Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Kuik en Bikker over het bericht 'Gevaar loert voor Oekraïense vluchtelingen: 'Prostitutie, gedwongen adoptie en uitbuiting''

Antwoord van StaatssecretarisVan der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 17 juni
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 2493.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Gevaar loert voor Oekraïense vluchtelingen: «Prostitutie,
gedwongen adoptie en uitbuiting»»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Welke maatregelen worden genomen om te voorkomen dat Oekraïense vluchtelingen slachtoffer
worden van uitbuiting en mensenhandel?

Antwoord 2

Gezamenlijk met de partners zet het kabinet in op zoveel mogelijk bewustwording voor
gemeenten, particulieren en vluchtelingen zelf.

Flyers en handreikingen met informatie over het risico van mensenhandel worden gedeeld
met daarin ook informatie waar men terecht kan als er signalen zijn. Daarnaast wordt
ingezet op samenwerking en informatie uitwisseling op internationaal en nationaal
niveau. Dit gebeurt door regelmatig overleg met alle betrokken ketenpartners en organisaties
binnen het maatschappelijk middenveld. Op internationaal niveau wordt informatie en
signalen gedeeld binnen het Europol EMPACT-project mensenhandel.

Vraag 3 en 4

Ziet u ook het grote belang van coördinatie, registratie en screening van de opvang
van Oekraïense vluchtelingen om toezicht te houden op goede opvang? Deelt u de mening
dat een speciale opvangambassadeur hierbij een rol kan spelen, iemand die overzicht
heeft en houdt en kan (laten) ingrijpen als dat nodig is?

Wat is uw inschatting van de manier waarop dit nu is geregeld? Hoe kan dit worden
verbeterd?

Antwoord 3 en 4

Ik onderschrijf het belang van een zo goed mogelijke identificatie, registratie en
opvang van alle personen die uit Oekraïne vluchten op dit moment, en met name van
kinderen vanwege hun kwetsbaarheid. Ook deel ik uw standpunt dat het toezicht op dit
proces goed dient te worden ingericht. In de brieven van 17 maart en 26 april jl2. heb ik u geïnformeerd dat voor de opvang van Oekraïense ontheemden een nieuwe opvangorganisatie
is ingericht binnen het programma DG Oekraïne.

Via deze organisatie wordt, bij de verantwoordelijken voor dit proces, aandacht gevraagd
voor deze kwetsbare groep.

Vraag 5 en 6

Ziet u ook het gevaar dat op de loer ligt als er onduidelijke regie en screening is
in het geval dat particulieren zelf Oekraïners ophalen?

Op welke manier(en) wilt u de goede initiatieven stimuleren en tegelijkertijd de veiligheid
van gevluchte Oekraïners waarborgen?

Antwoord 5 en 6

Deze particuliere initiatieven tonen de solidariteit van mensen in Nederland met Oekraïners
en dat valt te prijzen. Het kabinet is blij met deze solidariteit. Tegelijk brengen
deze initiatieven risico’s met zich mee omdat mensen uit zicht kunnen raken en dat
maakt dat het risico groter wordt dat er misbruik gemaakt kan worden van hun situatie.
Het kabinet zet zich met de verschillende ketenpartners, zoals maatschappelijke organisaties
(zoals het Rode Kruis en het Leger des Heils) en kerken in om ontheemden uit Oekraïne
bewust te maken van de risico’s op uitbuiting als ze bij particulieren gaan verblijven.

Dat wordt gedaan via informatievoorziening op verschillende momenten.

CoMensha heeft met die partners een flyer opgesteld om ontheemden informatie te verstrekken
rondom de gevaren van mensenhandel. Dit soort informatie wordt bijvoorbeeld gedeeld
als ontheemden met de trein aankomen. Ook in de handreiking voor de gemeenten en de
handreiking voor de particulieren wordt melding gemaakt van de risico’s op mensenhandel
en waar men terecht kan met meldingen dan wel vragen. Voorts heeft het Regionaal Informatie
en Expertise Centrum (hierna RIEC) een flyer opgesteld voor burgers waar informatie
in staat. De flyers van CoMensha en het RIEC zijn gedeeld via rijksoverheid.nl om
nog meer personen uit Oekraïne te informeren over mogelijke risico’s van uitbuiting
als zij bij particulieren verblijven.

Vraag 7 en 8

Herkent u de signalen dat op sociale media wordt gevraagd naar Oekraïense vrouwen
voor de seksindustrie, maar ook naar huwelijkskandidaten?

Welke signalen zijn er tot nu toe gemeld en/of bekend? Welke acties kunnen hierop
worden ingezet? Hoe werkt u samen met CoMensha, het Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel,
en andere partners?

Antwoord 7 en 8

Het kabinet is in voortdurend overleg met overheidspartijen en NGO’s die actief zijn
in het domein mensenhandel. Het Expertisecentrum Mensensmokkel en Mensenhandel (EMM)
stelt een terugkerend nationaal (met aandacht voor de Europese situatie) Strategisch
Intelligence Beeld op als het gaat om mensenhandel en mensensmokkel omtrent ontheemden
vanuit Oekraïne. Het EMM is een samenwerking tussen de Politie, de Koninklijke Marechaussee,
de Nederlandse Arbeidsinspectie, de Immigratie- en Naturalisatiedienst en het Openbaar
Ministerie.

Zoals vermeld in het beeld van het EMM (d.d. 26 april 2022) zijn er op dit moment
enkele tientallen incidenten geregistreerd waarbij sprake is van verdachte gedragingen.
Deze registraties hebben onder meer betrekking op aangetroffen Oekraïense sekswerkers
en personen die Oekraïense ontheemden benaderen op stations, in opvangcentra of op
sociale media.

Dit heeft vooralsnog tot één opsporingsonderzoek naar seksuele uitbuiting geleid.
Daarnaast is er een aantal van die concrete meldingen bij CoMensha binnengekomen van
ontheemden uit Oekraïne die mogelijk slachtoffer zijn geworden van mensenhandel. CoMensha
biedt de nodige ondersteuning aan deze personen.

De organisaties betrokken bij de opvang zijn eveneens alert op signalen van mensenhandel-
en smokkel. Zo wordt in de Handreiking Gemeentelijke Opvang Oekraïners en de Handreiking
Particuliere Opvang Oekraïners hier aandacht aan besteed en zet het kabinet tevens
in op bewustwording van ontheemden zelf middels informatiebrochures. Zie hiervoor
het antwoord op vraag 5 en 6.

Vraag 9

Mensenhandel is een haaldelict, maar in hoeverre wordt ook actief gezocht naar uitbuiting
van Oekraïense vluchtelingen? Wordt hierbij ook specifiek naar branches gekeken?

Antwoord 9

Alle instanties zijn alert op signalen van mogelijke situaties van arbeidsuitbuiting,
ook ten aanzien van Oekraïense ontheemden. Het kabinet acht het van groot belang dat
deze groep vreemdelingen – zoals iedereen in Nederland – tegen goede arbeidsvoorwaarden
en onder goede arbeidsomstandigheden kunnen werken. Deze vrijstelling beperkt zich
in eerste instantie tot het verrichten van arbeid in loondienst. Hierdoor zijn de
vreemdelingen naar verwachting beter beschermd tegen uitbuiting en misstanden zoals
onderbetaling. Het kabinet acht het van belang dat er goed zicht is op de mensen die
in Nederland arbeid verrichten. Daarom geldt voor werkgevers een meldplicht als zij
Oekraïners in dienst (willen) nemen.

Ook houdt de Nederlandse Arbeidsinspectie regulier toezicht op de naleving van de
arbeidswetten. Zij betrekt alle beschikbare informatie en geeft waar mogelijk opvolging
aan meldingen van misstanden.

In dat kader heeft er op 21 april een actiedag plaatsgevonden van de een aantal eenheden
van politie, de NLA en de KMar, die zich richtte op het voorkomen en opsporen van
mensenhandel en mensensmokkel, onder andere in relatie tot ontheemden uit Oekraïne.
De overige politie-eenheden stonden paraat om eventuele signalen op te volgen. Ter
voorbereiding op de actiedag heeft het EMM een overzicht van hotspots opgesteld die
mogelijk interessant zouden zijn om inzet op te plegen. Er zijn fysieke en online
controles geweest en er zijn – op een enkele melding na – geen signalen van mensenhandel
of -smokkel aangetroffen.

Vraag 10

Kunt u aangeven op welke termijn de Europese Commissie met een plan komt om mensenhandel
en uitbuiting van vluchtelingen te voorkomen?

Antwoord 10

De Commissie heeft op 11 mei jl. een Europees plan van aanpak mensenhandel van Oekraïense
ontheemden gepresenteerd. Hierin zijn verschillende suggesties opgenomen die uitgevoerd
zullen worden door de EU-instanties en agentschappen dan wel door de lidstaten zelf.