Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Sneller en Sjoerdsma over mogelijke transnationale kieslijsten in de EU

Antwoord van Minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), mede
namens de Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 26 april 2022). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 2311.

Vraag 1 t/m 4

Klopt het dat de vier grootste groepen in het Europees Parlement een akkoord hebben
bereikt op 9 maart over transnationale kieslijsten voor de Europese verkiezingen van
2024?

Klopt het dat de intentie is om in 2024 achtentwintig Europarlementariërs via transnationale
kieslijsten te verkiezen, met een kiesdrempel van 3,5 procent?

Klopt het dat er in dit akkoord ook gesproken wordt over het verlagen van de stemgerechtigde
leeftijd naar zestien voor de Europese verkiezingen?

Wat vindt u van dit akkoord? Steunt u de inzet om de stemgerechtigde leeftijd naar
zestien te brengen voor de Europese verkiezingen? Steunt u de totstandkoming van transnationale
kieslijsten?

Antwoord 1 t/m 4

Het Europees Parlement (EP) heeft zelf het initiatief genomen tot wijziging van de
Europese Kiesakte. De commissie voor constitutionele zaken (AFCO) van het EP is verantwoordelijk
voor het initiatiefvoorstel. Op 28 maart jl. heeft AFCO overeenstemming bereikt over
een wijziging van de Europese Kiesakte. De definitieve tekst, inclusief aangenomen
amendementen, is nog niet beschikbaar op het moment van schrijven. In het persbericht
van AFCO van 29 maart jl. staan onder meer de voornemens voor het toebedelen van 28
aanvullende parlementszetels via transnationale kieslijsten, een kiesdrempel van minstens
3,5% voor grote lidstaten (met meer dan 60 zetels in het EP) en een vaste dag voor
de Europese Parlementsverkiezingen in alle lidstaten (9 mei).1 Over het verlagen van de stemgerechtigde leeftijd naar zestien wordt in het persbericht
niet gesproken.

Het initiatiefvoorstel zal naar verwachting in de eerste week van mei (2–5 mei) ter
stemming worden voorgelegd in de plenaire van het Europees Parlement. Pas nadat er
in het EP een meerderheid is voor het initiatiefvoorstel, zal het EP het voorstel
formeel indienen bij de Raad. De Raad dient, volgens artikel 223 van het Verdrag betreffende
de werking van de Europese Unie, unaniem in te stemmen met het initiatiefvoorstel.
Daarna dient het voorstel ook goedgekeurd te worden door alle lidstaten in lijn met
hun eigen (grond)wettelijke vereisten.

Na de formele ontvangst van het voorstel door de Raad zal uw Kamer op de gebruikelijke
manier geïnformeerd worden over de Nederlandse inzet. Het kabinet zal het coalitieakkoord
uiteraard betrekken bij het bepalen van de Nederlandse inzet. Aangezien het definitieve
initiatiefvoorstel nog niet is gepubliceerd, het mogelijk nog geamendeerd wordt door
het EP, en een meerderheid dient te halen in de plenaire van het EP, acht het kabinet
het voortijdig om de Nederlandse positie en inzet ten aanzien dit initiatiefvoorstel
te bepalen.

Vraag 5

Hoe verhoudt deze deal zich tot de uitkomsten van de Conferentie over de Toekomst
van Europa, waar ook expliciet uit is gekomen dat Europeanen transnationale kieslijsten
willen?

Antwoord 5

De EP-rapporteur en (een aantal van de) schaduw-rapporteurs zijn ook betrokken bij
de discussies die plaatsvinden in de context van de Conferentie over de Toekomst van
Europa. Zij hebben binnen de werkgroep Europese democratie bijvoorbeeld veel nadruk
gelegd op aanbeveling 16.2 De betrokken rapporteur en schaduw-rapporteurs zien in deze aanbeveling een duidelijke
bevestiging van voorgestelde aanpassingen in de Europese Kiesakte. Of deze aanbeveling
uiteindelijk wordt meegenomen in het eindrapport van de Conferentie, wat naar verwachting
op 9 mei a.s. zal verschijnen, is nu nog niet duidelijk. Het Europees Parlement heeft
initiatiefrecht voor de Europese Kiesakte en kan zelf met een voorstel komen. Het
Europees Parlement is daarbij niet afhankelijk van de uitkomsten van de Conferentie,
al kunnen de uitkomsten van de Conferentie wel bijdragen aan het draagvlak voor het
wijzigen van de Europese Kiesakte.

Naast de Europese burgeraanbevelingen zijn de transnationale kieslijsten ook teruggekomen
in de nationale burgerdialogen van Kijk op Europa.3 Wat betreft de Nederlandse burgers komt daar een minder uitgesproken beeld naar voren:
een derde vindt stemmen op ook niet-nationale kandidaten bij EP-verkiezingen via transnationale
kieslijsten een goed idee, een derde vindt dat niet en een derde heeft geen mening
over dit onderwerp.

Vraag 6

Hoe verhoudt deze deal en de uitkomt van de conferentie zich tot het coalitieakkoord?

Antwoord 6

Met het oog op het coalitieakkoord4 is het van belang om vanuit het oogpunt van het versterken van democratische legitimiteit
een positie te bepalen op de verschillende onderwerpen die raken aan de Europese Kiesakte.
Als het voorstel door het EP wordt aangeboden aan de Raad, zal uw Kamer op de gebruikelijke
manier geïnformeerd worden over de kabinetspositie.

Vraag 7

Zal u zich in Brussel positief uitspreken over dit akkoord?

Antwoord 7

Met het oog op de nadere standpuntbepaling die nog plaats moet vinden van zowel het
Europees Parlement als het kabinet, acht ik het voortijdig om een uitspraak te doen
over een voorstel. Als het voorstel door het EP wordt aangeboden aan de Raad, zal
uw Kamer zoals hierboven aangegeven op de gebruikelijke manier geïnformeerd worden
over de kabinetspositie.

Vraag 8

Welke stappen moeten er nog gezet worden om dit akkoord te implementeren?

Antwoord 8

Het vervolgproces om tot een definitief initiatiefvoorstel vanuit het Europees Parlement
te komen is gaande. Verwachting is dat het EP tijdens de plenaire vergadering van
2-5 mei zal stemmen over het voorstel. In de plenaire is een meerderheid van stemmen
noodzakelijk. Pas daarna zal het EP het voorstel formeel indienen bij de Raad om het
te behandelen.

Een wijziging van de Europese Kiesakte moet met unanimiteit worden vastgesteld door
de Raad en vervolgens worden goedgekeurd volgens de grondwettelijke procedures in
elk van de lidstaten.5

Vraag 9

Welke stappen gaat u zetten om ervoor te zorgen dat in 2024 de eerste Europarlementariërs
gekozen worden van transnationale kieslijsten?

Antwoord 9

Als het initiatiefvoorstel door het EP aan de Raad wordt aangeboden, zal het kabinet
een standpunt bepalen en op basis van dat standpunt deelnemen aan de besprekingen
over het voorstel in de Raad. Of en wanneer de nieuwe Europese Kiesakte vervolgens
wordt aangenomen is niet op voorhand in te schatten. Dit is afhankelijk van meerdere
factoren, zoals de onderhandelingen in de Raad en tussen Raad en EP en het vereiste
ratificatieproces binnen elk van de lidstaten.

Vraag 10

Kan u de Kamer informeren over uw inzet op dit thema in Brussel?

Antwoord 10

Uw Kamer zal conform de bestaande informatie-afspraken geïnformeerd blijven over de
verdere ontwikkelingen in dit dossier.