Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Heinen over het toezicht op uitgaven uit het Europees herstelfonds

Antwoord van Minister Kaag (Financiën) (ontvangen 23 februari 2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Groene renovatie in Italië lekt subsidie»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat Italië 14 miljard euro vanuit het Europees herstelfonds in een programma
steekt dat door de Italiaanse fiscale politie als zeer fraudegevoelig wordt gezien?
Wat vindt u daarvan?

Antwoord 2

Een van de maatregelen die Italië in haar herstelplan heeft opgenomen is de zogenaamde
«superbonus». Deze maatregel, in de vorm van een belastingkorting, moet de investeringskosten
voor het renoveren van woningen verlagen. De maatregel is erop gericht om de energie-efficiëntie
van gebouwen te verbeteren, en geeft daarmee invulling aan de eis om tenminste 37%
van de RRF-middelen uit te geven aan klimaatmaatregelen. Indien deze maatregel in
de praktijk fraudegevoelig blijkt te zijn is dit onwenselijk, en in strijd met de
intentie om fraude bij het gebruik van middelen uit de herstel en veerkrachtfaciliteit
(Recovery and Resilience Facility, RRF) zoveel mogelijk te voorkomen. In de verordening
die de werking van de RRF vastlegt zijn daartoe diverse waarborgen ingebouwd. Lidstaten
moeten in hun herstelplannen uitleggen welke maatregelen zij treffen om corruptie,
fraude en belangenverstrengeling te voorkomen, op te sporen en te corrigeren. De Commissie
heeft beoordeeld of de getroffen maatregelen voldoende zekerheid bieden. De primaire
verantwoordelijkheid voor de audit- en controlesystemen en een correcte implementatie
van de RRF ligt bij de lidstaat. Als er een vermoeden van fraude is, moet in eerste
instantie de lidstaat daar actie op ondernemen. Daarnaast kan de Commissie haar eigen
controlestrategie uitvoeren. De Europese fraudebestrijder OLAF, de Europese Rekenkamer,
het Europees Openbaar Ministerie en de Commissie kunnen toegang krijgen tot relevante
gegevens en zo nodig het gebruik van middelen onderzoeken. Wanneer de Commissie ernstige
onregelmatigheden, dubbele financiering of een schending van de verplichtingen van
de lidstaat vaststelt en de lidstaat niet tijdig passende maatregelen heeft genomen
om dergelijke onregelmatigheden te corrigeren kan de Commissie een evenredig bedrag
terugvorderen.

Vraag 3

Hoe is bij de beoordeling van het herstelplan van Italië (en andere landen) getoetst
op fraude en misbruikrisico’s?

Antwoord 3

Op grond van de RRF-verordening hebben lidstaten in hun herstelplannen moeten uitleggen
welke maatregelen zij treffen om corruptie, fraude en belangenverstrengeling te voorkomen,
op te sporen en te corrigeren. De Commissie heeft beoordeeld of de getroffen maatregelen
voldoende zekerheid bieden. De Commissie heeft beoordeeld dat dit voor het Italiaanse
herstelplan het geval is, waarna het plan op 13 juli door de Raad van de Europese
Unie is goedgekeurd.

Vraag 4

Bij hoeveel ingediende plannen zijn mechanismen opgenomen om fraude en misbruik tegen
te gaan?

Antwoord 4

Alle ingediende herstelplannen moeten op grond van de RRF-verordening uitleg bieden
welke maatregelen lidstaten treffen om corruptie, fraude en belangenverstrengeling
te voorkomen, op te sporen en te corrigeren.

Vraag 5

Bij hoeveel plannen zijn door de Europese Commissie in de beoordeling van de nationale
herstelplannen risico’s ten aanzien van fraude en misbruik geconstateerd?

Antwoord 5

Bij de beoordeling van plannen heeft de Commissie getoetst of de getroffen maatregelen
om corruptie, fraude en belangenverstrengeling te voorkomen, op te sporen en te corrigeren
adequaat waren, of ontoereikend. Alleen indien maatregelen adequaat waren, konden
plannen worden goedgekeurd. De Commissie kan bij het opstellen van de herstelplannen
risico’s ten aanzien van fraude en misbruik hebben geconstateerd. In dat geval heeft
de Commissie aangedrongen op aanpassing van een herstelplan, nog voordat het formeel
werd ingediend.

Vraag 6

In hoeveel gevallen heeft de constatering van fraude- en misbruikrisico’s tot discussie
geleid in de Ecofinraad?

Antwoord 6

Bij geen van de herstelplannen is er discussie geweest in de Ecofinraad naar aanleiding
van een constatering van fraude- en misbruikrisico’s.

Vraag 7

In hoeveel gevallen zijn nationale herstelplannen aangepast vanwege fraude- en misbruikrisico’s?

Antwoord 7

Bij het opstellen van de nationale herstelplannen hebben lidstaten veelvuldig overlegd
met de Europese Commissie, voordat ze plannen formeel ter goedkeuring indienden. Deze
werkwijze moest ervoor zorgen dat herstelplannen zouden voldoen aan de vereisten uit
de RRF-verordening op het moment van formeel indienen, en tekortkomingen vroegtijdig
werden opgespoord. In hoeveel gevallen plannen daarbij zijn aangepast vanwege fraude-
en misbruikrisico’s is niet bekend gemaakt.

Vraag 8

Hoe is tot nog toe uitvoering gegeven aan de motie-Aukje de Vries/Slootweg om aan
te dringen op stevige mijlpalen in de herstelplannen?2

Antwoord 8

Nederland heeft richting Commissie en lidstaten gepleit voor het formuleren van duidelijke
en stevige mijlpalen en doelen in de RRF-plannen. Bij de beoordeling van de Commissievoorstellen
voor de uitvoeringsbesluiten van de Raad waarmee plannen werden goedgekeurd en mijlpalen
en doelen werden vastgelegd, heeft Nederland hier in het bijzonder op gelet.

Vraag 9

Deelt u de mening dat het ongepast is dat de Europese Commissie inzage weigert in
stukken over het Europees herstelfonds?3

Antwoord 9

Het is niet aan het kabinet om te treden in de vraag of de Europese Commissie in strijd
heeft gehandeld met eigen EU-regels voor het openbaar maken van stukken. Als er twijfels
bestaan of de Europese Commissie de verzoeken tot toegang correct heeft afgehandeld,
kan een verzoeker zich richten tot de EU Ombudsman of het Gerecht. Daarnaast heeft
ook het Europees Parlement (EP) een rol. Het EP controleert de Europese Commissie
en EP-leden kunnen de Europese Commissie hierover vragen stellen. Het kabinet acht
het van groot belang dat ook in EU-verband de transparantie van bestuur onder meer
d.m.v. toegang tot documenten verder wordt vergroot. Nederland geeft al meerdere jaren
aan dat het tijd is om de Verordening EG1049/2001 («de Eurowob»), die o.a. gaat over
inzage in documenten, te moderniseren en in lijn te brengen met het Verdrag van Lissabon.
Dit moet er onder meer voor zorgen dat het bereik van de Eurowob wordt uitgebreid.
Het kabinet zal het belang van deze herziening bij de EU-instellingen blijven benadrukken.

Vraag 10

Gaat u er in de komende Ecofinraad en bij de Europese Commissie op aandringen dat
dergelijke stukken gewoon openbaar gemaakt moeten worden?

Antwoord 10

Het kabinet zal bij gelegenheid het belang van meer transparantie benadrukken.

Vraag 11

Kunt u deze vragen beantwoorden voor het commissiedebat Eurogroep/Ecofinraad op 24 februari
a.s.?

Antwoord 11

Ja.