Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Sylvana Simons over het bericht dat Polen niet-Oekraïense vluchtelingen opsluit in detentiecentra

Antwoord van Minister Hoekstra (Buitenlandse Zaken), mede namens de Minister voor
Justitie en Veiligheid (ontvangen 16 mei 2022).

Vraag 1 en 2

Bent u bekend met de berichten dat de Poolse grensautoriteiten vluchtelingen uit Oekraïne
die geen geldige reispapieren hebben vastzetten in detentiecentra? En dat het hier
met name vluchtelingen van Afrikaanse origine betreft die als arbeidsmigrant of student
naar Oekraïne zijn gekomen?1

Bent u ook bekend met de berichten dat deze vluchtelingen gedwongen worden documenten
te ondertekenen die zij niet begrijpen, geen rechtsbijstand krijgen en dat hun mobiele
telefoons zijn geconfisqueerd?

Antwoord 1 en 2

Het kabinet is bekend met de berichtgeving.

Vraag 3 en 7

Wat is uw reactie op deze berichten, die door de Poolse autoriteiten zelf zijn bevestigd?
Bent u het eens met Maria Arena, voorzitter van de Subcommissie Mensenrechten van
het Europees parlement, dat detentie, deportatie of een andere vorm waarin internationale
studenten geen bescherming krijgen, onacceptabel is?

Welke consequenties verbindt u aan het niet naleven van lidstaten van de tijdelijke
beschermingsrichtlijn van de EU en de discriminatie tegen Oekraïners van kleur, vluchtelingen
van Afrikaanse of Aziatische origine, staatlozen, Sinti en Roma en vluchtelingen met
tijdelijke Oekraïense verblijfsvergunningen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 3 en 7

Het kabinet acht de berichtgeving over mogelijke schendingen van mensenrechtelijke
waarborgen tijdens de asielprocedure zorgelijk. Zoals vastgelegd in Europese wet-
en regelgeving dient eenieder die internationale bescherming zoekt daartoe een aanvraag
te kunnen indienen op Europees grondgebied. Europese wetgeving maakt onder bepaalde
voorwaarden gevallen het in detentie plaatsen van mensen zonder rechtmatig verblijf
en asielzoekers mogelijk – waarbij lidstaten gebonden zijn aan diverse regels over
de behandeling van deze mensen. Het kabinet hecht eraan dat lidstaten deze regels
volledig naleven en daarbij tevens internationaalrechtelijke waarborgen respecteren.
Het spreekt voor zich dat er nooit sprake mag zijn van ongeoorloofde discriminatie
en racisme op basis van bijvoorbeeld nationaliteit of uiterlijk.

De VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR en de Internationale Organisatie voor Migratie
(IOM) geven desgevraagd aan dat enkele personen die vanuit Oekraïne de grens met Polen
zijn overgestoken en die niet de Oekraïense nationaliteit hebben, zijn vastgezet in
centra als Lesznowola. De Poolse wet, specifiek de Act on Foreigners, laat detentie
van asielzoekers in bepaalde gevallen toe. Poolse autoriteiten hebben geen informatie
vrijgegeven over individuele gevallen, maar bevestigden tegenover UNHCR en IOM dat
personen zijn vastgezet omdat de nationaliteit van deze personen niet door de respectieve
consulaten kon worden bevestigd, of uit veiligheidsoverwegingen. Deze personen dienen
volgens de Poolse wet apparaten die opnames kunnen maken in te leveren. Volgens UNHCR
en IOM hebben deze personen gelimiteerd, maar regelmatig toegang tot telefoon en internet.
Ook is er (beperkt) toegang tot juridische bijstand. Berichten over asielzoekers die
gedwongen worden documenten te ondertekenen die zij niet begrijpen, zijn niet bekend
bij de organisaties.

Ten aanzien van het detineren van asielzoekers merkt het kabinet in algemene zin het
volgende op. Het is van belang dat de regels en waarborgen van de asielprocedure worden
gerespecteerd. Voor migranten die op onwettige wijze de grens oversteken kan een vorm
van grensdetentie aangewezen zijn. Dat geldt ook als zij asiel aanvragen, in lijn
met de EU-procedurerichtlijn. Deze grensdetentie is aan regels gebonden en mag niet
lang duren, mede afhankelijk van hoe kansrijk de asielaanvraag is.

Vraag 4 en 5

Heeft de Minister-President in zijn staatsbezoek aan Polen op 21 maart jl. deze mensenrechtenschending
aangekaart bij zijn Poolse ambtgenoot, en aangedrongen op vrijlating en gelijke behandeling
van elke vluchteling uit Oekraïne? Zo ja, welke reactie gaven de Poolse autoriteiten
hierop? Zo nee, waarom niet?

Bent u zelf bereid om er bij uw Poolse ambtgenoten op aan te dringen dat deze vluchtelingen
per direct worden vrijgelaten en gelijkwaardig worden behandeld in opvang, steun en
onderdak? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4 en 5

In bilaterale contacten met Polen benadrukt het kabinet dat eenieder die vlucht voor
oorlog en geweld, ongeacht nationaliteit, een veilig heenkomen dient te kunnen vinden.
Uiteraard dienen op Europees grondgebied mensenrechtelijke waarborgen vanuit het internationaal
en Europees recht gerespecteerd te worden.

Tijdens het bezoek van Minister-President Rutte is gesproken over de vluchtelingenstroom
vanuit Oekraïne naar buurlanden als Polen, en het belang van humane opvang en solidariteit.
De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking heeft eerdere berichtgeving
over mogelijk racisme aan de grens ook aan de orde gesteld in haar gesprekken met
voorzitter Maurer van het Internationale Comité van het Rode Kruis (ICRC), Directeur-Generaal
Vitorino van IOM en Hoge Commissaris Grandi van UNHCR. Ten slotte sprak de Minister
van Buitenlandse Zaken met zijn Poolse collega Minister Rau in brede zin over migratiebeleid
en het belang van respecteren van mensenrechtelijke waarborgen. Dezelfde boodschap
is verschillende malen hoogambtelijk, door de Nederlandse ambassade in Warschau, en
binnen verschillende EU-gremia afgegeven.

De Poolse autoriteiten bevestigen bij alle contacten dat eenieder die op de vlucht
is geslagen voor de oorlog in Oekraïne wordt ontvangen en opgevangen, ongeacht nationaliteit
of uiterlijk.

Vraag 6

Bent u bereid om zich binnen EU-verband, waaronder in de Raad Justitie en Binnenlandse
Zaken, in te zetten voor naleving van de tijdelijke beschermingsrichtlijn en er bij
lidstaten als Polen, maar ook andere lidstaten, op aan te dringen elke vluchteling
uit Oekraïne gelijkwaardig te behandelen en opvang te bieden? Bent u bereid om discriminatie
en racisme bij lidstaten in de opname van Oekraïners van kleur, vluchtelingen van
Afrikaanse of Aziatische origine, staatlozen, Sinti en Roma en vluchtelingen met tijdelijke
Oekraïense verblijfsvergunningen ten zeerste te veroordelen? Kunt u uw antwoord motiveren?

Antwoord 6

Het kabinet hecht eraan dat lidstaten het Unierecht naleven, in het bijzonder wanneer
dit fundamentele rechten betreft. Zoals uw Kamer bekend spreekt het kabinet zich hier
ook over uit binnen relevante EU-gremia en in bilaterale contacten. Het kabinet zal
dit blijven doen.

Dit is ook van belang omdat we als waardengemeenschap binnen de EU zorg moeten dragen
voor het respecteren van de rechtsstaat en het Unierecht in het algemeen. Hierbij
heeft de Europese Commissie een belangrijke rol, zoals in de Verdragen is vastgelegd.
De Commissie ziet, als hoedster van de verdragen, toe op de naleving van Europees
recht door de lidstaten. Op basis van artikel 258 van het EU-Werkingsverdrag kan de
Commissie stappen ondernemen tegen een lidstaat die volgens de Commissie diens EU-rechtelijke
verplichtingen niet nakomt. Het kabinet hecht aan deze rol van de Commissie als onafhankelijke
scheidsrechter.

Vraag 8

Kunt u, gezien de urgentie van de situatie, zo spoedig mogelijk antwoord geven op
bovenstaande vragen?

Antwoord 8

De vragen zijn zo spoedig mogelijk beantwoord. Voor zorgvuldige beantwoording is de
berichtgeving geverifieerd bij UNHCR, IOM en het kantoor van de Poolse Ombudsman.
Mede vanwege de betrokkenheid van deze organisaties bij de omvangrijke opvangoperatie
van, op het moment van schrijven, meer dan drie miljoen vluchtelingen in Polen kostte
dit enige tijd.