Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Bisschop over de opvolging van het advies van de commissie-Hordijk over AERIUS

Antwoord van Minister Van der Wal-Zeggelink (Natuur en Stikstof), mede namens de Minister
van Infrastructuur en Waterstaat (ontvangen 22 juni 2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2021–2022, nr. 2915.

Vraag 1

Waarom is niet gekozen voor beoordeling van de stikstofdepositie (bij toestemmingsverlening)
op areaalniveau in plaats van op hexagoonniveau, ondanks het ambtelijke oordeel (vanuit
het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) dat beoordeling op areaalniveau in
lijn is met hoe de Europese Commissie dit ziet? Wordt dit alsnog overwogen?1

Antwoord 1

Van belang is onderscheid te maken tussen het berekenen van depositie en het (ecologisch) beoordelen van depositie. Zoals aangegeven in de kabinetsreactie op het eindrapport van het
Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof (Kamerstuk 35 334, nr. 132) wordt niet overwogen om bij het berekenen van stikstofdepositie een hoger schaalniveau
te hanteren, omdat met aggregeren de heterogeniteit van een landschap en de daardoor
veroorzaakte verschillen in depositie minder goed in beeld kan worden gebracht.

De ecologische beoordeling of een berekende depositiebijdrage kan leiden tot aantasting
van de natuurlijke kenmerken hoeft niet op hexagoonniveau plaats te vinden. Met een
passende beoordeling hoeft niet te worden uitgesloten dat een activiteit ergens in
het Natura 2000-gebied op enige locatie leidt tot een toename van stikstofdepositie
en mogelijk een plaatselijke verslechtering van de natuurlijke kenmerken van het gebied
met zich brengt. Het betekent wel dat uitgesloten moet worden dat de natuurlijke kenmerken
van dat gebied als geheel in het licht van de instandhoudingsdoelstellingen van het
gebied worden aangetast, en dat verzekerd is dat de algehele samenhang van Natura
2000 bewaard blijft.

Vraag 2

Deelt u de redenering dat de grote onzekerheden bij gedetailleerde projectspecifieke
depositieberekeningen alleen bezien vanuit het aspect verspreiding, los van terreinruwheid
en turbulentie, pleiten voor berekeningen op een hoger abstractieniveau?

Antwoord 2

Deze redenering deel ik niet. Ondanks de grote onzekerheden bij projectspecifieke
berekeningen wordt niet overwogen om bij het berekenen van stikstofdepositie een hoger
schaalniveau te hanteren, omdat met aggregeren de heterogeniteit van een landschap
en de daardoor veroorzaakte verschillen in depositie minder goed in beeld kan worden
gebracht.

Terreinruwheid en turbulentie hebben effect op de verspreiding en depositie van stikstof.
In AERIUS Calculator wordt met deze effecten dan ook rekening gehouden in de berekening
van de depositiebijdrage van projecten en mitigerende maatregelen.

Vraag 3

Waarom is zo lang volgehouden om de redenering dat berekende deposities op meer dan
vijf kilometer afstand van de bron niet meer betekenisvol te herleiden zijn tot individuele
projecten wel toe te passen bij wegverkeer, maar niet bij andere bronnen?

Antwoord 3

De depositie van wegverkeer wordt berekend met SRM2. De modellering in SRM2 is specifiek
voor de emissiebron wegverkeer ontwikkeld en houdt rekening met de invloed van specifieke
wegkenmerken op de verspreiding, zoals de hoogte en diepteligging van de weg en de
aanwezigheid van geluidsschermen. Deze methode is geschikt voor berekeningen binnen
vijf kilometer van de weg.

Het OPS-model, dat voor andere brontypen werd en wordt gebruikt en nu ook voor het
berekenen van de depositiebijdrage van wegverkeer tussen vijf en 25 kilometer van
de bron, kende een groter toepassingsbereik.

De maximale rekenafstand van 25 km voor alle bronnen is onderbouwd met technisch-modelmatige
argumenten. Het is nadrukkelijk een uiterste grens waarvoor geldt dat een berekende
bijdrage buiten deze grens in ieder geval niet meer redelijkerwijze toerekenbaar is
aan een individueel project of mitigerende bronmaatregel. Deze maximale rekenafstand
geldt nu ook voor wegverkeer. Dit betekent niet dat bijdragen voor wegverkeer voorbij
5 kilometer altijd betekenisvol te herleiden zijn naar de bron, maar een maximale
rekenafstand van 25 km is, op basis van de technisch-modelmatige argumenten die volgen
uit de onderzoeken van RIVM en TNO, het meest robuust te onderbouwen.

Vraag 4

Herkent u «de tendens dat door sommige bevoegde gezagen bij de beoordeling van vergunningaanvragen
te eenzijdig afgegaan wordt op berekende depositiebijdragen op microniveau (hectareniveau
en twee cijfers achter de komma), waarbij de ecologische relevantie en juridische
ruimte die er wel is, uit het oog dreigt te worden verloren»? Hoe gaat u dergelijke
eenzijdigheid voorkomen?2

Antwoord 4

Bij toestemmingverlening wordt eerst de stikstofdepositie als gevolg van het voorgenomen
project berekend. Wanneer uit de berekening volgt dat er geen stikstofdepositie (berekende
bijdrage kleiner dan 0,005 mol/ha/jaar) is of dat uit een ecologische beoordeling
(voortoets) volgt dat de stikstofdepositie geen significant effecten kan hebben, is
er geen natuurvergunning nodig. Als de berekening aangeeft dat er wel een bijdrage
is en significante effecten niet kunnen worden uitgesloten, moet een passende beoordeling
worden gemaakt van de gevolgen voor het gebied. In een passende beoordeling wordt
ecologisch beoordeeld of een project kan leiden tot aantasting van de natuurlijke
kenmerken van Natura 2000-gebieden. Dit betekent niet dat moet worden uitgesloten
dat een activiteit ergens in het Natura 2000-gebied op enige locatie leidt tot een
toename van stikstofdepositie en mogelijk een plaatselijke verslechtering van de natuurlijke
kenmerken van het gebied met zich brengt. Het betekent wel dat uitgesloten moet worden
dat de natuurlijke kenmerken van dat gebied als geheel in het licht van de instandhoudingsdoelstellingen
van het gebied worden aangetast, en dat verzekerd is dat de algehele samenhang van
Natura 2000 bewaard blijft

Vraag 5

Wordt onderzoek gedaan naar een hogere rekenkundige drempelwaarde dan 0,005 mol/ha/jaar
bij projectspecifieke berekeningen? Zo ja, wat is de stand van zaken?

Antwoord 5

TNO heeft, in samenwerking met externe deskundigen, onderzoek gedaan naar de mogelijkheden
voor een technisch-modelmatig onderbouwde en goed uitlegbare afbakening in de berekening
van stikstofdepositie van individuele emissiebronnen (projecten). In juli 2021 is
fase 1 van dit onderzoek afgerond en met de Tweede Kamer gedeeld. In fase 2 van dit
onderzoek wordt onder meer een verkenning uitgevoerd naar de hoogte van een rekenkundige
ondergrens die is onderbouwd met wetenschappelijke argumenten vanuit de fysica.

Na de zomer zal ik dit rapport, voorzien van een kabinetsreactie, met de Tweede Kamer
delen.

Vraag 6

Waarom is tot nu toe niets gedaan met de suggestie om te kiezen voor bepaling van
de projectspecifieke depositie in kg stikstof/ha/jaar in plaats van mol/ha/jaar, zodat
op een minder groot detailniveau gerekend hoeft te worden? Gaat u hier alsnog naar
kijken?3

Antwoord 6

De eenheid waarin de resultaten uitgedrukt worden hangt niet samen met het detailniveau
van de berekeningen. De depositiebijdrage van een project in AERIUS Calculator wordt
nu uitgedrukt in mol/ha/jaar. Het is ook mogelijk om de depositiebijdrage uit te drukken
in kg/ha/jaar. 1 kg stikstofdepositie komt overeen met ongeveer 70 mol. De rekenkundige
ondergrens is nu 0,005 mol/ha/jaar. Als de depositiebijdrage wordt uitgedrukt in kg/ha/jaar
wijzigt deze rekenkundige ondergrens, en wordt dan ongeveer 0,0.007 kg/ha/jaar.

In AERIUS-Monitor, waarin de totale (landelijke) deposities zijn weergegeven, is deze
functionaliteit al beschikbaar en kan de gebruiker kiezen om de waarden voor de totale
depositie uit te drukken in mol/ha/jaar of kg/ha/jaar.

Vraag 7

Hoe wordt ervoor gezorgd dat de beheerder van AERIUS zich voldoende kritisch en onafhankelijk
opstelt ten aanzien van meer beleidsmatig en juridisch gemotiveerde dan wetenschappelijk
gemotiveerde keuzes in AERIUS, zoals de verschillen in afkapgrenzen, de vaststelling
van de rekenkundige drempel op 0,005 mol en het detailniveau van de berekeningen,
en zich rekenschap geeft van andere wetenschappelijke inzichten?

Antwoord 7

Het RIVM werkt continu aan de doorontwikkeling van het AERIUS instrumentarium en gebruikt
daarbij actuele wetenschappelijke inzichten. RIVM voert deze werkzaamheden uit in
opdracht van het Ministerie van LNV en in die opdracht is de (wetenschappelijke) onafhankelijkheid
van het RIVM geborgd.

Waar nodig wordt, in opdracht van het Ministerie van LNV, op specifieke onderwerpen
nader onderzoek uitgevoerd, zoals het voornoemde TNO-onderzoek (antwoord op vraag 5)
waarbij het RIVM ook nadrukkelijk is betrokken.

De rekenkundige ondergrens van 0,005 mol/ha/jaar bij projectspecifieke berekeningen
met AERIUS Calculator is gekozen op advies van het RIVM. De eerdere verschillen in
maximale rekenafstanden tussen wegverkeer en andere bronnen hing samen met het technische
toepassingsbereik van de toegepaste rekenmodellen (SRM2 voor wegverkeer en OPS voor
andere bronnen). De keuze om voor wegverkeer tot 5 km uit te gaan van SRM2 en niet
van OPS is door het RIVM wetenschappelijk gemotiveerd.

Vraag 8

Waarom zijn verschillende validatierapporten bij het OPS-model niet gedeeld met de
commissie-Hordijk, inclusief de recent genoemde kanttekeningen, en ook niet openbaar
gemaakt ten behoeve van meer transparantie?4

Antwoord 8

De validatierapporten waarnaar verwezen wordt in het artikel bieden volgens het RIVM
geen nieuwe inzichten over de onzekerheden in het OPS-model. Deze onzekerheden zijn
reeds beschreven in de rapporten die te vinden zijn op de website van het RIVM.

Vraag 9

Hoe waardeert u de analyse van professor Lindeboom inzake de berekening van de stikstofdepositie
in kustgebieden en het toepassen van een meetcorrectie, die niet langer verklaard
kan worden door vermeende ammoniak uit zee?5

Antwoord 9

In de duingebieden wordt een hogere concentratie gemeten langs de kust dan met de
modellen berekend wordt op basis van alle bekende bronnen. Dit zogenaamde «duinengat»
werd eerst verklaard door ammoniak uit zee6. Daar is nu twijfel over ontstaan7. Het verschil in ammoniakdepositie is nu opgenomen in de meetcorrectie. Het RIVM
voert onderzoek uit naar de oorzaak van dit verschil. In het najaar wordt de eerstvolgende
update van dit onderzoek verwacht.

Vraag 10

Deelt u de analyse dat in het model ontbrekende emissies van lokale vogelkolonies
maar een zeer klein percentage van de meetcorrectie kunnen verklaren?

Antwoord 10

Ammoniak afkomstig van lokale vogelkolonies is één van de hypotheses in het nadere
onderzoek van het RIVM. De feitelijke bijdrage van lokale vogelkolonies aan de emissies
en deposities van ammoniak wordt onderzocht.

Vraag 11

Deelt u de analyse dat er verschillende mogelijke oorzaken zijn die het weglaten van
de meetcorrectie zouden rechtvaardigen?

Antwoord 11

Er zijn verschillende hypotheses over de oorzaak van het «duinengat». Het onderzoek
van RIVM moet duidelijkheid geven over de juistheid van de hypotheses. Ook als beter
inzicht wordt verkregen in de oorzaken van het duinengat, betekent dat niet direct
dat de meetcorrectie volledig weggelaten kan worden.

Vraag 12

Waarom kiest u er niet voor de meetcorrectie weg te laten, zolang nader onderzoek
niet concludeert dat de meetcorrectie gerechtvaardigd is?

Antwoord 12

In ieder geval tot het nadere onderzoek duidelijkheid geeft, wordt de gemeten waarde
als waarheid aangenomen en wordt de berekende waarde daarop gecorrigeerd.

Vraag 13

Is de veronderstelling juist dat bij het weglaten van de meetcorrectie in kustgebieden
op verschillende plekken geen sprake meer is van overschrijding van de kritische depositiewaarde,
terwijl dat bij toepassing van de meetcorrectie wel het geval zou zijn, en dat bij
toepassing van de meetcorrectie vergunningverlening voor bouwactiviteiten dan onnodig
belemmerd wordt?

Antwoord 13

Het klopt dat er bepaalde locaties zijn waarop de berekende depositie de kritische
depositiewaarde niet overschrijdt, maar de gemeten depositie wel. Het weglaten van
de meetcorrectie zou er dus toe leiden dat er op sommige locaties geen berekende overschrijding
van kritische depositiewaarde meer is. Op andere locaties zal het weglaten van de
meetcorrectie echter leiden tot een toename van de depositie.

Hierbij wordt opgemerkt dat bouwactiviteiten op grond van artikel 2.9a van de Wet
natuurbescherming voor de bouwfase voor het onderdeel stikstofdepositie zijn vrijgesteld
van de vergunningplicht in het kader van de Wet natuurbescherming.