren. Anderen zien de aanpassingen juist
als een positieve ontwikkeling.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de organisatie van de nationale herdenking nooit had mogen zwichten
voor intimidatie en geweld?

Antwoord 3

De stichting Nationale herdenking 15 augustus 1945 heeft laten weten dat er geen sprake
was van intimidatie of geweld dat heeft geleid tot wijzigingen. Nederland kent een
herinnerings- en herdenkingscultuur waarbij ontwikkelingen in de samenleving leidend
zijn. De stichting Nationale herdenking 15 augustus 1945 beweegt hierin mee en probeert
een zeker evenwicht te vinden tussen alle verschillende opvattingen die er over de
herdenking bestaan.

Vraag 4 en 5

Begrijpt u dat de prominente rol die de Indonesische ambassadeur nu krijgt op de nationale
herdenking door Indische Nederlanders wordt beschouwd als een regelrechte provocatie,
omdat zij zowel tijdens de Tweede Wereldoorlog als tijdens de daaropvolgende Bersiap
zwaar hebben geleden onder Indonesisch racisme én terreur?

Deelt u de mening dat het absoluut ontoelaatbaar is, zelfs sadistisch, dat de Indonesische
ambassadeur, als vertegenwoordiger van een staat waarvan belangrijke politieke actoren
en instituties tijdens de Tweede Wereldoorlog op grote schaal hebben samengespannen
met de asmogendheid Japan en ook tijdens de daaropvolgende Bersiap verantwoordelijk
is voor duizenden doden aan (Indisch-)Nederlandse zijde, nu een krans legt op de herdenking
waar die doden worden herdacht?

Antwoord 4 en 5

Tijdens de Nationale herdenking 15 augustus 1945 wordt stilgestaan bij alle bevolkingsgroepen
in voormalig Nederlands-Indië die het slachtoffer waren van de oorlog tegen Japan,
waaronder Molukkers, Indo-Europeanen, Europeanen, Papoea’s, de Joods-Indische, Chinees-Indonesische
gemeenschap en miljoenen Indonesiërs. Allen die geleden hebben. In dit licht wordt
de ambassadeur van Indonesië al vele jaren uitgenodigd om gezamenlijk bij onze gedeelde
geschiedenis en de slachtoffers stil te staan.

Ik besef dat er binnen de Indische gemeenschap verschillend wordt gedacht over een
prominentere rol van de Indonesische ambassadeur. Een deel beschouwt dit als provocatie.
Vanwege de complexe geschiedenis, die veelal tot op de dag van vandaag bij mensen
en families doorwerkt, is dat begrijpelijk. Anderen spreken juist hun waardering uit
voor een inclusieve aanpak waarbij alle slachtoffers binnen ons Koninkrijk worden
herdacht van de oorlog tegen Japan.

Vraag 6

In een reactie in de Volkskrant geeft de Indonesische ambassadeur ook aan dat de doden
die tijdens de Tweede Wereldoorlog aan Indonesische zijde zijn gevallen in Indonesië
NIET worden herdacht. Heeft u misschien een idee waarom dat is? Kan het toevallig
iets te maken hebben met het feit dat Indonesiërs tijdens de Tweede Wereldoorlog op
grote schaal samenspanden met de Japanners?

Antwoord 6

In Indonesië vindt geen nationale herdenking plaats rondom het einde van de Tweede
Wereldoorlog op 15 augustus 1945 zoals dat in Nederland gewoon is. Landen herinneren
en herdenken naar eigen inzicht.

Vraag 7

Waarom zijn de Indische Nederlanders niet gekend in deze ongewenste aanpassing van
hun herdenking?

Antwoord 7

De verschillende zienswijzen en emoties binnen de Indische gemeenschap ten aanzien
van het herdenkingsprogramma zijn bij de stichting Nationale Herdenking 15 augustus
1945 bekend.

Vraag 8

Heeft u de bereidheid om bij het bestuur van de nationale herdenking aan te dringen
de aanpassingen onmiddellijk terug te draaien?

Antwoord 8

Nee, dat heb ik niet. De stichting Nationale herdenking 15 augustus 1945 is onafhankelijk
en bepaalt zelf hoe de herdenking wordt vormgegeven.

Vraag 9

Deelt u de mening dat de nationale herdenking een Nederlandse herdenking is en dat
dat ook zo moet blijven?

Antwoord 9

De herdenking op 15 augustus is een nationale herdenking, waarin alle onderdanen van
het toenmalig Koninkrijk, die slachtoffer werden van Japans geweld, terreur en verwaarlozing
tijdens de Tweede Wereldoorlog, worden herdacht. Velen van de betrokken families wonen
in Nederland, maar ook elders in de wereld, ook in Indonesië.

Vraag 10

Wordt de nationale herdenking ook live uitgezonden op de Indonesische staatstelevisie
of andere buitenlandse media?

Antwoord 10

De nationale herdenking is voor zover bekend niet live uitgezonden op de Indonesische
staatstelevisie of door andere buitenlandse media. Het was zoals in voorgaande jaren
wel te volgen op internet.

Vraag 11

Wat voor afspraken zijn er met de Indonesische regering gemaakt omtrent de wijziging
van de Indië herdenking? Is dit onderdeel van een ruil? Wat krijgen wij er voor terug/wat
is de inzet van Indonesië?

Antwoord 11

De Nederlandse overheid heeft geen afspraken gemaakt met de Indonesische regering
omtrent de Nationale herdenking 15 augustus 1945.

Vraag 12

Is de prominentere rol van de Indonesische ambassadeur tijdens de Indië herdenking
direct of indirect verzocht door de overheid?

Antwoord 12

Nee, dat is niet gebeurd. De stichting Nationale Herdenking 15 augustus 1945 is een
onafhankelijke organisatie die zelf bepaalt hoe de herdenking er inhoudelijk uitziet.
De overheid stuurt hier niet in.

Vraag 13

Is er momenteel een plan om Indonesië (de ambassadeur dan wel Joko Widodo) aan te
moedigen excuses aan te bieden voor de Bersiap? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 13

De focus van het kabinet ligt bij ons eigen verleden en onze eigen rol daarin. Het
is aan landen zelf om naar eigen inzicht met hun verleden om te gaan.

Vraag 14

Op de nationale herdenknig herdenken Indische Nederlanders onder andere het verlies
van familieleden en vrienden die zijn vermoord tijdens de Bersiap. U heeft deze verschrikkelijke
episode uit onze geschiedenis tussen aanhalingstekens geplaatst nadat de Indonesiër
Bonnie Triyana de Bersiap een racistische term noemde. Welke rol speelt de ambassadeur
dan wel de Indonesische overheid in het bagatelliseren van de Bersiap?

Antwoord 14

De Minister-President gebruikte aanhalingstekens rond de term Bersiap op 17 februari
2022 omdat deze term aanleiding bleek voor maatschappelijke discussie en niet door
iedereen als gepast werd ervaren. Het gebruik van aanhalingstekens markeert dat het
belangrijk is om deze term van context te voorzien.

Vraag 15

Ook het optreden van het Van Heutsz-regiment tijdens de nationale herdenking wordt
aangepast. Bent u bereid bij het bestuur erop aan te dringen dit onmiddellijk terug
te draaien?

Antwoord 15

Nee, dat ben ik niet. Het is aan de stichting om de herdenking naar eigen inzicht
vorm te geven. Zie verder de antwoorden op vragen 8 en 12.