Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Nispen over het bericht dat het aantal meldingen van agressie- en geweldsincidenten in de jeugdgevangenissen toeneemt

Antwoord van Minister Weerwind (Rechtsbescherming) (ontvangen 30 mei 2022). Zie ook
Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 2611.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat het aantal meldingen van agressie- en geweldsincidenten
in de jeugdgevangenissen de afgelopen jaren fors is toegenomen?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Waar is de stijging van het aantal agressie- en geweldsincidenten in de jeugdgevangenissen
volgens u aan toe te schrijven?

Antwoord 2

Laat ik vooropstellen dat agressie en geweld tegen jongeren en personeel in de justitiële
jeugdinrichtingen (hierna: de JJI’s) onacceptabel is. Deze stijging baart mij dan
ook zorgen. Tegelijkertijd zijn incidenten helaas niet altijd te voorkomen bij deze
doelgroep.

In 2020 waren er meer agressie- en geweldsincidenten dan in 2018. Deze stijging kan
deels worden verklaard doordat er in 2020 een hogere bezetting van jongeren was dan
in 2018. Hoe meer jongeren er in de JJI’s verblijven, hoe meer incidenten er doorgaans
zijn. Andere mogelijke verklaringen zijn de verzwaring van de doelgroep en de corona-maatregelen
van de afgelopen jaren. Daarnaast worden geweldsincidenten tussen jongeren onderling
sinds 2020 beter geregistreerd, omdat de wijze van registratie is aangescherpt.

In het najaar van 2021 heeft mijn ambtsvoorganger een aantal maatregelen genomen om
de druk op het personeel en de capaciteit te verlichten.2 Ik verwacht dat dit een positief effect zal hebben op de veiligheid in de JJI’s.
Positief is dat het aantal geweldsincidenten sinds 2021 is gedaald.

Vraag 3

Hoe kan het volgens u dat vanuit de medewerkers in het jeugdgevangeniswezen al jaren
geluiden klinken dat het onveiliger wordt, maar er pas nu cijfers boven tafel komen
die dit beeld onomstotelijk bewijzen? Waarom heeft u niet eerder gezorgd voor betere
registratie en actieve openbaarmaking?

Antwoord 3

Ernstige incidenten (zogenoemde piketmeldingen) in de JJI’s worden maandelijks op
de website van DJI geplaatst. De overige agressie- en geweldsincidenten worden geregistreerd
en intern gerapporteerd. Deze cijfers worden, samen met andere informatie (zoals personele
capaciteit), door DJI periodiek met de JJI’s besproken. Ook signalen van het personeel
worden in die gesprekken meegenomen. Om agressie- en geweldsincidenten goed te kunnen
duiden, is het belangrijk om deze in samenhang met andere ontwikkelingen in de JJI’s
te bezien. Het (totale) aantal agressie- en geweldsincidenten wordt tevens ook standaard
in de jaarverslagen van DJI opgenomen.

Vraag 4

Klopt het dat er gemiddeld genomen nog steeds te veel jeugdigen op een afdeling zitten
en dat jongeren die op een langverblijfafdeling thuishoren op kortverblijfafdelingen
zitten, omdat er wachtlijsten zijn voor de langverblijfafdelingen? Zo ja, wat gaat
u concreet doen om deze problemen op te lossen?

Antwoord 4

De bezetting in de JJI’s is hoog3. Daarom worden incidenteel zogenoemde overbedden4 ingezet. Het gebruik van overbedden op de (leef)groepen is door het tijdelijk openen
van Rijks JJI Horsterveen afgenomen. Naast de hoge bezettingsgraad zijn quarantaines
een andere belangrijke oorzaak van de inzet van overbedden.

Het klopt dat jongeren soms op een kortverblijfgroep worden geplaatst (of daar langer
moeten blijven), terwijl ze op een langverblijfgroep thuishoren. Hoewel de wachtlijsten
voor langverblijfgroepen zijn gestabiliseerd, zijn deze momenteel nog hoog. Om dit
terug te dringen, werkt DJI aan het omzetten van enkele kortverblijf- naar langverblijfgroepen.
Bij één kortverblijfgroep is deze omzetting voltooid. De omzetting van de overige
groepen vergt enige aanlooptijd. De procedures en behandelmethodieken op langverblijf-
zijn anders dan op kortverblijfgroepen, waardoor medewerkers eerst bijgeschoold moeten
worden voordat ze op een langverblijfgroep aan de slag kunnen gaan. De omzetting is
naar verwachting eind september 2022 gereed.

Vraag 5

Erkent u dat het heel onverstandig is geweest dat twee goed draaiende jeugdinrichtingen
de afgelopen jaren zijn gesloten?

Antwoord 5

Mijn ambtsvoorganger heeft in het SO over justitiële jeugd en jeugdbescherming van
20 augustus jl. gereflecteerd op de sluitingen.5 Daarin gaf hij aan JJI Het Keerpunt en JJI Juvaid te hebben gesloten vanwege de daling
van de jeugdcriminaliteit. Deze daling was uiteraard een positieve ontwikkeling, de
keerzijde daarvan was echter dat er sprake was van structurele overcapaciteit in de
JJI’s. De leegstand bij de JJI’s ging namelijk gepaard met hoge kosten. Daar kwam
bij dat PMJ-ramingen van destijds lieten zien dat de bezetting nog verder zou afnemen.
Om deze redenen vond mijn ambtsvoorganger het noodzakelijk om capaciteit af te bouwen.

Vraag 6 en 8

Wat kunt u op korte termijn doen voor het personeel om de werkomstandigheden en arbeidsvoorwaarden
te verbeteren? Bent u bereid te kijken naar het verhogen van het salaris, om meer
nieuwe medewerkers aan te trekken en de huidige medewerkers te behouden?

Bent u bereid te kijken naar mogelijkheden om te zorgen voor minder administratie
en bureaucratie, zodat medewerkers meer tijd en collega’s op de werkvloer hebben?
Hoe gaat u dit doen?

Antwoord 6 en 8

In het najaar van 2021 heeft mijn ambtsvoorganger een aantal maatregelen genomen om
de druk op het personeel en de capaciteit in de JJI’s te verlichten.6 Deze maatregelen zien deels op de inzet van extra personeel, en daarmee op het verbeteren
van de werkomstandigheden. Verder maakt het terugdringen van de administratieve lasten
door (onder andere) nieuwe ICT-middelen onderdeel uit van het programma Vrijheidsbeneming
op Maat (VOM).

Binnenkort start de onderhandeling over de CAO Rijk. De arbeidsvoorwaarden voor DJI,
en daarmee ook van het personeel van de Rijks JJI’s, worden daarin meegenomen. Het
personeel van de particuliere JJI’s vallen onder een andere CAO (CAO Jeugdzorg). Over
het aanpassen van de CAO Jeugdzorg is onlangs een onderhandelingsakkoord bereikt.

Vraag 7

Is de groepsgrootte binnen de Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI) eigenlijk nog wel
van deze tijd, nu de populatie zwaarder is geworden? Bent u bereid om, in overleg
met de ondernemingsraad, te bezien of de normen voor groepsgrootte aan herziening
toe zijn?

Antwoord 7

Nee, dat is niet aan de orde. Er wordt gedifferentieerd in groepsgroottes, al naar
gelang de opgelegde straf of maatregel en de zwaarte van de doelgroep. Ik zet in op
het versterken van de personele capaciteit én het toepassen van maatwerk, binnen de
bestaande groepsgroottes.

Naar aanleiding van de hoge bezetting, hoge werkdruk en zwaardere doelgroep in de
JJI’s heeft mijn ambtsvoorganger eind 2021 een aantal maatregelen genomen. Eén van
die maatregelen betreft de uitbreiding van personeel op de groep (van twee naar drie
groepsleiders) bij een gelijkblijvende groepsgrootte. Daarmee komt er meer personeel
beschikbaar op de leefgroepen. De werving van deze extra groepsleiders is inmiddels
van start gegaan en de verwachting is dat steeds meer groepen drie groepsleiders zullen
hebben.

Daarnaast wordt sinds 2019 ingezet op een stelselwijziging door middel van het programma
VOM.7 Hiermee wordt ingezet op een aanpak die meer is toegespitst op wat de jongere echt
nodig heeft (maatwerk) op het gebied van behandeling, beveiliging en nazorg. Voor
de zwaardere doelgroep betekent dat intensieve zorg en een hogere mate van (fysieke)
beveiliging. Verder zijn er, naar aanleiding van enkele ernstige incidenten, een aantal
maatregelen genomen voor de Rijks Justitiële Jeugdinrichting (inrichtingen De Hunnerberg,
De Hartelborgt, Den Hey-Acker, Horsterveen). Eén van deze maatregelen betreft een
herbezinning op de groepsaanpak, waarbij wordt gekeken op welke wijze er (nog) meer
maatwerk kan worden toegepast op de leefgroep. Dit sluit aan bij hetgeen op ingezet
wordt met VOM.

Vraag 9

Bent u bereid de uitbreiding van Horsterveen permanent te maken, zodat mensen die
daar solliciteren perspectief kan worden geboden?

Antwoord 9

Nee, dat is niet aan de orde. Rijks JJI Horsterveen is geopend om de druk op de overige
JJI’s te verminderen. De gemiddelde bezetting in alle inrichtingen is hiermee gedaald.
Deze maatregel is tijdelijk: wanneer de nieuwbouw in JJI Teylingereind in het voorjaar
van 2023 volledig beschikbaar is, zal Rijks JJI Horsterveen naar de huidige PMJ-prognose
niet langer nodig zijn. Wanneer de nieuwe PMJ-raming bekend is, zal opnieuw gekeken
worden of de huidige capaciteit toereikend is.

Vraag 10

Hoe gaat u de zeggenschap en betrokkenheid van medewerkers bevorderen en vanaf nu
ook echt luisteren naar hun signalen en waarschuwingen?

Antwoord 10

DJI heeft aandacht voor de signalen uit het veld, en de medezeggenschap vormt daar
een belangrijke schakel in. Signalen van medewerkers worden op verschillende manieren
opgehaald. Naar aanleiding van enkele ernstige incidenten zijn er, in overleg met
medewerkers en de ondernemingsraad, een aantal tijdelijke maatregelen ingevoerd voor
de Rijks Justitiële Jeugdinrichting:

– Verbod op scherpe messen.

– Ontwikkelen van een signaleringslijst «mentale status jongere» (een instrument waarmee
wordt beoogd de dagelijkse overdracht tussen medewerkers te verbeteren).

– Herbezinning op groepsaanpak.

– «Coaching on the job» voor personeel over penitentiaire scherpte en (relationele)
veiligheid.

– (Verder) terugdringen van contrabande.

– Verbeteren imago van de jeugdinrichtingen.

Verder voert DJI momenteel een medewerkersonderzoek uit met de thema’s bevlogenheid,
betrokkenheid, werkdruk en veiligheid. Daarin is onder meer via open vragen ruimte
om aan te geven wat goed gaat en wat moet verbeteren. De uitkomsten leveren een bijdrage
voor gerichte vervolgstappen. Daarnaast wordt er periodiek onderzoek gedaan naar het
leer-, leef- en werkklimaat in de JJI’s. Signalen van medewerkers komen verder ook
aan bod in de reguliere gesprekken van DJI met de JJI’s in het kader van de planning
en control-cyclus.