Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Meenen over de voorbereidingen in het funderend onderwijs op de komst van Oekraïense vluchtelingen

Antwoord van Minister Wiersma (Primair en Voortgezet Onderwijs), mede namens de Minister
van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (ontvangen 13 april 2022).

Vraag 1

Op welke wijze bereidt u zich voor op de komst van Oekraïense vluchtelingenkinderen
en jongvolwassenen in het funderend onderwijs en mbo, zodat alle leerplichtige kinderen
en jongeren onderwijs krijgen?

Antwoord 1

Op verschillende locaties in het land zijn tijdelijke onderwijsvoorzieningen gestart
voor kinderen uit Oekraïne. Na hun vlucht voor de oorlog krijgen enkele honderden
leerlingen weer voor het eerst les in onder meer Arnhem en Ederveen.

Het is belangrijk dat Oekraïense vluchtelingenkinderen en jongvolwassenen snel een
plek in het onderwijs krijgen. Voor minderjarige vluchtelingen uit Oekraïne in Nederland
wordt het noodzakelijke onderwijs primair in het gangbare nieuwkomersonderwijs aangeboden,
in de vorm van nieuwkomersscholen (po) en internationale schakelklassen (vo). Scholen
en gemeenten die vragen hebben over het onderwijs aan Oekraïense leerlingen kunnen
voortaan terecht op de website www.onderwijsvooroekraine.nl. Daar kunnen zij veel informatie vinden over bijvoorbeeld het organiseren van lessen,
het inzetten van leraren uit Oekraïne, en over lesmateriaal. Scholen kunnen daarnaast
ondersteuning krijgen van LOWAN. LOWAN ondersteunt de scholen die het onderwijs aan
nieuwkomers verzorgen in zowel het Primair Onderwijs als het Voortgezet Onderwijs.
In regio’s waar de bestaande nieuwkomersvoorzieningen, ook in een opgeschaalde variant,
onvoldoende zijn, zet het Ministerie van OCW in op het opzetten van extra, tijdelijke
centrale onderwijsvoorzieningen. Het Ministerie van OCW werkt nu samen met verschillende
betrokken partijen uit hoe op korte termijn grote aantallen Oekraïense kinderen en
jongvolwassenen een veilige en goede plek in het onderwijs kan worden geboden.

Vraag 2

Welke lessen zijn er geleerd uit de periode instroom van Syrische vluchtelingen naar
aanleiding van de oorlog in Syrië, waardoor we nu beter kunnen inspelen op de huidige
situatie?

Antwoord 2

De periode van de verhoogde instroom naar aanleiding van de oorlog in Syrië stelde
het Nederlands onderwijs net als nu voor een grote uitdaging. Het is belangrijk om
de gevolgen van de extra toename van vluchtelingen in goede banen te leiden. Onderwijs
en het leren van de Nederlandse taal zijn belangrijk om zoveel mogelijk een normaal
leven op te kunnen pakken in Nederland. Voor het primair en het voortgezet onderwijs
zijn naar aanleiding van de situatie rondom de vorige periode van hoge instroom structureel
bekostigingsregelingen ingesteld voor het onderwijs aan nieuwkomers. Deze hoeven nu
niet opnieuw te worden opgezet, maar kunnen met een kleine wijziging ook direct voor
deze groep worden ingezet. Daarnaast is de afgelopen jaren de beschikbare ondersteuning
voor nieuwkomersonderwijs door LOWAN nader geprofessionaliseerd. Een voorbeeld hierbij
zijn leerlijnen voor nieuwkomersleerlingen die met ondersteuning van OCW zijn doorontwikkeld.

Vraag 3

Beschikt het LOWAN over voldoende capaciteit en middelen om scholen te ondersteunen
die het eerste opvangonderwijs bieden?

Antwoord 3

OCW subsidieert de ondersteuningsorganisaties LOWAN-po (via de PO-Raad) en LOWAN-vo
(zelfstandig). Omdat er grote aantallen Oekraïense kinderen worden verwacht, en LOWAN
een kleine organisatie is, wordt LOWAN versterkt met extra middelen van OCW. Zo krijgt
LOWAN de mogelijkheid om zich op korte termijn uit te breiden, om zo veel mogelijk
scholen te kunnen ondersteunen die het eerste opvangonderwijs aanbieden. Er is hier
een speciale helpdeskfunctie voor ingericht. Daarnaast kunnen scholen en gemeenten
ook terecht op de website www.onderwijsvooroekraine.nl. Op de website kunnen zij veel informatie vinden over bijvoorbeeld het organiseren
van lessen, het inzetten van leraren uit Oekraïne en over lesmateriaal.

Vraag 4

Hoe worden de scholen en roc’s ondersteund in het ontvangen van Oekraïense vluchtelingenkinderen
en jongeren? Kunnen deze scholen en roc’s naast onderwijs ook een vorm van traumaverwerking
bieden in samenwerking met professionele jeugdhulpverleners?

Antwoord 4

Scholen die onderwijs bieden aan vluchtelingenkinderen kunnen hiervoor ondersteuning
krijgen van LOWAN. Deze organisatie biedt handvatten aan scholen omtrent het lesgeven
aan getraumatiseerde kinderen. In het mbo werkt OCW nauw samen met de MBO Raad en
onderwijsinstellingen om de huidige capaciteit en de mogelijkheden om op te schalen
in kaart te brengen. Mbo-scholen kunnen trauma’s signaleren en intensief samenwerken
met professionele hulpverleners om deze vluchtelingen passende ondersteuning te bieden.
Het uitgangspunt is om met deze ondersteuning vluchtelingen een goede en veilige plek
in het onderwijs te geven.

Vraag 5

Zijn er al schoolbesturen bezig met het voorbereiden van taalklassen en internationale
schakelklassen?

Antwoord 5

Op verschillende plekken zijn gemeenten en scholen samen met andere partners bezig
dit onderwijs te organiseren en op een aantal plekken gaan gevluchte Oekraïense kinderen
al naar school. Deze gemeenten en schoolbesturen proberen zo goed mogelijk de huidige
nieuwkomersvoorzieningen op te schalen.

Vraag 6

Is al contact met Ingrado over de verwachte toename van minderjarige vluchtelingen?

Antwoord 6

Ja, OCW heeft contact met Ingrado over de rol van leerplichtambtenaren als gevolg
van de Oekraïense vluchtelingenstroom. Deze kinderen zijn namelijk leerplichtig. Daarnaast
maakt Ingrado deel uit van de klankbordgroep voor het funderend onderwijs aan Oekraïense
kinderen die door OCW is ingesteld.

Vraag 7

Tijdens de instroom van Syrische vluchtelingen is er een maatwerkbekostiging gekomen
met een vast bedrag per nieuwkomer en extra peilmomenten op scholen voor leerlingaantallen,
zodat scholen die te maken kregen met een flinke leerlingstijging adequate bekostiging
ontvingen, overweegt u om dit opnieuw in te stellen voor aankomend jaar? Zo ja, hoe
wilt u dit inrichten?

Antwoord 7

Ook voor Oekraïense kinderen ontvangen scholen nieuwkomersbekostiging via DUO. Voor
leerlingen in het primair onderwijs moet hiervoor een aanvraag worden ingediend. OCW
past de bekostigingsregeling aan om formeel vast te leggen dat ook Oekraïense kinderen
binnen de doelgroep van de nieuwkomersbekostiging vallen. Naast deze bekostigingsregeling
biedt OCW de mogelijkheid voor aanvullende maatwerkbekostiging onder bepaalde voorwaarden.
De reguliere nieuwkomersbekostiging wordt vier keer per jaar uitgekeerd op basis van
vier peildata. Omdat het aantal Oekraïense leerlingen op een school snel kan veranderen,
kunnen scholen vanaf nu maandelijks bijhouden aan hoeveel nieuwkomers ze lesgeven.
De bekostiging wordt daarop aangepast en is daarmee voor de scholen beter op maat.

Vraag 8

Zijn de gegevens van het COA en DUO of BRON gekoppeld, zodat er een beeld is van het
aantal leerplichtige kinderen en de daadwerkelijke onderwijsdeelname?

Antwoord 8

Scholen worden opgeroepen om de Oekraïense leerlingen in te schrijven. Deze gegevens
komen in ROD (voorheen BRON), het systeem bij DUO, terecht. Er zit een vertraging
in het proces van inschrijving en de beschikbare gegevens uit ROD. Om die reden is
er nog geen volledig beeld van het aantal Oekraïense leerlingen in Nederland en op
welke scholen zij precies zijn ingeschreven. Het precieze aantal leerplichtige leerlingen
is nog niet beschikbaar, maar op basis van gegevens over de instroom en inschattingen
van J&V over het percentage minderjarige (37%) wordt uitgegaan van ongeveer 6.000–7.000
leerlingen. De instroom wordt dagelijkse geüpdatet met een overzicht van de ontheemden
per veiligheidsregio. De gegevens zullen ook op gemeentelijk niveau beschikbaar komen.

Het COA heeft een andere rol in de instroom van Oekraïense vluchtelingen, ten opzichte
van andere vluchtelingenstromen. Oekraïners zijn Europeanen, zij kunnen met een biometrisch
paspoort zonder visum vrij reizen naar de Europese Unie. Hierdoor is een asielaanvraag
geen voorwaarde voor een legaal kortdurend verblijf in Nederland. Op dit moment is
niet bekend hoeveel vluchtelingen er naar Nederland komen en dan een asielaanvraag
zullen doen. Echter hebben alle kinderen in Nederland, ongeacht de verblijfsstatus,
recht op onderwijs en zijn leerplichtig. De gemeenten hebben hier een belangrijke
rol in. Vanuit de gemeentelijke opvanglocaties worden kinderen aangemeld op school.
Daarnaast wordt het belang om kinderen aan te melden op school ook benadrukt in de
communicatie richting gastgezinnen die Oekraïners opvangen.

Voor leerlingen in het primair onderwijs moet een aanvraag worden ingediend voor nieuwkomerbekostiging.
Op die manier wordt per peildatum, waarbij de eerstvolgende 1 mei is in het po en
1 juli is in het vo, duidelijk hoeveel nieuwkomerskinderen deelnemen aan het onderwijs.
Voor het voortgezet onderwijs gebruikt het Register Onderwijsdeelnemers (ROD, voorheen
BRON) de gegevens van de Basis Registratie Personen (BRP) om de aanvullende bekostiging
voor nieuwkomers te bepalen. DUO stelt op basis daarvan per peildatum ambtshalve vast
voor hoeveel nieuwkomers in het onderwijs bekostiging wordt ontvangen. Verder kunnen
personen met de Oekraïense nationaliteit worden ingeschreven in de BRP op aangifte
van verblijf en adres bij de gemeente waar zij (tijdelijk) verblijven. Op basis daarvan
kan meer inzicht worden verkregen in het aantal leerplichtige kinderen in Nederland.