Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg het onderzoek naar het halen in 2030 van de WHO- advieswaarden voor luchtkwaliteit (Kamerstuk 30175-415)

Binnen de vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat hebben verschillende fracties
de behoefte om vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Staatssecretaris van Infrastructuur
en Waterstaat over de brief Onderzoek naar het halen in 2030 van de WHO- advieswaarden
voor luchtkwaliteit (Kamerstuk 30 175, nr. 415).

De voorzitter van de commissie, Tjeerd de Groot

De griffier van de commissie, Rijkers

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Inhoudsopgave

blz.

Inleiding

2

VVD-fractie

3

D66-fractie

4

GroenLinks-fractie

5

Partij voor de Dieren-fractie

6

ChristenUnie-fractie

7

BBB-fractie

8

Inleiding

De leden van de VVD-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de brief van
de Staatssecretaris van 1 juli 2022 over de uitkomsten van het onderzoek van het Rijksinstituut
voor Volksgezondheiden Milieu (RIVM) naar de maatregelen die nodig zouden zijn om
in 2030 aan de nieuwe advieswaarden van de World Health Organization (WHO) voor luchtkwaliteit
te voldoen (hierna: de brief). Deze leden vinden schone lucht een belangrijke voorwaarde
voor onze leefomgeving. Deze leden hebben over de brief en de inventarisatie de volgende
vragen.

De leden van de D66-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de brief. Schone
lucht is een basisbehoefte van ons allemaal. Vooral kwetsbare groepen, zoals mensen
met longaandoeningen maar ook andere kwetsbare groepen zoals kinderen en ouderen kunnen
veel last hebben van een slechte luchtkwaliteit. De Staatssecretaris heeft ervoor
gekozen om pas eind 2023 te komen met een verdere uitwerking hoe toe te werken naar
de nieuwe WHO-advieswaarden voor luchtkwaliteit. Daarom hebben de leden van de D66-fractie
een aantal vragen over deze keuze.

De leden van de GroenLinks-fractie hebben met veel zorg kennisgenomen van het RIVM-onderzoek
naar het aanvullend beleid dat nodig zou zijn om de WHO-normen voor luchtkwaliteit
te behalen. Bijna één miljoen mensen met een longziekte in Nederland ervaren gezondheidsproblemen
door luchtvervuiling. En nog altijd sterven er jaarlijks bijna 12.000 mensen aan de
gevolgen van een slechte luchtkwaliteit. De leden van de GroenLinks-fractie vinden
het daarom van groot belang dat de overheid met het oog op haar zorgplicht zo snel
mogelijk toewerkt naar de normen die de WHO verantwoord acht. Zij vinden het daarom
zeer teleurstellend dat het RIVM-onderzoek niet direct tot aanvullende maatregelen
leidt. Deze leden vinden de magere inzet van het kabinet teleurstellend en hebben
hier meerdere vragen over.

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie hebben met interesse kennisgenomen van
het voorliggende onderzoek naar het in 2030 halen van de WHO-normen voor luchtkwaliteit
en hebben hierbij nog enkele vragen en opmerkingen.

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van de brief. Zij zijn blij
te lezen dat uit de voortgangsmeting van het RIVM blijkt dat we met het SLA op koers
liggen om de doelen te halen. Zij hebben nog enkele vragen.

Het lid van de BBB-fractie heeft kennisgenomen van de brief en wil de Staatssecretaris
danken voor de heldere brief. Het lid van de BBB-fractie heeft nog wel een aantal
vragen.

VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie lezen in de brief dat de nieuwe WHO-advieswaarden alleen
met bijzonder ingrijpende maatregelen behaald kunnen worden, zowel in Nederland als
in de ons omringende landen. Daarnaast lezen deze leden dat de gezondheidswinst ten
opzichte van de reeds lopende maatregelen binnen het Schone Lucht Akkoord (SLA) gemiddeld
twee maanden extra is. In hoeverre is de beperkte gezondheidswinst nog in verhouding
met de verstrekkende en ingrijpende maatregelen? Kan de Staatssecretaris toelichten
waarom zulke verstrekkende maatregelen moeten worden genomen voor een zeer beperkte
gezondheidswinst?

De leden van de VVD-fractie lezen dat de Europese Commissie in 2023 spreekt over de
herziening van de luchtkwaliteitsrichtlijn en dat we dan beter kunnen inschatten hoe
de luchtkwaliteit zich ontwikkelt na 2030. Deze leden lezen dat de Staatssecretaris
daarom eind 2023 bij het vaststellen van de SLA-uitvoeringsagenda 2024–2030 wil opnemen
in welk tempo, en met welke tussenstappen, Nederland toe kan werken naar de WHO-advieswaarden.
Is de Staatssecretaris het ermee eens dat het besluit om toe te werken naar de WHO-advieswaarden
vooralsnog niet genomen is?

De leden van de VVD-fractie lezen dat de Staatssecretaris om tot dit besluit te komen
inzet op aanscherping van de Europese luchtkwaliteitsrichtlijn. Welk besluit bedoelt
zij daarmee? Als het gaat om het vaststellen van de SLA-uitvoeringsagenda 2024–2030
lezen deze leden dat de Staatssecretaris juist Europees onderzoek afwacht. Is het
dan niet voorbarig om vooruitlopend op dat onderzoek al aan te sturen op aanscherping
van de Europese richtlijn luchtkwaliteit? Welke aanscherpingen stelt de Staatssecretaris
dan concreet voor?

De leden van de VVD-fractie lezen dat de Staatssecretaris wil verkennen welke aanvullende
gezondheidswinst nog kan worden gerealiseerd met het SLA. Hoe is zij voornemens die
verkenning uit te voeren en welk resultaat verwacht zij daarvan? Op welke wijze verwacht
zij dat deze verkenning afwijkt van de inventarisatie die het RIVM heeft uitgevoerd?

De leden van de VVD-fractie lezen dat er voor gezondheidseffecten twee factoren van
belang zijn (deeltjesgrootte en chemische samenstelling), maar dat er nog relatief
weinig bekend is over het verschil in schadelijkheid tussen de verschillende typen
fijnstof. Deze leden wachten met belangstelling de onderzoeksresultaten van onder
andere TNO en RIVM op dit onderwerp af. Kan de Staatssecretaris aangeven met welke
opdracht beide organisaties het onderzoek uitvoeren? Kan zij aangeven welke onderzoeksinstituten
nog meer gevraagd zijn onderzoek uit te voeren naar de relatie tussen de chemische
samenstelling van fijnstof en gezondheidseffecten? Kan zij aangeven wanneer de resultaten
uit die onderzoeken verwacht worden? Is zij bereid deze resultaten te delen met de
Kamer. Is de Staatssecretaris het ermee eens dat het verstandig zou zijn geen bijzonder
ingrijpende maatregelen te nemen voordat de resultaten van deze onderzoeken bekend
zijn?

De leden van de VVD-fractie lezen in het rapport van het RIVM dat voor de aanpak is
uitgegaan van de strikte interpretatie dat de advieswaarden werkelijk overal zouden
moeten gelden en dat wanneer het zou gaan om een gemiddelde blootstelling van de bevolking
in een stad of wijk (zoals in het SLA) de WHO-advieswaarden gemakkelijker te realiseren
zouden zijn. Kan de Staatssecretaris aangeven hoeveel gemakkelijker? Kan de Staatssecretaris
aangeven welke gezondheidswinst behaald zou kunnen worden wanneer het RIVM de minder
strikte interpretatie van de advieswaarde zou volgen?

De leden van de VVD-fractie lezen dat impliciet is verondersteld dat de onderzochte
beleidspakketten de samenstelling van het fijnstofmengsel niet sterk zullen beïnvloeden
en dat bij emissiereductie de schadelijkheid evenredig afneemt. Kan de Staatssecretaris
toelichten waarom de gezondheidswinst dan niet evenredig toeneemt en maar zeer beperkt
is, zelfs bij het nemen van zeer ingrijpende maatregelen?

D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben over de keuze van de Staatssecretaris de volgende
vragen: is de Staatssecretaris het ermee eens dat de advieswaarden van de WHO op het
gebied van luchtkwaliteit zo snel mogelijk moeten worden behaald, vooral ook gezien
de urgentie voor kwetsbare groepen?

Welke extra stappen zullen er worden gezet om de doelen voor 2030 ook daadwerkelijk
dichterbij te brengen en de luchtkwaliteit sneller dan in het SLA te verbeteren?

Waarom is er gekozen om te wachten met actie tot eind 2023? Is de Staatssecretaris
het ermee eens dat het uitstellen tot eind 2023 van het verder uitwerken van een uitvoeringsagenda
de haalbaarheid van de doelen voor 2030 alleen maar verder onder druk zet? Is de Staatssecretaris
bereid om nog in 2022 inzicht te geven in de eerste stappen om de WHO-advieswaarden
in het SLA te implementeren?

Welke stappen heeft de Staatssecretaris al extra gezet sinds de publicatie van de
nieuwe WHO-advieswaarden? Kan de Staatssecretaris op korte termijn extra stappen zetten
om de luchtkwaliteit te verbeteren? Bij welke uitstootbronnen verwacht het kabinet
op korte termijn de meeste gezondheidswinst te kunnen boeken? De aanpak van welke
uitstootbronnen van fijnstof, ultrafijnstof en stikstofdioxide hebben voor de Staatssecretaris
prioriteit?

De leden van de D66-fractie merken op dat de advieswaarden voor luchtkwaliteit van
de WHO uiteraard niet alleen voor Nederland gelden maar ook voor de rest van de EU-lidstaten.
Ook luchtvervuiling die wordt veroorzaakt in buurlanden heeft een effect op de luchtkwaliteit
in Nederland. Deze leden zien dan ook graag dat de Staatssecretaris haar EU-collega’s
aanmoedigt om aan deze aangescherpte advieswaardes opvolging te geven. Hierover hebben
deze leden nog een aantal vragen: zijn er EU-lidstaten die reeds aan de slag zijn
gegaan met een plan van aanpak voor het behalen van de nieuwe WHO-advieswaarden? Zo
ja, welke landen zijn dit en welke maatregelen zijn zij van plan door te voeren? Klopt
het dat de Europese Commissie naar verwachting eind 2022 zal komen met een wetsvoorstel
voor strengere normen op het gebied van luchtkwaliteit? Wat zal hierbij de inzet zijn
van Nederland? Is de Staatssecretaris het met de leden van de D66-fractie eens dat
ook op Europees niveau een plan van aanpak moet komen voor het structureel toewerken
naar de aangescherpte advieswaarden van de WHO op het gebied van luchtkwaliteit?

De leden van de D66-fractie verwijzen naar de motie-Hagen (Kamerstuk 30 175, nr. 404) om in lijn met het advies van de gezondheidsraad ultrafijnstof op te nemen in het
landelijk meetnetwerk luchtkwaliteit. Deze motie is aangehouden op verzoek van de
Staatssecretaris, aangezien zij een advies hierover had gevraagd bij het RIVM. Hierover
hebben de leden van de D66-fractie een tweetal vragen: heeft de Staatssecretaris inmiddels
advies ontvangen van het RIVM over het toevoegen van ultrafijnstofmetingen aan het
landelijk meetnetwerk luchtkwaliteit? Zo nee, wanneer verwacht zij dit advies te ontvangen?

GroenLinks-fractie

De leden van de GroenLinks-fractie wijzen erop dat de Kamer zich via de motie-Bouchallikh
(Kamerstuk 30 175, nr. 408) heeft uitgesproken dat de WHO-advieswaarden voor luchtkwaliteit leidend moeten zijn
in het huidige en toekomstige luchtkwaliteitsbeleid. Deze ambitie zien deze leden
onvoldoende terug in de reactie van de Staatssecretaris op het onderzoek van het RIVM.
Hierin schrijft de Staatssecretaris dat de waarden «uiteindelijk» leidend moeten zijn
en dat zij hier stapsgewijs naar toe wil werken. Welke stappen heeft de Staatssecretaris
gezet sinds de nieuwe WHO-advieswaarden bekend werden in september 2021? Waarom wordt
het nemen van aanvullende maatregelen nu weer uitgesteld tot eind 2023? Deze leden
verwachten echt meer ambitie van de Staatssecretaris gezien de grote gevolgen voor
de gezondheid. Wanneer worden de WHO-advieswaarden behaald met het huidige pakket
aan maatregelen? Waarom stelt de Staatssecretaris zich geen doel per wanneer de WHO-normen
gerealiseerd moeten zijn in heel Nederland? Gaat de Staatssecretaris nog in 2022 een
plan opstellen om de WHO-advieswaarden te implementeren in het SLA, inclusief aanvullende
maatregelen?

De leden van de GroenLinks-fractie lezen in het RIVM-onderzoek dat de WHO-normen alleen
nog met zeer ingrijpende maatregelen behaald kunnen worden. Zo zouden een volledig
verbod op houtstook, minder veehouderij en minder vliegverkeer nodig zijn. In grote
steden zouden alleen nog elektrische auto’s en vrachtwagens mogen rijden. Kan de Staatssecretaris
reflecteren op elk van deze maatregelen? Welke aanvullende stappen zijn er mogelijk
in de tussentijd? Werkt zij voldoende samen met de Minister van Landbouw, Natuur en
Voedselkwaliteit en de Minister van Infrastructuur en Waterstaat om de gezondheid
te verbeteren? Bij welke uitstootbronnen denkt de Staatssecretaris op korte termijn
de meeste gezondheidswinst te kunnen boeken? Bovendien schrijft het RIVM dat bestaande
industriële bedrijven moeten overschakelen op de schoonste technologie. Maar moet
de industrie niet nu al voldoen aan de best beschikbare technieken (BBT)? Welke stappen
heeft de Staatssecretaris recent genomen om de handhaving van BBT te verbeteren? Hoewel
deze leden zich realiseren dat er ingrijpende maatregelen nodig zijn om de WHO-normen
te behalen, zijn zij van mening dat mensen met een longziekte recht hebben op een
stevigere inzet op het behalen van de normen. Deelt de Staatssecretaris deze opvatting?

De leden van de GroenLinks-fractie lezen dat het RIVM een volledig verbod op houtstook
noodzakelijk acht om de WHO-advieswaarden te behalen. Tegelijkertijd wordt er aankomende
winter juist een flinke toename van houtstook verwacht door de hoge energieprijzen.
Hoe wordt er met dit scenario omgegaan? Welke maatregelen neemt de Staatssecretaris
om houtstook zoveel mogelijk te beperken? Ziet de Staatssecretaris een publiekscampagne
voor zich om de gezondheidseffecten van houtstook uit te lichten? Is de Staatssecretaris
van mening dat het stookalert voldoende wordt nageleefd? Kunnen aan gemeenten meer
mogelijkheden worden geboden om op te treden wanneer het stookalert niet wordt nageleefd?

De leden van de GroenLinks-fractie kijken uit naar de herziening van de Europese luchtkwaliteitsrichtlijn
en hopen dat hierin concreet wordt gemaakt per wanneer er in heel Europa aan de WHO-advieswaarden
moet worden voldaan. Wat is de inzet van de Staatssecretaris op dit vlak? Wanneer
worden de WHO-advieswaarden in de richtlijn opgenomen en per wanneer? En wat is de
positie van andere EU-lidstaten?

Partij voor de Dieren-fractie

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie zijn allereerst blij dat dit onderzoek
van het RIVM er nu ligt, waardoor duidelijk is welke maatregelen genomen moeten worden
om te komen tot een luchtkwaliteit die voldoet aan de aangescherpte WHO-normen. Een
betere luchtkwaliteit is belangrijk, omdat bijna één miljoen mensen met een longziekte
kampen met gezondheidsproblemen door het inademen van vervuilde lucht en mensen een
verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van longziekten als gevolg van een slechte
luchtkwaliteit. Daarnaast leidt luchtverontreiniging elk jaar tot 12.000 vroegtijdige
sterfgevallen. Daarom vinden deze leden het onbevredigend dat de Staatssecretaris
niet bereid is om nu ook daadwerkelijk maatregelen te nemen om de luchtkwaliteit te
verbeteren, maar in plaats daarvan pas eind 2023 gaat kijken in welk tempo en met
welke tussenstappen er kan worden toegewerkt naar de WHO-normen. Ziet de Staatssecretaris
in dat het behalen van de aangescherpte WHO-normen een urgente kwestie is, aangezien
de WHO stelt dat luchtvervuiling een van de ernstigste bedreigingen is van de menselijke
gezondheid door het milieu en dat er geen veilige concentratie luchtvervuiling bestaat
waarbij er geen gezondheidsrisico’s zijn? Zo ja, dan moet de Staatssecretaris het
met deze leden eens zijn dat «eind 2023 het tempo en de tussenstappen vaststellen»
getuigt van weinig ambitie om de gezondheidsschade door luchtvervuiling nu tegen te
gaan. Is de Staatssecretaris van plan om de WHO-normen wettelijk te verankeren, aangezien
de huidige EU-normen voor luchtkwaliteit niet voldoende zijn om onze gezondheid te
beschermen? Is de Staatssecretaris van plan om in de aanloop naar eind 2023 alvast
maatregelen te nemen? Zo nee, waarom niet? Is de Staatssecretaris het met deze leden
eens dat het van weinig doorzettingsmacht getuigt als zij aan de ene kant aangeeft
dat ze gaat verkennen welke aanvullende gezondheidswinst nog met het SLA kan worden
gerealiseerd en aan de andere kant aangeeft dat wijzigingen in het SLA alleen mogelijk
zijn met instemming van de deelnemers? Hoe kansrijk acht de Staatssecretaris de (hoognodige)
poging om het SLA ambitieuzer te maken?

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie lezen dat om de aangescherpte WHO-normen
in 2030 te behalen, onder andere een volledig verbod op houtstook nodig is. Hoe kijkt
de Staatssecretaris naar een volledig verbod op houtstook? Gaat de Staatssecretaris
in het kader van deze constatering door het RIVM een plan maken om houtstook uit te
faseren, aangezien hierdoor snel resultaat kan worden geboekt? Op welke termijn acht
de Staatssecretaris dit haalbaar? Is de Staatssecretaris vooruitlopend op het uitfaseren
van houtkachels ook van plan om houtstook niet toe te staan bij ongunstige weersomstandigheden
en hierop te laten handhaven? Zo nee, waarom niet? Deelt de Staatssecretaris de mening
dat de manier waarop er nu wordt ingezet op voorlichting en ecodesign-kachels onvoldoende
bijdraagt aan het behalen van de WHO-normen? Gaat de Staatssecretaris ervoor zorgen
dat in de voorlichting over houtstook de focus nu wel wordt gelegd op ontmoediging?
Wat gaat de Staatssecretaris doen om te voorkomen dat aankomende herfst en winter
de luchtkwaliteit verslechtert door de toegenomen verkoop van hout- en pelletkachels
en haardhout?

Ook lezen de leden van de Partij voor de Dieren-fractie dat om de aangescherpte WHO-normen
in 2030 te behalen krimp van de luchtvaart nodig is. Deelt de Staatssecretaris de
mening dat het verbeteren van de luchtkwaliteit een andere dwingende reden is waarom
krimp van de luchtvaart noodzakelijk is? Zo nee, waarom niet? Is zij van plan dit
bij haar collega, de Minister van IenW, te benadrukken? Zo nee, waarom niet?

Daarnaast lezen de leden van de Partij voor de Dieren-fractie dat uit het onderzoek
blijkt dat de stikstofemissies nog veel verder naar beneden moeten dan in het coalitieakkoord
is afgesproken: niet 50%, maar 70% reductie in 2030, om de WHO-normen te halen. Erkent
de Staatssecretaris dat het stikstofprobleem ook een luchtkwaliteits- en daarmee een
gezondheidsprobleem is? Is de Staatssecretaris betrokken bij de gebiedsgerichte stikstofaanpak?
Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet? De leden van de Partij voor de Dieren-fractie
wijzen erop dat het, naast het verbeteren van de luchtkwaliteit, óók in het kader
van natuurbescherming noodzakelijk is om per 2030 de stikstofemissies met 70% te reduceren.
Hierop wijst ook ecologisch onderzoek. Deelt de Staatssecretaris het inzicht dat,
nu er een stikstofaanpak uitgewerkt wordt, dit meteen goed gedaan zou moeten worden,
zodat het niet alleen ten goede komt aan de natuur, maar ook aan de volksgezondheid?
Zo nee, waarom niet? Hoe wordt geborgd dat bij de plannen die worden uitgewerkt in
de gebiedsprocessen voldoende oog is voor de effecten op de luchtkwaliteit? En op
welke manier zal hierbij worden gemonitord of de WHO-normen voor luchtkwaliteit worden
behaald? Gaat de Staatssecretaris hierover in gesprek met de Minister voor Natuur
en Stikstof? Zo nee, waarom niet?

Tot slot lezen de leden van de Partij voor de Dieren-fractie dat sommige van de maatregelen
die nodig zijn om de WHO-normen in 2030 te behalen kunnen stuiten op «weerstand van
belanghebbenden». Ook zouden de maatregelen vanwege een gebrek aan financiële middelen
of vakmensen niet allemaal uitvoerbaar zijn. Is de Staatssecretaris het ermee eens
dat «weerstand van belanghebbenden» geen reden kan zijn om de gezondheid van burgers
niet te beschermen? En wat gaat de Staatssecretaris doen om ervoor te zorgen dat er
wel genoeg financiële middelen en vakmensen beschikbaar komen om de maatregelen uit
te voeren die nodig zijn om de WHO-normen te halen? Is de Staatssecretaris hier binnen
het kabinet over in gesprek?

ChristenUnie-fractie

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen in hoeverre de afspraken omtrent luchtkwaliteit
aansluiten en meegenomen worden in het plan voor stikstofemissievermindering van de
mobiliteitssector. Zij vrezen dat, zoals eerder met de A15 en het tracébesluit voor
de A27/A12 Ring Utrecht, extra NOx-uitstoot mogelijk wordt gemaakt door het opkopen van NH3-uitstootruimte uit de agrarische sector. Alhoewel dit allebei stikstofverbindingen
zijn, gaat de NOx-uitstoot gepaard met veel fijnstof, die schadelijk is voor de volksgezondheid. Hoe
voorkomt de Staatssecretaris dat deze inwisseling van NH3 voor NOx de doelen van het SLA in de weg gaat zitten? Deze leden vragen waarom luchtkwaliteit
en volksgezondheid niet direct meegenomen worden in de stikstofopgave. Wil de Staatssecretaris
zich inzetten voor een schot in het extern salderen tussen NOx en NH3 om deze reden? Zo nee, waarom niet?

De leden van de ChristenUnie-fractie snappen dat de aangescherpte advieswaarden van
de WHO niet direct en eenzijdig in het SLA kunnen worden doorgevoerd. Zij zien echter
wel dat de wetenschap voortschrijdend inzicht kent, en dat een gezonde leefomgeving
leidend zou moeten zijn voor beleid. Zij willen de Staatssecretaris herinneren aan
het UNICEF-rapport, waarbij Nederland op een zeer slechte 12e plek staat wanneer het
gaat om het bieden van een gezonde leefomgeving voor kinderen. Deze leden zijn blij
dat de Staatssecretaris stappen zet in de richting van de nieuwe WHO-normen, maar
zij zouden graag een plan zien om op korte termijn bij te sturen naar de nieuwe, strengere
normen en deze te halen in 2030. Wat zou daar concreet voor nodig zijn, en waarom
wordt daar niet op ingezet? In 2030 staan ook ambitieuze klimaatdoelen, en hoewel
er nog veel moet gebeuren, gaan verduurzaming en het schoner maken van emissiepunten
vaak hand in hand. Is de Staatssecretaris bereid om een nieuw SLA te verkennen op
basis van de nieuwe inzichten van de WHO?

Tot slot vragen de leden van de ChristenUnie-fractie of alle emissiepunten van schadelijke
stoffen wel voldoende in beeld zijn. Recente berichten over jarenlange, illegale uitstoot
door Tata Steel, of het onveilig verklaren van moestuinen in de omgeving van Chemours
in Dordrecht geven deze leden geen zekerheid over het voldoende en adequaat monitoren
van uitstoot van zware industrie. Zo worden wellicht vervuilingswaarden zoals gemeten
door het RIVM onterecht toegewezen aan het buitenland, terwijl er concrete mogelijkheden
gemist worden voor handhaving en vermindering van uitstoot door bedrijven in Nederland.
Welke stappen zet de Staatssecretaris op het gebied van betere monitoring en handhaving
van zware industrie, en welke extra acties heeft zij ondernomen naar aanleiding van
de recent naar buiten gekomen berichten over Tata Steel of Chemours?

BBB-fractie

Het lid van de BBB-fractie leest in de toelichting op het onderzoek dat er is gekeken
naar verschillende pakketten met aanvullende maatregelen waarmee de nieuwe WHO-advieswaarden
in 2030 gerealiseerd kunnen worden. Daarbij is gekeken naar de advieswaarden voor
fijnstof en stikstofdioxide. Het onderzoek gaat uit van vergelijkbare inspanningen
door onze buurlanden. Kan de Staatssecretaris aangeven waaruit blijkt dat onze buurlanden
vergelijkbare, grote inspanningen gaan leveren om de WHO- advieswaarden te halen en
om welke inspanningen dit gaat of zal gaan?

Het lid van de BBB-fractie ziet dat de resultaten van de analyses laten zien dat de
nieuwe WHO-advieswaarden alleen met «bijzonder ingrijpende maatregelen» gehaald kunnen
worden, waarbij het RIVM twijfels heeft over de maatschappelijke, technische en financiële
haalbaarheid. Daarom is er besloten om «stapsgewijs» toe te werken naar de nieuwe
advieswaarden, waarbij er geen zicht is wanneer deze gehaald kunnen worden en welke
tussenstappen mogelijk en effectief zijn. Hierbij zijn twee sporen van belang; het
SLA en de aanscherping van de Europese luchtkwaliteitsrichtlijn. In welke hoedanigheid
wordt de maatschappelijke, technische en financiële impact meegewogen bij zowel het
SLA als de Europese luchtkwaliteitsrichtlijn?