Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Bisschop over het bericht 'Dorpen samen in het geweer tegen komst aanmeldcentrum: 'Toezegging geschonden''

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 7 september
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 3709.

Vraag 1

Hebt u kennisgenomen van het bericht «Dorpen samen in het geweer tegen komst aanmeldcentrum:
«Toezegging geschonden»» van RTLNieuws.nl op 9 juli jl.?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2, 3, 13, 14, 15, 16, 17 en 18

Hoe bent u gekomen tot de keuze voor Bant als locatie voor de plaatsing van een nieuw
aanmeldcentrum?

In hoeverre hebt u bij het proces in aanloop naar de aankoop van het kavel de omgeving
en gemeente(raad) betrokken?

Klopt het dat de gemeenteraad slechts summier is meegenomen in dit besluit, namelijk
door middel van één gesprek met commissaris van de Koning?

Kunt u ingaan op de precieze rol van de commissaris van de Koning als rijksheer in
dit geheel?

Klopt het dat de rijksheer het kavel actief aan het COA heeft aangeboden?

Zo ja, welke onderbouwing en omgevingsbetrokkenheid heeft de rijksheer hieraan ten
grondslag gelegd?

Kunt u het vervolgproces inclusief juridisch kader schetsen voor de eventuele realisatie
van een nieuw aanmeldcentrum in de gemeente Bant?

Bent u voornemens in het vervolgproces ook nadrukkelijk de gemeente Noordoostpolder
te betrekken? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2, 3, 13, 14, 15, 16, 17 en 18

In mijn brief van 6 juli aan uw Kamer heb ik uiteengezet hoe het COA tot de aankoop
van de Kavel in Bant is gekomen.2 De opvang van asielzoekers staat onder druk, met name aan het begin van het asielproces
in Ter Apel wordt dit zichtbaar. Daarom wordt er ingezet op de realisatie van nieuwe
aanmeldcentra, aanvullend op de bestaande voorzieningen. Het COA heeft een kansrijke
locatie in beeld gekregen voor de ontwikkeling van een additioneel aanmeldcentrum.
Concreet gaat het om een kavel in Bant, op loopafstand van het bestaande azc te Luttelgeest.
Bij de verdere uitwerking zal nadrukkelijk de samenwerking met gemeente, omwonenden
en belanghebbenden worden gezocht.

Op de kavel wil het COA samen met ketenpartners een locatie ontwikkelen waar asielzoekers
de eerste stappen van het asielproces doorlopen. Hierbij kan in de eerste plaats gedacht
worden aan de processtappen rond identificatie en registratie en medische checks.
Om asielzoekers opvang te bieden gedurende het doorlopen van deze en andere processtappen,
is de realisatie van 250 tot 300 opvangplekken voorzien. Op de locatie zal nauw worden
samengewerkt door ketenpartners om een rustige en overzichtelijke start van het asielproces
te verzekeren.

Eind maart 2022 heeft naar aanleiding van een informatiebijeenkomst in het kader van
Aanpak stikstof Flevoland, zich de mogelijkheid voorgedaan om te komen tot de aankoop
van een boerderij met opstallen. In april is COA door de CdK van de provincie Flevoland
in de rol van rijksorgaan gewezen op de mogelijkheid tot het kunnen aankopen van 10
ha grond met bijbehorende opstallen in de Noordoostpolder. Er hebben in deze periode
diverse gesprekken plaatsgevonden tussen de CdK in de rol van rijksorgaan, de bestuursvoorzitter
van het COA, de directeur-generaal Migratie en mijzelf. Bij het bekijken van de ruimtelijke
mogelijkheden in geval van aankoop van het gehele bedrijf, is gekeken naar de specifieke
locatie, de mogelijkheden en maatschappelijke opgaven. Daarop heeft de commissaris
in zijn hoedanigheid als rijksorgaan de partijen samengebracht. Dit is op verzoek
van het Rijk gedaan, waarbij de grondslag voor de CdK om een goede samenwerking tussen
het Rijk en de betrokken overheden te bevorderen is gelegen in artikel 182 lid 1 onder
a Provinciewet jo. artikel 1 Ambtsinstructie. Eind april 2022 heeft er vervolgens
een gesprek met vertrouwelijk karakter plaatsgevonden tussen de CdK in de rol van
rijksorgaan en het college van B&W alsmede de fractievoorzitters van de gemeenteraad
van de gemeente Noordoostpolder over de mogelijkheid tot koop van de grond met opstallen
aan de Oosterringweg in Bant (Luttelgeest) door COA. Op ambtelijk niveau is er na
dit gesprek contact geweest met de provincie over deze mogelijkheid.

Bij de totstandkoming van de koopovereenkomst was de CdK in zijn rol van provinciaal
orgaan betrokken. Deze rol dient te worden onderscheiden van de rol van de CdK als
rijksorgaan. Na de aankoop door COA, heeft COA op 6 juli het formele verzoek tot planvorming
van het aanmeldcentrum bij het college van B&W van de gemeente Noordoostpolder ingediend,
zodat gesprekken met belanghebbenden, openbare bespreking en de bestuurlijke besluitvorming
kunnen gaan plaatsvinden. De brief zie ik daarmee niet als het einde van een proces,
maar als het begin van de procedure om gezamenlijk met de gemeente, belanghebbenden
en omwonenden tot de realisatie van het aanmeldcentrum te komen. De volgende stap
in dit proces is intensief overleg met het College van burgemeester en Wethouders
en de gemeenteraad, als ook overleg met vertegenwoordigers van dorpskernen in de gemeente
en een informatiebijeenkomst voor omwonenden. In dat kader worden onder andere trajecten
rondom de bestuursovereenkomst, de ruimtelijke inpassing en de fysieke realisatie
van de locatie besproken. De eerste stap is daarin gezet op 6 juli, middels een gesprek
tussen de gemeenteraad en de bestuursvoorzitter van COA. In de laatste week van augustus
heeft een gesprek met vertegenwoordigers van dorpskernen en met de gemeenteraad plaatsgevonden
en in de eerste week van september zal een informatiebijeenkomst voor omwonenden plaatsvinden.
Ik hecht eraan om daarnaast te benadrukken dat het perspectief van omwonenden en hun
behoeften zonder meer worden betrokken bij deze ontwikkeling.

Vraag 4 en 5

Klopt het dat de burgemeester van de gemeente Noordoostpolder in eerder stadium in
uw richting zijn zorgen heeft kenbaar gemaakt?

Wat hebt u met dit signaal gedaan en (hoe) hebt u dit afgewogen in het uiteindelijke
besluit het voornemen toch door te zetten?

Antwoord 4 en 5

In aanloop naar de aankoop van de grond en opstallen hebben diverse gesprekken plaatsgevonden
tussen alle betrokken partijen. Over en weer is gesproken over de uitdagingen waar
we voor staan waarbij ook zorgen zijn geuit. Uiteindelijk is dit een noodzakelijke
stap om te komen tot verder doorstroom in de migratieketen.

Vraag 6 en 7

Hoe reageert u op het feit dat de dorpsbelangen Kuinre, Bant en Luttelgeest zich voelen
geschoffeerd, aldus hun eigen verklaring?

Hoe bent u van plan dit geschonden vertrouwen te herstellen?

Antwoord 6 en 7

Ik heb begrip voor de dorpsbelangen van de drie dorpen. Echter ben ik, gezien de huidige
situatie ten aanzien van opvang en specifiek in Ter Apel, niet in de gelegenheid om
langer te wachten op andere locaties voor het COA. Extra aanmeldcentra zijn noodzakelijk
om Ter Apel blijvend te kunnen ontlasten en vormen een belangrijk onderdeel van het
pakket aan maatregelen om te komen tot een robuust, stabiel en duurzaam asielsysteem.

Gezamenlijk met het COA zal ik met de vertegenwoordigers van de dorpskernen en omwonenden
in gesprek gaan om een verdere start te maken met het herstel van vertrouwen op basis
van een transparante dialoog. Ik ben ervan overtuigd dat het mogelijk is om wederzijds
vertrouwen te realiseren. Deze gesprekken vinden in de komende weken plaats.

Vraag 8

Klopt het dat het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) niet bereid is een informatiebijeenkomst
te organiseren voor de omgeving? Zo ja, waarom niet?

Antwoord 8

Dit is onjuist, de bijeenkomst is gepland in de eerste week van september 2022. Vanwege
de vakantieperiode en daarmee de potentiële onmogelijkheid van omwonenden om aanwezig
te zijn, is ervoor gekozen om deze na de zomervakantie te laten plaatsvinden.

Vraag 9 en 10

Welke plaats heeft de draagkracht van een gemeente of regio en de reële mogelijkheden
voor integratie in de bevolking bij een dergelijke beslissing?

Hoe is de draagkracht van de gemeente in dit specifieke geval gewogen, aangezien in
deze gemeente reeds sprake is van een asielzoekerscentrum van 1.000 asielzoekers en
ook honderden arbeidsmigranten in hetzelfde gebied zijn gehuisvest terwijl er andere
gemeenten zijn die geen of verminderde inzet leveren ten aanzien van opvang?

Antwoord 9 en 10

Zoals aangegeven bij de beantwoording van de vragen 6 en 7 heb ik op dit moment niet
de mogelijkheid om te wachten op andere geschikte locaties vanwege de huidige situatie.

Om tot een structurele oplossing met een betere verdeling van de opvangplekken door
Nederland te komen, werk ik op dit moment een voorstel uit om gemeenten een wettelijke
taak te geven ten aanzien van asielopvang. Gelijktijdig zet ik mij in om tot een versnelling
van de uitvoering te komen van de Uitvoeringsagenda Flexibilisering Asielketen. Daarbij
is het doel om te komen tot een stabiel, wendbaar een duurzaam stelsel, waarbij de
asielopvang evenredig over het land is verdeeld. In mijn brieven van 8 juli en 9 en
26 augustus heb ik uiteengezet welke stappen ik voor ogen heb om daar toe te komen,
zoals de wettelijke verankering van asielopvang door gemeentes en de inzet van dwingend
juridisch instrumentarium.3

Vraag 11

Hoe reageert u op het feit dat de gemeenteraad van Noordoostpolder unaniem kritisch
is over dit plan en zich in grote meerderheid heeft uitgesproken tegen de realisatie
van het aanmeldcentrum?

Antwoord 11

Zoals aangegeven bij de beantwoording op vraag 6 en 7 ben ik gezien de huidige situatie
ten aanzien van opvang en specifiek in Ter Apel, niet in de gelegenheid om langer
te wachten op mogelijke opvanglocaties en is de realisatie van een aanmeldcentrum
een noodzakelijk onderdeel om tot een robuust, stabiel en duurzaam opvanglandschap
te komen. Voor het vervolgtraject zal alle inzet erop gericht zijn om in goed overleg
met gemeente tot de realisatie van het aanmeldcentrum te komen.

Vraag 12

Klopt het dat volgens de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht de gemeente aan zet
is voor besluitvorming tot bestemmingswijziging?

Antwoord 12

Het klopt dat de gemeente in eerste instantie de bestemming van een perceel of gebouw
bepaalt. Indien nodig kunnen zowel de provincie en het Rijk een bestemming toekennen
of wijzigen. Het is tevens mogelijk om via een omgevingsvergunning een van het bestemmingsplan
afwijkend gebruik toe te staan. In het Besluit omgevingsrecht wordt de opvang van
asielzoekers en andere categorieën expliciet genoemd als gevallen waarin provincie
en/of Rijk deze vergunning kunnen verlenen.

Vraag 19

Om welke reden heeft u ervoor gekozen nu al te spreken over de mogelijke inzet van
dwingend juridisch instrumentarium, aangezien dit het draagvlak en gesprek over een
aanmeldcentrum op deze locatie niet bevordert maar eerder doet afnemen?

Antwoord 19

Op dit moment is de druk op de asielketen enorm. Ik heb, mede gelet op de wens van
uw Kamer, prioriteit gegeven aan de realisatie van meerdere aanmeldcentra. Ik sluit
niet uit dat een dwingend juridisch instrumentarium hierbij in sommige gevallen noodzakelijk
is, echter merk ik op dat het streven altijd is om in gezamenlijkheid te komen tot
een oplossing.

Vraag 20

Bent u voornemens in deze situatie dwingend juridisch instrumentarium in te zetten?

Antwoord 20

Zie het antwoord op vraag 19.

Vraag 21

Bent u bereid dit besluit te heroverwegen, gezien het gebrek aan draagvlak in de gemeente?

Antwoord 21

Zie het antwoord op vraag 19.

Vraag 22

Welke concrete maatregelen gaat u treffen om de asielinstroom aanzienlijk te beperken
en de druk op het asielsysteem, en indirect op onze samenleving, te verminderen?

Antwoord 22

Het uitgangspunt van het Nederlandse migratiebeleid is dat Nederland bescherming biedt
aan mensen die vluchten voor oorlog, vervolging en geweld. Daarbij komt dat Nederland
verplicht is om zich te houden aan internationaal en Europeesrechtelijke verdragen
als ook het Unierecht op basis waarvan o.a. asielzoekers die een asielaanvraag doen
recht op opvang hebben. Dit laat uiteraard onverlet dat wij ons in Europees verband
inzetten om meer grip te krijgen op de irreguliere asielstromen naar de Unie en Nederland.
Over die inzet wordt uw Kamer in de geannoteerde agenda en verslagen van de JBZ-Raad
geïnformeerd. Tijdens het commissiedebat van 30 juni jl. heb ik uw Kamer een juridische
verkenning toegezegd naar o.a. een tijdelijke asielbehandelstop, op de voet van artikel
111 van de Vreemdelingenwet. Ik kom hier na het zomerreces op terug.

Uw kamer is op 9 augustus geïnformeerd over de maatregelen om de druk op het asielsysteem
te beperken.4 Het kabinet werkt op dit moment drie sporen uit. Te weten korte termijn, middellange
termijn en lange termijn. Op de korte termijn ligt de nadruk op creëren en beschikbaar
stellen van extra crisisnoodsopvangplekken en het versneld uitplaatsen van statushouders.
Voor de middellange termijn wordt er gekeken naar de mogelijkheden van de toepassing
van het ruimtelijk ordeningsinstrumentarium en de inzet van cruiseschepen. Tot slot
wordt voor de lange termijn gekeken naar de Uitvoeringsagenda Flexibilisering asielketen
en het uitwerken van een wetsvoorstel voor gemeenten en daarachter een dwingend juridisch
instrumentarium. Juist deze lange termijn maatregelen zijn om ook blijvend uit de
crisis te raken.

Daarnaast zijn op 26 augustus 2022 bestuurlijke afspraken gemaakt met medeoverheden,
te weten de VNG, IPO en het Veiligheidsberaad. De bestuurlijke afspraken beogen via
acute maatregelen voor Ter Apel de druk te verlichten, maar zien ook op het realiseren
van extra crisisnoodopvangplekken door de veiligheidsregio’s en de financiële en praktische
ondersteuning die daarvoor nodig zijn vanuit het Rijk. Ook zien de afspraken op het
huisvesten van vergunninghouders, waarbij er afspraken zijn gemaakt voor de realisatie
van flexwoningen. In aanvulling worden er voor de korte termijn maatregelen ingevoerd
die een belangrijk effect hebben op de instroom, doorstroom en uitstroom. Voor de
lange termijn wordt er een heroriëntatie op het huidige asielbeleid en de inrichting
van het asielstel gevoerd. Uitgebreide informatie over het bestuursakkoord vindt u
in de brief van 26 augustus5.