Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Michon-Derkzen over het bericht Drie doden en drie zwaargewonden bij schietpartij in Kopenhagen’

Antwoord van Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 5 september
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 3612

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Drie doden en drie zwaargewonden bij schietpartij in
Kopenhagen»?1

Antwoord 1

Ja, ik ben daarvan op de hoogte en vind het vreselijk wat daar is gebeurd.

Vraag 2

Kunt u schetsen wat er in Kopenhagen is gebeurd? Klopt het dat er voor de aanslag
inmiddels een verdachte aangehouden is?

Antwoord 2

Op zondag 3 juli 2022 zijn in een winkelcentrum in Kopenhagen drie doden en vier zwaargewonden
gevallen, allen zijn neergeschoten. De 22-jarige verdachte is aangehouden en verhoord,
en zal worden aangeklaagd voor doodslag. Volgens de Deense autoriteiten handelde de
verdachte alleen en was hij in het bezit van een vuurwapen en munitie. Ook heeft de
rechter besloten hem voor 24 dagen in een gesloten psychiatrische afdeling te plaatsen.

Vraag 3 en 4

Is het motief van de dader bekend? Is er sprake van een terroristisch motief?

Klopt het dat er sprake was van een lone-wolf actie, waarbij de verdachte een lange
geschiedenis van psychische problemen had?

Antwoord 3 en 4

De Deense collega’s hebben aangegeven dat het momenteel niet wordt behandeld als terroristische
aanslag, maar als schietincident. Alles wijst er volgens hen op dat de verdachte alleen
handelde en volstrekt willekeurig op voorbijgangers schoot. De Deense politie heeft
bekend gemaakt dat de verdachte al jarenlang leed aan psychische problemen en dat
hij hiervoor was opgenomen in een psychiatrische inrichting. Er is vooralsnog geen
motief ontdekt.

Vraag 5 en 6

Zijn dit soort aanslagen, door geradicaliseerde eenlingen, voorstelbaar in Nederland?

Hoe groot is de geweldsdreiging die uitgaat van dit soort eenlingen?

Antwoord 5 en 6

Alhoewel dit incident momenteel niet behandeld wordt als terroristische aanslag, blijkt
uit het laatste Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (56) dat er ook voor ons land
een dreiging voortkomt uit alleenhandelende daders en kleine groepen. Dit incident
illustreert wederom hoe lastig het is om dergelijk geweld te voorspellen.

Preventie van aanslagen door alleenhandelende daders met psychische problematiek is
niet eenvoudig. Hoewel velen van hen op enige wijze bekend staan bij de autoriteiten
wegens hun «verwarde» gedrag, is het vaak niet mogelijk te voorspellen welke personen
een intentie omzetten in gewelddadige actie. Dit betekent dat er altijd een bepaald
risico is op een individuele geweldsdaad.

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) heeft mede daarom
het dreigingsniveau in Nederland vastgesteld op «aanzienlijk» (niveau 3 van 5). Dat
betekent dat erop dit moment geen concrete aanwijzingen zijn voor een terroristische
aanslag in Nederland, maar dat een aanslag voorstelbaar blijft. Vanzelfsprekend doen
de politie en inlichtingen- en veiligheidsdiensten onderzoek naar personen en organisaties
als daar een aanleiding voor is.

Vraag 7

Klopt het dat het aantal potentieel geradicaliseerde individuen is toegenomen na corona?
Zet die trend zich volgens u voort via nieuwe, andere uitingen van anti-overheidssentiment?

Antwoord 7

Het is niet goed mogelijk om precies vast te stellen of het aantal geradicaliseerde
individuen is toegenomen of afgenomen. Rondom collectieve grieven, zoals in periode
van de Covid-19 maatregelen, is wel een context ontstaan voor vergaande acties. Specifieke
gebeurtenissen («trigger events») kunnen in korte tijd tot escalatie leiden, waarbij
personen tot (terroristisch) geweld over kunnen gaan. Tijdens de coronapandemie is
een diverse activistische beweging ontstaan (al dan niet gevoed door anti-overheidssentimenten)
met een radicalere onderstroom waarbinnen personen of groeperingen zich aangespoord
kunnen voelen tot het plegen van buitenwettelijke acties.

Vraag 8

Hebben de diensten voldoende mensen, manieren en middelen om toezicht te houden op
geradicaliseerde eenlingen?

Antwoord 8

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) doet onderzoek naar gedragingen
en intenties van personen of groepen die een gevaar vormen voor de nationale veiligheid
of democratische rechtsorde. Middels eigen onderzoek en informatiepositie zorgt de
AIVD voor een zo actueel, accuraat mogelijk en betrouwbaar beeld van dreigingen.

Waar mogelijke verdere radicalisering kan uitmonden in geweld kan de AIVD-maatwerk
leveren om dit te voorkomen. Hiervoor kan de AIVD binnen en buiten de strafrechtketen
partners betrekken, waaronder ook in de zorg en hulpverlening. Op deze manier kunnen
inlichtingen ook bijdragen aan een zorginterventie, waardoor dit ook kan bijdragen
aan de nationale veiligheid.

Een aanslag kan uit verschillende hoeken komen, waarbij het moeilijk blijft te voorspellen
wie de stap naar geweld zal maken. Alle inzet is gericht om de stap naar geweld tijdig
te voorzien en aanslagen te voorkomen.

Vraag 9

Wordt dit incident besproken in EU-verband? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Het kabinet werkt eendrachtig samen met Europese lidstaten op het terrein van justitie
en veiligheid. Internationaal wordt ingezet op de uitwisseling van best practices
en informatie-uitwisseling. Dit wordt in zowel bilateraal als multilateraal verband
op verschillende niveaus besproken.

Vraag 10

Welke verbeteringen zijn er nog mogelijk om effectievere samenwerking tussen landen
te bevorderen bij het voorkomen van schietpartijen?

Antwoord 10

Nederland is op verschillende vlakken actief om internationale samenwerking ten aanzien
van de openbare orde en veiligheid te waarborgen. Onder meer door het illegale bezit
van wapens en munitie, waaronder de illegale wapenhandel, te bestrijden en legaal
bezit zoveel mogelijk te beheersen. De Landelijke Eenheid van de politie heeft een
team welke zich voornamelijk richt op (inter)nationale onderzoeken naar illegale wapenhandel.
Dit team beschikt over uitstekende contacten met de brongebieden en andere betrokken
landen. Er is ervaring met werken in Joint Investigation Team-verband.

Daarnaast beschikt Nederland door de deelname aan EMPACT Firearms (European Multidisciplinary Platform Against Criminal Threats) over een uitstekend Europees netwerk op dit thema en werkt Nederland samen met de
andere lidstaten (en soms ook met Oekraïne) aan diverse operationele actieplannen.

Verbeteringen worden op continue basis bezien met onze internationale partners.

Vraag 11 en 12

Wat doet de NCTV op dit moment niet meer in het kader van de coördinatie en analyse
van dreigingen van radicale eenlingen sinds de opschorting van werkzaamheden in november
2021, in afwachting van de parlementaire behandeling van de Wet verwerking persoonsgegevens
coördinatie en analyse terrorismebestrijding en nationale veiligheid?

In hoeverre deelt u de mening dat de opschorting van werkzaamheden van de NCTV ertoe
leidt dat nieuwe trends en andere uitingen van antidemocratische en antirechtsstatelijke
groeperingen en eenlingen minder goed in kaart kunnen worden gebracht?

Antwoord 11 en 12

De NCTV kan gebeurtenissen zoals het schietincident in Kopenhagen op dit moment beperkt
duiden in afwachting van de Wet verwerking persoonsgegevens coördinatie en analyse
terrorismebestrijding en nationale veiligheid, welke een grondslag moet creëren voor
het verwerken van persoonsgegevens. Er is ook sprake van persoonsgegevens bij dergelijke
gebeurtenissen, dus hier past daarom terughoudendheid.

Dat betekent dat de NCTV, in afwachting van het wetsvoorstel dat in behandeling is,
gestopt is met het duiden van (online) openbare uitingen om te beoordelen of deze
passen binnen een bepaalde ontwikkeling die in potentie de stabiliteit van Nederland
kan ontwrichten, en of er in dat kader maatregelen ter verhoging van de weerbaarheid
moeten worden bevorderd.

Zo heeft de NCTV geen analyse kunnen bieden naar aanleiding van de aanslag in Buffalo
(15 mei 2022, Verenigde Staten) om te duiden of dit past binnen het rechts-extremisme
en mogelijk navolging kan krijgen in Nederland. Zolang de NCTV voor de uitvoering
van deze analyse- en coördinatietaken geen persoonsgegevens kan of mag verwerken is
de NCTV niet in staat om al zijn verantwoordelijkheden ten behoeve van de nationale
veiligheid waar te kunnen maken.

Zoals ook beschreven in mijn brief van 31 mei 20222 is de NCTV op dit moment ook beperkt in de coördinatietaak doordat de NCTV niet,
of alleen in uitzonderlijke gevallen, kan aansluiten bij het lokale casusoverleg als
er persoonsgegevens van individuen worden gedeeld. Dit betekent dat de NCTV bij complexe
casuïstiek of nieuwe dreigingen de lokale partners niet vroegtijdig kan adviseren
en geen gerichte ondersteuning kan bieden in bijvoorbeeld het lokale casusoverleg.

Vraag 13

Heeft de opschorting van werkzaamheden gevolgen voor een zo snel en volledig mogelijke
informatie-uitwisseling over trends en ontwikkelingen met betrekking tot geradicaliseerde
eenlingen met EU-landen? Zo ja, welke?

Antwoord 13

Europese systemen en platformen bieden in beginsel voldoende mogelijkheden tot het
snel uitwisselen van (operationele) informatie over (mogelijke) extremistische- en
terroristische daden.

De opschorting van werkzaamheden (van de NCTV) staat dat niet in de weg. Het is wel
zo dat de opschorting van de analyse taken gevolgen heeft voor kennis- en informatie-uitwisseling
met EU-partners. Uitgebreidere analyses van thema’s op het gebied van veiligheid worden
minder vaak opgesteld en missen de inzichten van open online bronnen. Binnen het huidige
wettelijke kader mogen immers geen persoonsgegevens gedeeld worden in afwachting van
het wetsvoorstel.