Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Hagen over de producentenverantwoordelijkheid van matrassen.

Antwoord van Staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen 21 februari
2022).

Vraag 1

Klopt het dat de Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV) stapsgewijs toewerkt
naar het dekken van de kosten en dat na acht jaar 100% van de recycling kosten worden
gedekt, in tegenstelling tot andere UPV’s waarin dat vanaf het eerste jaar kostendekkend
moet zijn?

Antwoord 1

Het klopt dat producenten van matrassen stapsgewijs toewerken naar het dekken van
100% van de inzamel- en recyclingkosten.

De producenten hebben op eigen initiatief een overeenkomst opgesteld waarin zij verantwoordelijk
worden gesteld voor het inzamelen en recyclen van matrassen en verplicht zijn een
afvalbeheerbijdrage aan Stichting Matrassen Recycling te betalen. Daarmee kent de
producentenverantwoordelijkheid voor matrassen geen wettelijke verplichtingen of doelstellingen.
De doelen en opbouw zijn door producenten zelf geformuleerd. De enige interventie
van de rijksoverheid beperkt zich er toe dat de private overeenkomst die producenten
hiervoor onderling hebben gesloten, algemeen verbindend is verklaard. Daarmee zijn
ook producenten die niet bij het initiatief betrokken waren, gehouden aan het betalen
van de afvalbeheerbijdrage.

Om voor een besluit tot algemeen verbindend verklaren in aanmerking te komen, moet
volgens de Wet milieubeheer een overeenkomst bijdragen aan doelmatig afvalbeheer.
Omdat er in de bestaande situatie nog helemaal geen sprake was van een door producenten
georganiseerd afvalbeheer en het afvalbeheer van matrassen resulteerde in hoge kosten
voor gemeenten, is door mijn ambtsvoorganger beoordeeld dat de overeenkomst bijdraagt
aan doelmatig afvalbeheer. Er is daarom besloten tot het algemeen verbindend verklaren
van de overeenkomst.

Over de keuze om voor matrassen beleidsmatig in te zetten op een vrijwillige vorm
van producentenverantwoordelijkheid is uw Kamer geïnformeerd bij brief van 10 april
2020 (Kamerstuk 32 852, nr. 242).

Vraag 2

Kunt u toelichten wat hiervan de reden is en hoe de vergoeding is opgebouwd?

Antwoord 2

Matrassen gaan gemiddeld 10 jaar mee. Een matras dat vandaag wordt gekocht en waarover
een afvalbeheerbijdrage wordt betaald, wordt over 10 jaar afval. Een matras dat vandaag
afval wordt, is gemiddeld genomen 10 jaar geleden, zonder afvalbeheerbijdrage gekocht.
De door producenten opgenomen ingroei is daar een doorvertaling van.

Vraag 3

Kunt u toelichten waarom is gekozen voor een verwijderingsbijdrage van slechts € 2,50
per matras, terwijl uit consumentenonderzoek blijkt dat consumenten bereid zijn € 10,–
te betalen, wat de kosten van verwerking voor droge, gescheiden ingezamelde matrassen
nadert?1

Antwoord 3

Met de afvalbeheerbijdragen dragen de producenten de kosten van het door hen opgezette
afvalbeheersysteem. De overheid heeft geen bemoeienis met de hoogte van de bijdragen.

Vraag 4

Kunt u toelichten waarom de verwijderingsbijdrage van matrassen alleen voor droog
en gescheiden ingezamelde matrassen wordt uitbetaald en wat er gebeurt met de overige
opbrengsten die hierdoor niet worden uitbetaald? Waarom is er voor deze besteding
gekozen?

Antwoord 4

Producenten zetten zich ervoor in om matrassen droog en schoon in te zamelen en dragen
de kosten daarvan. Droge en schone inzameling van matrassen is een voorwaarde voor
goede recycling. Met de afvalbeheerbijdragen dragen de producenten de kosten voor
hun afvalbeheersysteem. In de algemeen verbindend verklaarde overeenkomst zijn waarborgen
opgenomen om fondsvorming bij de Stichting Matrassen Recycling te voorkomen. De overheid
heeft geen bemoeienis met de hoogte van de bijdragen en de besteding ervan.

Vraag 5

Kunt u toelichten of er ook een statiegeldsysteem onderzocht is voor matrassen zoals
matrassenproducent Auping reeds toepast?

Antwoord 5

Er is geen statiegeldsysteem voor matrassen onderzocht. Auping is één van de partijen
die het initiatief hebben genomen voor de vrijwillige producentenverantwoordelijkheid
en het verzoek tot het algemeen verbindend verklaren hebben aangevraagd.

Vraag 6

Aangezien de UPV voor matrassen tot stand is gekomen op vrijwillige basis, kunt u
toelichten hoe u de monitoring van de resultaten voor zich ziet?

Antwoord 6

Producenten zullen jaarlijks een verslag sturen over de uitvoering van hun afvalbeheerstructuur
en de bereikte resultaten. Er zijn geen wettelijk handhaafbare doelen die producenten
van matrassen dienen na te komen.

Vraag 7

Kunt u uiteenzetten wat u heeft gedaan met de reacties uit de inspraakprocedure die
voorafging aan het invoeren van de UPV? Hoe zijn de reacties van maatschappelijke
organisaties en private partijen afgewogen?

Antwoord 7

Een conceptbesluit tot het algemeen verbindend verklaren van de overeenkomst matrassen
heeft ter inzage gelegen. Hierop hebben verschillende partijen zienswijzen ingediend.
In het definitieve besluit2 is toegelicht hoe met de ingediende zienwijze is omgegaan.

Het besluit tot algemeen verbindend verklaren heeft louter als doel om de overeenkomst
tot het betalen van een afvalbeheerbijdrage te laten gelden voor alle producenten
die matrassen op de Nederlandse markt brengen. Het besluit tot algemeen verbindend
verklaren en de overeenkomst hebben geen betrekking op de rol van andere ketenspelers.
Verschillende van de binnengekomen zienswijzen gingen juist over de rol van andere
ketenspelers waaronder gemeenten. Om de reikwijdte van het besluit tot algemeen verbindend
verklaren beter inzichtelijk te maken, is de toelichting op het besluit aangescherpt
en is toelichting op zaken die niet in het Besluit geregeld worden, geschrapt.

Vraag 8

Waarom worden producenten niet verantwoordelijk gehouden voor de kosten van ingezamelde
matrassen die niet schoon en droog zijn?

Antwoord 8

Producenten hebben zich vrijwillig verantwoordelijk gesteld om een systeem op te zetten
om matrassen droog en schoon in te zamelen en dragen de kosten daarvan. Droge en schone
inzameling van matrassen is een voorwaarde voor goede recycling.

Vraag 9

Kunt u toelichten waarom gemeenten en andere (publieke) inzamelaars geen vergoeding
krijgen voor andere methodes van inzamelen zoals inzameling in de wijk, of inzameling
aan huis zoals reeds worden toegepast?

Antwoord 9

Het Ministerie van IenW heeft geen betrokkenheid bij de afspraken die producenten
met gemeenten en andere (publieke) inzamelaars maakt over inzameling en vergoedingen.

Vraag 10

Is het ministerie aangesloten geweest bij het evaluatiemoment dat de branchevereniging
Nederlandse Vereniging van Reinigingsdiensten (NVRD) namens alle publieke en gemeentelijke
inzamelaars heeft gehad met de stichting Matrassen Recycling Nederland om de uitvoering
van de UPV te monitoren? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Nee, het ministerie is niet bekend met genoemde bijeenkomst. Zoals in het antwoord
op vraag 9 aangegeven heeft het ministerie geen betrokkenheid bij de afspraken die
producenten met gemeenten en andere (publieke) inzamelaars maakt over inzameling en
vergoedingen. Het besluit tot algemeen verbindend verklaren geldt voor de periode
1 januari 2022 tot 31 oktober 2025. De werkzaamheden van Stichting Matrassen Recycling
zijn daarmee op 1 januari jl. van start gegaan. Er is op dit moment nog niet voorzien
in een evaluatie.

Vraag 11

Kunt u toelichten hoe u het proces van invoering beoordeelt, waarbij de invulling
van de UPV pas vlak voor de invoering is bekend gemaakt, en de systemen voor vergoeding
nog niet klaar zijn? Welke lessen worden hieruit meegenomen naar de invoering van
UPV op textiel die voor 1 januari 2023 gepland is?

Antwoord 11

De verantwoordelijkheid voor matrassen kent geen wettelijke verplichtingen. De voorbereiding
van het afvalbeheersysteem waartoe producenten het initiatief hebben genomen is aan
producenten. De uitgebreide producentenverantwoordelijkheid voor textiel wordt wel
wettelijk verplicht; in een algemene maatregel van bestuur (AMvB) worden de verantwoordelijkheden
van producenten en doelen die zij dienen te halen, vastgelegd. De uitgebreide producentenverantwoordelijkheid
voor textiel gaat in per 1 januari 2023. In de AMvB worden voor 2025 doelen (zijnde
handhaafbare minimumnormen) opgelegd aan producenten.

Ook voor een verplichte in een AMvB vastgelegde producenten-verantwoordelijkheid,
zoals nu wordt voorbereid voor textiel, is het de verantwoordelijkheid van producenten
om hun wettelijke doelen en verantwoordelijkheid na te komen. De brancheverenigingen
in de textielsector hebben kenbaar gemaakt dat zij bezig zijn met het oprichten van
een collectieve uitvoeringsorganisatie die namens producenten uitvoering gaat geven
aan de verantwoordelijkheden. Daarvoor is de sector ook met inzamelaars en andere
ketenpartijen in gesprek.

Voor matrassen is er gekozen om beleidsmatig in te zetten op een vrijwillige vorm
van producentenverantwoordelijkheid. In het tweeminutendebat met uw Kamer van 3 feb
jl. heb ik aan mevrouw Hagen (D66) toegezegd in een brief nader op het instrument
UPV in te gaan. Deze brief verwacht ik binnen enkele weken te kunnen sturen. Daarin
zal ik ook nader ingaan op deze vrijwillige vorm van producentenverantwoordelijkheid.

Vraag 12

In hoeverre zet u zich in voor strengere producteisen, bijvoorbeeld vanuit het Europese
Sustainable Products Initiative, om de duurzaamheidsprestatie van de keten te verbeteren?

Antwoord 12

Mede door sterk aandringen van Nederland zal de Europese Commissie naar verwachting
in maart van dit jaar het beleidsinitiatief duurzame producten presenteren. Dit zal
in ieder geval een voorstel tot wijziging van de reikwijdte van de Ecodesignrichtlijn3 bevatten, hetgeen het juridisch mogelijk zal maken om op Europees niveau eisen te
stellen aan het duurzaam ontwerp van een veel bredere waaier aan producten. Op termijn
kan dit dus ook leiden tot EU ontwerpeisen aan matrassen, die bijvoorbeeld recycling
vergemakkelijken. U wordt via het gebruikelijke BNC fiche nader geïnformeerd over
het Commissie-initiatief na publicatie ervan.

Daarnaast zijn er op initiatief van producenten en in samenwerking met het Koninklijk
Nederlands Normalisatie Instituut (NEN), een privaat matrasetiket en – label ontwikkeld.
Het etiket bevat informatie over samenstelling van materialen in matrassen en draagt
bij aan het realiseren van recycling, hergebruik en circulariteit van matrassen. Het
label informeert consumenten bij het kopen van een matras over de verschillende duurzaamheidsaspecten.