Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Teunissen en Jasper van Dijk over een nieuw kritisch rapport over het EU-Mercosur handelsverdrag

Antwoord van Minister Schreinemacher (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking),
mede namens de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (ontvangen 7 april
2022).

Vraag 1

Bent u bekend met de nieuwe publicatie van de Handel Anders! coalitie genaamd «Het
EU-Mercosur handelsverdrag: een kritische analyse en een alternatief»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op de bevindingen uit dit rapport?

Antwoord 2

Het rapport gaat uit van een aantal aannames die niet zonder meer door het kabinet
worden gedeeld. In de hierna volgende antwoorden wordt in meer detail ingegaan op
een aantal van de aannames en stellingen van het rapport.

Vraag 3

Bent u het eens met de stelling uit het rapport dat vrijhandelsverdragen zoals EU-Mercosur
kampen met een groot democratisch tekort, omdat verkozen volksvertegenwoordigers en
de samenleving aan beide kanten van de oceaan zeer weinig te zeggen hebben over de
inhoud, en het Europees Parlement zich slechts mag uitspreken over de vraag of ze
het verdrag in zijn geheel goed- of afkeurt en geen veranderingen of aanpassingen
mag doorvoeren? Waarom wel of niet?

Antwoord 3

Nee, ik ben het niet eens met de stelling dat sprake is van een democratisch tekort.
Zowel in de EU als in de Mercosur landen geldt dat een verdrag alleen in werking kan
treden nadat de geldende besluitvormingsprocedures zijn doorlopen. Binnen de EU zijn
de lidstaten en het Europees Parlement op verschillende momenten en op verschillende
manieren betrokken bij de totstandkoming van handelsakkoorden, evenals het maatschappelijk
middenveld.

Ten eerste kunnen de onderhandelingen over een handelsakkoord pas starten wanneer
de Europese Commissie daartoe gemachtigd is door de lidstaten. De Raad stelt daartoe
onderhandelingsrichtsnoeren vast. Tijdens de onderhandelingen consulteert de Commissie
regelmatig de lidstaten en informeert het Europees Parlement. Als deel van het proces
laat de Commissie een duurzaamheidseffectenbeoordeling (Sustainability Impact Assessment, SIA) uitvoeren. De SIA brengt de mogelijke economische, sociale en milieu effecten
van een eventueel akkoord in kaart. Daarbij wordt het maatschappelijk middenveld (op
Europees en nationaal niveau) betrokken.

Wanneer de onderhandelingen zijn afgerond is het aan de Europese Commissie om een
voorstel te doen aan de Raad en het Europees Parlement ten aanzien van de besluitvorming
over een mogelijk EU handelsakkoord. Zonder instemming van zowel de Raad als het Europees
Parlement kan een dergelijk akkoord niet in werking treden. Het kabinet legt verantwoording
af aan de Tweede Kamer over de positie die wordt ingenomen in de Raad. Wanneer sprake
is van een zogenaamd «gemengd akkoord» dienen ook ieder van de lidstaten afzonderlijk
met het verdrag in te stemmen en worden de nationale ratificatieprocedures doorlopen.

De afgelopen jaren is de transparantie van het EU-handelsbeleid aanzienlijk vergroot,
mede op aandringen van Nederland. Tijdens de onderhandelingen met derde landen organiseert
de Europese Commissie consultatiebijeenkomsten met het maatschappelijk middenveld.
Ook publiceert de Commissie tegenwoordig verslagen van onderhandelingsrondes op haar
website.

Uw Kamer wordt regelmatig geïnformeerd over de voortgang van onderhandelingen over
handelsakkoorden, onder andere via de reguliere voortgangsrapportage. Ook wordt in
Nederland regelmatig met uw Kamer en met het maatschappelijk middenveld van gedachten
gewisseld over lopende onderhandelingen. Het ministerie betrekt het maatschappelijk
middenveld in het Breed Handels Beraad (BHB).2 Leden van de Handel Anders! coalitie nemen hier actief aan deel.

Vraag 4

Kunt u bevestigen dat inheemse volkeren in onder andere Paraguay niet zijn geconsulteerd
over het verdrag, terwijl dat een wettelijke verplichting is en zij grote zorgen hebben
geuit over de verregaande gevolgen die het verdrag kan hebben voor hun leefgebied?

Antwoord 4

De Grondwet van Paraguay erkent in hoofdstuk V artikel 64 de landrechten van inheemse
volkeren. Artikel 65 erkent dat inheemse volkeren deelnemen aan het sociale, economische,
politieke en culturele leven van het land. De SIA wijst er op dat recent een aantal
positieve stappen zijn gezet in Paraguay om de naleving van de rechten van inheemse
volkeren te verbeteren.3

Een interministerieel comité is verzocht om rechterlijke beslissingen uit te voeren
en wetgeving voor te bereiden om traditioneel land aan inheemse volkeren terug te
geven. Daarnaast is in het kader van de Nationale strategie voor inheemse gemeenschappen
een decreet aangenomen over het raadplegen van inheemse gemeenschappen voorafgaand
aan beslissingen die relevant zijn voor hun gebieden en levensonderhoud. De vraag
of deze verplichting zich uitstrekt tot de besluitvorming over het sluiten van een
verdrag, en of hieraan in voldoende mate tegemoet is of nog wordt gekomen, is een
vraag die uiteindelijk naar Paraguyaans recht beantwoord moet worden.

Vraag 5

Heeft u op enig moment uw ongenoegen laten blijken over het feit dat de milieueffectrapportage
(Sustainability Impact Assesment, SIA) over EU-Mercosur pas 2 jaar na het bereiken
van het principe-akkoord werd gepubliceerd, terwijl een milieueffectrapportage bedoeld
is om de onderhandelingen te sturen? Zo ja, welke reactie ontving u hierop? Zo nee,
waarom niet? Wat heeft u gedaan om vertraging van de milieueffectrapportage te voorkomen?

Antwoord 5

De SIA dient meerdere doelen. Een belangrijk doel van de SIA is inderdaad de ondersteuning
van de onderhandelingen. Daarnaast kan de SIA gebruikt worden voor het evalueren van
het onderhandelingsresultaat en eventueel het opstellen van gerelateerd beleid. In
het algemeen streeft de Europese Commissie naar publicatie van de SIA voorafgaand
aan afronding van de onderhandelingen. Het kabinet hecht veel waarde aan tijdige publicatie
van duurzaamheidseffectenbeoordelingen. Nederland heeft hier bijvoorbeeld toe opgeroepen
in het gezamenlijke non-paper met Frankrijk over handel en duurzame ontwikkeling4 en opnieuw in de inbreng voor de herziening van de duurzaamheidsafspraken in EU handelsakkoorden.5

De Europese Commissie heeft aangegeven dat informatie die door de onderzoekers is
verzameld tijdens het opzetten en uitvoeren van de SIA over de EU-Mercosur onderhandelingen
voor een deel al tot hun beschikking was tijdens de onderhandelingen. De consultant
die deze SIA uitvoerde heeft reeds in 2019 een interim- rapport voorgelegd aan de
Commissie.6 In dit interim- rapport wordt ook de lange voorgeschiedenis van deze SIA beschreven,
die reeds in 2009 begon. Vanwege de veranderende omstandigheden is deze SIA lopende
de studie aangepast, bijvoorbeeld waar het gaat om effecten op de afspraken gemaakt
in het kader van het Parijs klimaatakkoord. Ik verwijs u in dit verband ook naar de
antwoorden d.d. 18 december 2019 op kamervragen gesteld door het lid Ouwehand.7

Vraag 6

Deelt u de conclusie van de EU Ombudsman, Emily O’Reily, dat deze handelwijze van
de Europese Commissie het vermogen van nationale parlementen om uitgebreid over het
handelsakkoord te debatteren dreigt te verzwakken, en haaks staat op de Europese waarden
die het handelsbeleid zou moeten belichamen? Waarom wel of niet?

Antwoord 6

De EU Ombudspersoon concludeert in haar besluit over het EU-Mercosur SIA dat de Europese
Commissie niet heeft gezorgd voor een tijdige afronding van deze duurzaamheidseffectenbeoordeling.8 De ombudspersoon stelt vast dat daarmee sprake is van een gebrek aan goed bestuur
van de kant van de Europese Commissie, al wijst zij in haar bevindingen die tot deze
conclusie leiden ook op de verzachtende omstandigheid dat de plotselinge dynamiek
in de onderhandelingen niet geheel te voorzien was. De Ombudspersoon dringt erop aan
dat bij toekomstige handelsakkoorden de SIA beschikbaar is voorafgaand aan afronding
van de onderhandelingen. Het kabinet hecht net als de EU Ombudspersoon veel waarde
aan tijdige publicatie van SIAs, zoals nader toegelicht in het antwoord op vraag 5
hierboven.

Vraag 7

Kunt u reageren op de kritiek van 200 economen die concluderen dat de milieueffectrapportage
vele tekortkomingen bevat, waaronder het naïeve uitgangspunt dat alle afspraken zullen
worden nageleefd, het ontbreken van de impact van het verdrag op inheemse volkeren,
het buiten beschouwing laten van de gevolgen van de corona-pandemie en het gebruik
van verouderde data om de impact op ontbossing en natuurverwoesting te meten?

Antwoord 7

Bevordering van de internationale rechtsorde is een opdracht aan iedere Nederlandse
regering, voortvloeiend uit de Grondwet. In dat kader zet het kabinet zich in voor
de effectieve naleving van aangegane verdragsverplichtingen, zowel door Nederland
en de EU als door onze verdragspartijen. Het uitgangspunt hierbij is dat verdragsverplichtingen
worden nagekomen; pacta sunt servanda.

Uiteraard is daarbij van belang dat een eventueel verdrag tussen de EU en de Mercosur
landen voorziet in adequate mogelijkheden om naleving te verzekeren. In het ontwerp
EU-Mercosur akkoord wordt daar op verschillende manieren in voorzien, waaronder door
betrokkenheid van het maatschappelijk middenveld bij de implementatie van het verdrag
en de opname van geschillenbeslechtingsprocedures.

Met het oog op de zorgen die leven in de Europese Unie over o.a. ontbossing en arbeidsrechten
in de Mercosur landen heeft Commissaris Dombrovskis de lidstaten verzocht om nadere
input op dit punt. Op 28 oktober 2021 heeft mijn voorganger in een brief aan de Commissie
nadere input gedeeld over deze zorgen en mogelijkheden om deze te adresseren. Uw kamer
heeft hiervan een afschrift ontvangen.9 Zoals eerder aangegeven wordt met deze inbreng niet vooruit gelopen op de uiteindelijke
Nederlandse positie ten aanzien van een mogelijk EU-Mercosur akkoord.

Wat betreft het gebruik van ontbossingsdata, heeft Nederland richting de Commissie
en de uitvoerende partij (London School of Economics) in een eerdere fase aangegeven dat het wenselijk is om van recente data gebruik te
maken. Door de vertraging in de oplevering van de SIA is inderdaad op onderdelen niet
de meest recente data gebruikt. Dit laat onverlet dat het rapport van de SIA het belang
van efficiënt nationaal beleid op duurzaamheidsgebied – waaronder het tegengaan van
ontbossing – onderstreept en laat zien welke resultaten met dergelijk beleid kunnen
worden bereikt. Het is een kernpunt in de aanbevelingen van de SIA (pagina 104–105).
Ook in het position paper in reactie op de SIA dat de Commissie op 31 maart 2021 publiceerde wordt hier nader
op ingegaan.10

In hoofdstuk V Mensenrechten van de SIA wordt uitgebreid aandacht besteed aan de positie
van inheemse volkeren (par. 5.2.3 pagina 134–148) zowel in de EU als in de Mercosur
landen. Ook wordt een aantal aanbevelingen gedaan om hun positie en de respectering
van hun rechten te verbeteren (pagina 174).

Vraag 8

Wat is de stand van zaken wat betreft het mogelijk splitsen van het EU-Mercosur verdrag?
Zijn hier recent nog uitspraken over gedaan door de Europese Commissie? Wanneer kan
Nederland zich hierover uitspreken?

Antwoord 8

Of de aard van een akkoord «gemengd» is of volledig onder de EU bevoegdheid valt («EU-only»)
wordt bepaald door de uiteindelijke inhoud van het akkoord. Naar verwachting zal een
associatieakkoord tussen de EU en Mercosur onder de gezamenlijke bevoegdheid van de
EU en de lidstaten vallen. De Commissie kan als onderhandelaar (waar nodig gezamenlijk
met de Hoge Vertegenwoordiger) ook een voorstel doen om het onderhandelingsresultaat
in meerdere akkoorden voor te leggen. Op het moment dat de Commissie de teksten voor
besluitvorming voorlegt zal de Raad hier vervolgens over besluiten. Er is op dit punt
geen sprake van recente ontwikkelingen.

Vraag 9

Wat is uw standpunt over de mogelijkheid dat het verdrag gesplitst wordt in een economisch
en politiek deel? Deelt u de mening dat de Tweede Kamer niet buitenspel gezet mag
worden bij de besluitvorming over dit verdrag, waaronder bij de onderdelen met grote
gevolgen voor de Nederlandse landbouw?

Antwoord 9

Het kabinet zal pas een standpunt innemen over een akkoord met Mercosur wanneer alle
daartoe benodigde documenten door de Commissie zijn aangeboden aan de Raad voor besluitvorming.
In het antwoord op vraag 3 hierboven is reeds uitgebreid ingegaan op de betrokkenheid
van het Nederlandse parlement bij de totstandkoming van handelsverdragen.

Ten aanzien van de mogelijke gevolgen van een EU-Mercosur akkoord voor de Nederlandse
landbouw, wil ik de Kamer graag verwijzen naar de studie die het ministerie over dit
onderwerp ter uitvoering van de motie Voordewind liet uitvoeren en waarvan de resultaten
op 14 januari 2021 aan de Kamer zijn gestuurd.11

Vraag 10

Kunt u reflecteren op het feit dat de Europese Commissie heeft toegezegd te kijken
naar het versterken van de klimaatafspraken in het EU-Mercosur verdrag, maar het akkoord
zelf niet wil aanpassen? Bent u het ermee eens dat een aanvullend protocol of interpretatieve
verklaring de fundamentele bezwaren tegen het verdrag niet kunnen wegnemen?

Antwoord 10

Zoals aangegeven in het antwoord op de vorige vraag zal het kabinet pas een standpunt
innemen over een verdrag tussen de EU en Mercosur wanneer alle daartoe benodigde documenten
door de Commissie aan de Raad zijn aangeboden voor besluitvorming. Daarin worden de
mogelijkheden om afspraken over klimaat en het tegengaan van ontbossing effectief
te handhaven uiteraard meegewogen.

Vraag 11

Waarom is het voornemen om zoveel mogelijk over te schakelen op kringlooplandbouw
en maatregelen die daaruit voort kunnen vloeien, niet meegenomen in het onderzoek
van de Wageningen University & Research (WUR) en Ecorys naar de effecten van het EU-Mercosur
verdrag op de Nederlandse agrarische sector, dat is uitgevoerd in opdracht van het
Ministerie van Buitenlandse Zaken? Hoe rijmt u dit met het feit dat kringlooplandbouw
tot pijler van het beleid van de Minister van LNV is gemaakt?

Antwoord 11

Het onderzoek van de WUR en Ecorys geeft uitvoering aan de motie Voordewind. Deze
motie verzoekt de regering de voor- en nadelen van de handel met de Mercosur-landen
onder dit handelsverdrag voor de Europese land- en tuinbouw en in het bijzonder voor
de Nederlandse (gezins-) bedrijven in de vlees- en zuivelsector, kwantificeerbaar
in kaart te brengen.12 Het onderzoeksrapport is op 14 januari 2021 aan uw Kamer aangeboden.13 Hierbij is aangegeven dat het onderzoek toegespitst is op de economische effecten
op de Nederlandse economie, en niet op de sociale en/of milieugevolgen van het akkoord.
Deze zijn onderwerp van de SIA.

Vraag 12

Is het EU-Mercosur verdrag verenigbaar met de Farm to Fork-strategie van de EU, waaronder
het Farm to Fork-principe dat de import van dierlijke producten alleen wordt toegestaan
als het niveau van dierenwelzijn minstens gelijk is aan wat de EU-regels voorschrijven?

Antwoord 12

In algemene zin zet Nederland m.b.t dierenwelzijn en handelsverdragen in de EU in
op gelijkwaardigheid aan EU standaarden voor dierenwelzijn bij de gevoelige producten
eieren en ei-producten, varkensvlees en pluimveevlees. Daarnaast bieden bilaterale
afspraken en samenwerking juist een opening om afspraken te maken over verduurzaming
en dierenwelzijn, die verder gaan dan multilaterale afspraken.

In de van Boer-tot-Bord strategie is opgenomen dat het handelsbeleid van de EU moet
bijdragen aan een betere samenwerking met derde landen en het aansturen op ambitieuze
beloften van derde landen op belangrijke gebieden als dierenwelzijn. Nederland steunt
dit zoals aangegeven in het BNC fiche aangaande de evaluatie van het handelsbeleid.14

Vraag 13

Kunt u reageren op de in het rapport aangehaalde berekening van natuurorganisatie
FERN waaruit blijkt dat de toenemende vraag naar landbouwgewassen en veeteelt als
gevolg van het EU-Mercosur verdrag in het meest optimistische scenario een gebied
groter dan de Veluwe zal vernietigen, bovenop de reeds bestaande ontbossing?15

Antwoord 13

In de in opdracht van de Commissie uitgevoerde en hierboven geciteerde SIA werden
ook mogelijke effecten van een toenemende vraag van landbouwproducten op ontbossing
onderzocht. In hoofdstuk 4.3.2 (pagina’s 90–92) wordt toegelicht dat ecologisch intensiveren
van landbouw niet behoeft te leiden tot een toename van ontbossing, maar juist kan
bijdragen aan effectieve bos- en natuurbescherming. Dit wordt onderschreven in studies
van Landbouw Universiteit Wageningen uitgevoerd in Nederland als ook in Brazilië.16 Deskundigen van de Verenigde Naties land- en bosbouw organisatie FAO concluderen
dat ecologische intensivering een kennisintensief proces is dat een optimaal beheer
van de ecologische functies en biodiversiteit van de natuur vereist om de prestaties,
efficiëntie en het levensonderhoud van landbouwers te verbeteren.17

Vraag 14

Kunt u reageren op de zeven voorstellen van de Handel Anders! coalitie voor het komen
tot rechtvaardig en milieuvriendelijk handelsbeleid?

Antwoord 14

Hieronder ga ik nader in op de zeven voorstellen uit de publicatie van de Handel Anders!
coalitie:

1. Meer inspraak

Zoals aangegeven in de beantwoording van vraag 3 worden op het niveau van de EU en
de lidstaten, de parlementen op verschillende momenten en op verschillende manieren
betrokken bij de totstandkoming van handelsakkoorden, evenals het maatschappelijk
middenveld. De afgelopen jaren is de transparantie van EU-handelsbeleid aanzienlijk
vergroot, mede op verzoek van Nederland. Zo organiseert de Europese Commissie regelmatig
consultatiebijeenkomsten met het maatschappelijk middenveld. Deze inzet dient onverminderd
voortgezet te worden. Uw Kamer wordt regelmatig op de hoogte gehouden over de voortgang
van onderhandelingen over handelsakkoorden, bijvoorbeeld via de reguliere voortgangsrapportage
handelsakkoorden. Ook bestaan er nationale en Europese richtlijnen die het werk van
lobbyisten kadreren.

2. Terugdringen economische verschillen en beschermen van werkgelegenheid

Het kabinet hecht er belang aan dat mondiale economische ongelijkheid afneemt en duurzame
ontwikkeling bevorderd wordt via handelsbeleid. Open, op regels gebaseerde handel
levert hier een bijdrage aan. Dit geldt zowel voor de regels van de Wereldhandelsorganisatie
(WTO) als voor EU-handelsakkoorden, welke een platform bieden voor dialoog en verdere
samenwerking. Zo worden in handelsakkoorden afspraken gemaakt over handel en duurzame
ontwikkeling, waaronder op het gebied van arbeidsrechten. Ook voorzien handelsakkoorden
in de mogelijkheid om in lijn met WTO-afspraken beschermende maatregelen te nemen,
bijvoorbeeld wanneer producten gedumpt worden en ten aanzien van publieke dienstverlening.
De SIA voor het onderhandelingsresultaat met de Mercosur landen concludeert dat bescheiden
verwachte toename aan economische groei tot een verbetering van levensstandaarden
zal leiden.

3. Rechten respecteren van inheemse volkeren

De SIA gaat uitgebreid in op de positie van inheemse volkeren. Tekortkomingen maar
ook voortgang bij het beschermen van rechten van inheemse volkeren in de Mercosur-landen
worden in het rapport uiteengezet. Het kabinet heeft gezien de ernstige zorgen over
de rechten van inheemse volkeren enkele suggesties gedaan ter versterking van de positie
van de inheemse volkeren in de Mercosur landen in de in het antwoord op vraag 7 hierboven
aangehaald brief van 28 oktober 2021 aan Commissaris Dombrovskis.

4. Verplicht due diligence en naleving Europese Bossenwet

Zoals in het coalitieakkoord opgenomen18, voert dit kabinet een actief handelsbeleid dat EU voorstellen en OESO richtlijnen
steunt die risico’s voor mens en milieu in hun waardeketens moeten voorkomen en aanpakken.
We vergroenen onze handelsinstrumenten in lijn met de akkoorden van Parijs en Glasgow.
Voorbeelden hiervan zijn het Commissievoorstel betreffende het tegengaan van het op
de markt van de Unie aanbieden van bepaalde grondstoffen en producten die met ontbossing
en bosdegradatie verband houden19, de VN Beginselen voor het bedrijfsleven & mensenrechten20 en de OESO richtlijnen voor multinationale ondernemingen.21 Mijn ministerie heeft ook het SER advies voor Effectieve Europese gepaste zorgvuldigheidswetgeving
voor duurzame waardeketens aan uw Kamer aangeboden.22

Het kabinet is van mening dat bedrijven met hun maatschappelijke verantwoordelijkheid
een belangrijke rol hebben in het voorkomen van misstanden in hun keten en dat effectieve
en duidelijke wetgeving daarbij helpt. Zoals afgesproken in het coalitieakkoord 2021–2025
zal de Minister voor BHOS namens Nederland internationaal maatschappelijk verantwoord
ondernemen wetgeving (IMVO) in de EU bevorderen en nationale IMVO-wetgeving invoeren
die rekening houdt met een gelijk speelveld met omringende landen en implementatie
van mogelijke EU-regelgeving.

Zoals bekend heeft de Europese Commissie op 23 februari jl. een wetgevingsvoorstel
over «due diligence» gepubliceerd. Uw Kamer zal binnen de gebruikelijke termijn het
BNC-fiche met het kabinetsstandpunt ten aanzien van het wetsvoorstel ontvangen.

Verder is uw Kamer via een BNC-fiche23 geïnformeerd over de kabinetsbeoordeling ten aanzien van het wetsvoorstel betreffende
ontbossingsvrije producten dat de Europese Commissie op 17 november 2021 heeft gepubliceerd.

5. Reguleer de landbouwmarkt en zorg voor eerlijke prijzen

EU-handelsbeleid voorziet reeds in de mogelijkheid om maatregelen te nemen om de interne
markt tegen ernstige verstoringen te beschermen. Zo kunnen in lijn met WTO-afspraken
beschermende maatregelen worden genomen, bijvoorbeeld in geval van dumping.

Daarnaast regelt de Gemeenschappelijke Marktordening (GMO), als onderdeel van het
Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, randvoorwaarden voor de goede werking van de interne
landbouwmarkt en behoud van het gelijk speelveld. Ook biedt de GMO mogelijkheden om
maatregelen te nemen bij ernstige marktverstoring op de landbouwmarkt.

Als laatste is in de ondernemerschapsagenda24 al een voorschot gegeven van de inzet op het versterken van het verdienvermogen voor
duurzame landbouw. In de voorbije kabinetsperiode is onder meer ingezet op een betere
positie van de boer in de keten25, door bijvoorbeeld het stimuleren van samenwerking en het voorkomen van oneerlijke
handelspraktijken. Daarnaast zijn met de «agro-nutrimonitor» van de ACM, die is gebaseerd
op empirisch feitenmateriaal, stappen gezet op het verkrijgen van beter inzicht in
(eerlijke) prijsvorming en margeverdeling in de keten. In het huidige coalitieakkoord
is onder andere afgesproken om te kijken naar bindende afspraken rond de bijdrage
van de keten om de positie van de boer in de keten te versterken, het betrekken van
de consument bij de verduurzaming van de landbouw en naar publieke beloningen voor
maatschappelijke diensten.

6. Meer Europese zelfvoorziening in plaats van kolonisering van het Mondiale Zuiden en
7. Werk aan voedselsoevereiniteit

Doel van het kabinet is niet dat de EU waar mogelijk zelfvoorzienend wordt. De voordelen
van internationale handel, waaronder specialisatie en productie-efficiëntie, dienen
behouden te blijven – uiteraard met oog voor duurzame ontwikkeling. De EU is een netto
voedselexporteur, en de voedselvoorziening heeft (onder meer tijdens de Corona pandemie)
aangetoond bijzonder robuust te zijn. Echter, de invasie van Rusland in Oekraïne toont
aan dat verlegging van handelsstromen door verschillende oorzaken het belang onderschrijft
van beleid dat gericht is op open strategische autonomie; juist diversifiëren zal
daarin een grote rol moeten spelen om EU weerbaarheid en het open karakter van de
Europese economieën te behouden.

Daarnaast onderzoekt het kabinet welke strategische afhankelijkheden er binnen de
voedselwaardeketen zijn, en ontwikkelt beleid om deze te verminderen. Denk hierbij
aan de initiatieven onder de Nationale Eiwitstrategie. Handels- en investeringsakkoorden
versterken zekerheid omtrent de aanvoer van goederen en diensten die fundamenteel
zijn voor Nederland, de Europese Unie en ook voor de rest van de wereld.

Het kabinet steunt de transitie naar kringlooplandbouw, en ziet daarbij geen tegenspraak
tussen internationale handel en deze transitie. Natuurlijke omstandigheden (landbouwgrond,
klimaat, etc.) zorgen ervoor dat internationale afhankelijkheden van grondstoffen
en landbouwproducten een gegeven zijn. Er zijn internationale handelsketens van agrogrondstoffen
die voor Nederland en de wereld essentieel zijn en waar geen goede alternatieven voor
bestaan. Voor deze ketens is lokale productie niet altijd of slechts beperkt mogelijk.
Ook kan productie van bepaalde gewassen elders soms efficiënter plaatsvinden. Kringlopen
beperken zich niet tot lokaal of regionaal niveau maar rijken over grenzen heen. Handelsakkoorden
en omschakeling naar kringlooplandbouw sluiten elkaar dus niet uit.

Tenslotte, het kabinet deelt de aanname niet dat de EU via haar handelsbeleid het
Mondiale Zuiden koloniseert, zoals ook blijkt uit het de reactie op voorstel 2 hierboven.
De EU vormt met haar handelsbeleid een belangrijke speler in het mondiale handelssysteem
en beïnvloedt via het handelsbeleid direct en indirect de Europese economie.

Net als globalisering soms ook heeft geleid tot groeiende ongelijkheid, heeft handelsbeleid
niet enkel positieve effecten gehad op economische ontwikkeling en werkgelegenheid.
Er zijn sectoren die negatieve gevolgen kunnen ervaren van het openstellen van markten.
Het EU handelsbeleid voorziet in het nemen van maatregelen om de interne markt tegen
ernstige verstoringen te beschermen. Ook derde landen kunnen in lijn met WTO-afspraken
beschermende maatregelen nemen, bijvoorbeeld in geval van dumping. Het is van belang
om binnen het EU handelsbeleid rekening te houden met gevoelige sectoren, bijvoorbeeld
door uitsluiting van liberalisering of door langere overgangsperiodes af te spreken.
Ook kunnen duurzaamheidseffectenbeoordelingen van akkoorden leiden tot aandachtspunten
voor flankerend beleid. Daarnaast is het van belang om de werking van bestaande handelsafspraken
periodiek te evalueren.

Vraag 15

Kunt u deze vragen één voor één beantwoorden?

Antwoord 15

Ja.