Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Inge van Dijk over de uitzending 'Verenigingen bezwijken onder strenge regels’

Antwoord van Minister Kaag (Financiën), mede namens de Staatssecretaris van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport (ontvangen 11 april 2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2021–2022, nr. 2010.

Vraag 1

Bent u bekend met de uitzending «Verenigingen bezwijken onder strenge regels» van
MAX Meldpunt?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met de uitzending.

Vraag 2

Bent u het eens met de stelling dat verenigingen van onschatbare waarde zijn voor
onze samenleving, onder andere omdat ze mensen verbinden en dienen als bron van maatschappelijk
initiatief?

Antwoord 2

Ja, verenigingen en vrijwilligers zijn enorm waardevol en onmisbaar voor onze samenleving.
De cultuursector, de sport, de zorg en ondersteuning zouden niet functioneren zonder
de vrijwilligers. Verenigingen zorgen voor structuur in de samenleving en geven een
plek om te participeren en ergens bij te horen. De ambitie van dit kabinet, «Omzien
naar elkaar, vooruit kijken naar de toekomst» bevestigt het belang van de vrijwillige
inzet van mensen.

We willen ons richten op concrete verbeteringen in het leven van mensen. Nederlanders
willen dat de overheid betrouwbaar is en levert. Dan hebben burgers de ruimte om samen
met familie, vrienden, collega’s en vrijwilligers bij een vereniging in de buurt betekenis
aan hun leven te geven. Dat is een samenleving waarin de overheid mensen in staat
stelt samen de schouders eronder te zetten.

Vraag 3

Herkent en erkent u dat verenigingen worstelen met alsmaar meer ingewikkeldere en
strengere regels, waardoor hun voortbestaan in gevaar komt? Welke signalen ontvangt
u en van wie? Wat is de top drie van regels waarover u de meeste signalen ontvangt?

Antwoord 3

Er is al geruime tijd aandacht voor de regeldruk voor vrijwilligers. Zo is er bijvoorbeeld
in 2010 een uitgebreide handreiking opgesteld door NOV, Movisie, VNG en Ministerie
van Binnenlandse Zaken voor gemeenten hoe de regeldruk laag te houden2. Regeldruk ontstaat bijvoorbeeld door vereisten in vergunningen of de AVG. Welke
«meer ingewikkelde» en «strengere» regels nu door verenigingen op wordt geduid is
mij niet bekend. De Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV) heeft initiatief
genomen voor een petitie over de regeldruk voor vrijwilligers.

Vraag 4

Deelt u de zorg dat toenemende regeldruk er eveneens toe leidt dat de vrijwilligers
die verenigingen draaiende houden belast worden met extra taken waarvoor zij geen
vrijwilliger zijn geworden, met een steeds grotere verantwoordelijkheid om aan alle
(nieuwe) regels te voldoen?

Antwoord 4

Het aantrekkelijk houden van het doen van vrijwilligerswerk verdiend zeker aandacht.
Door de vergrijzende populatie loopt het aantal vrijwilligers terug. Goed bestuur
van verenigingen kan daardoor ook in het geding komen. Verenigingen krijgen te maken
met regelgeving ten aanzien van veiligheid, privacy en bestuur en toezicht. Deze meeste
regelgeving is belangrijk voor het tegengaan van misbruik van verenigingen en of de
participanten. Door voorgaande kabinetten is onderzocht welke regelgeving als belemmerend
wordt ervaren en wat daaraan wordt gedaan. Hiervoor verwijs ik u onder andere naar
het rapport «Goed geregeld. Een verantwoorde vermindering van regeldruk 2012–2017»3.

Vraag 5

Vreest u dat het hierdoor minder aantrekkelijk wordt om vrijwilliger te zijn of te
worden, wat funest is voor het verenigingsleven in ons land?

Antwoord 5

Naast de wet- en regelgeving heeft het kabinet diverse maatregelen genomen die het
eenvoudiger maken om vrijwilligers te vinden en te binden, zoals de nieuwe regeling
WW en vrijwilligerswerk, de regeling Gratis VOG voor vrijwilligers en de ophoging
van de maximaal onbelaste vrijwilligersvergoeding. Het jaar 2021 was het nationaal
jaar vrijwillige inzet met als titel «mensen maken Nederland». Met ondersteuning van
het vorige kabinet is toen ook al veel ingezet om meer vrijwilligers te werven.

Vraag 6

Bent u bereid een overzicht te maken van de voornaamste nationale en Europese wet-
en regelgeving waar verenigingen sinds vijf jaar mee te maken hebben en de komende
tijd mee te maken zullen krijgen, zoals het UBO-register, de Wet Toezicht Beheer Rechtspersonen
of btw-verplichting?

Antwoord 6

De voornaamste recentelijke wijzingen hebben te maken met het inschrijven in het UBO-register,
de btw-verplichting voor denksporten, de AVG, de Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen
(WBTR).

Op 27 september 2020 is het UBO-register in werking getreden. Dit register is onderdeel
van het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en volgt uit de gewijzigde vierde
anti-witwasrichtlijn. Juridische entiteiten, waaronder verenigingen, moeten hierin
hun uiteindelijk belanghebbenden registreren. Juridische entiteiten die reeds voor
27 september 2020 bestonden hebben daarvoor een periode van 18 maanden gehad, tot
27 maart 2022.

Denksportverenigingen kunnen als gevolg van een uitspraak van het Hof van Justitie
EU geen gebruik kunnen maken van de zogenoemde sportvrijstelling. Het Hof van Justitie
besliste in 2017 dat «sport een activiteit is dat wordt gekenmerkt door een niet te
verwaarlozen lichamelijke component». Hierdoor moest de btw-sportvrijstelling voor
denksporten vervallen. Dit is per 1 januari 2022 een feit. Denksportverenigingen met
een omzet die lager is van € 20.000 kunnen echter wel gebruik maken van de btw-vrijstelling
voor kleine ondernemers. De Belastingdienst heeft in samenspraak met de denksportbonden
de verenigingen die dat wensten doorgeleid naar deze vrijstelling. Hierdoor konden
deze verenigingen vanuit de sportvrijstelling direct over naar de btw-vrijstelling
voor kleine ondernemers. Dit betekent voor die verenigingen dat zij geen btw-administratie
hoeven te voeren.

Het gaat in totaal om 1.559 denksportverenigingen. Daarvan zijn er uiteindelijk 19
die geen gebruik maken van de kleine ondernemers-vrijstelling. De overige verenigingen
maken wel gebruik van de kleine ondernemers-vrijstelling en zijn nu ook als zodanig
geregistreerd bij de Belastingdienst.

De Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen (WBTR) is op 1 juli 2021 in werking getreden
en voorziet in maatregelen om de kwaliteit van bestuur en toezicht bij verenigingen
en stichtingen te verbeteren. De WBTR regelt dat verenigingen en stichtingen alleen
hun statuten hoeven aan te passen als daarin bepaalde regels ontbreken voor situaties
die grote gevolgen voor hen kunnen hebben. Bijvoorbeeld wat er moet gebeuren als een
bestuurder langdurig ziek is of plots overlijdt. De wet bepaalt dat pas bij een eerstvolgende
keer dat een vereniging of stichting naar de notaris gaat, wanneer en om wat voor
reden dan ook, een regeling daarvoor door de notaris moet worden opgenomen in de statuten.
Als een vereniging of stichting geen plannen heeft om haar statuten te wijzigen, dwingt
deze wet hen daar niet toe. Op deze manier ligt er geen extra administratieve last
bij verenigingen en stichtingen (zie ook Kamerstukken I, 2020–2021, 34 491, C, p. 19–20).

Vraag 7

Bent u bereid om aan de hand van dit overzicht met vrijwilligersorganisaties en met
de Kamer in gesprek te gaan over de impact van deze wet- en regelgeving op het verenigingsleven?

Antwoord 7

Het kabinet is hiertoe bereid. Het bovenstaande overzicht illustreert daarbij dat
verschillende departementen verantwoordelijk zijn voor wet- en regelgeving die regeldruk
veroorzaken bij vrijwilligers. Het Adviescollege Toetsing Regeldruk heeft erop gewezen
dat (een coördinerende rol ten aanzien van) dit onderwerp nog niet is belegd bij één
departement. Deze lacune zal na aanleiding van deze Kamervragen door de betrokken
departementen worden geadresseerd.

Voorts kan ik over het contact met en de ondersteuning van vrijwilligersorganisaties
in algemene zin het volgende opmerken.

Ten aanzien van het UBO-register geldt dat reeds periodiek contact is met verschillende
belanghebbenden, waaronder met vertegenwoordigers van de Algemeen Nut Beogende Instellingen
(ANBI’s).

Bij de voorlichting over wet- en regelgeving wordt ook thans al de samenwerking gezocht
met verenigingsorganisaties. Zo is over de WBTR een factsheet voor, in het bijzonder,
kleinere verenigingen en stichtingen opgesteld in samenwerking met onder meer De Nederlandse
Associatie (DNA) – een vereniging die Nederlandse brancheverenigingen, federaties,
beroepsverenigingen, sportbonden en ledenorganisaties verenigt.4

Zoals in mijn antwoord op vraag 3 al benoemd, is er ook een handreiking opgesteld
voor gemeenten hoe invulling te geven aan de regeldrukvermindering voor vrijwilligers.
De uitvoering van het vrijwilligersbeleid is gedecentraliseerd en gemeenten dienen
op basis van de Wmo 2015 vrijwilligers zoveel mogelijk in staat te stellen om hun
werkzaamheden uit te voeren. Er staat niet in de wet hoe dit zou moeten. Veel gemeenten
geven hier invulling aan door bijvoorbeeld een lokaal vrijwilligerssteunpunt te organiseren
en te financieren.

Vraag 8

Bent u bereid om aan de hand van dit overzicht mogelijkheden te onderzoeken hoe regeldruk
voor verenigingen kan worden verminderd en vrijwilligers kunnen worden ondersteund
met bijvoorbeeld juridische en bestuurskundige hulp bij bestuurstaken of het doen
van fondsaanvragen?

Antwoord 8

Zie het antwoord op vraag 7.